tag:blogger.com,1999:blog-56558778814874768702024-03-05T22:50:24.061-08:00گفتگوهایی در روشنوایی و خرد Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.comBlogger21125tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-16069095189994585652022-10-16T20:43:00.524-07:002023-01-08T14:28:33.048-08:00یورگن هابرماس و آزادی و مردمسالاری رسانهگی او, در برابر ژان فرانسوا لیوتارد و فرابخردی او<p><span style="font-size: large;"> </span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieZ63LfjeKYkq-r7uhbGav7uxnvKPiA4eUEeAKG1hbY6qM3OetumxBsl1oFPwMfERdXO7P3ozvboZ1TovWOkMj59KjV1QzcvQJ4iV7nMKxMCvMUhAYaB6i094PZL8owjyIZVVUSuBRL6WD4LMQ-_drXxtQpS5WQpmkt0GkcS2tOGpiYsnT5pP6uuvV/s702/6a00d%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B3_%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%DA%AF%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a><div class="separator" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div></div><span style="font-size: large;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxUnAUpF6iTWajh4ePnel6QEo3li9pvZmXn_E-FAMnuBOlBGvDwpnwvThZ0EIHbL8ss88D_5C_NMuOdpPq7BaT8O4cHRS1Yp8H00LLUT-jkv4-_ke81BwBv5Wym2mpoTVOkorvfg4PCuipyzgRbBIMnCCDM0SafslGep1m9b5YGmrq59j9dAxsTdva/s512/download%20(49).jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="512" data-original-width="512" height="541" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxUnAUpF6iTWajh4ePnel6QEo3li9pvZmXn_E-FAMnuBOlBGvDwpnwvThZ0EIHbL8ss88D_5C_NMuOdpPq7BaT8O4cHRS1Yp8H00LLUT-jkv4-_ke81BwBv5Wym2mpoTVOkorvfg4PCuipyzgRbBIMnCCDM0SafslGep1m9b5YGmrq59j9dAxsTdva/w541-h541/download%20(49).jpeg" width="541" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><div style="text-align: center;"><br /></div></span><p></p><blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div></blockquote><div><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">گیتی نوین (گ): در این بخش ازگفتوگو به ویدایش و بررسی اندیشارهای یورگن هابرماس Jürgen Habermas، میپردازیم که شاید از ارجمندترین اندیشمندان نیمهی دوم سدهی بیستم و دهههای نخست سدهی بیست ویکم باشد. او در دوسلدورف آلمان زاده شده است و اندیشمندانی مانند جرج ریتزر George Rit۲zer استاد دانشگاه مریلند و نویسندهی کتاب "نگرش همتودهگیشناختی" Sociological Theory از او به آوند مهینترین اندیشمند همتودهئیک (اجتماعی) درجهان امروز نام میبرند. هابرماس در دوران نوجوانی در سازمان جوانان هیتلر کاروَر بود و در سالهای پایان جنگ دوم به رزمگاه نبرد در غرب فرستاده شده بود. پدر او از هواداران کناری نازیها بود. بههر روی هابرماس پس از آگاهی از پیگردهای دادگاه نورمبرگ و تماشای فیلمهایی گواهنده از کارکردهای اردوگاههای کشتار گروهی یهودیان، به هوش آمد و آنگونه که خود میگوید: " بهناگاه دریافتیم که در ساختار شهرگاریکی (سیاسی) پتیاره زندگی میکردیم." این دریافت ناگوار بر نگرشهای خردورزی او هنایش بسیار نهاد و مایهی آن شد که از این پس به نگاهبانی باشد که چنین رفتار دهشتزا و ددمنشانه بهدگربار هرگز رخ ندهد. او در سالهای دههی ۱۹۵۰ در دانشگاههای گوتینگن و بن و سپس در بنیاد پژوهشهای همتودهئیکی (اجتماعی) زیر راهنمایی استاداناَش هورخهمایر و ثیودور آدورنو به آموختن خردورزی پرداخت و در همانهنگام به خردهگیری از خردورزی هایدگر درگیر شد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">هابرماس به شیوههای گوناگون کوشیده ست که نگرشهایی برای گسترش مردمسالاری و همکاریهای شهرگاریئیک (مشارکتهای سیاسی) فراهم آورد. و بهراستی از نخستین کارهای آغازیناَش تا به امروز او همیشه در زمینهی کنشهای ریشهئی مردمسالاری پیشگام و کوشا بوده ست. او هنگامیکه گاههی پسادکترای Habilitationschrift خود را میگذرانید، که در آلمان از بروندهای رسیدن به کرسی استادی ست، برگمارش خویش گرفته بود که در بارهی سپهرهای شهرگارهئیک (فضاهای سیاسی) به پژوهش بپردازد. به نوشتهی کالهون Calhoun آدورنو و هورخهمایر از استادهای مکتب فرانکفورت پایاننامهی دانشگاهی او را رد کردهبودند زیرا در ارزیابیهایشان خردهگیریهای وی را از مردمسالاریهای رایزنانه Deliberative Demokratie نابسنده میدانستند. اگرچه به نوشتهی رولف ویگرشاوس Rolf Wiggershaus در کتاباَش زیر آوند «هابرماس» : "آدورنو که از شایستهگی او احساس سربلندی مینمود برآن بود که پایاننامهی او را بپذیرد". اما هورخهمایر بر این باور بود که هابرماس بسیار ریشهگراست واز او میخواست</span><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> که </span><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">پایاننامهی خود را بازنگاری نماید. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">چنین بودکه هابرماس از بنیاد پژوهشهای همتودهئیکی Institut für Sozialforschung بیرون شد، و گزارهی پایاننامهاش را در ۱۹۶۱ به نزد ولفگانگ آبنورث Wolfgang Abenroth یکی از استادان مارکسیست نووا در ماربورگ آلمان فرارسانید. پایاننامهی او در مارربورگ پذیرفته شد و او در ۱۹۶۲ به استادی دانشگاه هایدلبرگ برگزیده شد. بهسرانجام هابرماس در ۱۹۶۴ با پشتیبانی بسیار آدرنو به فرانکفورت بازگشت، تا به کرسی استادی هورخهمایر در خردورزی و همتودهگیشناختی (جامعهشناسی)دستیابد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">۱۹۸۰</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس برندهی پاداش (جایزه) آدورنو شد و در ۱۹۹۴ به بازنشستهگی از استادی در دانشگاه فرانکفورت رسید. او ازپیروان "نگرش خردهگیرانهی مکتب فرانکفورت" der Kritischen Theorie der 'Frankfurter Schule است، اگرچه خود بر ژرفایی و گستردهگی آن مکتب بیش از هر اندیشمند دیگر هنایش نهاده ست. </span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش خردهگیرانهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">مکتب فرانکفورت، و بهویژه هربرت مارکوزه،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آماج خردورزی،دانش و فنآوری همتودهگیهای غرب را چیرهگی و فرمانروائی بر جهان و بر گیته (طبیعت) میبیند. «دانش» به باور مارکوزه به ناگزیر در دیدگاهی هودهگیر از گیته و انسان پابند است: و در اندیشارها و روشهای خود برای دستکاری فنی و فرمانروائی بر «گیته» از آن به آوند ابزاریبرای کنش بهرهمیگیرد. او در کتاب "انسان یک بعدی" Der eindimensionale Mensch خود مینویسد:</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><blockquote><span style="font-size: large; text-align: left;">Die Wissenschaft von der Natur entwickelt sich unter dem
technologischen Apriori, das die Natur als potentielles Mittel,
als Stoff für Kontrolle und Organisation entwirft. Und das Erfassen der Natur als (hypothetisches) Mittel geht der Entwicklung aller besonderen technischen Organisation voraus: (...) Was ich herauszustellen versuche, ist, daß die Wissenschaft aufgrund ihrer eigenen Methode und Begriffe ein Universum entworfen und befördert hat, worin die Naturbeherrschung mit der Beherrschung des Menschen verbunden blieb — ein Band, das dazu tendiert, sich für dieses Universum als Ganzes verhängnisvoll auszuwirken</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> </span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>دانش </span><span>گیته برپای</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%; text-align: right;">هی پیشانگارهئی a priori </span><span style="text-align: right;">از فناوری گسترش مییابد؛ که گیته را به آوند ابزاری برای توانمندی، دستگاههائی برای زیر لگام داشتن، و سازماندهی میگیرد.و دریافت گیته به آوند ابزار (گزارهئیانگارشده) پیشگام بر گسترش همهی سازمانهای ویژهاست.(...) نکتهئی که من میخواهم بگویم این است که دانش به دستآویز روش و اندیشارهای خویش کیهانی را پرداخته و بازتاب داده است که در آن چیرهگی بر گیته با چیرهگی بر انسان گره خورده است - پیوندی که برای این جهان نابود کننده است.</span></span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به سخنی دیگر مارکوزه میگوید دانشهایآزمودنی گیته مانند فیزیک از برای چیرهگی و به زیر فرماندرآوردن گیته است . و روشها و اندیشارهای دانشهای انسانی مانند دانش اقتصاد از شیوههای دانشهای گیتهئیک (طبیعی) پیروی میکند. و مانند آنها میخواهد بر انسان چیره شود و او را به زیر فرمان درآورد. به نوشتهی هابرماس برای مارکوزه اندازوائی rationalization ماکس وبر به میانای ویژهئی از به زیرفرمانآوردن سیاسی است که به دستآویز فنآوری برانسان چیره میشود. هرچند هابرماس مینویسد:</span></p></div><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;">بهزودی، درآغاز ۱۹۵۶ ، مارکوزه پدیدهئی نو را درکشورهای صنعتی پیشرفته میدید که درآن چیرهگی، </span></span><span style="font-size: large;"><span>بدون آنکه ریخت چیرهگی سیاسی خودرا از دست بدهد؛</span><span> رفتهرفته ویژهگیِ بهرهکشی و سرکوب کنندهی خودرا از دست میداد و داشت «اندازوا» میشد، اینک "چیرهگی تنها وابسته به توانائی ست و در تلاش ست که همگی ساختار سیاسی را پاسداری و گسترش دهد." چیرهگی ازاین رو «اندازوا» ست که ساختار میتواند با آن از خود نگاهداری نماید تا بتواند به نیروهای فرآوردهزا توانائی روئیدنی را بدهد که همراه با گسترش دانش و فناوری ست، واین پایههای سزاواری legitimation آن میباشد اگرچه بههمزمان، اندازهی نیروهای فرآوردهزا توانمندیئی را پدید آورده که در پیوند با آن "بار و بندهائی که بر هرکس از مردمان نهاده میشود هرچه بیشتر چنین به دید میآیند که بیهوده و نااندازوایند." </span></span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%; text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">به باور هابرماس فنآوری در درون گسترهی خویش از دیدی اندیشارشناختیک (ایدئولوژیک) ناسوگیراست. اگرچه در بیرون از آن گستره میتواند بر همتودهگی آسیبهائی را فرا</span></span></span><span style="font-size: large; text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">آورد که دشواریهای کنونی همتودهگیهای نووا از این آسیبها برخاسته است. این</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از هنایش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ست که اینک مکتب فرانکفورت سنجههای روشن</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">وایی را برای ارزیابی اندازوائیهائی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">بهکار میگیرد </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که دشواری به بارمیآورند. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پس میتوانیم بگوئیم که هابرماس در پژوهشهای خود با دشواریهایی که در گاهاد نووایی (عصر مدرن) پدیدارشدهاند درگیر است</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ، دشواریهایی مانند بیباوری، پوچی، ریختگرایی، دیوانسالاری و دیگر از آسیبهایی که لاد شدهاند تا همتودهگیهای نووا از همهسو بر زندگی انسان چیره شوندو زیستنی در فرهیختهگی و آزادهگی را دشوار ساختهاند. او میکوشد که ویژهگیهای رهاییبخش روشنوایی ، مانند آوندش(استدلال) و خرد ، را برای چارهجوئی این دشواری</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ها بهکار گیرد و از پیروی کورکورانهی باورهای برتریجویانهی کیشبنیان و دهنادهای آسیب زا سر بربتابد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس از اندیشار «اندازوایی» ماکس وبـر بهره می</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گیرد تا به بررسی چارچوب هنجارانهی یکپارچهگی همتودهئیک (اجتماعی)، گردهمآییها، شایستهگیسنجی و دیگر چهگونهگیهای سویههای کارکرد ساختارهای همتودهئیک بپردازد . او آشفتهگی در این روندارهارا از آوندها و برایههای (دلایل) ریشهئی دشواریهای جهان امروز بهشمار میآورد. در نگرش هابرماس پندارههای ساختار و «بهرهکشی از <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">جهانِزیست»</span> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> Kolonialisierung der Lebenswelt بازیئی کلیدی دارن</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">د. «جهانِزیست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">» پنداشتی به وامگرفته از پدیدهشناختی ست که آلفرد شولتز آن را گسترش داده ست و درگیریهای مردم را در زندگی روزهمرهشان بررسی میکند. «ساختار» در نگرش او زمینهی «اندازواییدهنادریخت» Formale Rationalität است که به شکل کنشهایهنجارشده یا «کار» پدید میآید. در نگرش</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این «ساختار» ست که دربرگیر "نیروهای فرآوردهزا"، دستگاههای سیاسی، و دیگر نهادهای همتودهئیکی ست. «جهانِزیست» درونمایهئی اندازوا و ناوابسته دارد که به آوند راستینهگی، درستی و نابانهگی شناخته میشود. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «جهانِزیست»</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ریختی دهنادین دارد که هابرماس آن را «<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">کنشهای همرسانهگی»</span> kommunikative Handlungen میخواند. برای او کنشهای همرسانهگری زمینهئیست که در آن همهی دریافتهای مردمی به دسترس پژوهشگر میآیند. بگومگوها disput، گوالها Diskurse و گفتمانها Dialektik در نگرش او همراه با وانمودهائی ارزشمند میباشند، و آنهاهستند که پیآمدهای چارهگر را با درگیرشدن به همکاری پیدا مینمایند و به فرجام «همهپذیری» شهروندان را پدید میآورند. و از اینروست که نیاز به «کنشهای همرسانهگی» در درون همهی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> سامانهها و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ساختارها و زیرساختها بهآشکاری پدیدارست. به باور هابرماس گسیختهگی یا شکستهگی در همرسانهگی از بزرگترین آفتهای نووایی است.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس نگاه آدورنو و هورخهمایر را بسیار بدبینانه می داند. او مینویسد برای آدرنو "چیرهگی انسان بر گیته (طبیعت) در زنجیر خشونت انسان بر انسان و خشونت کنشگر بر دشمنی باسرشت خود دربنداست. " به باور هابرماس آدورنو نمیتواند میان گرایش پافشارانهی خود به نائیکگرائی (منفیگری) Besttimte Negation و کاربرد «پذیرائی» versöhnung که چگونگیئی ست که برفراز رفتاری نائیک </span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large;">میشود ناهمانندی بیابد. او برآنست که </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"> آدرنو و بنجامن و هورخهمایر و مارکوزه و بلوک، در مکتب فرانکفورت، باور نداشتند که رهائی انسان بدون رستاخیز گیته و رهائی آن از بند چیرهگی انسان شدنی است. به باور او خردورزی تاریخی اندازوائی، دربارهی توانائی رهائی بشر از خردورزیِ بردهگی، به گونهئی بنیانی، دوپهلوست. به ویژه برای آدورنو دوتائی میان کنشگر و گیته، به همانسان که انسان گیته را پیش از پیدایش اندازوائی دریافت مینمود، میباید از میان برداشته شود تا «پذیرائی» versöhnung بتواند برپاشود.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در خردورزی هابرماس </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دگرگونی همتودهئیکی میباید بهسوی برپایی همتودهئی فرهیخته</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و پیشرو در روند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> باشد. و این</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همتودهگی فرهیخته را</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هم در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «جهانِزیستی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> اندازوا» می توان یافت که بر پایهی آوندش، و برخورد، و بدهبستانی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> فرزانه، هماهنگ و آشتیجو</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میان شهروندان سامان یافته است و هم میتوان آن را در ساختار همتودهگی دید</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. اندیشارهای او دربارهی دگرگونی همتودهئیکی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برگیر اندیشارهای مارکسیستی رهایی مردمان از زیر</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سرکوبی، و زورگوئی و ستمگریئی ست که همتودهگیهای نووا با خود به همراه آوردهاند. و در نگاهی، از چشماندازی ریشهئیتر، او میخواهد با نگرش «کارکرد یگانتایهال» خود Universalpragmatik، اندیشارهای روشنوایی کانت را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از نو زنده سازد،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> زیراکه آن اندیشارها بر پایهی برپائی همتودهگیهائی استوار بر بنیانهای اندازوائی و بخردی و دانش بود. او کاردیس روشنوایی<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">das <em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Projekt</em> der <em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Aufklärung</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">را برپا داشته است</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;">. آماج این کاردیس در پیوند با «گوال هژیرش» او </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> Diskursethik</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> </span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">آن ست که خردورزی هژیروری </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Moralphilosophie</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> کانت را بدون نیاز بهسویههای فراهستیانه و یا «داوش یگانتایهالِ داوری پسند» Der Allgemeinheitsanspruch von Geschmacksurteilen گسترشدهد . او مینویسد:</span></span></p><p style="text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote style="text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">Weder der Glaube an Gott als den Schöpfer der Welt, noch der Glaube an Gott den Erlöser mit der Aussicht auf ein ewiges Leben sind erforderlich, um das Sittengesetz zu erkennen und als schlechthin verbindlich anzuerkennen. Die Moral der gleichen Achtung für jeden gilt unabhängig von irgendeinem religiösen Einbettungskontext. Am Inhalt der moralischen Gesetze ändert sich nichts, ob wir nun Gott oder die Vernunft als den moralischen Gesetzgeber ansehen.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">برای شناخت وندیداد هژیروری (قانوناخلاقی) و پیرویِ آکنده ازآن، نه نیاز به باور به خداوندی به آوند آفریننده جهان است و نه نیاز به باور به خداوندی آمرزاننده با چشمانداز زیستنی بهجاودان. هیچچیز در درونمایهی وندیدادهای هژیروری دگرگوننمیشود اگرکه ما به خداوند باور بداریم، یا به خرد، و یا به وندیدادگذاری هژیر.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"> برای بازسازی «کاردیس روشنوائی» کانت Aufklärungsprojekt، که هابرماس آن را «کاردیس پایان نیافتهی نووائی» میخواند ُ unvollendete Projekt der Modernea، او از نگرش خود زیر آوند «کنشگری باهم» یا «کنشگری درمیان هم» intersubjektivität بهره میگیرد. به باور او همانگونه که ما توانائی دریافت گفتهها را در یک گفتگو داریم به همانسان هم میتوانیم به این «همهپذیری» برسیم که راستی چیست، راستینی چیست و آیا هر پیشنهادی درست است یانه. و به همینسان هم ما توانائی برپائی پیوندهای همتودهگی وسازمان دادن آن را داریم که میتوانند به چنین همهپذیری و همآهنگی پدیداری بدهند.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"> </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس دید نومیدانهی ماکس وبر را در بارهی دگرگونناپذیری همتودهگی نمیپذیرد و برآنست که همتوده میتواند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به رستاخیزی در رسد که برآمده از تلاشهای اندیشمندان و کنشگران در همتودهگی ست. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «اندازوایی» Rationalität اندیشارهئی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> کلیدی ست که نه تنها برای سنجهی بخردانهگی یک ساختار به نیاز است که بل برای دریافت چگونگی کارکرد آن ساختار و بررسی شیوهی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «جهانِزیست»</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> Lebenswelt به کار میآید، و این دریافت از بخردی شاخه میزند. هابرماس این اندیشار «جهانِزیست» را «بروندهای فرهنگی و همتودهئیک برای زیستنی به شیوهی اندازوا» میشناساند die soziokulturellen Bedingungen einer rationalen Lebensführung، که در «پسزمینهی باورهای گروهی همتودهئیک» das Hintergrundwissen sozialer Gruppen میباشد و در برگیر اندوختهئی از کارهای پیرازند (تفسیری) پیشینیان die Interpretationsarbeit vorangegangener Generationen است.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">روندهای «اندازوایی ساختار» و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «اندازوایی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">جهانِزیست»</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هر دو از ناگزیرهای بخردانهگی میباشند، که راهروی دگرگونیها را برای پیشروی به سوی همتودهگیئی فرهیخته گشوده میدارند. اگرچه به باور هابرماس </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چهرهی نمایان اندازوایی در همتودههایی نووا اینک «</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اندازواییدهنادریخت» </span> formale Rationalität</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ست و نه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اندازوایی راستین. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و این چیرهگی «</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اندازوایی دهنادریخت»</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در رویاروییاش با «اندازوایی راستین» در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">جهانِزیست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از دشواریهایی ست که برای هابرماس چالشبرانگیز ست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. زیراکه ساختارهای همتودهگی که اینک بر پهنههایی از زندگی فرمانروا شدهاند در پیش از این دگرگونی، بر گسترهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">جهانِزیست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> رخنهنمودهاند. برای نمون نهاد ِرخنهگر همرسانهگیهای همتودهگی در زندگی نووا نمونهئی آشکار از این فرمانروایی ساختاریست. هابرماس این پدیده را "بهرهکشیبهزور از جهانِزیست" </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">der Kolonialisierung der Lebenswelt</span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به دستآویز ساختار </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">میخواند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به باور او «اندازواگرایی کنشهای فرآوردهزا» Rationalisierung der Produktion دشواری بزرگی برای همتودهگیهای نووا پدید آورده ست زیرا که لادی (موجبی) برای "رویش نیروهای فرآوردهزا و افزایش چیرهگی فناوری بر زندگی شده ست." از دید او دشواریهای اندازوایی را میتوان با درگیری و کوششی همگانی بهسوی دسترسی به همرسانهگریئی آزادانه و گشوده -- یا همرسانهگیئی که از بند سربهفرمانی و پیروی کورکورانه از الگوهای رفتاری رها باشد </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چاره کرد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. اینچنین همرسانهگری بههمان رهایی و آزادی میانجامد که آرمان نووایی فرهیخته ست. به باور هابرماس، برپایی جنبشهای همتودهئیک از ۱۹۶۰ تا کنون چه برای پاسداری از خود و چه برای نگاهداری از جهانِزیست و یا برای برپاداشتِ برابری، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نشانههایی از بیماریهای همتودهگی میباشند، و همچنین نشانهئی هستند از خیزش جنبشگران در چالش با </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ساختار</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زدهگی در جهانِ</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زیست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. به باور او اندیشمندان همتودهگی میباید در جهان نووا همچون</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> روانکاوان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">رفتار نمایند تا بتوانند پیوندهای میان ساختار و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">جهانِزیست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را بازسازی نمایند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و شاید باهوده باشد که این گفتگو را با بر گردان گفتهئی از او در گفتوگویی با ژان مارک فری Jean-Marc Ferry در بارهی هژیروری، سیاست و تاریخ دنبال نمائیم که میگوید : </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> تاریخگرایی نووا پایههای خود را بر انگار نوارستوتالسگرایان (نوارسطوئیان) در خردورزی کنشگار امروز </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">استوار میدارد. در این بینش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نو</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ارستوتالسی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چنین انگارشده ست، که هر کنشی خود را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">تنها </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در پیوند با زمینههای زندگی و نهادینههایی که بر آن بسترگرفته ست درخورِدریافت میسازد، و به خود پروای به داوری گرفته شدن را میدهد. اما این تنها تا هنگامی پذیرفتنی ست که بتوانیم پشتگرمی داشته باشیم که کنشها، درهمان دم که از نسلی به نسل دیگر رسانده و مانا میشوند ، ارزش خویش را بر بنیانِ استوارماندن نهادینهها پایدار میدارند. این باور </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در مردمشناختی نوپا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گونهئی باور ریشهئی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Urverlrauen</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را آشکار میسازد. تاریخگرایی از این باور جان میگیرد. هرچندداشتن چنین باوری چندان هم از سر ناهوشمندی نیست. ما باهمهی دیومنشیهای گیتهئیک (طبیعی) که به همزمان در تاریخ جهان رخ دادهاند به برخی ویژگیها، همچون باور به همبستگیهای نزدیک انسانی در درگیریهای رویارویانهشان با یکدیگر، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نیازمند هستیم .</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دنبالهروی پرسشناپذیر از نهادینههایی که به ما رسیدهاند نیز خود از این باور جان میگیرد. میانای (معنای) «نهادینه» اینست که چیزی را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که دیگران پیش از ما آغاز کردهاند ما بدون یافتن دشواریئی درخویش به پیششان برانیم . و بر ما چنین مینماید که اگر این "پیشینیان" روزی ما را به رو در روی دیدار کنند، نمیتوانند فریبمان بدهند و یا نمیتوانند ترپندی اهرمنانه برما بار کنند. از دید من، پشتگرمی به استواریِ درستی چنین باور بود که در آستانه اتاقهای گاز نازیها درهمفرو پاشیدهشد. روند آمادهسازی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پیچیده این اردوگاهها</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و سازماندهی استادانهشان با یک شمارگری خونسردانه برای کشتار تودهها ب</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دانسان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">انجام شد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که گویی این همه را هوایی به هنجار ست </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">، که در آن صدها هزار، که بل همهگی یک تبار، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به شیوهئی دهشتزا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گرفتار آمدند . این به گونهئی سرراست وابسته به بهنجارگرفتن کنش همتودهئیک بس شهروندانه بود و چنین ددمنشی بدون هیچ بندآمدن در دموبازدم زندگی روزمره رویداده ست. و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دیگر</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از آن هنگام</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> شدنی نیست که</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> زندگانیئی خودآگاهانه داشت مگر آنکه بیباور بود به نهادینههای ماندگاری که بدون هیچگونه «آوردن به زیر پرسش» بر ما چیرهاند و همچنین باید به یاد داشت که این نهادینهها ارزش خود را از این «در فراتر بود از بهپرسشگرفته شدن» میگیرند."</span></span></span></span></span></span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به گمان من این گفتهی هابرماس نمونهی شایانی است از ارزشهای انسانی که در اندیشارهای او به دید میآید.</span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="color: #2b00fe;">فرید نوین (ف):</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="color: #2b00fe;"> </span><span style="color: #2d2d2d;"> این چشمانداز خوبی برای نشان دادن نگرشهای هابرماس بود. هرچند او خردورزی بسیار پرکارست، که درشاخههایگوناگون سیاسی و هنری و فرهنگ همتودهئیک کارکردهاست، وبنابراین پرداختن به همهی گسترهی خردورزی او کارآسانی نیست. پس از این رو در این گفتوگو بهترست به راستاهای برجستهیکار او به ویژه در گوالیدنها و گفتمانهای او با خردورزانی مانند فوکو و لیوتارد و لوهمان بپردازیم که بر خردورزی امروز جهان هنایش بسیارنهاده است. هابرماس در چرخهئی از تاریخ نووایی پدیدار میشود که برای یک اندیشمند پساروشنوایی post-enlightenment به ویژه در آلمان، کشوری که از دیدی اروپائی گاهوارهی روشنوایی بوده ست و اندیشمندانی همچون کانت و هوسرل و هایدگر را به جهان فراهم داشته ست، این پرسشرا برمیانگیزد که چگونه میشود که در این کشور که در دل و در هستهی اروپای شهروندیک Civilized Europe ست انسانیت به ژرفای توسنینی (توحشی) خونآلود سرنگون میشود و ددمنشی و دیوخویی بهسان کشتارهمگانی تبار یهود و کولیها و دیگر تبارهایی همچون اسلاوها و لهستانیها ،که از دید نژادپرستانه نازیها نژادهائی ناپاک و کهتر بهشمار میآمدند، روی میدهد. چگونه ست که حتی بر اندیشهی این انسان شهروندگار بخرد میتواند بگذرد که همگوهران خود در آفرینش و همپیکران خویش را -- بهزبان سعدی شیراز -- همچون گلههای چارپایان در کوره</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">های گازی که برپاساخته است خفه کند.</span></span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در روزگار پس ازجنگ این بازنگری به تاریخ درآلمان که Historikerstreitخوانده میشود بههمراه خردهگیریهای ستیزهآمیز هنرمندان و نویسندگان درباره «آفت روشن وائی» یا </span></span></span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Vom Elend der Aufklärung</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> که در ۱۹۸۵ در برلین غر</span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">بی به چاپ رسید واکنشی به این رویدادها بود. چنین بود که در دههی ۱۹۸۰ جنبش «چرخه» </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Tendenzwende در آلمان پایان «کاردیس روشنوائی» </span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Aufklärungsprojekt</span><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> را آگهدادنمود، </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">و اندازوائی را در جهانی نااندازوا به کنار نهاد و به «نودناکی نو» n</span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">eue Sensibilität (حساسیتی نو) و «درونگری» </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Innerlichkeit</span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> رویآورد. به باور بسیاری از خردورزان مانند هابرماس آماج این آفند نابودی «خرد» بود که برای آنان از میان برداشتن آن دهشتزا بود، چراکه این تنها دستآویز برای شناخت گیته و کیهان و دریافت هنر و ادبیات وهمهی دانشهای همتودهئیک بود. هابرماس نگاه بدبینانه استادانش آدرنو و هورخهمایر در کتابشان«گفتمان روشنوائی» </span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Dialektik der Aufklärug رانمیپذیرفت زیرا به باور او هنوز کاردیس روشنوائی در به پاساختن آزادی پایان نرسیده است.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و ازاین روست که</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خردهگیریها</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی اندیشمندانی چون هایدگر و نیچه را در بارهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نووایی نمیپذیرد و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پیشانگارههای</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آن خردهگیریها را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زیر پرسش میگیرد،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و بهجای آنکه خردورزی تاریخ را گسترش دهد به کنکاش در خردورزی زبان، به آوند اندوختهئی از ارزشهای انسانی و هژیروری (اخلاقی)، میپردازد. از کارهای ارجمند هابرماس<span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> «</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ساختار دگرریختی سپهرهای گشودهی همهگانی» </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Strukturwandel der Öffentlichkeit</span> </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ست که او در آن نشان میدهد که چگونه تالارهای اروپایی ، کافهها و گروههای ادبی توان آن را دارند که سپهرهای باز همتودهگی را به میدانهائی برای گسترش مردمسالاری دگرگون کنند. او در ۱۹۶۵ در آموزگاری آغازین خویش در دانشگاه فرانکفورت زیر آوند <span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> «</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دانش و بهرهوریهای انسانی»</span><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span class="owner" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;" type="INSERT"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Erkenntnis und Interesse</span></em></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و در کتابی که سهسال پس از آن به همین نام پخشار نمود </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> داوش نمود که "دلبستگی انسان به خودبرپایی Autonomie و گمارشجوئی (مسئولیتپذیری) </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Mundigkeit</em></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> تنها از سر پیشآمد نیست زیرا که میتوان آنها را از پیش، و پیش از هرگونه آزمودن، </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">a priori</span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دریافت نمود. آنچه که مارا بر فراز گیته (طبیعت) به اوج میرساند زبان ست که تنها چیزی ست که نهادش (طبیعتاش) بر ما آشکارست و در درونای ساختارش، بهخودبرپائیاش و گمارشجوئیاَش برای ما آورده شده ست.</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">" و این به میانای آن ست که بهخودبرپایی و گمارشجوئی میباید در درونمایهی خودآگاهی انسان پیشانگار بشوند. در این آموختار بود که </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پایههای گونهئی بهنجار از خردهگیری بر بینش همتودهگی و نگرش همتودهئیک مارکسیستی را استواری داد.</span></span></span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به هر روی هابرماس امروز از پر هنایش ترین اندیشمندان آلمانی ست. او کسی است که گفتمان میان پوپر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Popper</span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و آدورنو را پیگیری و دنباله داد و در«بگومگوی آریئیکگرائی» Positivismusstreit به دیگربار هژیرش (اخلاق) را پابرجائی داد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. این بگومگو، که چالشی بود در میان هواداران «خردهگیری اندازواگرا» </span></span></span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Kritischer Rationalismus</span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> یا به انگلیسی Critical rationalism-- خردورزانی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">مانند کارل پوپر و هانز آلبرت -- و هواداران مکتب فرانکفورت مانند تئودور آدورنو و هابرماس. این چالش د ر ۱۹۶۱ در همآیش انجمن هموتودهگیشناختی آلمان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">'<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Tagung der deutschen Gesellschaft für Soziologie</span>'</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"> در توبینگن آلمان آغاز شد . چون من خود را از هواداران نگرش هابرماس بهشمار میآورم شاید بهتر این باشد که شما که اقتصاددان هستید و شاید از اینرو به نگرش پوپر گرایش دارید به کوتاهی نگرش اندازوائیگرایان rationalists و آریئیکگرایان positivists را آشنایی دهید. تا من سپس به خردهگیریهای هابرماس از آن بپردازم. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">ف :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همانگونه که گفتید؛ در دههی ۱۹۶۰ در چالشی میان «نگرش خردهگیر» der Kritischen Theorie مکتبفرانکفورت Frankfurter Schule و نگرش «خردهگیری اندازوا»ی des Kritischen Rationalismus کارل پوپر Karl Popper که به «بگومگوی آریئیکگرائی» Positivismusstreit شناخته میشود؛ هابرماس که درآن هنگام دستیار ثئودور آدرنو بود نگرش پوپر را ازبرای هستهگیری کانونی آن به خرد و اندازوائی در گوالیدنی با هانس آلبرت که از پیروان نگرش خردهگیری اندازوا بود به نکوهش گرفت. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به کوتاهی میتوانیم بگوئیم که کارل پوپر Karl Popper </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که از اندیشمندانِ زنجیرهی وین Wiener Kreis </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و یا به انگلیسی Vienna Circle </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">بود؛ با بررسی آزمودهها و یافتههای دانشمندانی همچون نیوتون و اینشتاین نگرشی را درمیان نهاده ست که امروزه به پذیرش بسیاری، </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و شاید نزدیک به همهی ،</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دانشمندان </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دانشهای آزمودنی مانند اقتصاد آمدهست . به باور پوپر و زنجیرهی وین پیشگزارههای دانش </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">wissenschaftlichen Hypothesen</em></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">یا به انگلیسی</span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Scientific hypothesis دارای ویژهگیهایی هستند که از آنها ارج و باورمندی به دانش بهبار میآید. یک پیشگزارهی دانشی از پیوندی انگیختال (عِلّی) Kausalzusammenhang میان چند دگرگونگرد (متغیر) آگاهی میدهد . و این پیوند را میتوان با آزمودن آماری «راستینهای دیدهشده» observed facts آزمایش نمود.</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دراینچنین آزمودن دانشورانه</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نخستین بروندبرای سزاوارداشت یک پیشگزاره این ست که دگرگونگردهای آن</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را بتوان اندازهگیری نمود. در فیزیک دما و فشار و شتاب و مانندآنها درخور اندازه گیری هستند. در اقتصاد دگرگونگردهائی همچون سرمایهگذاری و پسانداز و سودآوری و کارائی و مانند آنها را میتوان اندازه گرفت. دومین بروند در آزمودن سزاداشت</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پیشگزارهی Hypothesis یک نگرش این ست که آن پیشگزاره</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میبایست در خور ردشدن </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Falsifikationismus</em></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> باشد. برای نمون </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">میلتون فریدمن اقتصاددان آمریکایی پیش</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گزارهئی در بارهی نرخ بالاروی بهای کالاها (تورم) درمیان نهاده ست که بر پایهی آن نرخ بالایش در کشور همیشه و در همه جا پیوندی همراستا با اندازهی پول فراهمشده در ساختوست بانکی آن کشور دارد. اگر اندازهی این پول در یک کشور دوبرابر شود نرخ بالایش بهایکالاها نیز دوبرابر خواهدشد البته با این پیشانگار که دگرگونگردهای دیگر مانند اندازهی فرآوردهزائی در کشور و تندائی (سرعت) گردش پول دگرگوننشده و در همان اندازههای پیشین ماندگار مانده باشند. بر پایهی نگرش پوپر این پیشگزارهئی</span></span> دانشورانه است. زیرا نخست اینکه هر دو دگرگونگرد در این پیوند، نرخ بالایش بهایکالاها و اندازهی پول درگردش درخوراندازهگیری هستند. و دو دیگر آنکه ما میتوانیم پیوند میان این دو دگرگونگر را با شیوههای آمارسنجی آزمود کنیم به این میاناکه میتوانیم با شیوههای سنجش و اندازهگیریمان ببینیم که آیا نرخهای بالای افزایش بهایکالاها همیشه همراه با افزایش اندازهی پول در گردش میباشد یانه. اگر در این آزمودن پیوند این اندازه هاچنین یافتیم که هنگامیکه نرخ افزایش اندازهی پول در یک کشور افزایش می یابد نرخ بالایش یا افزایش بهای کالاهای آن کشور نیز بالا میرود میگوئیم که نگرش فریدمن را نمیتوانیم رد کنیم . در دانش هرگز نمیتوانیم نگرشی را پایدار کنیم . و تنها میتوانیم بگوئیم که هنوز آن نگرش ریزش نکرده است. پس میبینیم که این نگرش فریدمن ردپذیر بوده ست ولی آزمون ما نتوانسته ست که آنرا رد نماید. و این درخوری ردپذیری پیشگزارهی فریدمن را دانشورانه درشمر میآورد. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">پوپر بر این باور بود که بسیار از نگرشهای مارکس و فروید دارای ارزش و باورمندی دانشورانه نیستند. زیرادگرگونپذیرهائی مانند گرهروانی ادیپ و یا انقلاب پرولتاریا درخور اندازهگیری نیستند. و از این روی پیشگزارههایشان نیز ردپذیر نمیباشند . برای نمون یک پیشگزارهی مارکس میگوید که پس از سرمایهداری نوبت دیکتاتوری پرولتاریا فرا میرسد. ولی دگرگونگردهائی مانند فئودالیسم ، سرمایهداری و حکومت پرولتاریا در خور اندازهگیری نیستند. ما نمیتوانیم بگوئیم که سرمایهداری درهلند در تراز و سنجه با سوئد تا چه اندازه پیشرفتهتر و یا پسماندهترست . پس نمیتوانیم پیشبینی کنیم که در کدام از این دو کشور </span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> حکومت پرولتاریا</span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> زودتر بر پا خواهد شد. چون چنین اندازهگیری شدنی نیست پس زیرگزارهی مارکس توانائی ردپذیری را ندارد . به همین سان در نگرش فروید اینکه پسران دارای گرهی روانی ادیپوس هستند و اینکه پسر از پدر بیزار و به مادر خود دلبستگی جنسی دارد نیز بر پایهی نگرش پوپر سزاداشت پیشگزارهئی دانشورانه را ندارد زیرا اندازهی بیزاری پسران از پدران درخور اندازهگیری نیست . و ما نمیتوانیم برای نمون پیشبینی کنیم که اگر خانوادهئی نوزاد پسری را به فرزندی پذیرفتند اندازهی بیزاری یا دلبستگی او به پدر خواندهاش در تراز با پسر همخون با آن پدر تا چه اندازه ناهمانند خواهد بود . پس نگرش فروید نیز توانائی ردپذیری را ندارد . و از این روی ارزش و سزاواری دانش را ندارد.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">این ویژهگی توانائی به اندازهگیری یک بینش آریئیک Positive را از بینشی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هنجاریک</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> Normative اَسانه (ممتاز) میسازد . به سخنی دیگر بینشی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هنجارین</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> درخوری اندازهگیری و پیشبینی آماری راندارد. برای نمون اگر در آمد شهروندان کشور بالا برود میتوان پیشبینی نمود که اندازهی خریدهای اوبارین (مصرفی) آنها با درصدی به شایدیک (احتمالی) </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">بالا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خواهد رفت پس این نگرشی آریئیک (پوزیتیو) است، چون ما میتوانیم هم درآمد و هم اوباریدن (مصرف) را اندازه بگیریم و بتوانیم آن پیشبینی را داشتهباشیم. اما اگر شما بگوئید که یک کار ونگوگ را بیشتر از کار گوگن دوست دارید این بینشی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هنجارین ا</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ست ودرخوری اندازهگیری و پیشبینی را ندارد. شما شاید اینک از یک پرده ونگوگ خوشتان بیاید، اما چند روز دیگر کاری از گوگن را بیشتر بپسندید. باروندهای سنجیدهگی (قواعد منطقی) در بارههای </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هنجارین بهکار نمیآیند</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. برای نمون اگر شما کار ونگوگ را بیشتر از کار گوگن و کار گوگن را بیشتر از کار ماتیس دوست داشته باشید ازاین ردهبندی هنجارین نمیتوان به این برآیند رسید که شما کار ونگوگ را بیشتر از کار ماتیس میپسندید. ولی در یک ردهبندی آریئیک (پوزیتیو) اگر که تندپرواز یک موشک بیشتر از موشک دوم و تندپرواز موشک دوم بیشتر از موشک سوم باشد به ناگزیر تندپروازی موشک نخست بیشتر از موشک سوم خواهد بود. </span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span> «دانش» امروز با نگرشهای آریئیک درگیرست. و نگرشهای هنجارین بیشتر در زمینههای هژیرش (اخلاق) و هنر به کار میآیند. . واز اینرو ست که برخی از دشواریهای برخاسته از پسند وگرایش در همتودهگی چارهپذیر نیستند. اینکه شما به دین بودا گرایش داشته باشید یا به دین هندوان بارهئی ست که در بیرون از گسترهی دانش ست و تنها شما هستید که میتوانید پسند خود را در آن باره آشکار نمائید.</span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span><br /></span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span>«بگومگوی آریئیکگرائی» مکتب فرانکفورت با «بگومگوی ارزشداوری» Werturteilsstreit در زنجیرهی وین که با اندیشار ماکس وبر در ۱۸۸۰ آغاز شد، در پیونداست. وِبر میخواست «پیشانگارهائی رها از ارزش» Wertfreiheitspostulat بسازد که "به آشکار «دانشِ آزمودنی» Erfahrungswissen را از «ارزشداوری» Werturteilen جدا بدارد". هورخهمایر در مکتب فرانکفورت و از پایه گزاران «نگرش خردهگیری» ساختار دانش رها از داوری ارزش را به نکوهشگرفت، زیرا به باور او با کاستن ازراستاهای گوناگون «راستی»، که اندیشاری پیچیده است، آنچه که بهجا میماند دیگر راستی نخواهد بود. «نگرش خردهگیر» یکی از راستاهای مهین «راستی» را ارزش «آزادی» میداند، که نداشتن داوری دربارهی ارزش آزادی و نادیدهگرفتن آن «راستی» را به کژی و ناراستی میکشاند.</span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large;">این هستی در همتودهگی ست که آگاهی انسان را بر میانگیزد و این همتودهگی ست که گسترهی اندیشیدن را کرانهبندی میکند.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بایستی گفته شود </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">که نگرش پوپر در آلمان گوالیدنی discourse را در «بگومگوی <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">داوری ارزش»</span><b> </b></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Werturteilsstreit</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> در اقتصاد و همتودهگیشناختی برانگیخت که در آن پرسش هستهئی این بود که آیا </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">میتوان</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> در دانشهای همتودهئیک داوری در بارهی ارزشها را به کنار گذارد؟ برای نمون اقتصاددانان بازار آزاد </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">مانند شما به </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> نگرش ویلفرد پارتو باور دارند که بر پایهی آن در پخشار دارایی یک کشور در میان شهرونداناَش اگر از دارایی ردهی سرمایهداران توانمند کاسته شود و به دارایی کارگران بینوا افزوده شود در بهینباش اقتصادی economic welfare</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> آن کشور هیچگونه دگرگونی رخ نداده ست. این بازیی با برآیند صفرست ؛ zero sum game زیرا آنچه را که کارگران به دست آوردهاند سرمایهداران از دست دادهاند. بر پایهی نگرش پارتو، </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> بهینباش کشور تنها هنگامی</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> افزایش مییابد که داراییهای کارگران زیادتر شود و از دارایی هیچ سرمایهداری کاسته نگردد و این هنگامی شدنیاست که اندازهی نان اقتصادی در کشور بزرگتر شود واز آن افزایش بهری بیشتر به کارگران برسد. از سوئی دیگر، در هنجارهای سوسیالیستی هنگامیکه پخشار درآمد بسیار نابرابر و بیدادانه ست بهبالابردن بهینباش کارگران ارزش بیشتری داده میشود که در تراز و سنجه با پایین آمدن دارائی سرمایهداران برای بهینباش همهی کشور آریئیک (مثبت) است و خواستنی گرفته میشود. وهمانگونه که گفتید؛ به باور آریئیکگرایان (پوزیتیویستها) </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> چنین باوری </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هنجارین درباره</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> ارزش در درون گسترهی دانش نیست. یا به سخنی دیگر دانش نمیباید دربارهی هیچگونه باورِ ارزشی گرایش نشان دهد ومیباید سوگیری ننماید. اما به گمان آدورنو دانشهای همتودهئیک دانشهایی هنجارین (نورماتیو) هستند، یه این میانا که هنجارهای همتودهگی ارزشهایی مانند پخشار دادورانه و نزدیک به برابر درآمدها را ارج مینهند و از آنها هواداری می نمایند. و از دیگر سو نابرابری گستردهی درآمدها را زیانبار میگیرند. آدورنو مینویسد؛ </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">هابرماس دیدگاه پوپر را چنین کوتاه مینماید : "(از دید پوپر) همهی بررسیکنندگانی که در روند یک پژوهش میکوشند تا نگرشی را ردپذیر بیابند میباید به یاری گزارشهای روشنشان، که برآیند آزمایشهایشان را نشان میدهد، به یک همهپذیری ناپایدار برسند که درهر آن در خور ریزش است. این همهپذیری در پایانکار به رویکردی وابسته است که نه برپایهی بخردانهگی ونه بر بنیان آزمودنگری در خور به کارشدنست. و این به نوشتهی پوپر در دانشگاه توبینگن Tübingen پیوند دارد که او در آن بر این داوش ست که "این نادرست است که چنین انگار شود که ناسوگیری دانش به ناسوگیری دانشمند وابسته است (...) ناسوگیری دانش چیزی نیست که به کیستی دانشمند درپیوند باشد که بل آن پیآمد خردهگیری دانشمندان از کارهای یکدگرست و یا به سخن دیگر برآمدی از پخشائی کار دوستانه یا دشمنانه در میان پژوهشگران ست به این میانا که آن ناسوگیری هم از همکاریشان و هم از همآوردیشان با یکدیگر سرچشمه میگیرد" </span></blockquote><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">این باور که افراد با چشماندازهای ناهمسان بر پایهی بندو بارهای همکاری به گردهم میآیند تا به اندازهئی در دسترس از ناسوگیری به دانش دست بیابند از یک الگوی آزادیخواهانهی کهنه و رهاشده پیروی میکند که درآن همهگی به دور میزگردی گرد میآیند تا با نشاندادن سازش و گذشت به همهپذیری دست یابند. ریختهای همکاری دانشورانه دربرگیر بیاندازهئی از میانجیگریهای همتودهئیک ست . پوپر به راستین آنها را "چشمداشتهای همتودهگی" میخواند ولی خویشتن را درگیر با پیآمدهای آنها نمیکند . این چشمداشتهای همتودهگی از ساختاری فرمانروا بر چگونهگی گزینش یک پژوهشگر دانشگاهی و بهکارفراخواندن او، تا به باورهای همتودهگی </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">communis opinio</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> و نابخردیهای برآمده از آن کشیده شده ست - که در آن ساختار گزینشی هماهنگ در دست گروه توانایی ست که دست بالا را دارند و اندیشارهاشان پذیرفته شده ست و اینان هستند که چگونگشت پیآمد را برمیگزینند. به هر روی، همتودهگیشناختی با بارههائی </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">سروکار دارد</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">که مردمان را با آن دلبستگیهای پرجوشش ست. و</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> در ریخت خویش نهتنها به گونهئی بهخودباور که بل در سیمائی نهادینه نمایانگر جهان کوچکی از این دلبستگیها ست. "</span></span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">این نوشتهی آدرنو همانند خردهگیریهای پال فیرابند Paul Feyerabend در کتاباَش "ستیزه با شیوه" Against Method است که درآن دانش را همانند افسانه مییافت. و آن را تنها یکی از ریختهای اندیشیدن درمیان ریختهای دیگری میدید که انسان پدیدشان آوردهست، و بهباید بهترین آن ریختها هم نیست. چون دانش خودنما و پرسروصدا و گستاخ است وتنها برتری آن برای کسانی است که از پیش به هواداری از یک اندیشارشناختی (ایدئولوژی) برخاستهاند ویا آنرا بدون در دیدداشتن برتریها و بندوبارهای آن پذیرفتهاند. به هر روی آدو</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">رنو دردنبالهی خردهگیری خود میگوید؛</span></p><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> <span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: right;">این نگرش پوپر که میگوید: "آنچه که بهراستی هستن دارد دشواریها و چارهها و نهادینههای دانش ست" که به تیزبینی insight و فرزانهگی خود پوپر وابسته ست. </span></span></p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> <span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> ازنگاه پوپر سامانهی دانشوری گردآوردهئی ست از دشواریها و تلاشهایی برای چارهیابی آنها. آدورنو مینویسد؛ گزینش کنارهئی پوپر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"> "از دشواریهائی که درچارچوبی ویژه بستهبندی شدهاند" و نشان دادن آنها</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">به آوند «تنها راستینِ دانشورانه</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">» مایهی برپایی </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">سادهگیری</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> از آوند یک هنجار میشود (...) دانش خود را تنها با پرسشهای درخور پدیدارشدن درگیر میسازد و در این گستره است که پوپر شیوهی دانشهای همتودهئیک را «همسان شیوهی دانشهای گیتهئیک (علوم طبیعی)» نشان میدهد." پوپر در راستی مینویسد: "شیوهی دانش دربرگیر یافتن چارههایی برای دشواریهایی پدیدارشده برپایهی آزمودن ست: دشواریهایی که بررسی ما از آنجا آغاز میگردد و دشواریهای دیگری که در روند پژوهش پدیدار میگردند. اگر چارهئی که پیشنهادشده ست توان پاسخ به خردهگیریهای درست و به سزای دانش را نداشته باشد آنگاه آن چاره گمراهانه شناخته میشود و به این برای بهکنار نهاده میشود. اگرچه این به کنار نهادن شاید تنها برای هنگامی زودگذر باشد.</span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">آدرنو این به کنار نهادن دشواریها را، تنها به این برای که نمیتوان بر پایهی شیوهی دانش برایشان چارهئی یافت، درست نمیداند. به باور او: </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">در این پیشنهاد پوپر، بارههائی که همتودهگیشناختی خود را با آنها در</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">گیر</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> مینماید تنها هنگامی برای پژوهش سزاوار میباشند که بتوانند به دشواریهایی جداجدا بخش بشوند. اگر پیشگزارهی پوپر در این میانای بسته شناسائی گردد، آنگاه با همهی اینکه در نخستین ارزیابی پیشگزارهئی بخردانه و در خور پذیرش مینماید اما بهراستی گونهئی جلوگیری و پردهپوشی از اندیشهی دانشورانه ست. </span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> آدرنو میپرسد آیا کتاب سرمایهی مارکس<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Das Kapital</em></span> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">به دریافت بهتری از دانشهای همتودهئیک نیانجامیده ست؟ مارکس در ان کتاب پیشنهاد "چارهی یک دشواری" را </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">نکرده بود</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> و یا از این افسانه دم نزده بود که «همهپذیری» به ما پیمان میدهد که «راستی» به </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> پدیداری خواهد آمد</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">. به باور آدورنو؛ </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span></span>آنچه که </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">در زمینهی همتودهگی چارهی دشواری خوانده میشود به راستی از پیش در زمینهی آن چاره انگار شده بوده ست. بهای نوشداروی آزمودن، و شکست خوردن در </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">آزمودن،</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> از دستدادن نشانههائی ست که پس از زدوده شدنشان بایدگفت آن دشواریها تنها برای کاربرد در دانش </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ad usum scientiae</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> ساختهشده بودند و شاید که دیگر اینک تنها «دشوارمانند» هستند </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">و نه دشواری (</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">...) اینکه مارکس براین داوش ست که همتودهگی سرمایهداری بهسوی سرنگونی در شتابست در پویایی خود پرسشی خردمندانه است. البته اگر این بررسی دستکاری نشده باشد. زیراکه این یکی از پرارجترین پرسشهایی ست که دانشهای همتودهئیک میباید خودرا با آن درگیر نمایند.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">به هر روی مکتب فرانکفورت با نگرشی</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> آکندهگرا </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Totalität</span> <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> یا</span> <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به انگلیسی </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">totalism</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> همتودهگی را، به آوند ساختار بنیانی اندیشوری انسان، شناسائی داد. این بنیانهای روانی در همتودهگیهائی مانند خانواده، فرماندهان، همتایان و رسانهها هستند که هنایشی بس نیرومندتر و آکنده بر یک شهروند دارند تاکه هنایش آن شهروند بر آن نهادها. مکتب فرانکفورت برآن بود که زیربافتهای همتودهگی میباید به روشنایی آشکار گردد تا که شهروندان پروای آن را داشته باشند که بر نگرانیهای خود چیره آیند. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">به باور آدرنو، اندازوایی خردهگیرانهی پوپر و هماندیشاناَش رسیدن به این آرمان را که شهروندان از چگونهگی بروندهای زیستن خویش آگاهی یابند دستنیافتنی ساخته بود. و هرگونه تلاش برای دگرگونی همتودهگی با بهکارگیری شیوههای ریشهیابیِ نادانشورانه را بیمناک نشان میداد. اگرچه همان گونه که دیدهایم، مکتب فرانکفورت به این «اندازوائی خردهگیر» پاسخ میدهد که آنها هنگامیکه درمییابند که برخی از شیوههای پژوهش برای پاسخ به پرسشی فراهم نیست، خویشتن را از پرسیدن پرسشهای دانشورانه باز میدارند و دست از پژوهش بر میدارند. همانگونه که مارکس در نگرشی به تاریخ گفته ست "این هشیاری انسان نیست که هستی او را پدیداری میدهد، که بل این هستی همتودهئیک اوست که هشیاری اورا بر میانگیزد" و این هستی همتودهئیک ست که شیوهی نگرش دانشورانه را پدید میآورد. از اینروست که پیشگزارههایی دانشورانه، که پژوهشگران میتوانند ردپذیری آنها را آزمود نمایند، درچارچوب آنچه که فرهنگ همتودهگی پروای اندیشیدن به آن را میدهد زندانی شده ست. کوشش هابرماس گشودن این چارچوب است تا پیشگزارههائی در پیوند با آزادی و مردمسالاری درگسترهی دانش جا داشته باشند. </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-size: large; max-width: 100%;"> </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">ف :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> اگرچه، با همهی اینکه هابرماس در نوشتههای روزگار جوانیاش یکی از پیروان مکتب فرانکفورت بود که استادهای او؛ آدرنو و هورخهمایر و مارکوزه در دهههای ۱۹۵۰-۱۹۴۰ آن مکتب را در جستجوی آزادی و رهائی پایه نهاده بودند، ولی رفتهرفته از آنها جداشد، تا آنجا که پس از خواندن به دیگر بار کتاب آدرنو و هورخه مایر، «گفتمان روشنوائی»، او در نوشتهئی تا اندازهئی نکوهشبار زیر آوند «درهمپیچیدهگی افسانه و روشنوائی </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">- برداشتی در بارهی " گفتمان روشنوائی" پس از خوانشی تازه»</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> Die Verschlingung von Mythos und Aufklärung - Bemerkungen zur ,,Dialektik der Aufklärung" - nach einer erneuten Lektüre، به آشکار مینویسد که در دههی ۱۹۴۰ «نگرش خردهگیر» به بیراهه افتاد. این نکوهش او نه از این رو بود که او اینک از برخی نگرشهای خشک مارکسیستی کناره گرفته بود ، چون این گونه دگرگونیها در نوشتههای آدرنو و هورخهمایر و مارکوزه هم روی داده بود. و باهوده ست که در دید داشته باشیم که هورخهمایر و آدرنو هم با نگرش هابرماس در کتاباش «دگرگونی ساختاری</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"> سپهرهای گشوده بر همگان» Strukturwandel der Öffentlichkeit چندان سازگاری نداشتند. چنین پیداست که هابرماس پس از خواندن دوبارهی کتاب «گفتمان روشنوائی» آنها به این برآیند رسیده بود که هورخهمایر و آدرنو در نوشتن آن کتاب نه از مارکس که بل از نیچه هنایش گرفته بودند. و خردهگیری نکوهشبار او از این دریافت سرزده بود. چون درست در همین هنگام در دهههای ۱۹۵۰-۱۹۴۰ بود که نام نیچه به دیگر بار با کارهای هایدگر و فوکو بر سر زبانها افتاده بود.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">با این همه همانگونه که تاماس مککارتی </span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Tahomas McCarthy</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در کتاباش "نگرش خردهگیرانهی یورگن هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">" The Critical Theory of Jürgen Habermas مینویسد: هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> درخردهگیریهای موشکافانهاش از هستیشناختی و شیوهشناختی آریئیکگرایان بسیار بخردانه، با گشودهاندیشیئی آفرینبرانگیز، و </span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">بدون پیشباوری </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">آوندش (استدلال) مینماید. چیرهگی شکوهمند او بر خردورزی آلمان و اندیشارهای همتودهگیشناختی از دارائیهای شایان اوست و اوست که به هنایش شیوههای آزمودگری انگلوساکسون بر اندیشارهای آلمانی افزوده ست. در نوشتههای او اندیشارهای اندیشمندانی مانند کانت ، فیخته و هگل از یکسو با اندیشارهای اندیشمندانی چون ویتگنشتاین و پوپر و پیرس از سوی دیگر آمیخته میشود و در همان دم، اندیشارهای مارکس و فروید و دیوئی و مید و پارسون نیز گسترهئی برای خودنمایی مییابند. هابرماس در سالهای پایانی سدهی بیستم در تلاشهای ساختوست سازی خویش بس فراتر رفت. گوالشهای (بحثهای) او با گادامر فراهمآور زمینهئی برای پدیداری شایستهگی روشهای پراویدائیک </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">hermeneutics</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> (تفسیری) در نگرشهای همتودهئیک بود. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">گوالشهای او با نیکلاس لوهمان </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Niklas Luhmann، همتودهگیشناس پرآوازه در نگرش ساختوستشناختی </span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Systemtheorie</span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">، </span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">یکی از پربارترین آزمودنها دربارهی «برداشت ساختوستی - نگرشی» در پژوهشهای همتودهئیکی ست. و ریختدهی او به «نگرش سزاوارهگی رسانهگری» Theorie der kommunikativen Kompetenz، یا به انگلیسی </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">theory of communicative competence،</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> در پیوند با خردورزی زبان و زبانشناختی، بنیانهای خردورزی در «نگرش همتودهئیک» (تئوری اجتماعی) را استوار ساخته ست. بهباور لوهمان رفتار یک همتودهگی همسان رفتار سامانهئی از یاختههای جاندار در زیستشناختی است. یک چنین سامانه در ساختوست خود، خویشتن را از پیرامون زیست خود جدا میکند و سپس از آن پیرامون آنچه را که برای ماندگاری زیستیاش باهودهاست به خودمیکشد و آنچه را که درآن پیرامون به زیوش او آسیب و زیان میآورد به واپس میزند. پیرامون زیست در یک همتودهگی انسانی پیرامونی پیچیدهاست و از اینرو همتودهگیها برایماندگاری خود به ساختوستی مانند سامانهی یاختههای جاندار نیاز دارند. اما هابرماس ماندگاری به یاری بهرهکشیِ ساختوست از پیرامونزیست را تنها انگیزهئی بسنده نمیداند و بهباور او آماجالهائی مانند دادوری و هژیروری (اخلاقگرائی) و آزادی را نمیتوان از یک ساختوست به کنارنهاد.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هرازگاه چنین مینماید که اندیشارهای هابرماس با اندیشارهای هگل، مارکس، و وِبـِر خویشاوندیئی نزدیک دارد، هرچند اندیشارهای او انسانیتر و بخردانهتر از مارکسیستهای نووا به دید میآیند. وی همچنین نگرش «</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">پویایی همتودهئیک» Die soziale Dynamik را در</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> پنج چرخهی مارکسیستی آن؛ از چرخهی شکار و گردآوری تا چرخهی فرآوردهزای آسیائی (تولید آسیایی)، و سپس زمینداری (فئودالیسم)، سرمایهداری و همبهری (کمونیزم) ناآموزنده و نابهوده مییابد و در نگرش «همهدربرگیر» </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Totalität او</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> از «دگرگونی همتودهئیکی» die soziale Evolution (Gesellschaftsentwicklung) نمیتوان کارکردِ ریخت</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">دهندهگی دانش و هژیرش بخردانه را نادیدهگرفت. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">از سوئی دیگر، ماکس وبر در نگرش همتودهگیشناختی خود برآن بود که هژیروری و ارزشهای نیکی را با دانش سرو کار و پیوندی نیست . او در بررسی پیوندهای انگیختالی (علت و معلول) در کنشهای همتودهگی، چگونهگی کارکرد این انگیختالها را از آغازِ به کاربردن ابزارهای کنش، تا پایان رسیدن بهآماج به کاوش گرفت، و در این روندار سه اندیشارکلیدی را شناسائی نمود: (۱.) پَراویدائیک (تعبیر یا تفسیر) Deuten برای دریافتن مهینائی و به چنگآوردن میانای کنش از دید کنشگر.(۲.) دریافتنیژرف Verstehen از کنشهای انسانی وسازماندادن دادن آنها از دیدی کنشگرانه و برگرداندن آنها به ریختهای اندیشار.(۳.) روشنگری </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">erklären برای روشنائی بخشیدن به انگیزه و برایههای (دلایل) رخدادن رویدادها. به باور وی «کنش همتودهگی» از رفتار شهروندان و «واکنش دیگران در همتودهگی بهآن رفتارها»، که مایهی دگرگونیآن رفتارها میشود، پدیدار میآید. در همتودهگیشناختی ماکس وبر وندیداد (قانون) جایگاهی کلیدی داشت. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هابرماس </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">در اندیشارهای هنیدهشده خود از ماکس وبر درکتابش "راستینها و ارزشمندی" Faktizität und Geltung میکوشد که به پندارههای سهگانهی وبر در کنش همتودهگی، و اندازوایی برداشتی تازه بدهد. خردورزی ماکس وبر دربارهی وندیداد (قانون)، درکتاباَش "اقتصاد و همتودهگان" Wirtschaft und Gesellschaft، بر خردورزی وندیدادین هابرماس هنایش بسیار نهاد.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2b00fe; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><b><br /></b></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2b00fe; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><b>ارزشمندی و درستی وندیداد (قانون)</b></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">وبـِر ازدید خود، به آوند پژوهشگری همتودهشناس، برآنست که نشان بدهد چهگونه میتوان «ارزشمندی» و «درستی» یک وندیداد راپیدا نمود. او با بهکاربرد «شیوهی برداشتی همانندیابال» </span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">analytical</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> </span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">approach</span><span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> دو راهرو را برای این جستار پیشنهاد مینماید (یک)؛ </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">آماربرداری بهآزمود(تجربی) از راستینها (facts) برای برآورد از شمارشهروندانی که به وندیدادی رفتار مینمایند. </span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">(دو)؛بررسی زیربافت نوشتاری وندیداد برای آنکه ببینیم آیا آن نوشتار اندازوا rational و بخردانه ست یانه. اگرچه این دو راهرو هردو میتوانند به بیراهه بروند، زیراکه آماربرداری از کسانی که از وندیدادی پیروی کردهاند نشان نمیدهد که آیا آنها به خواست خود چنین کردهاند یاکه به زور واداربه سربهفرمانی از آن وندیداد شدهاند. هرچند بایدبگوئیم که وبـِر خود از این نارَسی آگاه بود ومیخواست به گونهئی آنرا از میان بردارد اما به زودی دریافت که هرگونه راه چاره برای کنارنهادن «پیروی به زور» از یک وندیداد دشواریهای فراوان را به بار میآورد، زیرا به هر روی، پیروی از همهی وندیدادها تا اندازههائی از بهکارگیری زور نشان دارد. نارَسی دیگر آماربرداری آنست که؛ پیدا نیست آنهائی که از وندیدادی پیروی میکنند، پیرویشان از روی فرهیختهگیاست و یا که کورکورانه و نیاندیشیده سربهفرمانی میکنند.در راهرو دوم نیز ناهمواری و نارسی پدیدار بود و آن این که چه بسا وندیدادها که اندازوا و بخردانه مینمایند اما وندیدادهائی ستمگرانهاند و از ددمنشی و ناهژیری مایه دارند برای نمون سترون کردن مردمان با ناتوانیهای هوشی در آلمان نازی اگرچه از دیدی اندازوا مینمود اما نامردمی و تبهکارانه بود . </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">شیوهی دیگری که وبـِر برای دریافت ارزشمندی ودرستی وندیدادها پیشنهاد میکند برپایهی پژوهش تاریخیاست. به نوشتهی او پس از آنکه باورهای اروپا به وندیدادهای دینی ازمیان رفت. وندیدادهای همتودهگیهای نووا نیاز به بنیانهای تازهئ</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">ی </span><span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">به جز بروندهای دینی برای برخورداری از سزاواری داشتند. به باور او «وندیدادهای همتودهگیِ نووا» می باید همچون «وندیدادهای دانش» ازبندوبار هنجارها وارزشهای هژیر</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">وری (اخلاقی) رها باشند. چراکه در دادوستدهای بازار خریدار وفروشنده باید بتوانند پیآمدهای داوری دادگاه را برپایه وندیدادها، دربارهی کنشهای بازرگانی، پیشبینی و برآورد نمایند. وچنین پیشبینی شدنی نخواهد بود اگر دادرسان بخواهند بارههای هژیروری و هنجار را در داوری خود جای دهند. چنین بود که درسدهی نوزدهم «وندیداهای دهناد اندازوا» </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">formal-rationales Recht (قانون عقلانی رسمی) در اقتصادهای سرمایداری اروپا و آمریکا به اوج کاربردی رسیدند. زیرا ساختوست رویکردهای دولت برپایه آزادی کنش دربازار </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Laissez-faire بود،</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; text-align: left;"> که دولت کاری به کار چهگونگی داد وستد میان خریدار و فروشنده نداشت و آنها را به کار خودشان رها مینهاد. وندیداها تنها برای آساننمودن و هموارسازی بازرگانی بود و ریختی بروندی به مانند «اگر چنین شد، پس بایدچنان بشود» داشت. پس در این روی دولت تا هنگامیکه «اگرچنین شدی» رخنمیداد از خود کنشینشان نمیداد. اگرچه پیآمد ناخوش اینگونه رویکردها این بود که نابرابریهای بزرگی مانند رفتار بیدادگرانه با زنان و کودکانکار، دستمزدهای بردهگی و ساعتهای درازکار و کارگاههای تاریک و نمور و بیماریزا را دستنخورده برجا مینهاد. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">باپدیداری دولتهای بهزیوی welfare states در سدهی بیستم، رفتهرفته وندیدادها رنگی هژیرور وهنجارین بهخود گرفتند. ماکسوِبر اینگونه وندیداه</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">ا را</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> </span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">«وندیدادهای نابهدهناد»</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Deformalisierung des Rechts میخواند و </span></span><span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">باهمه اینکه در برخی از نوشتههای خود از رویکردهای بهزیوی هواداری کرده است، اینگونه وندیدادها را از برای کبودی پیآمدهای ناروشنشان وندیدادهائی زیانآور میخواند. </span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">نیکلاس لوهمان نیز مانند وبر برآن ست که وندیداد را با هژیروری (اخلاق) کار و پیوندی نیست و وندیداد میباید برای کارکرد ساختوست اقتصاد بازاری پذیرا و میهماننواز فراهم آورد. به باور او اگر وندیداد را آماج برپائی داد و برابری در میان شهروندانباشد از پاسداری بهسامانی اقتصاد باز میماند و از کار میافتد. در کنارهی این گوال باهوده است که گفتهشود که این همان چالش در بارهی «دادگستری کنشگرا» </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Judicial activism</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> است که اینک در اروپا و آمریکا بسیاری از دست راستیها را برآنداشته که به دادرسان کنشگرا activist judges خرده بگیرند که نمیباید در خوانش وندیدادها نقش نمایندگان نشستگاه وندیدادگذار (مجلسقانونگذاری) را برخود بگیرند. و گمارش آنها میباید این باشد که تنها به خواندن نوشتهی وندیداد و پیوند دادن آن با</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> راستینها، به داوری در بارههای زیر پیگرد بپردازند.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> هدابرماس در کتاباش "میان راستینها و هنجارینها" Faktizität und Geltung نگرشهای وبر و لوهمان را نمیپذیرد. از دید او وندیدادها نمیتوانند هنجارها و هژیروری را نادیده بگیرند و دادرسیها میباید هنجارین normative باشند. زیرا به باور او یک نگرش فرهنگی را نمیتوان تنها در چارچوب روندی اقتصادی کاسته داشت. از دید او نگرش لیبرالها که روندار مردمسالاری را گونهئی همسازگاری و گذشت در همتودهگی میگیرند، و برآن هستند که هرکس با تلاش برای بهبود زندگی و پیشرفت خویش به بهبود و پیشرفت همتودهگی یاری مینماید، به اندازهئی بسنده از هنجارهای نیکمنشی و هژیروری برخوردارنیست وازسوئی دیگر نگرش رپابلیکنها که کشور را یک همتودهگی از شهروندان رادمنش و درستکار انگار مینماید که در پی فراهم آوردن «خوبیئی همگانی» Common good میباشند؛ با راستین همتودهگیهای پیچیدهی نووای امروزین سازگاریئی ندارد. واین هردو نگرش به کارکرد «اندیشار همپائی در مردمسالاری» </span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">den Begriff der politischen Partizipation </span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> یاری نمیدهند. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">به باور او، با ازمیان رفتن سزاواری وندیدادهای دینی اینک وندیدادهای نووا برای نشاندادن سزاواری خود نیاز به خاستگاهی نووا در برون از دین دارند. از دید ماکس وبـِر «سزاواری وندیداد» در خودِ «وندیدادبودن» آن ست و بههمینسان در باور لوهمان سزاواری وندیداد یک «سزاواری ابزاری». یا «سزاواری برآمده از روال» Legitimation durch Verfahre است. به سخنی دیگر، این سزاواری از «سزاواری شیوههای وندیدادگذاری» به آوند یک ابزار سرمیزند. همانگونه که گفتیم ازدید وبـِر و لوهمان وندیدادهای نووا را با هژیروَری کاری نیست. از دید هابرماس اما اندازوائی نهفته در درون وندیداد نشان از مهینائی هژیروری در وندیداد دارد. هنگامی که وندیدادی در یک گوال «کنش همرسانهگری» ،kommunikativen Handelns بازتابی اندازوا، از برآیندی همهپذیر، میباشد، آنوندیداد به باور هابرماس از سزاواریئی هنجارین der Legitimation von Rechtsnormen برخورداراست. </span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">هابرماس همچنین میکوشد تا خردورزی هژیروری (فلسفه اخلاقی) آلمان را با شیوههای ریشهیابی در دانشهای همتودهئیک آشنائیبدهد.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> گستردهگی و ژرفای دانش هابرماس بهراستی شگفتآورست و این گستردهگی خواندن کارهای اورا تا اندازهئی دشوار مینماید زیراکه خواننده میباید با گوالشهایی گوناگون در رشتههایی همچون اقتصاد و همتودهگیشناختی و سیاست و هژیروری و روانشناختی آشنا باشد و همچنین دریافت کارها و نگرشهای خردورزی، پدیدهشناختی، «برداشتهای رسانهبریک همتودهگی» </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">cybernetic approaches to society،</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> برداشتهای ساختاری-کاربری <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">structural-functionalist approaches</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span> و شیوههای کنکاش در پژوهش از ناگزیرها برای دریافت کارهای هابرماس است. و افزون برآن آشنایی با خردورزان و اندیشمندانی مانند کانت و هگل و مارکس و هایدگر و وبـِر و پوپر و بسی دیگر از خردورزان نیز از نیازهای نخستین برای دریافت کارهای اوست . اما هنگامیکه چنین آشنایی نیز فراهم ست خواننده هنوز از روشنی و آشکاری آوندش او درشگفت میماند.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">نیروی آوندش از روندار </span><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">باز اندیشی شاخه میزند</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برای من ارجمندی نگرش هابرماس از برای آزرم بسیار او به وندیداد و تلاش او برای سزاوریداد به وندیداد است. با همهی اینکه من خرده گیریهای فوکو و لیوتارد ودیگر ساختارگرایان را درمییابم، ولی نمیتوانم زندگی در یک ساختار هرجومرج و پرآشوب را بپذیرم. این درست است که شاید آزادیناب و دادوری سرابهائی بیش نیستند، و همهی تلاش ما تلاشی بیهوده و سیزیفوسوار ست. اما به فرجام همین است که هست و میباید به این وانمود تن درداد. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس در کتابهائی مانند"دانشجو و سیاست" Student und Politik، "شناخت و هوده" Erkenntnis und Interesse، و "راستینی و ارزشمندی" Faktizität und Geltung میخواهد نشان بدهد که بدون «مردمسالاریِ بنیانی» نمیتوان کشوری وندیدادمند Rechtsstaat (قانونمند) داشت. از دید او کشورهای مردمسالار و وندیدادمندِ غرب از یکسو پشتگرمی به خود و توانائی سویابی در راه پیشروی را از دست دادهاند و از سوئی دیگر نهادهای پاسدار آزادی باچالشهای روبهافزایش رویارویاند.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هرچند چنین به دید میآید که فشار مردمان برای مردمسالاری رو به افزایش است ونه کاهش.</span></span></span></span></blockquote><p></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><blockquote><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> “obgleich die Bevölkerungen hier eher auf mehr denn auf weniger Demokratie zu drängen scheinen”</span></span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در چنین پسزمینهئی نگرانیزا، هابرماس چالشهای جهان نووا را برمیشمرد؛ که دربرگیر آسیبهای رشداقتصادیبیرویه برای زیستبوم، </span></span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> افزایش نابرابری در چگونزیستی سرزمینهای شمال و جنوب، روند فشار کوچکنندگان بینوا وفراری از کشورهای جنوب و اکنون نیز از اروپای خاوری، بیم بازگشت جنگهای ملی و کیشی ونژادی ودیگر دشواریهائی از این دست میباشد. اما، و مهینتر از همه، نبود مردمسالاریئی ریشهئیست، که برای چارهی این دشواریها یک «پیش نیاز» بهباید و ناگزیر است.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس در نوشتههایاَش میکوشد تا از سه ویژهگی دانستن پرده بردارد: نخست آنکه دانستن نیازمند آن ست که داننده </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خود</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ویژهگیهایی را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> باهم</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گردآورده و</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> داشته باشد: که این به این میاناست که آشکاری </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دانش</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را میباید درگردآوردهئی دریافت نمود که در آن «چیزهای </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">درباشهست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برای آزمودن» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">der <em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Gegenstände der Erfahrung</em> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و «ردهبندیهای از پیش انگارشده» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Kategorie a priori</em> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و پندارههایی که یک داننده در هر کار اندیشهئی و انگارش با خویشتن به همراه دارد اندوخته شدهاند. حتی "جای" و "زمان" که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در دانشی سختگیر چون فیزیک </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بردارهایی ریشهئی هستند، نیز از پیش انگارشدهاند و در آزمودن</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به هویدایی نمیآیند. بهراستی که زمان و جای بدون داشتن پندارهها واندیشارهایی از پیش انگارشده </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">a</span><cite style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> priori</span> </cite></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و در ناوابستهگی به همهی آزمودنها به جز پرت و پلایی بیش نخواهند بود. اندیشارها و پندارهها در ردهبندیها و ریختهایی جای دارند که کنشگر در کنشِ انگاریدن با خود به همراه میآورد. دوم آنکه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میخواهد نشان بدهد که هر داننده به راستی کنشگری همتودهئیک ست. و این باورست که بنیانهای همتودهگیشناختی را استواری میدهد و نشان میدهد که هیچ دانندهئی نمیتواند بدون فرهنگ داننده باشد. و همهی دانش با آزمودهای همتودهئیک در میان «تماشاگر» و «جهانِ درتماشایش» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میانجیگری مینماید</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> . اگرچه بهراستی، همه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی دانندگان این پیشداوری آزمودگرایان را نمیپذیرند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ردپای جهان درباش Abdrücke der gegenständlichen Welt آن پیشانگارهها را تنها از جهان برون گرفته و به درون انگار ریخت میدهند. و یا به وارون، این کنشگرست که هنوز ردهبندیها و دریافت آوندگاری(استدلال) خویش را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">باخود به</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همراه میآورد تا که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">تا در دم ریختگیری دانش</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بتواند هستایی چیزهای درباشهست </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Konstitution des Objekts</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را آشکار کند. پس </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برای هابرماس روند دانستن و دریافت بر زمینهی کاربرد زبان در گفتوگوها و درگیریهای </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هر روزهی ما استوارست و به فرج</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ام سومین خواسته</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی هابرماس آنست که ارزش بازاندیشی را بر پا بدارد همانگونه که دکارت در "درخوداندیشی نخست" </span></span></span></span><span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; text-align: left;"><span>The First Meditation</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span> </span><span>میخواست که خاستگاه دانشی را بیابد که بتواند دانشی که او از آن درگمان بود را به بیگمانی و آشکاری درآورد. هابرماس نیز میخواهد به چنین بیگمانی وباور دست یابد، اما او نمی</span></span></span></span><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خواهد که بهدستآویز این که خدائی هست </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که اورا از این گمانزدهگی برهاند رویآورد که بل او میخواهد نشان دهد که نیروی آوندش از روند </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">بازاندیشی شاخه میزند. او به این باورست که دانش نادرست ریشه در رفتار شناختگرانه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی دانش آریئیک</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گرا </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">positivistische Wissenschaft</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">یا</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">positivist science</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دارد . همهی فرهنگ دانش نووا ریشه در آریئیکگرایی دارد و نمیتواند به آنگونه که هابرماس میخواهد بازاندیش باشد؛ زیرا بازاندیشی بهشیوهی هابرماس به میانای بازتابش اندیششناختیِ "ناسوگرانه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span class="short_text" id="result_box" lang="de" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Objektivität" </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">(ایدئولوژی بیطرفی دانش) است . و میباید بیافزائیم که هابرماس «نگرش خردهگیرانه» kritische Theorie را به آوند شیوهئی میبیند برای «شناختن آماج telos همتودهگی» و برای سنجشی هنجار</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گرایانه از چگونهگی همتودهگی در اینک، برای رسیدن به آن آماج . برای هابرماس نقطهی آماج </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در گذار آوندگاری (استدلال) و خردورزی،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پایان دادن به سربهفرمانی از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زور </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و دستیابی به خودپایی ست. و این </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در گذار</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">درخواستهای هماهنگشده در همتودهگی ست که به «همهپذیری» رسیده باشد، واین پایان ازخودبیگانهگی در گذاری ست که درآن دادوری اندازوا ست و ازاینرو بیداد و بینوایی در آن به پایان رسیدهاند. </span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-size: large; max-width: 100%;"><b>دشواری زبان در کنش همرسانهگی</b></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-size: large; max-width: 100%;"><b><br /></b></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">ف :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس در نگرش توانایی همرسانهگی، یا «شایستهگی همرسانهگی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Theorie der kommunikativen Kompetenz</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نکتههای با ارزشی را پرورش میدهد که بر اندیشار بسیاری از اندیشمندان هنایش داشته است.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در نگاه او «زبان» به آوند رسانهئی با </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> یگان تایهالی همهپذیر</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> (یونیورسال) د رکنار کار و فرمانبری از وندیداد شناسانده میشود که در آن ست که زندگی همتودهئیک انسان هویدا و پدیدار میشود. ریختِ همتودهئیکِ فرهنگی زندگی در بندوبار سامانههای نمادین «درگیریهای رسانندهگی» میان مردمان جاگرفته ست. پیشرفتهای تازه در زبانشناسی و خردورزی زبان آشکار ساخته است که "دشواری زبان جایگزین دشواری هشیاری شده ست"</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. به باور هابرماس پندارهئی بهسزا تنها میتواند در مایهی یگانتایهالی شدائیپذیر Universalpragmatik پدیدار آید تا بتواند پایههای هنجارین همهی همرسانهگری ها رانشان بدهد. در این «پندارهیبهسزا» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در هر «گسترهی همرسانهئیک اندازوا» „Schauplatz kommunikativer Rationalität“. هر سوی گفتوگو میباید ازپیش ارزش چهار بروند زیر را بپذیرند تا که بتوانند گفتههای یکدیگر را دریافت نمایند و پاسخهائی شایسته بههم بدهند. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><ul style="text-align: right;"><li><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نخست؛ گفتهها در خور دریافتاند. </span></span></span></span></li><li><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دوم؛ پیشنهادِ نهفته در درون گفتهها راست میباشند. </span></span></span></span></li><li><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سوم؛ گویندهی گفته راستگو و بیریا ست و</span></span></span></span></li><li><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;">چهارم؛ گفتهها برپایه هنجارها شایستهگی و سزاواری گفتهشدن را دارند</span><span style="font-size: x-large;"> </span></span></span></span> </li></ul><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به آشکار پیداست که این چهار بروند در بسیاری از وندیدادهای کشورهای پیشرفته شکسته شدهاند. اگرچه چنین وانمود میشود که در این کشورها گونهئی همهپذیری برپاست، اما این همهپذیریئی ساختهگی ست که در پسآن توانائی و زورمندی زرسالاران و هواداران آن پنهان است. این چهار سنجهی ارزشمندی هابرماس پاسخگو به دشواریی ست که در «نگرش خردهگیر» مکتب فرانکفورت چارهنشده مانده بود . و آن گسیختگیهای میان راستین و ارزش Fakten und Werten</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span class="short_text" id="result_box" lang="en" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: black; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و آشکاردهی و سنجش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Beschreibung und Bewertung،</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و بهفرجام میان دانش و خردهگیری ست که در نگرشهای نهادینهشده در خردورزی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آزمودنی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و پژوهشهای همتودهئیک با ارزشی یکسان با اندیشارهای بنیانی خردورزی به فراز آورده شده بودند و این فرازمندی به آشکاری با «نگرش خردهگیر همتودهگی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Kritische Theorie der Gesellschaft</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سازگاری نداشت.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از سوئی دیگر،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ساختار یگانتایهال همرسانهگری در «زبانِ بهکاربرده شده»</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در پژوهشهایی همانند آماجالگرائی (ایدهآلیسم ) و پراویدائیک (هرمنوتیکز) </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به نادرست انگاشت شدهاند. زیرا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span> یک پندارهی بهسزا میباید همچنین شدائی «ساختوست آشفتهی هم</span><span>رسانهگی» systematisch verzerrten Kommunikation را نیز نشان بدهد. </span></span></span></span><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> روند پیشنهادی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس که بر بنیان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زمینهی شدائیپذیر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> درگیری زبانی ست با شناسایی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هر دوسوی گفتگو از</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چهار بروند </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ارزشمندی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Geltungsansprüche</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که در بالا برشمردیم </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">زمینهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ریختی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> شدائی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پذیر را برای برپائی همرسانهگری ودریافت یکدگر</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> فراهم مینماید و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> با دگرریختیداد زبانشناختی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بر پ</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ایههای خردورزی در ماتهگرایی تاریخی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span class="short_text" id="result_box" lang="de" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">historischen Materialismus</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میتواند تا اندازهئی از این دشواریها بکاهد. اگرچه این نیازمند بالا رفتن پهنهی فرهنگی در میان شهروندان است که به ارزشهای انسانی آزرم داشتهباشد.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این رانیز باید بگوئیم که لیبرالهای هوادار آزادی کسیک (فردی) مانند اسپمان Spaemann ماورر Maurer و لوبه Lübbe این نگرش هابرماس را برابر با «خواست همگانی» میگیرند که به خودکامهگی سوسیالیستی میانجامد.</span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از نگاه هابرماس چنین مینماید که؛ </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گفتوگوگران </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در درگیریهای روزانهشان باهم </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به سادهگی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این چهاربروند ارزشمندی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در پسزمینهی گفتگوهایشان پذیرفتهاند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. اگرچه همانگونه که گفتیم، امروزه در پدیداریهائی روزافزون همیشه یکی دو از این بروندها به گونهئی ریشهئی به ناباوری گرفته میشوند. در این گونه برخوردها زمینهی همهپذیریئی اندازوا از ریشه به زیر پرسش میآید. به باور هابرماس در چنین پدیداریها، برای ازمیانبردن دشواری بیباوری و گسستهگی در همرسانهگری، به </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ریختهای ویژهئی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چارهیابی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نیاز خواهیمداشت تا بتوان تنشهای برآمده از شکستهگی پیوندهای همرسانهگی</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span> </span><span>را آرام ساخت و زمینهی آسیبیافتهی همهپذیری را بازسازی نمود و یاکه زمینهی تازهئی را که بتواند به پذیرش همهگان درآید باز ازنو برپا ساخت. هابرماس یک همهپذیری آماجین را برپایهی بروندهای یک "چگونهست سخن آماجال" مینهد که در آن نه فریبی در کارست و نه چیرهگیئی به زور herrschatsfrei، و تنها نیروئی که درآن به کار گرفته شده «نیروی بینیروی آوندشی بهترست» zwangloser zwang des bessern Argumentes </span></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به باور هابرماس برای ازمیان برداشتن </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دشواریهای برآمده از شکستهگی هر کدام از چهار بروند ارزشی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به ریختهائی دگرگون از چاره نیاز خواهد بود. اما ارزش برآمده از باور به راستینهگی بروندها و یا زدودن دشواری هنجارها تنها با درگیری در گُوال (Diskurs به انگلیسی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">discourse</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ) به بار میآید و این بدان میاناست که یا میباید به گوالی درگیر شد که تنها آماج آن داوری در بارهی نادرستی یک نگرش است که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس آنرا «گوالنگرشی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span id="search" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%; visibility: visible;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">theoretischen Diskurs</em></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">میخواند.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و یا که درگیری به گوالی ست در بارهی داوریِ دشواری برآمده از نادرستی یک هنجار،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">او آنرا گوال کاروری </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">praktischen Diskurs</em> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">میخواند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> باید به دید داشت که چگونهگی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گوال</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در گفتوگو میتواند خود مایه یک گسیختهگی در همرسانهگی گردد؛ به این میانا که به گونهئی آماجال (ایده آل) در برخی بارهها نیازمند آنیم که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همهی دشواریها را در یک گوال آویخته نگاه داریم تا ببینیم که آیا میتوان به یک همهپذیری دست یافت و سپس به چارهجویی برای آن دشواریهای آویخته بپردازیم. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و یا به برداشتی دیگر، میباید در نخست از مهینائی هررویکرد دیگر چشم بپوشیم، مگر روی کرد رسیدن به دریافتی همسان با دیگران. و این گونهئی نادیدهانگاشتن بروندهای ارزشیست؛ به این میانا که آماده باشیم که داوری خویش را دربارهی چگونگشتهگی رویدادها -- برای نمون، سرنگونی برنامهریزیشدهی هواپیمای اوکراین -- (که میتوانند برنامهریزیشده یا نشده باشند) را برای چندگاهی آویخته نگاه داریم . و یا به همین سان میباید بتوانیم داوری خویش را در بارهی نادرستی برخی از هنجارها-- مانند حجاب-- (که میتوانند درست باشند و یا نباشند) را برای چندی آویخته نگاه داریم.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از سوی دیگر به باور هابرماس میباید </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">بهگونهئی درکناره ب</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پذیریم که</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در زمینههای درگیریهای همیشهگیمان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> شَوَند هم هست که بتوانیم از گوالی دیگرگون </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گواهی بگیریم </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. زیرا تا آنجا که درگیری ما در برگیر این پذیرفتن باشد که «دیگری» نیز کنشگریست که میداند که چه میکند و چرا آن میکند که میکند، و این پیشانگار شدهباشد که او بر سر آنست که همان کنش را در آینده نیز بکند و برآن گرایش دارد که از هنجارهائی پیروی نماید که دارد از آنها پیروی مینماید، و پس از این روی، باید پذیرفت که او توانایی آنرا دارد، که اگر نیاز به آن باشد، درستی کنشهای خویش را در گوالی اندازوا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آشکاری دهد.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> اگرچه به باورمن هابرماس تا اندازهئی زیاده خوشبین مینماید زیرا میدانیم که اندازوائی از دید هرکس میتواند ناهمانند با دید هرکس دیگر باشد. برای نمون یک سادومازوخیست اندازوائی خود رادارد. و این دشواری نگرش هابرماس را بسیار آماجالگرا (ایدهآلیست) نشان میدهد. اگرچه به آوند آغاز پژوهش از ایستگاهی نخست شاید انگارهئ باهوده برای اندیشیدن باشد تا سپس بتوان رفتهرفته درآن دشواریهای جهان راستین را به دیدآورد وچارهیابی نمود.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;">هنجارها میتوانند با استوارداد به «سزاواری جهانبینیها» برپایی گیرند</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به باور هابرماس یک ویژهگی هنجارین در«بازیهای زبانی» با این پیشانگار پدید میآید که میتوان به این چشمداشت بود که به همانسان که ما توان پاسخگوئی برای کنشهای خویش داریم و به درستی آن پاسخها باورداریم، «دیگری» نیز، به همانسان می</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">تواند پاسخگوی رفتار خویش باشد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. اگرچه هابرماس خود در هماینک آگاهست که چنین پیشانگاری در راستی ناشدنی ست، زیرا که در تاریخ انسانی این پیشانگار بیشتر به وارون دیده شده است. به ویژه اینکه میدانیم رفتارهای نهادینه شده با این الگوی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">رفتاری</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همرسانهگری ناب نمیخوانند. زیرا </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که برای نمون </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">کمتر دیدهشده است که یک نهاد دولتی به روشنی آماجهای خویش را آشکار نماید. اگرچه ما نمیتوانیم از چنین ناشَوَند دوری جوئیم ولی به ناگزیر میباید با چنین وانمود در گذار خود به پیش برویم که چنین الگوها نمایانگر راستیاند و با راستی سازگارند. هرچند ا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ین را نیز </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نمیتوانیم نادیدهانگاریم که درگیریهای انسانی، به آوند انسانی بودن، بر پیام </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">این افسانهی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دوریناپذیر</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بنیان شدهاند که هر کس میتواند پاسخگوی کردههای خود باشد. هابرماس در نگرش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> «ساختوست آشفتهی همرسانهگری» systematisch verzerrten Kommunikation</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نشان میدهد که چرا با اینکه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همیشه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پیشانگارهی پاسخگویی به وارونه نمایان میشود هنوز این وارونهگی ماندگار مانده ست . واگر که راستی این چنین ست که هست، چگونه میتوان این وارونهگی را چاره کرد؟ به باور هابرماس این چاره تنها با بهسزاوار شناختن هنجارهای فراگیر بر همتودهگی فراهم میآید و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این به</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سزاور شناختن</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هنجار میبایست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برپایهی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> باورداشتی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">استوار به </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سزاواری بندوبارهای ساختوست باشد تاکه بتواند خواسته</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">های درمیان نهادهشده در همرسانهگی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را برگزیده و ریخت دهد. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">تنها با استوار شناختن سزاواری «جهانهای دیگران» ست که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> داوش به اینکه هنجارهای ما میتوانند استوار بمانند شوندی میگیرد. ارزشپذیری این جهانبینیها به نوبهی خود در ساختوست همرسانهگیئی پا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میگیرد </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در روند گوالیدن،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برخی از خواستهها را بتوان به کنار نهاد. دشواریهای همرسانهگی درامروز که، به درستی، ارزشمندی پاسخگویی روی در روی را به افسانهپردازی میگیرد در همان هنگام نیز از باور بهسزاوریئی پشتیبانی میکند که آن افسانه را پاس میدارد و از پرده برداری از افسانهبودن آن جلوگیری مینماید. این پدیدهی دشگارگونه و ناسازگار اندیششناختیها (ایدئولوژیها) در نمایانیهای تکتک خود به فراز و فرودهای روانی ماننده ست. به هر روی، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> چشمداشتآماجال به سزاواری </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گوالیدنها باورها و هنجارها که</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ریختی وارون را شناسائی نماید</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به آشکار از چگونهگی خودآن گوال آگاهی میدهد.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چگونه می توان همهپذیریئی برآمده از «گوالی راستین» را از همهپذیریئی برآمده از «گوالی ساختهگی» شناسائی نمود ، به ویژه در هنگامیکه شوند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نابهسامانی یک ساختوست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آشکار شده ست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">؟ و یا به سخنی دیگر سنجههای ارزیابی یک همهپذیری راستین در برابر یک همهپذیری ساختهگی چه میباشند؟ هابرماس در سخنرانی آغازین خویش در دانشگاه فرانکفورت در ۱۹۶۵ این گزاره را فرانهاد که نگرش او در بارهی دانش و گرایشهای انسانی به هستهی نهادینهی خردورزی پیشگامان وفادار مانده ست. او درونمایهی این نهادینه را چنین هویدایی میدهد که "راستینی گفتهها در پژوهشی فرجامین به دلبستهگی به زیستنی راستین و نیک وابسته است"</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چنین می نماید که هارماس به راستی میخواهد نگرش روشنوائی کانت را با دیدی تازه استواری دهد. به یادبیاوریم که کانت در نوشتهی خود میگفت : "دل آن داشته باش که خرد خود را به کارگیری" و اندرز میداد که پیروی کورکورانه از هنجارها و وندیدادها زیانبارست. اگرچه میتوان بر او خرده گرفت که همهی مردمان از خردی فرهیخته برخوردار نیستند. هابرماس برپائی خرد فرهیخته را برآمدی از گوالیدنی اندازوا میبیند که در آن آماج telos رسیدن به به «دریافت» است که از ویژهگیهای نهادینه در بهکارگیری زبان است. هابرماس با پیشنهاد «نگرش همهپذیری راستینی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Konsenstheorie der Wahrheit</em> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برآن ست که هنگامیکه وانمود به هژیری درست به زیر پرسش میآید راستینی آن وانمود تنها در روند بررسی «اندازوائی گوال» پدیدار تواند شد. او مینویسد : "آزمودن میتواند داوش به راستینی وانمود شده را پشتیبانی کند.... اما داوش به راستین تنها میتواند در روند گوالیدن به راستی بپیوندد. وانمودی که بنیانگرفته بر زمینهی<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">fundiert</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آزمودن ست به هیچ روی شایستهگی سزاواری را </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">begründet</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ندارد." </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از این رو، در دید هابرماس راستیآزمائی نیازمند به کاوش و بررسی در یک گوالیدن ست تا سزاوری و ارزش راستینی آن در روند آن گوالیدن پدیدار شود. سزاواری گوالیک پندارهئی ست که ازهنجارها ریشه میگیرد. اگر که همهی پذیرشهای بَروَندین (شرطی) به آوند "همهپذیر" دریافت شوند آشکارست که "همهپذیری" نمی تواند سنجهی راستینی باشد. او مینویسد:</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> راستی، این راستین نیست که «همهپذیرییئی» پدیدار شده ست، که بل آنست که همیشه و در همه جا اگر به گوالیدنی اندرشدیم «همهپذیری» بتواند در زیر بروندهائی آشکار گردد که بتوان آنرا بهآوند همهپذیریئی شایسته و بهسزا شناسایی نمود. راستینی به میانای چشمداشت به استواری همهپذیری دارد. </span></span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و این درست مانند همهپذیری یک نگرش در دانش است که میباید برآمدهای آن همیشه ودر همهجا در آزمودهای دیگران استوار وپابرجا بماند.</span></span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"> </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">دشواری در اینست که برپایهی چه بروندهائی میتوانیم یک «همهپذیری» را همهپذیریئی بهسزا و شایگان بگیریم؟ زیرا که اگر راستیآزمائی که برای ارزیابی درستی یا نادرستی همهپرسی به کار گرفته میشود، خود نیاز به ارزیابی سزاواریاَش در یک گوالیدن داشته باشد؛ چنان مینماید که در چرخهئی نابهفرجام گرفتار آمدهایم. و اگر که نه چنین است ، آن به این شایدست که ما از چارچوب کنکاش در بارهی همهپرسی به دور شدهایم. به باور هابرماس تنها راه برون شدن از این چرخهی پوچ برگزیدن راهروی "آوندش بهتر" Das bessere Argument ست<span> </span>. آوندشی (بحثی) که بر پایهی ویژهگیهای گوالی اندازوا برگزیدهشده ست، یا به دیگرسخن، گفتوگو می باید در "زمینههای بخردانه و اندازوا " روی دهد. هابرماس مینویسد:</span></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><blockquote><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Argumente sind Gründe, die einen mit konstativen oder regulativen Sprechakten erhobenen Geltungsanspruch unter Diskursbedingungen einlösen und damit Argumentationsteilnehmer rational dazu bewegen, entsprechende deskriptive oder normative Aussagen als gültig zu akzeptieren.</span></span></span></span></blockquote><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">آوندشهائی (بحثهائی) که میتوانند بهانهائی (دلایلی) برای باور به ارزشمندی داوشی (ادعایی) باشند که در «کنش سخنوری» دربرگیر آگهدادی (اطلاعات) یا سامانوندی (مقرراتی) در زیر بروندهای (شرایط) گوال هستند و از این رو آوندشگران اندازوا را ناگزیر به پذیرش ارزشمندی گزارههای ویدایشگر (توصیفی) ویا هنجارین خواهند نمود.</span></span></span></p></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس براین باورست که: </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همان درگیرشدن در یک گوال ، و تلاش به گوالیدن برای رسیدن به «همهپذیری» در بارهی راستینی داوشی، که پذیرفتن راستینی آن دشوار ست، و یا پذیرفتن درستی هنجاری که پذیرفتنآن دشوار مینماید، هماینک با خود این پیشانگاره را به همراه دارد که رسیدن به چنین «همهپذیری» شدنی است.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">اگر ما این پیشانگاره را نداشته باشیم که رسیدن به یک «همهپذیری» بهسزا و شایان «شدنی» است و میتوان به گونهئی آنرا از یک همهپذیری نابهسزا شناسایی و جدا نمود؛ آنگاه همهی میانای گوالیدن را به زیر پرسش درآوردهایم و این نه تنها میانای گوال ست که زیر پرسش درآمده، که بل حتی میانای سخن گفتن و گفتوگو نیز به زیر پرسش گرفته شده. </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">پس در تلاش برای دستیابی به رویکردی بخردانه در بارهی این گونه بارهها میبایست که چنین انگار نمائیم که برآیند گوالیدن ما پدیداری پیآمدیست از نیروی برتر آوندش(استدلال) و گفتمان، و این برآیند برآمده از ساختوست بندوبارهائی که به پیشآمد بر گوال چیره بودهاند نمیباشد. به باور هابرماس یک ساختوست تنها هنگامی بدون بندوبار ست که همه درگیرشدهگان در گوال توانائیئی همسان برای گزینش سخن دارند و همچنین میتوانند در گوال آن نقش را که خود به آن گرایش دارند برگمار خویش بگیرند. به ویژه همهی در گیرشدهگان در گوال میباید به یکسان توان آغاز نمودن و پیگیری گوال خود را داشته باشند. و بتوانند پیشنهاد کنند، بپرسند و آوندشهای خود را برای پذیرفتن و یا ناپذیرفتن گفتهها، روشنگریها، پرویدائیکها (تفسیرها)، و ارزیابیها آشکار نمایند و به زبانآرند. چنین است که بروندهای گوالی آماجال و فرهیخته همان رنگ و آبِ زیستنی آماجال و فرهیخته را بهخود خواهدگرفت. و پندارههای زبانی دربرگیر اندیشارهای نهادینهی آزادی و دادوری میگردد. و از اینروست که راستینی نمیتواند ناوابسته به آزادی و دادوری به پژوهش گرفته شود.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">هابرماس در «نگرش شایستهگی همرسانهگی» Theorie der kommunikativen Kompetenz </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خود بینشهای هستیشناختی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">ontological</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و دانستنشناختی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">epistemological</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پیشگامان خردورزی را رد میکند و در چالش با آریئیکگرایی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">positivism</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میکوشد تا از نگرش خود دربارهی جداییناپذیری هژیروری و نیکویی با راستینها و ارزشها و نگرش و کارکرد پشتیبانی نماید. به باور او ریخت آزادانهی زندگی، آزادگیئی ست که انسان در آن از زیر هرگونه یوغ ستم رهاست و این آرمان «نگرش خردهگیرانه»ی مکتب فرانکفورت بوده است که در هستهی کانونی پندارهی راستی جای دارد و درهر «کنش رسانهگی» این راستینی انگار میشود. به باور مارکس دانشهای گیتهئیک (علومطبیعی) همواره راستینی خویش را با آزمودن آشکار میکردند و این خردورزی بود که نیاز به آن داشت که برای نشان دادن راستینهای خویش راهگشایی نماید. هورخهمایر و آدرنو این باور به راستینی بیبروبرگرد دانشهای گیتهئیک را به چالش گرفتند ، زیرا به باور آنها خردهگیری از «دانشباوری» از بروندهای نخستین برای بازگرداندن نگرش مارکسیستی در ریختی خردهگیرانه بود. دشمن بزرگ «نگرش خردهگیری همتودهگی» Kritische Gesellschaftstheorie آریئیکگرایی ماتهال (مادهگرا) </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">positivistic materialism</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و آماجالگرائی (ایده آلیسم) خردورزانه بود که بر بنیان آرمانهایی مانند دادوری و آزادی زنده نگاهداشته میشدند . چنین بود که خردهگیری از «آوندش ابزاری» Die Instrumentelle Vernunft یا به انگلیسی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">instrumental reason</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گمارشی ریشهئی برای «</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش خردهگیری همتودهگی» گشته بود که هورخهمایر آن را برای نشان دادن چیرهگی «آوندش اندازوای فنآوری» technisch-rationalen Vernunft بهکار میگرفت که در پیوند با چیرهگی زورمندان بر همتودهگی جایگزین «آوندشی کارکردی» die praktische Vernunft شده بود.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چراکه همتودهئی بهراستی آزاد، گسترش فرمانروایی خود بر گیته (طبیعت) را به دستآویز دانش و فناوری برای آفرینشهای چیزها از دید کنشی ناوابسته به کنشگر اما وابسته به درباشهست بهکارمیگرفت که به همزمان آزادی کنشگران را دگرریختی میداد. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گسترشآگاهی بهایی بود که میبایست برای آزادی از نیازهای ماتهگانه (نیازهای مادی) داده شود. آگاهی ردههای فناورمند </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Technocratic consciousness </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> با از میانبرداشتن ناهمانندی میان فناوری و کاربرد "هژیروری را به آوند ویژهگیئی از زندگی" به کنار مینهاد . برای هورخهمایر، آدورنو و مارکوزه رهایی انسانی تنها در ریخت گسیختهگیئی ریشهئی از ابزارگرایی و یا اندیشهی یکسویه بود. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">این اندیشمندان توانستند که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">با کانونگیری بر روند اندازوایی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span>و نمایش همگام «اندازوایی ابزاری» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">instrumental rationality</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بنمایهی فرهنگی- همتودهگی را به نگرش گوال همتودهئیک Der gesellschaftliche Diskurs بازگردانند. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هرچند، پیوند میان «نگرش خردهگیرانه» و اقتصاد سیاسی پس از کوچ پرشمار کارگران از کشورهای بینوا وغارت شده به اروپا سست شد. و این کاستیئی بود که مکتب فرانکفورت تا پیش از هابرماس نتوانسته بود آن را چارهکند و راستاهای روانی، همتودهئیک و فرهنگی آن نگرش را به دیگربار با اقتصاد سیاسی مارکس آشتی دهد. هورخهمایر مهینائی ریشهئی «کار» را در اندیشارهای مارکس نمیتوانست بپذیرد، و بر آن بود که "شناساندن کار به آوند «ردهئی فرازجسته» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">transcendent category</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از کنشهای انسانی گونهئی اندیششناختی پرهیزگارانه ست" و گویا از آدرنو هم شنیده شده است که میگفت "مارکس میخواست همهی جهان را به کارگاهی بزرگ دگرگون نماید." از این چنین دیدگاه بود که دیگر امیدی برای آشتیدادن پژوهشهای اقتصادی با رویساختی فرهنگی در چارچوب «خردهگیری فرهنگی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Kulturkritik</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نبود.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به باور هابرماس مارکس در کارهای خویش میان «کار» و «درگیری در همتودهگی» ناهمانندی میدید. پندارهی مارکس از "کنشهای احساسی انسانی" از دو بخش در خورشناسائی و بایسته که در کارکردهای همتودهگی به هم وابستهاند ریخت گرفته است : </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">۱. کنش به آهنگی اندازوا </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">zweckrationale</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">۲. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">کنش رسانهگری در درگیری همتودهگی . </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ساختارهای همتودهئیک چیرهگیشان را بر گیتهی برونی کنشگر (طبیعت خارج) با کمک نیروهای تولید گسترش میدهند. و برای گسترش این چیرهگی نیاز از بهکارگیری فناورانهی دانش را دارند که انگارههای آزمودی را با وانمود به راستینبودنشان به همراه دارند. از سوئی دیگر گیتهی درونی کنشگر با «بهرهگیری از ساختارهای هنجارین» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خویشتن را</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> با همتودهگی هماهنگی و سازگاری میدهد. این ساختارهای هنجارین نیاز به شناسائی دارند و گرنه کنشها میتوانند به ناشایست و یا یا به شایسته گرفته شوند. به گفتهی هابرماس تنها بر پایهی شناسائی میان «کار» بر بنیان بروندهای فناوری و «درگیری در همتودهگی» بر بنیان هنجارهای پذیرفته شده ست که ما میتوانیم پیشروی در</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همبستهگی، نهادها و فرهنگ انسانی را در تاریخ فناوری نشان دهیم. آزادی سیاسی نمیتواند با پیشروی فناوری یکی گرفته شود. در همان هنگام که «اندازوایی در راستای کنشی آهنگین» نشاندهندهی رشد نیروهای تولید و گسترش چیرهگی فناوریست، «اندازوایی در راستای درگیریهای همتودهگی» نشاندهندهی گسترش آزادانهی همرسانهگری ست .</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large; font-weight: bolder;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0033ff; font-family: Vazir; font-size: large; font-weight: bolder;">ارزشیابی راستی و درستی در همتودهگی نووا</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در اینجا باهوده ست که به «نگرش گوال» Diskurstheorie هابرماس بپردازیم. چون همانگونه که گفتید به باور هابرماس هنگامی که مردم </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بهگونهئی شهروندانه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برای ارزشگذاری به آفریدن ارزش میپردازند میباید چنین انگار کنند که آوندشهائی درست (استدلالهائی صحیح) در روند ارزشگذاری آورده خواهد شد تا بتوان از آنها در پاسخگوئی به خردهگیریها از آن ارزشها بهرهگیریشود. او پندارهئی چندسویه را از آوندش در ریختهای گوناگون ارزشمندی فراهم میکند که نمونههایی از رفتارهای روزمرهی انسانها در برخوردهاشان با یکدگر ست. این نمونهها تنها نمودهای ارزشی در آزمودنها نیستند و بلکه برخی ازآنها نمود به درستی دارند مانند؛ نمود به ناب بودن یک زندگی خوب و یا نمود به فناوریئی کارآمد برای رسیدن به آماجهایی گوناگون و دیگر نمودهائی ازین دست. هابرماس میگوید که رَوال دستوری زبان در کنش سخنگوئی به آن اندازه بسائی ندارد که ارزش این نمودهارا آشکاری دهد از اینروست که در ساختوست چند سویهی نموداری ارزش به کنکاش و بررسی در گونههای دگرگونهئی از گوال نیازمند میباشیم که او آن را «گوالیدن بخردی» Diskursive Vernunft یا به انگلیسی discursive reason میخواند. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از دید هابرماس گوالی به سزا دارای نشانههای بخردی ست که نمود ویژهگی بخردی آن، آن گوال را از دیگر گوالها برجسته میسازد. نگرش گوال هابرماس براین انگار بنیان دارد که نمود سزاواری یک ارزش تنها آن نمود ست که در بهکارگیری گوالی درخور آن ارزش آشکارشده باشد. باید در دید داشت که «گوال بخردی» گزینهئی ست از روال این گونه گوالها.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">«نگرش گوال» هابرماس </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بر ناگزیری و بایستهگی پژوهشی کاربردانه از گوالها به آوند «کاربردی همتودهئیک» پافشاری مینماید. چنین پژوهشی میباید هنجارهای پیشانگار شده در یک گوال را بازسازی نماید. البته آن گوال میباید که آفریده از سخنوریئی شایسته و پرتوان باشد. به باور هابرماس این هنجارهای پیشانگارشده را تنها با بهکارگیری دستورهای بخردانه گوالیدن نمیتوان شناسایی نمود. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در روالی بخردانه هر گوالنده به گوالیدن خویش همچون فرآوردهئی مینگرد که میباید با گزینشی شایسته از آوندشها (استدلالها) به آفریدن گروهی از برآیندها برسد. و از فرآوردن این برآیندهاست که سزاواری ارزش نمودار شده استوار میگردد. وندیداهای (قوانین) گوالیدن گوالگران را به این وامیدارد که تنها در بارهی زیر گوال (موضوع گوال) به گفتگو بپردازند و یه پرسشهای درپیوند و اندازوا پاسخهای بهسزا و شایسته بدهند و در استوارساخت یک گزارههای پیشنهادشده گوالندهگان بار دشوار آشکارنمودن برآیندیاندازوا را با بهرهگیری از دانش و گواهههای آگهیدهنده بر دوش بگیرند . هابرماس چهار پیشبروند را برای گوالیدنی کامیاب شناسایی مینماید. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><ul style="text-align: right;"><li><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نخست: </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نمیباید از شرکت</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هیچ کس از آنان که میتوانند به دریافت بهتر بارهی زیر گوال یاری دهند جلوگیری شود. و یا به سخن دیگر همهی آنان که میتوانند در گوال نقشی آریئیک (مثبت) داشته باشند میباید در آن دی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">د خودرا به میان بگذارند . </span></span></span></li><li><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دوم : هر گوالنده در گوال با دیگر گوالندهگان برابرست و میباید با او به همسان رفتار شود. </span></span></span></li><li><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سوم : همهی گوالندهگان آزادند که سخن دل خویش را بدون هیچ ریاکاری و یا خودفریبی به زبان آورند. و </span></span></span></li><li><span style="font-size: large;">چهارم : هیچگونه زورگویی در ساختوست روند گوال نهاده نشده باشد. </span></li></ul><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اگرچه در رویدادها چنین بروندهائی دیدهنمیشوند و آنچه که پدیدارست به وارون با آنهاست. به سخنی دیگر کمتر گوالی در رویدادها دربرگیر هر چهاروند بالا میباشد و به ویژه همیشه در گوالها باهمهی گوالندهگان به یکسان و با برابری رفتار نمیشود و در ساختوست بسیاری ازآنها کم وبیش تا اندازهئی زورگوئی آمیخته شده است. بااین همه، این بروندها آماجالهائی (ایدهآل) هستند که برای برآورد هنایش و کارکرد گوال بهکارمیآیند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. برای نمون، اگر به آشکار چنین پدیدار شود که برخی از مهینترین دیدگاهها به گوالی راه نیافتهاند و یا در نشاندهی برخی از نگرشها گونهئی دستکاری و فریب بهکارشده باشد، سزاواری و شایانی برآیندهای آن گوال از میان خواهد رفت. برای نمون در گوال نیاز به دگرگونی پادشاهی از دودمان قاجار به رضاخان نهتنها پادرمیانیهای کشور انگلیس که بل شیوهی زورگویانه و فرمایشی گزینش نمایندگان مجلس موسسان، پادشاهیهای رضاخان و پسرش را ناسزاوار و نابهوندیداد (غیرقانونی) نموده بودند.</span></span></span></div><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همانگونه که اشاره کردید هرگونه استواری بخشیدن به نمودارهای ارزش میباید با آن نمودار </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به گونهئی ویژه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هماهنگ باشد. هرچند،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس هر گونه نمود ارزش را شایستهی پژوهش در روند گوال نمیبیند. برای نمون نمود یکرنگی که در آن گوینده دربارهی خواستههای قلبی خود مانند احساساش، دلبستگیهایاش، باورش، گرایشاش و دیگر از این گون به داوش (ادعا)سخن میگوید نیازی به بررسی گوالیک نداردو این گونه از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> وانموده</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ا را میتوان به اندازوایی ارزیابی نمود، اگرچه برای پیدا کردن اینکه آیا میتوان به کسیکه داوش وانمودمیکند باورداشت یانه، همیشه نیازی به کارگیری گوال نیست زیرا میتوان به پیشینه و کارنامه رفتار وکردار او نگریست و داورینمود. برای نمون اگر سیاستمداری داوش میکند که هواداری از کارگران را از مهینترین گمارشهای خویش درمیشمرد پیشینهی که او همیشه از سرمایهداران پشتیبانی نموده و از یاریهای مالی آنان بهره برده ست بهترین سنجه برای داوری درباره او خواهدبود و نیازی به بررسی گوالیکی پیچیده در این بارهنیست. اگرچه اینگونه وانمودها میتوانند از سر ریا ودروغگوئی نباشند و بل از خودفریبی گوینده و نادانی او شاخه زدهباشند. از سوی دیگر برای داوری دربارهی سزاواری نمودگران به راستهژیری و درستکرداری نیاز به سنجیدن در روندیست که هابرماس آنرا "گوال سختگیرانه" می خواند. این گونه "گوال سختگیرانه" میباید برای راستیآزمائی نمودها و داوشها در پژوهشهای دانش هم به کار برده شود. هرچند،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گواهههای درستی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در گوال هژیروری (اخلاق) ازآوندشی پیرازندیک ( استدلالی، تفسیری) میتواند به دستآید. به همانسان هم نشانهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">درستی یک پیشگزارهدانش</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از راستیآزمائی در یک آزمایشگاه بهدست میآید. برای راستیآزمائی پیشگزارهئی در گوال هژیروری میباید دید آیا برآیندی از درستکاری و نیکهژیری برآمده که برای همگان پذیرفتنی باشد. و تنها با همهگیپذیری آن پیشگزاره، میتوان گفت که به یگانتایهالی (یونیورسال) همهپذیر از آن گزارهدست یافتهایم که میتواند به آوند وندیداد یا هنجاری بهسزا به کاربردهشود . به همینسان پذیرفتن درستی یک پیشگزاره در گوال دانش آنست که برآیند راستیآزمایی آن در همهی جهان میباید برای همهی پژوهشگران یکسان باشد. و بنابراین در هردو روندار دانش و هژیرش </span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"> آوندش بخردانه میباید به پذیرش همگان باشد. و به دینسان ارزشهای راستین شناخته میشوند.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-family: Vazir; font-size: large;"><b>پدیداری ارزشهای راستین در کارکرد جهان آینده</b></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-family: Vazir; font-size: large;"><b><br /></b></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس در نوشتهئی زیرآوند "<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">آیندهی نهاد بشر</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">"</span> Die Zukunft der menschlichen Natur در «گفتوگوئی در بارهی هژیرش زیستشناختی» Bioethik-Debatte که دربرگیر پیشداوریهایی خاموش، هراسهایی بیجا، و انگاربافیهایی بهگزافه در بارهی آینده ست میپردازد. در این گسترهی زیستشناختی آیندهگرایان و پیشینهگرایان، سودجویان و بیماران نومید از زندگی، بنیادهای بازرگانی و آیینکدهها داوشهای ارزشی خویش را به رویارویی یکدگر میآورند، که بسی از آن ارزشها میتوانند ارزشهایی راستین باشند. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ارزیابی و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">استواریدادن به ارزشهای راستین در این داوشها کنش برجستهئی در فرهنگ شهروندانهگی آزاد میباشد. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش هابرماس در بارهی پدیدهئی جنجالبرانگیز همچون مهندسی ژن Fortgang der Gentechnik بر بنیانهایی اندازوا استوارست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که میتواند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برای گسترش آوندشی بخردانه بدون نیاز از به کارگیری باورهای آئین و فراهستی بهکار گرفته آید . هابرماس میکوشدتا نشان دهد که تا به آنجا که مهندسی ژن نشان از هژیرش و چگونهگی خویشتن اکنون ما دارد، بیمآوردهای آن تنها در گسترهی هراسناکیهای پزشکی بسته نمیماند، و بل این بهخودپایی و آزادی انسان است که در بیم نهاده شده ست. «گوال هژیرش» Diskursethik او که زیرآوند "<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برنامهی ارزشیابی هژیروری در روزگار نووا</span><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;">"</span> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Begründungsprogramm der Moral in einer modernen Zeit</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> شناخته میشود یک ارزشیابی بنیانی ست از آنچه که بنام «هژیرش انسانی» شناخته میشود، و سنجههایی را میآفریند که هودههای کاربردهای آیندهی «مهندسی ژن» میباید بر پایهی آنها اندازهگیری وارزیابی بشوند . این سنجهها میانای «دادوری» را برپایهی گوالی در هژیرش دادگرانه شناسایی میدهند. در کنکاشی فرجامین، هابرماس نمایندهئی از «کنش رسانهگی» را به این گوال میآورد که آماجاش تنها اندرزگوئی سادهی هژیروری نیست که بل برآن ست که به زمینهئی آشکاری دهد که در آن «همهپذیری» شدنیست. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">ف :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> چنین مینماید که او میخواهد نیاز به باز-ارزیابی ارزشها را که نیچه وفوکو به ناگزیری پرداختن به آن پافشاری مینمودند برپایهی «ارزشهای اندازوای» wertrational برآمده در یک همتودهگی استواری دهد. </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;"> نگرش هابرماس که در دو کتاباش زیر آوندهای "</span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ساختار دگرریختی سپهرهای همگانی" </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Strukturwandel der Öffentlichkeit</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در ۱۹۶۲</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و "پژوهشی <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در ردهی تالارهای همگانی شهرگاری"</span> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Untersuchungen zu einer Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft</em> د ر ۱۹۸۹</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گسترش داده شده </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ارزش کنکاشی باریکبینانه را دارد. واژهی </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Öffentlichkeit</span><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در زبان انگلیسی در سالهای نخست دههی ۱۹۷۰ به «سپهر همتودهگی» (فضای اجتماعی) </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">public sphere</span> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برگردان شده ست که در راستی آمیزهئی تازهساز بود، اگرچه این واژه در زبان آلمانی از سدهی هیجدهم به کار گرفته شده است</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">. پژوهشگر آمریکایی آلمانیتبار پیتر او هوهنداهل <span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Peter Uwe Hohendah</span>l،</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که تاریخ دویستسالهی این واژه را در زبان آلمانی نشان داده ست، مینویسد که واژهی «سپهر همتودهگی» در زبان انگلیسی واژهئی ست ساختهگی که در نوشتههای سدههای ۱۸ و ۱۹ ردپائی از آن به چشم نمیآید . </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از سوئیدیگر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">واژهی </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Öffentlichkeit</span><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ازریشهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">offen</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در زبان کهن آلمان شاخه زدهست که در سدههای میانی به </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">öffentlich</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دگرگون شده است، که برابرهای آن در زبان انگلیسی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">open</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و در فرانسه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">ouvert</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میباشد. بهگفتهی هولشر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Hölscher</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این واژه در نیمهی دوم سدهی هیجدهمآوندی بود که در آلمان به جاهایی که درهایشان به روی شهروندان گشوده بود مانند؛ تماشاگاههای دادرسی در دادگاهها، یا نیایشکدهها، و یا گاه تالارهای سخنرانی در دانشگاهها نهاده شدهبود. بنابرین </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">شاید برگردان درستتر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Öffentlichkeit</span><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> «</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">تالارهای همهگانی» </span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">باشد<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> .</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هستهکانونی نگرش هابرماس ازپژوهشی در پیشرفتهای آلمان در روزگار روشنوایی یا در همان هنگام که اندیشمندان پرآوازه و روشناندیشان و روزنامهنگاران و هنرمندان درخواست داشتند که این تالارهایهمگانی به جایگاههای سیاسی نیز گسترده شود. البته باید در دید داشت که واژهی لاتین </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">public </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> یا «همگانی» در زبان آلمانی نیز به کار برده میشود. برای نمون واژهی پخشار (انتشار) در آلمانی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Publikation</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> است که همان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">publication</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> انگلیسی میباشد. هابرماس مینویسد که واژهی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Öffentlichkeit</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در آلمان برابر با واژهی<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">publicité</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در زبان</span> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">فرانسه و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">publicity</span> در زبان </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">انگلیسی ست . ولی میانای این واژهها تنها در آلمانی دگرگوننشده ماندهست و حال آنکه میانای واژهی فرانسوی دیگر «همگانی» نیست و امروزه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">publicité در فرانسه</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به میانای «تبلیغات» است و در زبان انگلیسی نیز به کم وبیش همین میانا </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">publicity</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> برمیآید. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس با پیروی از برداشت آماجالگرایی هگل (ایدهآلیسم) و ماتهگرایی (ماتریالیسم) م</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">رکس چنین مینمایاند که تاریخ با موجهای بزرگ پیشروی به ویژهگیهایی ریخت میگیرد که بس نمایانتر و نیرومندتر از دگرگونیهای فرهنگی میباشند. و این نیروی دگرگونیهای اقتصادی ست که تار یخ را به</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پ</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">یش میراند. برای نمون </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس با پراویدائیک (تفسیر) اندیشههای خردورزانی مانند کانت و هگل و مارکس نشان میدهد که رده</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی زمینداران</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همهی لگامهای فرمانروایی را که از آناَش بود </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بههنگامی ازدستداد</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نیروهای اقتصادی همتودهگیها</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ی شهرنشین (بورژوا) توانمندی گرفتند و آن توانایی را برای گسترش تالارهای گشوده به همگان به آوند ابزاری برای آوردن فشار بر ردهی زمینداران بهکار گرفت . واین روندی همهگیر و یگانتایهال (یونیورسال) بود که در همهی کشورهای پیشرو اروپا دیده شد.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">کانت، هگل و مارکس هر سه به نیروی «گوالیدن همگانی» و به نیروی دگرریختیداد این گوالیدن در خردهگیری سیا</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">سی باور داشتند. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هابرماس برآن ست که دربیابد چگونه تالارهای باز همگانی نو در روزگار روشنوایی و پس از انقلابهای فرانسه و آمریکا پدیدارشدند و چگونه آنها در برانگیختن گوالیدنهای سیاسی همپائی نمودند. او این بررسی را از سرمایهداری بازار آزاد در سدهی نوزدهم تا به پایگاه ساختار یکهتازانه سرمایهداری دولتی و بنیادهای یکهتاز بازرگانی در سدهی بیستم در چارچوب پژوهشهای مکتب فرانکفورت پیگیری نمود. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اگرچه، او در همین چارچوب در نوشتههای نخستین خود از همتودهگیهای گسارشگر (مصرف کننده) خردهگیری نموده بود و همچنین بررسیهائی در بارهی اندازوایی، کار، فراغت ، رسانهها ، باورهای همگانی و سپهرهای همتودهگی انجام داده بود. و همانگونه که در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پیشتر گفتهایم؛ او </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در گفتمان خود با آریئیکگرایانی چون پوپر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">رویارویی با پندارهی «آریئیکگرایانهی نگرش همتودهگی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> der positivistischen Gesellschaftstheorie آنان، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">مکتب فرانکفورت </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پشتیبانی کرده بود</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پندارهی «</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش گفتمانی همتودهئیک» dialektische Gesellschaftstheorie را با آماجی برای کاربردی آن پرورده بود. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> او در کتاباش "نگرش و کاربرد" Theorie und Praxis با بررسی راستاهای هژیروری و سیاسی در «نگرش خردهگیرانه» Kritische Theorie </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">یکی بودن «نگرش» و «کاربرد» را که در هستهیکانونی پندارهی مارکسیستی آغازین و «</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> خردهگرای همتودهگی» جای داشت، پذیرفته بود. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">یکی دیگر از کارهای هابرماس در «بنیاد پژوهشهای همتودهئیک» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span class="short_text" id="result_box" lang="de" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Institut für Sozialforschung زیر آوندِ " دانشجو و سیاست"</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; letter-spacing: -0.15pt; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Student und Politik</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در۱۹۶۱ به چاپ رسید، که او در آن به بررسی باورهای سیاسی دانشجویان میپرداخت. در این بررسی که او با همکاری دو پژوهشگر دیگر انجام داد به برآیندهائی همسان با دیگر بررسیهائی که در بارهی کارگران آلمان در پس از جنگ دوم جهانی دیدهشده بود، دستیافت که نشان میدادند که گونهئی نادلبستهگی و اَسانهگی (بیتفاوتی) سیاسی در میان دانشجویان پدیدار شدهاست. و تنها ۴ در صد از دانشجویان را میتوان در ردهی مردمسالاریگرایان راستین ردهبندی نمود و در برابر ۱۶ درصد از آنان در ردهی بهراستی خودکامهگیخواه باید شناسایی میشدند. هابرماس در پیشدرآمدی برای این پژوهش زیر آوند پندارهی<span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"> "</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همپائی</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> سیاسی"</span> der politischen Partizipation نوشت که در آن پندارهی همپائی سیاسی درمردمسالاریِ راستین به آوند هنجاری برای اندازهگیری و سنجهی رفتار دانشجویان بهکاربرده شدهبود. در آن پژوهش هم مانند پژوهشهای پساتر خویش، هابرماس پندارهی مردمسالاری را در گسترهئی که از مردمسالاری یونان آغاز میشد تا مردمسالاریهای دولتهای بهزیوین (رفاه) در کشورهای سرمایداری بررسی مینمود. وی به مردمسالاریهای ریشهئیک (رادیکال)، که در آن مردمان خود فرمانروا بر بخشهای سیاسی و اقتصادی هستند، بر ساختارهای امروزه مردمسالاری که فرمانروایی در نشستگاههای نمایندگان مردم بازتاب میشود، برتری میدهد. او در این نوشتارهای نخستین از فرمانروایی مردم، ریختار وندیداد ، سزاواریهای پشتوانهشده در وندیداد بنیادین (حقوق تضمین شده درقانون اساسی) و آزادیهای شهروندی به آوند بخشی از دودهماند (میراث) همتودهگی شهرگار هواداری مینمود. برنامهی پژوهشی او این بود که این الگوهای پیشین مردمسالاری را برای خردهگیری از کاستیها و کژرویهای روزگار پساتر بهکارببرد. و از اینروی، پندارهئی هنجارانه از مردمسالاری را پیبریزد که بتوان آنرا به آوند سنجهئی درخور برای خردهگیری از دولتهای بهزیوی (رفاه) امروزی بهکارگرفت. او برآن بود که هم مارکس و هم مکتب فرانکفورت مهینائی وندیداد همه -دربرگیر یگانتایهل (یونیورسال)، </span></span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">و همچنین سزاواریها (حقوق) و دارشکشور را به کم ارزیابی کردهاند. </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><b><span style="color: #2b00fe;"><span style="font-family: Vazir; font-size: x-large;">نگاهی به تاریخ همتودهگ</span><span style="font-family: Vazir; font-size: x-large;">یهای شهرگار</span></span></b></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :</span><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به هر روی، از نگاه من آماجگیری هابرماس برمردمسالاری و پافشاری او به بایستهگی همپائیسیاسی مردم که بهباور او ریشهی کلان همتودهگی مردمسالارانه میباشد ارزشمند و خجسته است. زیرا این همپایوری برای خودگستردهگی فرهیخت شهروندی ناگزیری بنیانی است. او برتری سپهرهای سیاسی در سامانهای مردمسالاری لیبرال ، </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که همپایوَری شهرگارانه داشتند را درسنجه با سپهرهای سیاسی، صنعتی و اداری جداشده برای نخبهگان و رسانههای چیره نشان میدهد. دو درونمایهی سنگینی که از پژوهش ساختاری تالارهای گشودهی همگانی او به دید میآید؛ نخست بررسی تاریخ پیدایش این سپهرها در همتودهگیهای شهرگارست و سپس برشمردن چگونهگی دگرگونی این سپهرها در روزگار ما </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ست </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">که با برپایی سرمایهداری دولتی و صنایع فرهنگی و به ویژه چگونهست نیرومند بنیادهای بزرگ بازرگانی و رخنهی آنها بر زندگی همتودهئیک آغازگشته و به سرانجام پیآمد آن به چنگگرفتن سپهره</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ای</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گشودهی همگانی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> به دست این نهادهای دولتی و بازرگانی ست. که از سوئی دیگر شهروندان را به گسارشگران (مصرفکنندگان) سرخوش کالاها و هودهها دگرگون نموده.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #2d2d2d; font-family: Vazir;"><span style="font-size: large;">نمونههای این سپهرهای گشوده و باز سیاسی که به شهروندان پروا میداد که بهرهوریهای همبستهگی خود را دریابند و به برداشتی همهپذیر دست یابند روزنامهها و گاهنامهها و کانونهای دانشجویی و انجمنهای سیاسی بودند که میدانی برای گفتوشنودهای سیاسی را فراهم میآوردند و دیگر نهادها مانند نشستگاههای نمایندگان مردم و تالارهای کتابخانهها و حتی قهوهخانهها و مهمانخانهها و دیگرجاهائی از این دست بود که میتوانستند به گوالیدنی سیاسی سرا بدهند. برای نخستینبار در سدهی هفدهم بود که شهروندان میتوانستند باورهائی همگانی بیآفرینند که بتواند با نیروی کشوردار و دیگر توانمندان رویارویی نماید و چنین بود که همتودهگی شهرگار پدید آمد. دراین سپهرهای گشوده به روی همگان «آزادی سخن» از پیش انگارشده بود. و شهروندان میتوانستند با سرآسودهگی از آنچه که آزرده بودند سخنگویند. و برای از میان برداشتن دشواریها چارهجویی نمایند. به گفتهی هابرماس نهادینه شدن این سپهرهای آزاد به آنها این توانائی را داد تا بتوانند حقوق سیاسی شهروندان را پشتوانهگی بدهند و خاستگاه ساختاری دادرسانه شدند که میتوانست هر گونه دشواری در پیوندهای میان شهروندان چه با یکدیگر و جه با کشورداران را داوری نماید.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به باور هابرماس در پایان سدهی نوزدهم "سپهرهای باز همهگانی مردمسالاری در بازگشت به فئودالیزم" Refeudalisierung demokratischer Öffentlichkeiten </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آغاز گردید. این بازگشت به ریخت گذشتهی فئودالیزم هنگامی آغاز شد که بنگاههای توانمند بازرگانی و دارایان توانستند جایگاهی سیاسی را در نزدیک به کانون کشورداری به دستآورند. و این به راستی با درگیری سیاسی بازرگانیهای بزرگ و نیرومند در رسانهها و دولت ساختوستی تازه برنمود. و از سوئی دیگر دولت خود آغاز به پادرمیانی در بارههای بهخودوند در زندگی شهروندان نمود و چنین بود که جدائی میان سپهرهای همتودهگی، خودی، دیوانی،</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و نهادهای شهرگار Zivilgesellschaft</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> رفته رفته کمرنگ شد و با تنگشدن سپهرهای همتودهگی شهروندان به اوبارندهگان کالا (مصرفکننده) دگرریخت شدند،اوباری که به هرچهبیشتر تهیاندیشانه و آزمندانه شد،</span></span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large;"> </span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">و رفتهرفته نگرانیها وآماجهای خودخواهانه جانشین همراهی و همپائی مردمسالارائیک و رسیدن به فرازمندی و پیشرفت همهگانی گشت.</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">وینک بهجای آنکه آرمانهای همهگانی با گوالیدن شهروندان پدید آید، این نخبهگان توانمند بودند که باورها و هنجارهای همهگانی را برای پشتیبانی از سودجوئی و بهرهوری خویش ریخت می</span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">دادند. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">به باور هابرماس کشورداری مردمسالاریک نیاز به فراهمبود پیوستهی آگهدادها درباره ی نیازها و دشواریهای شهروندان دارد و این گونه آگهدادادها را میباید نهادهای شهرگارفراهم نمایند. به باور او دستگاههای دولتی و بنیادهای بازرگانی و گروههای سیاسی نمیباید در این نهادهای شهرگار جا داشته باشند. و این </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">انجمنها، سازمانها و جنبشهائی داوخواهانه هستند که میباید این نهادها را برپابسازند تا ؛ </span></span></span></p><p style="text-align: left;"><span style="text-align: left;"></span></p><blockquote><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">finden, aufnehmen, kondensieren und lautverstärkend an die politische Öffentlich- keit weiterleiten</span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"></span></p><blockquote style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">دشواریهای همتودهگی را در سپهرهای گشوده زندگی سیاسی پیدا نموده، گردآوری و ویراستاری کرده و با روشناییبخشیدن آنها را به آگاهی سیاست گذاران برسانند. </span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; letter-spacing: -0.15pt; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe;"><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; letter-spacing: -0.15pt; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;">راستی چیست؟ راستی در </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; letter-spacing: -0.15pt; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;">نگرش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; letter-spacing: -0.15pt; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-weight: bolder; max-width: 100%;">هابرماس</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">ف :<span style="box-sizing: border-box; color: #000033; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در این </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گفتگوها اشاره کردهایم که از دوران باستان یکی از دشواریهای برزگ خردورزی این بوده ست که «راستی» را شناسائی نماید زیرا همانگونه که در پیشتر پرخیده کردهایم، آدمی جهان را به یاری ابزارهای نودشی (حسی) خویش در مییابد، ولی برائی (دلیلی) درمیان نیست که آنچه که نودشهای ما از درباشهست برونی به ما نشان میدهند نگاری راستین از جهان باشد. و گفتهایم که اگر برای نمون چشمان ما نیروی دوربینی (تلسکوپی) و یا ذزه بینی (میکروسکپی) داشت و یاکه گسترهی پهنتری از رنگها رامیدید گیته درباشهست برون ازما ریختی به آکنده ناهمانند باریخت کنونی میداشت که مانند نمودهای کنونی میکروسکپهای الکترونی که میتوانند تصویر یک زنبور را هزاران برابر بزرگ نمایند، جهانی بسیار غریب دیده میشد. از اینرو دانش ما از جهان بیرون بر پایهی توان نودشهای ماست که برپایه نیازهای زیستشناختی ما پدیدارشدهاند</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: x-large;">. </span><span style="font-size: large;">توماس کوهن </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">Thomas Kuhn</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در ۱۹۷۰ اندیشه های پوپر را گسترش داد و آشکاری داد که انقلابهای دانش هنگامی روی میدهند که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پدیداری </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">یک</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> دیدگاه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">paradigm</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> تازه در دانش جانشین دیدگاه همهپذیر پیشین میگردد. چنین انقلابهایی در دانش هنگامی روی میدهند که دیدگاههای کنونی دیگر به روالی روزافزون توانائی پاسخگویی به دشواریها و پیچیدهگیهائی که پدیدار شدهاند را ندارند. و پرسشهای تازه در دیدگاههای کنونی دانش بیپاسخ میمانند. این پیچیدگیها و ناهنجاریها </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">Anomalies</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> معماهایی هستند که دانش کنونی ویدایشی (توضیحی) برایشان ندارد. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">کوهن این نگرش را به چالش میگرفت که انباشتهی دانستهها در دانش از رونداری آکندهگرد و اندازوا rational evolutionary process برآمده ست و هر یافتهی تازه به ناگزیر از یافتههای پیشین دانش زائیده میشود. کوهن بهواژ (برعکس) باورداشت که چرخش دیدگاههای دانش </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"> paradigm shifts </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">روندارهایی نابهسامان و سردرگمند که از تنشها و چالشهای میان دانشمندان، و خردورزان پدید میآید -- و هرازگاه با دستکاریهای آماری و آزمودنهای ساختهگی و بس دیگر از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پنهانکاریهای ناپیوند به دانش برای پذیراندن یک گزاره. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">به برآوردی فرجامین آزمودنهای دانش کنشهائی همتودهئیک هستند که از کمبودها و گمراهیهای پژوهشگران آسیب و سستی میگیرند. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش کوهن مایهی ناخشنودی بسیاری از دانشوران و پژوهندگان شدکه داوش (ادعا) داشتند که شیوه ی دانش روند راهیابی نشان به نشان است </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">process of induction</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> . در این روند پژوهشگران تا آنجا که میتوانند به گردآوری نشانها یا راستینها facts میپردازند و با درکنارهم نهادن آن راستینها دیدگاه خویش را در بارهی پرسشی در دانش راهیابی مینمایند. اما به باور کوهن دیدگاه دانش روندی رهبرانه </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">deductive paradigm </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> است که از پیشانگارهای جهانبینی دانشوران رهبر پرداخته میشود. و دانشوران راستینهای یافته شده را بر بنیانهای انگارهشان کنار هم میچینند تا به آن انگار نمود استواری بدهند. برای نمون در دیدگاه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> گردش کیهان به گرد زمین که از </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> انگارهی جهانبینی اندیشمندان یونان برخاسته بود که انسان را در کانون گیتی و ایزدان را بر فراز آن انگار مینمودند. و این انگار در باور مسیحیت پرچگالتر شده بود. اما این دیدگاه نمی توانست پاسخگوی بسیاری از پرسشها باشد برای نمون اینکه چرا برخی از ستارگان از زمین دور میشوند. و گرچه ارستوتالس با پیشنهاد اینکه ستارهگان افزون بر گردش به گرد زمین به گرد کانونی برروی مدار دایرهئی خویش به گرد زمین نیز میچرخند توانست تا اندازهئی این دشواری را چاره کند، اما این پاسخ همهی دشواریهای دیگر را چاره نمیکرد و پاتولمی در دیدگاه خود بهناچار کانونی بودن زمین را تااندازهئی بهکنار نهاد تا شاید بتواند برای پیچیدهگی مدار گردش اختران پاسخی بهتر فراهم کند و لی با همه اینکه دیدگاه او در سنجه با نگرش ارستوتالس تا اندازهئی بهتر میتوانست گردش اختران را پیشبینی نماید اما هنوز هم بسیاز از پیچیدهگیها ماندهگار مانده بودند و تنها هنگامیکه کوپرنیکوس دیدگاه خویش خودرا به سوی درکانونبودن خورشید چرخاند Heliocentric و آن را به جانشینی درکانونبودن زمین Geocentric نهاد دشواری گردش اختران چاره شد.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پژوهش کوهن در تاریخ دانش نشان میداد که پیشانگارهای دیدگاههای دانش دربیشتر پدیداریها برواژ با </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پیشانگارهای دیدگاههای پیشین هستند. برای نمون پیشانگار نگرش آکندهگرائی (تکامل) داروین به وارون با پیشانگار نگرش آفرینش در زیستشناسی است. و بنابراین پیشروی دانش در گذار راستائی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">راست</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نیست . و چنین بود که بسیاری از اندیشوران بر آن شدند که دانش روندی وابستهئیک </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">relativistic </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">process</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> است. با به سخنی دیگر اینکه دیدگاههای پدیدارشده از پی یکدیگر، در نگرش هستیشناختی ontological با یکدیگر ناسازگاری دارند، نشان از آنست که راستیئی در کارنیست. زیرا اگر "راستی" پیدا شده در دانش تنها وابسته به پیشانگارهای دیدگاه دانش باشند و اگر دیدگاههای دانش پس از چندی ازکارافتاده میشوند پس حتی درستترین یافتههای دانش نیز نمیتوانند دیرپا و ماندگار باشند و پس از چندگاهی از ارزش راستینی میافتند. پس در دنیای جانشینی دیدگاهها «راستی» سرابی بیش نیست. اگرچه امروزه با نگرش نااطمینانی هایزنبرگ در فیزیک کوانتم میدانیم که «راستی» هرگز پیدا شدنی نیست و شاید این نگرش آماری بایز Bayes را باید پذیرفت که «راستی» در هر اکنون آمیزهئی ست از آنچه که میدانیم و آنچه که درآینده یادخواهیم گرفت. در دانشهای آزمودنی مانند فیزیک پس از آشکاری نشانههایی که بر همه کس و در همه جا هویداست یافتن</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> "راستی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">" پذیرفته میشود برای نمون در فیزیک اخترشناسی باشیدن «ماتهی تاریک»<span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در آسمانها </span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">dark matter</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> تا پیداشدن نشانههایی گواهیدهنده تنها پدیدهئی انگارهئی بود اما اینک پذیرفته شده است که باشیدن «ماتهی تاریک» میتواند راست باشد. اما </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برای یافتن «راستی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در دانشهای همتودهئیک از گواههیابیهای یکسان و </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">همه</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پذیر پشتیبانی نمیشود. و همانگونه که در پیشتر گفتهایم در مکتب «دانش آریئیکگرا» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">positivistische Wissenschaft</em></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پوپر یافتن گواههی دیده شده از بایدهای نگزیر برای سنجش راستی است. در باور پوپر پژوهشگران در آزمایشهای خود شیوهی دانش را به کار میگیرند تا برآیندهای آزمودن را پیرازندیک (تفسیر) کنند و بشناسانند. و از گواهههای دیدهشده در آزمون برای راستیآزمائی نگرش بهره میگیرند. اگرچه آریئیکگرایی Positivismus در دانشهای همتودهئیک به زیر خردهگیری بسیار گرفتهشده ست اما هنوز از هنایش بسیار برخوردارست، چراکه نشان دادن گواهههای آشکار که هماهنگ با نگرش میباشند، بسیار در پسنداست. و این برای یک دانشمند همتودهئیکشناختی بسیار دشوارست که دیدگاهی داشته باشد که با دیدهشدههای روزمره و تاریخی ناسازگار ست.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از سوی دیگر توانمندی فراگیر زور در همتودهگی مایهی نگرانی بسی ار اندیشمندان پسا نووائی ست. امروزه بسیاری از بنگاههای بزرگ کشاورزی و یا داروسازی از پژوهشهایی پشتیبانی میکنند که مایهی افزایش سودآوریشان در دراز هنگام میگردد. و این انگیزهی سود بیشتر میتواند به گزینش پیشانگارهایی در پژوهش یاری دهد که برای سودآوری گسترهئی مهربانتر فراهم نمایند. برای نمون پژوهشگرانی که در باره ی کارآیی یک دارو پژوهش میکنند اگر مزدوران شرکتی داروسازی باشند، شاید به انگیزهی سود بیشتر در آزمایشهای خود دستکاریهایی کرده باشند که کارآیی داروی زیر آزمایش را افزونتر از راستین نشان دهند. بنابراین اگر ساختارهای توانمندی و زورمندی بتوانند بر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">شناسایی ارزشها</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> هنایش نهند هر "راستینی" را که آزمودگر نشان میدهد میتواند برآیندی دستکاری شده را نشان بدهد که به گفتهی فوکو "راستی در برون از زورمندی نیست ، برواژ با افسانهئی که تاریخ وکاربرد آن نیاز به جستجویی بیشتر دارد، راستینی پاداش هژیرشی آزاده و یا برآمده از پژوهشی در تنهایی درازمدت پژوهشگر و یا کامیابی آنان که توانستهاند خویشتن را در پژوهش رها کنند نیست. راستی چیزیست این جهانی: و فرآوردن آن با درگیری بسیار از موانع روبرو بوده ست و می تواند هنایش همیشگی نیرو را برانگیزد. " چنین به دید میآید که فوکو همان نگرش که فردوسی هم داشت و میگفت؛ «زنیرو بود مرد را راستی » را با نگاهی دیگر در میان میگذارد و میگوید «راستی» همیشه از ابزار نیروست. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از دید فوکو «راستی» بهآوند ابزاری بهکار گرفته میشود تا آماجهای زورمندی یک ساختوست سیاسی را استواری بدهد. و از این روست که پسانووایان بر آنهستند که هیچ ارزش وهودهئی از برپائی راستیئی یکسان و یگانتایهال (یونیورسال) بهبار نمیآید. چرا که همهی «دانش» در بند وابستهگیهای همتودهئیک و فرهنگی گرفتارست، و چه یافتههای آن به «راستی» برداشت شود وچه به پاسخی برای دشواریهای اکنون، هیچ چیز نمیتواند بیش از این به یکسان همهپذیر باشد که آن دانش از بروندها و هنجارهای زور در ساختوستی همتودهئیک سرزدهاست. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">با این چنین پیشزمینه ست که هابرماس هرگونه پیشنهاد را آبستن «راستی» درمیشمرد، و میگوید " من براین میداوم (مدعی هستم) که پیشنهادی </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><em style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">Aussage</em></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"> که اکنون دارم به زبان میآورم راست است". در زمینهئی پسانووا </span></span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large; max-width: 100%;">post</span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">-modern</span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و در هنگامی که پیامهای روشنوایی بهزیر پرسش و خردهگیری نهادهشده، هابرماس با این گفتهی شگفتانگیز هشدار میدهدکه؛ «برنامهی روشنوایی هنوز به پایان نرسیدهاست» و خواستار بازگشت به آوندش (استدلال) و خردورزی پیوسته و پیاپی</span></span></span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"> درگوالیدن است که آنرا درگیرشدن در کنشی به یاری گفتار در بارهئی همتودهئیک میشناساند.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;">هابرماس به ویژه نگاه خویش را به آستانهی آغاز گوالیدن خیره میدارد تا بتواند آشکار نماید که ما باگفتن دربارهئی چه کردهایم. او با بهرهگیری از ناهمانندی میان کنشهای بهگوالیدن پرداختن به بارهئی، و در گوالیدن بودن در بارهئی نشان میدهد که رسانهگی در نخستین کارکرد خود بر آنست که به دریافتن آماجهای کنش در گوالی میان هر دوسوی رسانهگری آشکاری دهد. زیرا این آماجها در خود ساختار «کنش سخنوری» </span></span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Sprechakt </span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;">به کار رفتهاند. اگرچه به واژ، آماج گویندهی «به گوالیدن پرداز» در دل او پنهان است، </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">و برای شنونده</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آن آماج پنهان</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> است. کامیابی «کنشهای گوالیدن» وابسته به اندازهی دریافتنی است که از آنها برای گوینده و شنونده بهبار میآید. کامیابی در گوال بودن در ردهی پائینتری از مهینائی جای دارد و نمیتوانآنرا در «کنش سخنوری» اندازه گرفت. هابرماس از این آوندش به این برآیند دستمییابد که آماج بنیانین «کاربرد زبان» رسیدن به دریافتی همسان میباشد. همهی چشمداشتهای دیگر در ردهئی پائینتر از هوده هستند و از این دید آشوبزایند. به سخنی دیگر یک شهروند میتواند گوال رسانهگری را به چشمداشت دیگری به جز آسانیدن «دریافتن» به کار گیرد ولی آن خواسته از بهرهی کمتری دربرابر با «دریافتی هم سان» برخوردارست . و با این آوندش ست که </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هابرماس </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پایههای شناسهی «کنش رسانهگری» را برپا میدارد. او «کنش رسانهگری» را به ریختی از همآیش میشناساند که </span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">"</span></span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در آن همهی همباشندهگان برنامههای کنش خویش را با یکدیگر هماهنگ میسازند تا بتوانند آماجهای گوالندهگی خویش را بدون هیچگونه نگرانی پیگیری نمایند." . از این روی، آماجهای «در گوالیدن بودنی» که درخواستههای بهدلنهفتهی گردهمآمدهگان پنهان مانده ست و با دیگر همآمدهگان سازگار و همآهنگ نشده است، ازآن «کنش رسانهگری» بهشمار نمی آیند.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">همانگونه که در پیشتر گفتهایم، اگر گوالندهگان نتوانند به دریافتی همسازگار دست یابند، آنگاه «نمودهای ارزشی» می باید به آشکاری در روندی گوالین روشوند . </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">در این روند گوالین است که گردهمآمدهگان به گونهئی کاوش و بررسی در بارهی «کنشهای رسانهگی» خویش میپردازند و میکوشند تا دیگران را به بخردانگی نمودهای ارزشی خویش پذیرا و باورمند نمایند. ریخت این گوالندگیها به چگونگی نمودهای ارزش بستگی دارد. و باهودهتر از آن اینکه؛ این گوالها میتوانند اندازههائی بالاتر و پائینتر از اندازهئی ویژه برای همهپذیری را برگزینند. هابرماس آماج پژوهشگران دانشهای آزمودی را برای رسیدن به همهپذیری آماجال (ایده آل )، که پذیرفتنی </span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">همهگانی ست، برای راستیآزمائی گزارهها میپذیرد. اما پذیرفتن چنینآماجی در دانشهای هم تودهئیک ناشدنی است؛ زیرا راستیآزمائی دانشهای آزمودنی مانند فیزیک وشیمی راستینهای درباشهست جهان را به آزمایش میگیرند</span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"> و این درباشهستهای جهان در برابر همهی پژوهشگران به یکسان گشوده و در دسترس هستند و هیچ وابستهگیئی به چگونهگی جهانبینی پژوهشگران ندارند. و بنابر این پژوهشگران میتوانند به یک همهپذیری همهگانی در بارهی شایدال (احتمال) درستی یک گزاره در برآیند یک آزمایش دست یابند. (اگرچه باید بگویم که در فیزیک کوانتم این را نمیتوان پذیرفت که جهان در برابر جهانبینی آزمایشگر واکنش نشان نمیدهد. زیرا اگر پژوهشگر باور بیشتری به رفتار موجآسای ذرهها داشته باشد ۰ آزمایش ها نشان میدهند که ذره همچون موج رفتار میکند و به همین سان اگر باوراین باشد که ذره رفتاری همچون </span></span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large; max-width: 100%; text-align: justify;"> </span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;">جرم دارد-- اما این گوالی ست جدا). </span><span style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"> از سوئی دیگر داوش ها و وانمودها به بیرنگی و دلپاکی و نیکخواهی کنشگران را نمیتوان بهآسانی ارزیابی نمود، زیرا این گونه وانمودها به هژیرش و سرشت کنشگر وابسته هستند و بنا بر این نمیتوانند به نمودی یکسان و همهپذیر داوری شوند.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به هر روی، نگرش هابرماس را میتوان چنین بهکوتاهی ویدائیداد، که در یک همتودهگی شهرگار و فرهیخته همیشه می توان با درگیرشدن در گوالی بخردانه واندازوا چارههائی برای همسازگاری و همآهنگی یافت، زیرا همان آمادهگیشهروندان به درکیزشدن در گوالیدن نشان آن ست که آنها به این باورند که یافتن چارهئی همه پذیر در دسترس است. و همیشه با بررسی بخردانهی ارزشهای زیرساخت در پیشنهادهای سویهایگوال میتوان آن ارزشهارا ردهبندی نمود ودریافت که پیشنهاد کدامسوی یک گوال ارزشمندترست وآن گوال در میان شهروندان در یک همتودهگی فرهیخته همهپذیر خواهدشد. -- اگرچه این دیدگاه تا اندازه زیادی این راستی را نادیده میگیردکه ارزشهای مردمان تا اندازهئی بزرگ به زورمندی و آزمندی آنان وابسته است .</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0066ff; font-family: Vazir; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #0066ff; font-family: Vazir; text-align: justify;"><span style="font-size: large;">جستجو برای راستی یکسان و همهپذیر در کاربرد برای زیربنایی مردمسالاری</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #0033ff; max-width: 100%;">گ :<span style="box-sizing: border-box; color: #000033; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> البته پرداختن به همهی بارههای خردورزی که هابرماس د ر درازای زندگی خود نوشته است گاههنگامی بسیار میبرد. ولی شاید در پایان این گفتوگوی هماکنون بلند میباید دربارهی گوالیدن هژیروری هابرماس نیز به سخنی چند داشته باشیم . نگاه او از چشمانداز هژیروری در چارچوب «رسانهگری همتودهئیک» ست. او رده بندی بایستهگیهای کانت kategorischer Imperativ را از راستای کسائی (فردی) فراتر میبرد و میگوید ما میباید از دید همهی آنانی که از رفتار هژیرورانهی ما و یا از برپایی یک هنجار هنایش میگیرند ارزش هژیرشی آن هنجار و یا کنش را برآورد نمائیم. او همچنین نگرش دادوری جان راولس John Rawls را به خرده میگیرد. </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">نگرش دادوری راولس میکوشد تا همسازگاریئی را میان هودهگرایی و هژیریکشناختی کانت </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">deontology</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> پدید آورد. راولس در نگرش پیمان همتودهئیک Social Contract خویش پیشنهاد میکند که شیوهی آماجال (ایده آل ) برای شناسایی آنکه داد چیست و بیداد کدام ست و همچنین برای یافتن رهنمونهائی برای برپائی داد درهمتودهگی میباید «جایگاهی آغازین» original position را انگار نمود که در پس "پرده ناآگاهی" Veil of Ignorance ست، که در آنجا مردمان تنها با اندازوائی و خرد و دانشخویش از انسانگرائی گردهم میآیند. «پردهیناآگاهی» به این میاناست که هیچکدام از آن کسان در آن جایگاه هیچ چیز چه در بارهی خودشان و چه در بارهی آن دیگران که در آنجایند نمیدانند، به نوشتهی راول: </span></span></span></p><p style="text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;">... no-one knows his place in society, his class position or social status; nor does he know his fortune in the distribution of natural assets and abilities. (...) Nor, again, does anyone know his conception of the good, the particulars of his rational plan of life, or even the special features of his psychology such as his aversion to risk or liability to optimism or pessimism (...) [furthermore,] the parties do not know the particular circumstances of their own society...</span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هیچکس جایگاه خود در همتودهگی نمیداند، چه جایخود را رده یا چگونباش خودرا در همتودهئیک؛ و نه که از داشتهخودآگاهست، چه از دارائیهای گیتهئیک (طبیعی) و چه از توانائیهای خود. (...) و همچنین نه هیچکس از برداشت خویش از خوبی، و به ویژه نه از برنامهئی اندازوا برای زندگی خویش، و نه حتی از ویژهگیهای روانشناختی خود آگاهست مانند این که آیا از درگیریهای بیمناک گریزانست و یا چه گرایشی به آریئیکگرائی و یا بدبینی دارد (...) [به افزون] این کسان چگونهگیهای ویژهی همتودهگی خویش را نمیدانند. </span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">با باور راولس از برای این ناآگاهیهاست که کسانی که وندیداها و بروندها (قوانین ومقررات) را در «خاستگاه آغازین» برمیگزینند از گرایشهای هواداری از گروهها وردههای خود که بسیاردیدهشده است برخوردار نیستند. به باور وی مردمان در پس این پرده ساختاری از"دادوری برپایهی برابری" میآفرینند. بر در این «روال ناب دادوری» pure procedural justice، ناشناخته بودن آنان بردیگران و ناآگاهی از چگونهست خویش به این برآیند میانجامد که هیچکس نتواند در نوشتن «پیمان همتودهگی» کسانی از گروه خویش را از برتریهائی بهرهور سازد و کسانی از دیگران</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> را از هودههائی بیبهره بگذارد. هابرماس این پردهی ناآگاهی را به کنار میزند و میخواهد که مردمان با یکدگر به گوالیدن بپردازند و با دیدگاههای هم آشنا شوند تا همهگان از چشمداشتها و خواستههای یکدگر آگاه گردند. به باور او همتودهگیهای پسانووا به ناگزیر میباید این گونه گوالیدن کاربردی را در رویکردهایشان به کار گیرند. زیرا کاهشناپذیری چندسویهی "هودهها" در گوال گفتوگوئی هژیرور را در بخردی واندازوائی نگاهمیدارد. پدیداری هژیروری سازگار و آشتیپذیر و یاریدهنده نمایانگر گمارشها و رویکردها در یک همتودهگی دادگرست. همتودهگیئی که «حقوق انسانی» </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> در آن </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%; text-align: justify;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> همواره در رویارویی با سودآوریها و بهرهها برتر گرفته میشوند.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گوال هژیروری هابرماس بخشی از برنامهی او برای بازسازی روشنوایی ست که آماج آن آزادی سیاسی و مردمسالاریست. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">هستهی کانونی تلاش هابرماس در برنامهی روشنوایی رویاروئی با دشواری بستهگیداردگرایی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"> </span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">relativism</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ست، که پاسخی یکسان را برای پرسشی در چگونهگیهای گوناگون نمیپذیرند. برپایهی این دشواری ست که خردورزانی مانند فوکو و دریدا از اندیشارهای نووایی، روشنوایی و گزارههای خود هابرماس خردهگیری نمودهاند. برنامهی روشنوایی هابرماس با سزاوار شناختن «شهروندی مردمسالارانه» و در پیوند با آن باپشتیبانی از رهایی از بند خودکامهگی در ساختوست کشورداری، میخواهد بداند که چگونه مردم و فرهنگهای گوناگون بر بنیان باورهای دینی و دهنادها و نهادینهها و هنجارهایشان میتوانند در همزیستیئی سازگار و پرآشتی بهسربرند. آوندشی بخردانه و اندازوا (به دستکم در شداییاش - شدائیئی که می تواند با آموزش پرورده شود) به شیوهئی یکسان و همهپذیر میتواند به این همدریافتی انسانی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گنجایش ده</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">د. راستای شناسانندهی چنین آوندشی در بهخودپایی آن همزیستی و آزادهگی شهروندان نمایان خواهد بود . آزادهگی که شایستهگی آنرا به همتودهگی فراهم خواهد آورد تا، بهگفتهی اندیشمندانی همچون لاک و کانت، بتواند برخود وندیداد (قانون) بگذارد. همانگونه که نیوتون و کوپرنیکوس با دستآویز به آوندشی بخردانه و اندازوا توانستند وندیدادهائی یکسان و همهپذیر را بهآوند یگانتایهال (یونیورسال) در ریاضیات و دانشهای گیتهئیک (علوم طبیعی) پایه نهند در راستاهای سیاسی و همتودهئیک نیز نیروی آوندش اندازوا میتواند وندیدادها وهنجارهای یکسان همه پذیر را بنیان نهد. نمونهئی از چنین هنجار آنست که اگر من توان آن را داشته باشم که به آزادی آماجها و گذارهای زندگی خویش را برگزینم آنگاه «بایدِ بهناگزیر» برای آزادی من آنست که دیگران به آزرمداشت سزاواری گزینشهای من نمی باید که برسرآن باشند که آنها را سرکوب نمایند و مرا چون مهرهیشطرنج برای بازیهای خویش بهکاربرند. و یا به گفتهی کانت دیگران میبایست مرا به "همیشه به آوند آماج خویش بگیرند ونه هرگز به آوند مهره و ابزار". اما اگر چشمداشت من از دیگران اینست که مرا به آوند یک هشیاری به خودبسای اندازوا بگیرند، بخردانه اینست که تا به آنجا که من نیز از هشیاری اندازوای بخودبسای دیگران آگاهم، به آزادی دیگران آزرم داشته باشم و از سرکوبی خواستهها و آماجهایشان بپرهیزم. این برداشت است که هنجار آزرمداشت به درخواست مردمسالاری را پدیداری میدهد. زیرا تنها در مردمسالاریست که بربنیان پذیرش آزادانه و اندازوای خواستههای شهروندان استوارست وبنابراین به انسانیت نهادین شهروندانش ارج مینهد و از آن پاس میدارد زیرا که در هستهی ویژهگی سرشت انسانی آزادهگی اندازوا نهفته ست.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: x-large; max-width: 100%;">ژان فرانسوا لیوتارد و وراگزارشهای پوچ</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: x-large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: center;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"></span></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8LOS5KqReo5ca4FwWZduPqFk2akyV37UhXPbo_DeGKhCHgxXnz1UaNKo0Peod_5ACj6V8kz1UTc8NEQfYe6IPpOfOvsD2jdEo2XtKRJMd5HzMZE1KR3NB9cA14HGV44EzNd0gs2f1z2KtCtXOa213q47YKk5-23OQzxZjqZQGgVI2KgyN6Gt9Ls64/s512/download%20(76).jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="512" data-original-width="512" height="574" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8LOS5KqReo5ca4FwWZduPqFk2akyV37UhXPbo_DeGKhCHgxXnz1UaNKo0Peod_5ACj6V8kz1UTc8NEQfYe6IPpOfOvsD2jdEo2XtKRJMd5HzMZE1KR3NB9cA14HGV44EzNd0gs2f1z2KtCtXOa213q47YKk5-23OQzxZjqZQGgVI2KgyN6Gt9Ls64/w574-h574/download%20(76).jpeg" width="574" /></a></span></span></span></div><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><span style="box-sizing: border-box; font-size: x-large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: x-large; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">آشکارست که یگانتایهال همهپذیرانه (یا یونیورسالیزم) هابرماس، که باخردورزی و هنجارهای اندیشارهای روشنوایی در پیونداست، پاسخگوی خردهگیری خردورزان پسانووایی نیست. زیراکه پسانووایان به بودن چنین هنجارها و وندیدادهای اندازوا با ویژگیهائی یکسان و همهپذیر برای شهروندان در همتودهگیها بیباورند. ژان فرانسوا لیوتارد Jean-François Lyotard از پسانوواگرایانی ست که بر اندیشار یگانتایهآل همهپذیر وندیدادهای برآمده از گوالیدنهای بخردانه در نگاه هابرماس خرده میگیرد . ازدید او این گونه یگانتایهالها هیچ نیستند مگر "وراگزارش" </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">le métarécit،</span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> که برای سزاواریدهی به وندیدادها و هنجارها در نگرش هابرماس به کار میآیند. </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> "ورا گزارش" گونهئی گوال نگرشبنیان یا آیینبنیان ست که برای استواردادی یا ارزشدادی به </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">ریختهای </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دیگر </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">گوال به کاربرده میشود تا زمینههائی سیاسی و هژیرور برای کنشهای همتودهئیک فراهم آورد. «وراگزارش»ها برای فراتر شدن از تاریخگرایی و بستهگیبهچهداردگرائی دریافت گواهی هاست، زیرا که درگاهاد نووایی برداشت از گواهیها در تنشهای سودجوئی</span></span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: x-large;"> و </span><span style="font-size: large;">در وابستگی به زور و دستکاریهای سیاسی </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آلوده گشتهاند</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> و بنابراین برای پالایششان نیاز به این دارند تا در گونهئی از آرمان خردورزی سیاسی پوشانیده</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> شوند. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">برای لیوتارد گاهاد پسانوایی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> la postmodernité روزگار "بی باوری به وراگزارش"هاست . او دو خردورز برجستهیآلمان امانوئل کانت و جرج ویلهلم فردریکهگل را آفرینندهی این «بازگوئیهای کلان» grands récits یا «وراگزارشها» metarécits میخواند؛ کانت که وراگزارش رهائی شهروندان بخرد را در گاهاد روشنوائی بپرداخت و هگل که وراگزارش پیشروی «پندار هنگام» را بهسوی خودآگاهی آکنده بیآفرید. اما به باور لیتوارد در روزگار پسانووائی بهکارگیریِ گوالهای برجسته که داوش به یافتن پاسخی درست و بیبروبرگرد برای چارهی دشواریها دارند به پایان رسیده است. در این روزگار دیگر این پذیرفته شده است که میانای (معنای) یگانهئی در میان نیست و خردورزان با بررسی گواههها و راستینها میتوانند پاسخهای گوناگونی را بر پایهی جهانبینیهایخود فراهم آورند و کار خردورزی میباید این باشد که بهترین پاسخها رابرگزیند. با فروپاشی پایههای خردورزی «نگرشبنیان» و «آیینبنیان» و همچنین بازاندیشی و ارزیابیئی نو از رفتار و کیستی قهرمانان بزرگتاریخ و بازبررسی چگونبودهای رویدادهای تاریخی در راستاهائی مانند حکومت ملی، ردههای کارگری، حزبها، پیوندها و چالشهای غرب و دیگر بارهها از این دست؛ به باور لیوتارد دیگر نمیتوانیم به چیرهگی "فراگزارش" باورداشته باشیم و باید به جای آن شایستهگی وسزاواری به داشتن گواهیهای کوچک محلی را جاگزین نماییم . سزاواری سیاسی همواره در اینگونه گوالهاست و نه در"برون" و یا بر "فراز" آنها. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در نگاه لیوتارد "گوالیدنی همیشگی میان سفسطهگرایان" مایهی پدیداری انگار سزاواری سیاست شده است. چنین گوال در میان کسانی روی میدهد که در بازاری آزاد، برای نشان دادن و گسترش باورها و سخن خود، هرچه بیشتر از داستانهایی بهآکنده ناسازگار یاری میجویند. همهی سخنوریها در این گوالیدنها همیشه برای درگیرشدنی در گوالی اندازوا نیست که بل این برخوردها مانند کنش و واکنشی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">از پیش برنامهریزیشده میباشند. برنامهئی که </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در زمینهئی ویژه از گوال و در درون «بازی زبان» ریخته شده است. </span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در این «بازیهای زبانی» </span></span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">jeux de langage</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: x-large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">،</span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> اندیشاری که لیوتارد از ویتگنشتاین به وام گرفته است، نگرشهای هنجارین همیشه درچارچوب دستور بازی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آشکار میشوند. "این دستورها برای هر گونه دانش ویژهگی خودرادارند و کردهئی که در یک بازی کنشی «خوب» به شمار میآید در بازیئی دیگر چنان نخواهد بود مگر به یاری بخت". هیچ گونه گوالی به تنهایی نمیتواند سزاواری داشتهباشد. و هیچ گونه سنجهی همسانی برای برآورد وارزیابی سخنهای گفتهشده در دسترس نیست و در روزگار پسانووایی همیشه گوالهای چندی هستند که سزاوار شمرده میشوند، و هیچکدام را بر دیگری برتریئی نیست.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"> لیوتارد برآنست که رسانهگری و دادوستد آگاهیها به بهسامان و پیراسته از کجی و آلودهگی انجام نمیگیرد، که بل به نوشتهی او "لب به سخنگشودن آغازیدنی به ستیزه ست." رسانهگری کارکردیست که درآن "پرسشها، درخواستها ، وانمودها، و گواههها به نابهسامان و درهمبرهم در گوالی نبرد مانند بهسوی یکدگر شلیک میشوند. این جنگی بیبروند نیست. اما این بروندها ازآن روی ساختهشدهاند که بیشترین نرمشپذیری شدنی را پشتیبانی و پروا دهند."</span></span></span></p><p style="text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;">Chaque partenaire de langage subit lors des ''coups'' qui le concernent un ''déplacement'', une altération, de quelque sorte qu'ils soient, et cela non seulement en qualité de destinataire et de référent, mais aussi comme destinateur.</span> </span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"> هر بازیگر در این بازی زبان، «کوبههای» خودش را برای «جابهجا نمودن» میزند، که این جابهجائی هرگونه دگرگونیست، نه تنها در گیرنده و نشان شده، که بل حتی در زننده.</span></span></span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"> پس هر کوبندهی کوبه درمییابد که با سخنگفتن هماکنون جایاَش در «بازیزبان» دگرگونشدهست و بدینسان توانسته برتری جای خودرا پاس بدارد. این چارچوب نگرش به لیوتارد توانائی میدهد تا به بررسی بارهای سیاسی و همتودهئیک بپردازد. از آنجا که در بازی زبان این بازیگرها هستند که هنجارهای همتودهئیک را میآفرینند آشکارست که:</span></span></p><p dir="ltr" style="text-align: left;"></p><blockquote><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="font-size: large;"> le lien social observable est fait de ''coups'' de langage</span></span></span></blockquote><p></p><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;">بروندهای دیده شده در همتودهگی از «کوبههای» زبان برخاستهاند.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">چنینست که در نگاه لیوتارد پیوندهای همتودهئیک نشاندهندهساختار زور و برخاسته از رویاروئی ستیزه مانند در میان ردههای زور میباشند. این ستیزه اگرچه ستیزهئی خشونتبار نیست. و حتی چنان مینماید که با خشونت، و به دستکم خشونتی که لیوتارد آنرا «ترور» میخواند سردشمنی دارد. لیوتارد «ترور» را چنین میشناساند که یکسوی گوال بخواهد سوی دیگر را نابود کند. یا به نوشتهی او:</span></p><p style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">l'efficacité de la force procède […] toute entière de la menace d'éliminer le partenaire, et non d'un meilleur ''coup'' que le sien.</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">کارآئی نیروی زور به همگی از هراسداد به از میانبرداشتن سویدیگر گفتوگو مایه میگیرد و نه از «کوبهی» بهتر او.</span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">چنین است که با از میانرفتن سویدیگر گفتوگو در ترور، «بازیزبان» به پایان میرسد. وبه هیچروی دنبالهدادن به بازی واز سرگرفتن آن دیگر شدنی نیست و لیوتارد این را بیدادی بزرگ میخواند ومینویسد:</span></p><p style="text-align: left;"></p><blockquote><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">L'injustice absolue, c'est que la pragmatique de l'obligation, c'est-à-dire la possibilité de continuer à jouer le Jeu du juste, soit exclue. Voilà ce qui est injuste, non pas le contraire du juste, mais ce qui interdit que la question du juste et de l'injuste soit et reste posée.</span> </blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">این بیداد بهآکنده، کارکرد سربهپیماننهادن ست، یا به دیگر سخن؛ دنبالهدادن به بازی دادوری دیگر شدنی نیست، و این بیداد ست، نه آن بیدادی که در رویاروی داد ست، کهبل آن بیدادی که از پرسش دربارهی داد و بیداد جلوگیری مینماید.</span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">به باور لیوتارد یک گوال سیاسی دنبالهئی ناپایدار و پایانناپذیر از اداها و بگومگوهاست، که آماج آن "چیرهگشتن برسوی دیگر گفتوگو و گونهئی کشمکش میان نیرنگبازان ست". که هرسوی گوال میکوشد در دام بروندهای راهبردی سوی دیگر نیافتد و از اینرو «کوبهی زبانی» coups de langage تازهئی که دور از چشمداشت سوی دیگر ست میآفریند تا بروندهای راهبردی سوی دیگر را بیهنایش سازد. </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">پیشروی در گوالیدنی سیاسی، اگرکه بتواند </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چنین</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">چیزی رویبدهد، درآن نیست که بتوان به راهیابیئی "ارزشمند" رسید و با به یک همهپذیری دست یافت، که بل برواژ، آن پیشروی در هنگامی ست که بتوان یک همهپذیری را برهم زد و سامانهی کارکردهای سیاسی را سست نمود. به باور لیوتارد هرچه توانمندی ما در گوالیدن آفرینندهتر باشد شدائی رسیدن به همهپذیری اندکتر خواهد بود، "واین به درستی </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> از آنروست که بروندهای بازی که پایههای همهپذیری را فراهم نموده بودند اینک شکسته میشوند". </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> </span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> آماج انگاره لیوتارد از دادوری رسیدن به فرجام و یا پیوستهگی به "راستی" به آوند نمایانکنندهی داد نیست. که آماج او گسیختهگی از همهپذیری ست، و اینکه همیشه در همتودهگی جنبشهایی تازهتر پدیدار آیند، ویا بیشتر و هرچه بیشتر باورهای نووا آفریده شود بدون آنکه به هیچکدام از آنها برتری داده شود. زیراکه آرمان اینست که تا آنجا که میشود گوالیدنهای تازه برپا نمود تا اندیشارهای نوآور افزون گردد. او مینویسد:</span></span></span></p><p style="text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">La science est d’origine en conflit avec les récits. À l’aune de ses propres critères, la plupart de ceux-ci se révèlent des fables. Mais, pour autant qu’elle ne se réduit pas à énoncer des régularités utiles et qu’elle cherche le vrai, elle se doit alors de légitimer ses règles de jeu. C’est alors qu’elle tient sur son propre statut un discours de légitimation, qui s’est appelé philosophie.Quand ce métadiscours recourt explicitement à tel ou tel grand récit, comme la dialectique de l’Esprit, l’herméneutique du sens, l’émancipation du sujet raisonnable ou travailleur, le développement de la richesse, on décide d’appeler “moderne” la science qui s’y réfère pour se légitimer.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"></span></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">دانش در خاستگاهاش با شنفتگوئیها ناسازگارست. بر پایهی سنجههای آن چنینآشکار میشود که بیشتر آنها افسانهپردازی است. اگرچه ازبرای آن که به گزارش پدیدههای بهسامان باهوده کاسته نشود، و در جستوجوی راستی باشد میباید بروندهای بازیاش را سزاواری بدهد. چنینست که به جایگاه شایستهاش در گوال سزاواری دستمییابدکه خردورزی خواندهمیشود. هنگامی که این فراگوالها شنفتگوئیهائی کلانی همچون؛ گفتمان روان (دیالکتیک روح)، پیرازندیک نودشها (تفسیرِ حسها)، رهابخشی کنشگری بخرد یا کارگر، و گسترش داشته (ثروت) را به آشکار دستآویز مینمایند، آنگاه رویکرد این ست که دانشی از این دست را «مدرن» خواند تا به آن سزاواری داده شود.</span></span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; font-size: large; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">در نگرش پسانووایی جستجو برای یافتن زمینههای نو جانشین تلاش روشنوایان و نووایان برای یافتن زمینههایی ژرفتر شده است. و پسانووایان هیچ بر سر آن نیستند که در بارهی درستی و راستی این نگرشهای نو جستجو کنند. دیدگاه لیوتارد در این نگاه شاید به دورترین گسستهگی از دیدگاه کانت باشد. چرا که کانت برآن بود که "اندیشار دادوری به اندیشار فرجامین همپیوسته است" اما لیوتارد مینویسد: " فرجام به میانای آنست که یک چندگانگی با گونهئی بههمرسیدن ، سازماندادن و بهسانی سازش بهسوی یگانتایهگی رهسپار گردد" او دربرابر آماجال (ایدهال) یگانهگی کانت اندیشارهای چندگانهگی و پخشیدهگی باورها را پیشنهاد میکند.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">اما برای هابرماس گسیختن از یگانتایهالگرائی(یونیورسالیزم) و همهپذیری از برنامهی روشنوایی بدان میانجامد که روشنوایی ویژهگی رهابخشی خویش را از دست بدهد. برای او دشواری "بی باوری به وراگزارشها" در اینست که پردهبرافکنی تنها هنگامی میانا خواهد داشت که " ما به دستکم یک سنجه را هم که شده برای پرتوانداختن به پوسیدهگی همهی سنجههای نابخردانه در پاس بداریم،" زیرا اگر ما چنین سنجهئی را نداشته باشیم، سنجهئی که از توان "خردهگیری همهدربرگیر" نابرخوردارست، آنگاه توان </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">خویش را برای دریافت</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> ناهمانندی</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> میان نگرش بخردانهی سیاسی و باور کورکورانه و یا کنشهای زیانبار برای فرهنگ همتودهئیک و رفتارهای درست را از دست خواهیم داد و اگر ما توان دریافت </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> این گونه ناهمانندی ها </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">را نداشته باشیم آنگاه میباید این پندارهی روشنوایی را که از شهروندان میخواهدکه با "خردهگیری اندازوا از نهادهای کشور" به بهبود آنها یاری دهند، به دور اندازیم. زیرا که با از دست دادن توان دریافت ناهمانندی توان "اندازوایی"را نیز از دست دادهایم . اگرچه شاید هنوز بتوانیم به خردهگیری بپردازیم، اما این خردهگیری در دید هابرماس؛ همانند خردهگیریهای آدرونو و هورخهمایر خواهد بود که "آنها هرگونه برداشت نگرشبنیان را رها نمودند و بهجای آن دیدگاه نایانگرای (منفیگرای)</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> نابهسامانی را بهکارگرفتند.</span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">" . برای هابرماس هر آنچه که مایهی به کنارنهادن "برداشت برپایهی نگرش" </span></span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span class="short_text" id="result_box" lang="fr" style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;">approche théorique</span></span><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"> بشود نادرست است، زیرا این برداشت بوده ست که از گاهاد روشن وایی برای سزاواری بخشیدن به پیراستگیها و بهبودهای گوناگون در تاریخ مردم سالاریهای غربی بهکار گرفته شدهاند و این برداشت ست که هنوز برای خردهگیری از نهادهای اقتصادی و همتودهئیک بهکار برده میشود. به باور هابرماس رها نمودن جایگاهی که اگر هم آماجال نباشد به دستکم میتواند "یگانتایهآل و همهپذیر" باشد بیآزرمی به آرمانهای همتودهگی است که در هستهی کانونی رویکردهای آزادیخواهانه بودهاند.</span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; color: #2d2d2d; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><br /></span></span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><b><span style="color: #2b00fe;">ف:</span></b><span style="color: #2d2d2d;"> پسانووائی اگرچه برای هنر در راستاهای سرودهسرائی و داستاننویسی و نگارگری و لادنگاری (معماری) توانسته برداشت و نگرشی سزاوارشناخته شود، اما درگسترهی کنش سیاسی خاموش مانده است واین نارسائی تا اندازهئی به هنش نگرش هابرماس افزوده ست. اگرچه چنین مینماید که در هستهی کانونی نگرش لیوتارد پیوندی ست که او میان سیاست و «دگریک» </span></span></span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Le Différend میبیند. او این دشواری پذیرفتن دگریک را در ساختار سیاسی درسالهای ۱۹۵۲-۱۹۵۰ هنگامی که در الجزایر به آموزگاری بود بادیدن رفتار بیدادگرانه و سرشار از خشونت بهرهکشان چیرهگر فرانسوی از مردمان بومی به چشم دیده بود و همان گونه رفتار را با یهودیان در همکاری فرانسویان با نازیها (که در سالهای پس از جنگ بر آن پردهپوشی شد) دیده بود. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">چالش او با «وراگزارشها» metanarratives یا </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">Les grand récits کوششی ست برای پذیرفتن ریختهای دیگر در همتودهگی. پسانووائی نارسائی و سستی هرگونه سنجه را برای داوری نشان داده بود. اگرچه این نارسائی و سستی نمی بای که لاد (موجب) آن بشود که داوری را به همگی به کنار نهاد ، که بل میباید نیروی آفرینندهگی انگار را برای آزمودن شیوهها دیگر و تازه برای داوری به کارگرفت که لیوتارد این شیوه را </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">paralogie یا «فرابخرَد» میخواند. این برداشت فرابخردانهی او که ازجستجوی پیاپی و همیشهگی برای یافتن چشماندازهائی تازه پدیدار میشود پاسخی است به تلاش هابرماس برای یافتن همهپذیری. او مینویسد:</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"></span></p><blockquote style="text-align: right;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">«همهپذیری» کهنه و بهکنارگذاشتهشده و ارزش آن به زیر پرسش درآمده ست. اما دادوری نه کهنهشده و نه ارزش آن به زیر پرسش است. از اینروی ما میباید به اندیشاری از دادوری دستیابیم که پیوندی به همهپذیری نداشتهباشد.</span></blockquote><p style="text-align: right;"> <span style="font-size: large;">او نگرش «کارکرد یگانتایهال» </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Universalpragmatik هابرماس را نمیپذیرد. همانگونه که دیدیم این نگرش هابرماس براین انگار نارخدادی </span></span><span style="font-size: large;"><span>استواراست که «چگونهگی آماجال برای سخنوری» </span><span style="text-align: left;"><span> Idealen Sprechsituation </span></span><span> در دسترس است که در آن گروهی از بخردان اندازوا که در بند ساختار زور گرفتار نیستند میتوانند در گوالیدنی رسانهئی راستی سخن را بیآزمایند. اگرچه «فرابخردی» لیوتارد با فراهم آوردن نگرشهای گوناگون با دشواری سزاواری روبروست . به این میانا که کدام از نگرشها سزاور برای بهکارگرفتن میباشند و چه کسی یا نهادی سزاواری و شایستهگی به سزاوار شناختن نگرشها رادارد. </span></span></p><p style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>دشواریئی که از «دیگریک» </span><span><span style="box-sizing: border-box; font-family: Vazir; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="box-sizing: border-box; max-width: 100%;"><span style="color: #2d2d2d;"> </span></span></span></span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir;">Le Différend پدید میآید درست همین است که پپدانیست که چه کسی شایستهگی سرکردهگی آن را دارد که سزاواری یک نگرش را پدیدار کند. این دشواری در شیوهی دانش چنین چاره شده ست که روند سزاواری دادن به یک نگرش یا گزاره نهادین شده ست . برای نمون همانگونه که در پیشتر دیدهایم، وندیداد اینست که راستیآزمائی برآیندهای یک نگرش میباید در گروههای پژوهش گوناگون در دیگرجاها یکسان باشد تا آن نگرش به سزاواری دست یابد. اما چنین روالی را برای وندیدادهای شهرگاری (قوانین مدنی) نمیتوان بهکارگرفت. پاسخ لیوتارد به چارهی</span></span><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; text-align: left;"> این دشواری برای «دیگریک» همان پاسخی است که جلال آل احمد در غربزدهگی داده بود:</span></span></p><p dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large; text-align: left;"></span></p><blockquote><span style="color: #2d2d2d; font-family: Vazir; font-size: large;">On verra qu’il ne l’est pas. C’est depuis Platon que la question de la légitimation de la science se trouve indissociablement connexe de celle de la légitimation du législateur. Dans cette perspective, le droit de décider de ce qui est vrai n’est pas indépendant du droit de décider de ce qui est juste [...] il y a jumelage entre le genre de langage qui s’appelle science et cet autre qui s’appelle éthique et politique : l’un et l’autre procèdent d’une même perspective, ou si l’on préfère d’un même “choix”, et celui-ci s’appelle l’Occident.</span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">ما میبینیم که چنین نیست. از روزگار پلاتون (افلاطون) چنین پیدا بوده است که پرسش سزاواری دانش به گونهئی جداناپذیر به سزاواری وندیدادگزار پیوسته بوده است. از این دیدگاه، شایستهبودن برای گزینش این که چه چیزی درست است ناوابسته به شایستهبودن برای داوری این که چه چیزی به داد است نمیباشد. (...) میان آنچه که زبان دانش خوانده میشود و آن زبان دیگر که از آن هژیروری و سیاست است گونهئی همبستهگی میباشد: این هردو از یک دیدگاه برآمدهاند، و اگر شما این سخن را بهتر در مییابید ، این هردو از یک «گزینش» سرزدهاند. گزینشی که غرب خوانده میشود.</span></blockquote><p> </p><p>: <span></span></p><a name='more'></a><p></p><div dir="rtl" style="text-align: right;"> <i><span style="font-size: medium;"><blockquote>این گفتگوها در ۲۰۱۴ پس از بازنشستگی همسرم میان من و او آغاز شد، که گروهی از دانشجویان من آنها را از نوار پیاده و درچند وبلاگ فارسی آنها را پخشار نمودند. اگرچه چند رویداد ناگوار و اندوهناک در ۲۰۱۶ مرا از ویراستاری این نوشتهها، که به آن پیمان داده بودم، بازداشت. بخشهائی از این گفتگو در نسخههای پیشین جابهجا شده بود و هر ازگاه برخی از بخشها از برای پیچیدهگی بارهها و کیفیت نارسای ضبط صدا به نادرست پیاده شده بود. از این رو ویراستاری این نوشتهها پس از هشت سال کاری دشوار بود. با این همه تشویق و پافشاری گروهی از دانشجویان و دوستان مرا به این کار واداشت . امیدوارم که این نسخه تا اندازهئی چشمداشتهای این فرهیختگان </blockquote></span></i></div><p></p><p></p><p></p></div>Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com052M4P9P8+37-16.2647935 -177.6343508-44.575027336178849 147.2093992 12.045440336178846 -142.4781008tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-38292991070217858382015-01-18T13:08:00.001-08:002022-10-27T13:01:31.072-07:00 گفتگویی درباره ی مدرنیته ؛ غربزدگی ، جهان سوم و روشنفکران: آدرنو، هویکه مایر، نیچه و آل احمد (بخش دوم)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
فرید نوین - پس ازگفتگوی نسبتاٌ طولانی مان در نشست گذشته در باره نوشته های جهان سوم و روشنفکران و نمایشنامه های آنتیگون آنویی و برشت که دو برداشت متضاد در باره ی نقش روشنفکر در رویارویی با حکومت زور را نشان میدادند، شاید باهوده باشد که به نوشته ی نخست در مجله خوشه بازگردیم و به گونه ئی جمع بندی بپردازیم. همانگونه که در گفتگوی پیش دیدیم در دهه ی ۵۵-۱۳۴۵ فضای خفقان آوری بر کشور فرمانروا بود و نویسندگانی مانند من ناچار بودیم که اندیشه هایمان را درباره ی آزادی و مردم سالاری در پس پرده ی نمادها بیان کنیم. اگرچه همیشه کوشش مان برآن بود که بخت را آزمون کنیم و تا میتوانیم پا را از محدوده های سانسور فراتر نهیم. چرا که بلاهت مأموران ساواک که نمونه ی آن پرویز ثابتی بود آنچنان آشکار بود که همیشه امید آن میرفت که با وانمود به نوشتن نقد هنری و یا فرهنگی بتوان برخی از پرده پوشی ها را کنار نهاد و بازتر سخن گفت.<br />
<br />
و نوشته ی روشنفکر و جهان سوم که در خوشه چاپ شد یکی از این گونه تلاشها بود که همانطور که گفتم بخشهایی از آن زیر قیچی سانسور رفت و اگر کسی آن نوشته را بدقت بخواند بخوبی میتواند دریابد که می باید در بخشهایی از آن نوشته بریدگی هایی باشد. شاید برخی از آن بخشها که سانسور شد از این جهت بود که پس از مباحثه ی قلمیی که با هوشنگ حسامی در باره ی نمایشنامه آنتیگون آنویی داشتم، من در مقاله ی جهان سوم و روشنفکران آدرنو وهویک هایمر را به آنتیگون مانند کرده بودم که در برابر کرئونی مانند هیتلر که با آزاداندیشان سر ستیز داشت ایستاده بودند. وشاید درزبان نمادین آن نوشته به اندازه ی کافی پرده پوشی نکرده بود. نوشته بودم:</div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
هنگامیکه نظام هیتلری کرئون وار با فرستادن گشتاپو به انستیتوی مطالعات اجتماعی فرانکفورت آن اندیشگاه را به اتهام فعالیت های ضد حکومتی در ۱۹۳۳ بست آدرنو می بایست که در می یافت که به عنوان یک روشنفکر نمی باید ساکت ماند اما برای او این باور پذیر نبود که نازی ها به او که تنها به نیمه ئی یهودی بود صدمه ئی برسانند و چنین بود که پیاپی از سفرهایش به آلمان باز میگشت. تاکه سرانجام به توصیه ی هویک هایمر در ۱۹۳۸ راضی شد که به آمریکا مهاجرت نماید و درآنجا بود که با هویک هایمر مکالمات روشنوایی Dialectic of Enlightenment را در ۱۹۴۴ نوشتند که درآن می پرسیدند چرا وضعیت انسانی در مدرنیته به جای آنکه بسوی شایستگی تبار انسانی برفراز شود به ژرفای دَدمنشی در حکومتی خودکامه، زورگو و ستمگر فرو افتاده ست؟</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFlC_UpDzdqN1BUUFCo_eo5u8s7HpASrHAxG1po2jbt_Xu-eGFWerot700Gk7uyZpK7Uc72kuuUB6LBL7tdRjwj72Gm1v0lVnE3kJasJMU3CapKGD5e2xd4kff6KdH7UH6p6iThiGSz48/s1600/a.jpg" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFlC_UpDzdqN1BUUFCo_eo5u8s7HpASrHAxG1po2jbt_Xu-eGFWerot700Gk7uyZpK7Uc72kuuUB6LBL7tdRjwj72Gm1v0lVnE3kJasJMU3CapKGD5e2xd4kff6KdH7UH6p6iThiGSz48/s1600/a.jpg" style="background: transparent; border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.098) 0px 0px 0px; padding: 0px; position: relative;" width="360" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">هویک هایمر به ویژه از سویگیری مدرنیته بسوی حکومتهای زورگو و بسته بسیار نگران ست و در ستیز با پدیده ایست که تنها به کارآیی مدیریت دلواپس است</td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: center;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
همانگونه که در گفتگوهای گذشته اشاره کردیم پس از دکارت اندیشمندانی مانند روسو و ولتر و دیگر نویسندگان دانشنامه با مسائل اجتماعی ونهادی جامعه برخوردی برپایه ی منطق ارستاتلی (ارسطویی) داشتند. اینان می خواستند با بکار بردن نیروی فرزانگیی منطقی و کنکاشی برپایه ی آزمون ، که شیوه ی دانش است، جهان اجتماعی را شناسایی کنند. و بر آن بودند که نه خرد ونه آزمون هیچکدام به تنهایی نمی توانند بنیانی برای درک نمودن درست این جهان باشند و تنها آمیزه ئی از این دو است که راه درست شیوه ی علمی را می تواند بنمایاند. و براین پایه بود که این دانشوران بر این پیمان بودند که تنها با چنین دریافتی است که انسان می تواند جهان اجتماعی را بزیر فرمان خویشتن آورد تا بتواند به آن بهبودی بخشد و تنها در چنین جهان است که بشر به آزادی راستین دست می یابد. آنچه که در این گذار به آنها اطمینان می بخشید اعتقاد ساده لوحانه شان به توانایی شگرف "علم" و اینکه علم می تواند " بهشت موعود" را در جهان خاکی برپا سازد بود. و این اعتقاد در ایران پژواکی گسترده داشت. چنانکه برای نمون از همان آغاز جنبش به اصطلاح منورالفکران ایران افرادی مانند میرزا آقاخان کرمانی می نوشت : <br />
<blockquote class="tr_bq">
ای جلال الدوله حکمای بزرگ اروپا می گویند ما انتظار کمال و بلوغ این طفل نوزاد "علم" را می بریم که دنیا را گلستان کند و بهشت موعود را موجود فرماید. کمال انسانیت و منتهی درجه ی مدنیت و قانون عدالت حقیقی را در عالم ظاهر سازد و ریشه ظلم و فقر و تعدی و غم را از گلشن جهان براندازد.</blockquote>
و یا میرزا ملکم خان در رساله ی "حرف غریب" خود می نوشت:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اکمل عقل انـسانی را بـا جمیع صفات حسنه جمع بکنند، باز بدون علم قابل اداره یک ده فرانسه نخواهد بود، یکی از بدبختیهای ایران هم این اسـت کـه رؤسـای ما فرق عقل و علم را نفهمیدهاند. به اعتقاد ایشان عقل کـافی بالاتر از علوم کسبی است و حال آنکه بطلان این اعتقاد را هر طفلی میتواند ثابت کند </blockquote>
واینگونه باور به "علم" در سالهای دهه ی ۱۳۴۰ در ایران بس پررنگتر شد بود، همه از مطلوبیت علم ودانش سخن می گفتند که گویی "علم" را در یک بسته بندی مشخص می توان از اروپا و آمریکا ابتیاع و به کشور وارد کرد، و چنین آنگار میشد که با بکار بردن "علم" همه چیز اصلاح خواهد شد. اغلب "منوراالفکرین" شیفته ی غرب هنوز نیز چنین می پندارند که غرب همه ی دشواری های هستی را با دانش چاره نموده و یا دانش توانایی آنرا دارد که همه ی رازهای گیتی را بر ملا سازد! و البته چون دلواپسی منوالفکرانی مانند آخوند زاده و افغانی و میرزا آقاخان کرمانی از همان هنگام آغاز مدرنیته بر فلسفه و دین و آئین متمرکز بوده ست به جای آنکه پژوهش و بررسی ها در باره ی این باشد که چگونه می توان به فناوری دست یافت. در چه شرایطی صنعت می تواند گسترش کند. چگونه می توان سرمایه گذاری را تجهیز و تشویق نمود تنها نسخه ی درمان این بود که می باید از باورهای مذهبی دست شست و البته برای باورمندان حتی در کشورهای پیشرفته ی غربی نیز این استدلال به یاوه می ماند. <br />
<br />
البته ما در گفتگوهای پیشین در باره ی اینکه تا چه اندازه می توان به "روش دانش" باور داشت صحبت کرده ایم و گفته ایم که دانش هرگز نمی تواند پیش گزاره ایhypothesis را به اثبات برساند وتنها می تواند آنرا، بگونه ای موقت، یعنی تا یافتن پیش گزاره ای بهتر به عنوان یک حقیقت آزمونی tentative truth به صورت یک گزاره نگاهدارد maintain a hypothesis . اما حتی بسیاری از منورالفکران امروزی ما آنچنان از دانش غرب سخن میگویند که گویی دانش می تواند به یقین کامل دست یابد و هرگونه احتمال را از میان بردارد. در حالیکه خردورزان دانش مانند پال فیرابند Paul Feyerabend، که اینک دیدگاه های او را در همه ی دانشکده های معتبر علمی جهان درس میدهند، می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
علم بسیار به افسانه نزدیکتر از آنست که فلسفه ی دانش آماده به پذیرفتن آنست. دانش یکی از ریخت های اندیشیدن است که انسان بپاداشته است، ولزوماٌ بهترین ریخت برای اندیشیدن نیست. این ریختی بسیار چشمگیر، شلوغ، و گزافه گرست، اما این ریخت اندیشیدن تنها یا برای آنها که که هم اکنون به ایدئولوژی خاصی وابسته اند، یا برای آنها که دانش را پذیرفته اند، برترین ریخت است اما بدون آنکه هرگز مزایا و مرزهای آنرا آزمون کرده باشند. و همانگونه که پذیرش یا رد ایدئولوژی ها باید مسئله ای شخصی تلقی شود چنین بر میاید که جدایی دولت و مذهب می باید با جدایی دولت و دانش تکمیل شود زیرا که دانش تازه ترین، متجاوزترین و خشک مغزترین "نهاد مذهبی" است.</blockquote>
و یا در این ارتباط می توان به دیدگاه تاماس کوهن Thomas Kuhn از دانش اشاره کرد که تاکید بسیار و همیشگی او در باره ی جنبه های دلبخواهانه و سلیقه های شخصی که اغلب در تصمیمگیری های دانشورانه نقش بازی میکنند نشان میدهد که "علم" آن دستآورد بی غرض و ناسوی گیر که بسیاری آنرا انگار می کنند نیست. و به گفته ی کوهن ساختوستِ منجمدِ شستشوی مغزی دانشجویان در رشته های مختلف دانش، که به آنها اجازه ی پرسیدن نمی دهد و "جعبه های اندیشار conceptual boxes" که دانشمندان طبیعت را بزور داخل آن میکنند بر واقعیتِ راستین دانش روشنایی می افکند . اگرچه، بباور کوهن، همین ویژگی ها موجب موفقیت دانش نیز بوده ند و بدون آنها "روش دانش" نمی تواند به پیش رود. پس نقش ایدئولوژی و بازی قدرت در دانش شاید از مذاهب سازماندار بالاترست.<br />
<br />
البته این بدان معنی نیست که ما می خواهیم بگوئیم که پژوهشهای علمی بیهوده اند و می باید آنها را رها نمود. آنچه ما میگوئیم اینست که دانش ناقص خطرناکست و باور کورکورانه به دانش خطرناکترست. اگر یک شیمی دان بزرگ در باره ی پرورش و تربیت کودک سخن بگوید دانش شیمی او هیچ بر ارزش باور او نمی افزاید. یکی از مزایایی مردم سالاری آرمانی در فرم ایزونومی اینست که نظر همه ی مردمان را جدا از درجه های علمی شان برابر و به یکسان محترم میشمارد. برپایی یک ساختوست فئودالی علمی همانقدر آسیب زاست که سیستم زمینداری فئودالی چراکه خمیرمایه ی فساد قدرت است. اما دانش که سودمندست دانشی است که به گسترش و پیشرفت فناوری یاری دهد. دانشهایی که در پس فیزیک ارسطو و فیزیک نیوتون بودند دانشهایی نادرست بودند. آما چون آن دانشها در شرایطی ویژه و محدود به پدید آوردن برخی از فناوری ها یاری میدادند دانشهایی مفید بودند و به همین گونست داوری در باره ی دانش در پس فیزیک اینشتن یا فیزیک بوهر. <br />
<br />
به هر روی، شاید آدرنو و هویک هایمر از نخستین اندیشمندانی بودند که دستاوردهای مدرنیته را در تعریف فیلوزوف های فرانسوی به پرس وجو می کشیدند و چنین بود که در ادامه ی آن مقاله در مجله ی خوشه نوشته بودم: </div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
هویک هایمر و آدرنو برآنند که با پیشرفت نووایی ریخت های آفرینندگی خرد که از روشن وایی نشأت گرفته بود از دست رفته و ناپدید شده اند. خرد دیگر در جایگاه داوری به درستکاری و دادگری و آزادی و نکومنشی نمی نشیند. که بل کاربرد خرد در نووایی اینک بگونه ای "همه-در-برگیر" ریختی کنشگرانه subjective پیدا کرده ست که باشیوه های منجمد دانش میکوشد، تا برای نمون، از هدر شدن کالاها ی خام در در روندار تولید بکاهد و یا روش های مدیریت بهتری را برای یک صنعت بیابد تا هزینه های تولید را کاهش دهد. و دریغا که دیگر چیزی از آن کارآیی، که خِرد در خُرده گیری بر نهادها و اندیشارها داشت، به چشم نمیاید. دردوران نووایی خِرد تنها بگونه ی ابزاری برای افزایش کارآیی هدفهای تکنولوژی، برنامه ریزی، اداری و یا بهبود ی یک سازمان بکار میرود. این گونه کاربردهای خرد می توانند آزادی وانسانگرایی را به مخاطره اندازند. همانگونه که در رژیم های هیتلرو استالین و موسولینی نمونه های آنرا دیده ایم و هنوز در دیگر نظامهای زورگرا می بینیم که بسیار از آزادی ها به بهانه ی پیشرفت اقتصادی سرکوب می شوند.</div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
والبته این درست مانند تاکید ساختگی رژیم شاه بر کارایی و پیشرفت اقتصادی در ایران آنروز بود که به مانند پوششی برای تنگ کردن فضای سیاسی و کاهش آزادی های سیاسی به کار گرفته می شد. چون براستی تاریخ نشان داده است که هیچ پیشرفت اقتصادی بدون آزادی و مردم سالاری پایدار نخواهد ماند. و چنانکه دیدیم همه آن دکورهای کاغذی پیشرفت های اقتصادی رژیمهای شاه در ایران و صدام در عراق و قذافی در لیبی که باپول های نفت برپاشده بودند چه زود درهم فروریختند.<br />
<br />
گیتی نوین: البته بایستی این را هم گفت که مدرنیته فرانسوی از همان آغاز دیدی برتری خواهانه و نژاد پرستانه داشت. ما در گفتگوهای پیشین به آن سروده ی ولتر، فیلوزوفی که بیش از اندازه مورد علاقه ی میرزاآقاخان کرمانی است، اشاره کردیم که چه خشنودانه وسرفرازانه از اینکه کشتی ها ی استعمار گران سرشار شده از بارهای کالاهای کمیاب به سوی فرانسه می آمدند ابراز شعف می کرد و یا روسو که دربخش هشتم کتاب پیمان اجتماعی اَش Du contrat social زیر آوند "هرگونه ریخت حکومتی در خور هر کشور نیست" Que tout forme de gouvernement n'est pas propre à tout pay بی هیچگونه شرمندگی می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Les lieux ingrats et stériles, où le produit ne vaut pas le travail, doivent rester incultes et déserts, ou seulement peuplés de sauvages ; les lieux où le travail des hommes ne rend exactement que le nécessaire doivent être habités par des peuples barbares ; toute politie y serait impossible.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
می باید زمینهای سترون و بی بار، که درآن فرآورده های کاشت به اندازه ی کافی بار نمی آید تا برای پرداخت دستمزد کارگران به کار رود، ناکاشته رها شوند و یا به مردمان وحشی واگذارده شوند؛ زمینهایی که کار کشاورز نمی تواند بازدهی بیشتر از حد اقل زیست را ببار آورد می باید محل زیست مردم بربر [غیراروپایی] باشد . در چنین جاهایی هرگونه برنامه ریزی نا ممکنست.</blockquote>
فرید نوین: بله این همان ساختار زورگوییِ غربی مدرنیته است که آدرنو و هویک هایمر به آن اشاره می کنند. همانگونه که در ادامه ی "جهان سوم و روشنفکران" نوشته بودم:<br />
<blockquote class="tr_bq">
هویک هایمر به ویژه از سویگیری مدرنیته بسوی حکومتهای زورگو و بسته بسیار نگران ست و در ستیز با پدیده ایست که تنها به کارآیی مدیریت دلواپس است و بباور او این باریک نگری منجر به فرسودگی و رنگ باختگی خرد انتقادی و خود آزمون شده ست. او میگوید"روشنوایی هر گونه پرتو بخود آگاهی را خاموش نموده ست".</blockquote>
البته همین پدیده ی ناسازگاری خرد با هماهنگی پیچیده ی طبیعت را نیز میشد در اندیشارهای فرانسیس بیکن که "خِرَد" را مترادف با "قدرت" می یافت و یا در دکارت که میان "کنشگر" و "جهانِ برونِ از خود" ، یا میان دانش بخردانۀ کنشگر و طبیعت تفاوت می نهاد، ردیابی نمود . نتیجه ی این از هم گسیختگی خرد و جهان چنین بود که "خویشتن سواشده" abstract ego همه ی اَنگ essence را ، بجز "خواستن به ماندگاری" Will to Survive از جهان تهی می داشت. و از دیگر سو، در جهانِ تهی شده از معنا دیگر چیزی نمی ماند "مگر بجز مواد خام برای تولید کالا، همه چیز بدون داشتن هیچ دلیل می بایست مورد سلطه قرارگیرد، مگر که خود این سلطه" و می بینیم این همان پدیده ایست که هانا آرنت آنرا "از-جهان-بیگانگی" می خواند.<br />
<br />
اینچنین تنش تاریخی است که کنشگر را بر علیه دیگران می شوراند و به انجام موجب نابودی خود او خواهد شد. بگفته ی آرنت: " آنچه که انسان میخواهد از طبیعت بیاموزد اینست که چگونه می تواند آنرا به کارگیرد تا بتواند آنرا و همه ی دیگر مردمان را کاملاً به زیر سلطه ی خویش در آورد." و چنین است که "روشن وایی همان "زورگرائی" totalitarian است" این نبرد "خرد" با "ساختار هماهنگ طبیعت"، ستیزه ایست بس کهن تر از برخورد پرولتاریای مارکس با سرمایه دار. هویک هایمر و آدرنو برین باورند که ریخت بنیانی سلطه طلبی در مدرنیته، ریشه در تنازع بقای بشرِ نخستین دارد که باهمه ی آنکه خود پاره ای از طبیعت بود بخاطر دهشتَش ازنابودی می خواست تا بر آن فائق آید. و اگر این سلطه طلبی نبود هیچ دلیلی نمی ماند که کشوری پیشرفته دستاوردهای خود را با کشوری فقیر تقسیم ننماید و بالمآل جهان سومی در این جهان یگانه پدید نمی آمد.<br />
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd7cwEkDnKxsBgsCRF34pofv1f45OgyC4wmy-ioWtTJesfeHwwQf1nOT9cnPCOMS_c5Cd9OskByIzo4SW8YkjkeJsXb1ZUZC1jafsVCCv5LoAWxU9t24f1K6SNMddITmFZdq9121yX0k4/s1600/b.JPG" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd7cwEkDnKxsBgsCRF34pofv1f45OgyC4wmy-ioWtTJesfeHwwQf1nOT9cnPCOMS_c5Cd9OskByIzo4SW8YkjkeJsXb1ZUZC1jafsVCCv5LoAWxU9t24f1K6SNMddITmFZdq9121yX0k4/s1600/b.JPG" style="background: transparent; border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.098) 0px 0px 0px; padding: 0px; position: relative;" width="300" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">آدورنو: هنگامی که مردمان از اندیشیدن بازداشته میشوند . اندیشه اشان همۀ آنچه که بسادگی وجود دارد را انکار میکند. نیاز بسیار مهم اندیشه برای بیداری از خیالبافی های فرهنگی به دام افتاده ، و از بیراهه بسوی خودآگاهیی نادُرست رهسپار میشود.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
در بخش دوم مقاله "جهان سوم وروشنفکران" که در شماره ی بعد مجله خوشه آن دوران چاپ شد، و بازهم بخشهای مهمی از آن که با نشانگیر های ابرویی {} مشخص شده است سانسور شده بود به بر رسی مشکلات و نا بسامانی های جهان سوم می پرداختم و آن بخش چنین آغاز میشد :<br />
<blockquote class="tr_bq">
در حالیکه ملل متمدن فارغ البال مراحل تحول تدریجی خود راطی میکردند چنگالهای هرزه درای استعمار حلقوم ملل جهان سوم را بسختی می فشرد. و باالطبع در مسیر تحول تدریجی این ملل سکته ای طولانی حادث شد. اگرچه فرهنگ این ملل در طول این وقفۀ بزرگ قسمت اعظم استغنای خود را حفظ کرد ولکن بخاطر اینکه فراروی این فرهنگهای کهنسال را غبار کدر وتیرۀ جهل و خرافات پوشانده بود دیگر نمیتوانستند در مواجۀ با فرهنگهای پوچ و فقیر{نووای} غرب که غالبأ در تلؤ لوی خیره کننده یک سلسله تبلیغات وسیع پنهان شده بودند بر بنیانهای خویش استوار بمانند {این فرهنگ تبلیغ شده که به گفته ی مارکوزه در کتاب "انسان یک بُعدی" اش One-Dimensional Man فرهنگی ست که: </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
"سیاست پیشگان و فرو شندگان اطلاعات همگانی درآن اندیشه يی یک بُعدی را بگونه ای ساختارانه رواج میدهند و جهانِ گفتاکِ شان سرشار است از پیش گزاره هایی بخود ارزش گذار، که بدون وقفه و یکجانبه تکرار میشوند، تا که همچون امریه ئی و یا تعریفی بتوانند رَوَندارِ اندیشه را جهت دهند. برای نمون واژه ی "آزاد" اینک تنها به معنای نهادهایی ست که درکشورهای دنیای آزاد کار میکنند و یا رویشان کار میشود و هرگونه نمادِ دیگرِ آزادی، یا بمثابه خرابکاری گرفته میشود یا کمونیسم و یا تبلیغات (...) همتای این منطق زورگویی در کشورهای بلوک شرق نیز به چشم می خورد؛ که درآن آزادی شیوۀ زیستنی ست که رژیم کمونیست برپا نموده ست وهرگونه نمادِ ایده آل آزادی به تحقیر با صفاتی از قبیل سرمایه داری خواهی یا بازنگرش خواهی و یا چپ رویِ گروهکی توصیف می شوند. </blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
این فقرِ فرهنگی اندیشمند را آدورنو در کتاب خویش بنام "گفتُگوی منفی" Negative Dialectics، گونه ئی "بازداری از اندیشیدن" خوانده و می نویسد: </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
هنگامی که مردمان از اندیشیدن بازداشته میشوند . اندیشه اشان همۀ آنچه که بسادگی وجود دارد را انکار میکند. نیاز بسیار مهم اندیشه، برای "بیداری از خیالبافی های فرهنگی" cultural phantasmagoria، به دام انکار می افتد، و از بیراهه بسوی خودآگاهیی نادُرست رهسپار میشود. فرهنگ جامعه "اندیشه" را از خوی پرسیدن اینکه " معنی همه ی اینها چه میتواند باشد؟"، و"برای چه هدفی؟" گسیخته است و این پرسش را که "معنای این همه چیست؟" را نزار و ناچیز نموده ست - و در حالیکه این پرسشی است که اهمیت و فوریت آن رو به افزایش است زیرا که تنها معدودی از مردم پرسش هایی از ین دست ، که در بلبشوی فرهنگی کم رنگ شده اند، را پر معنی در میابند. </blockquote>
</blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
این زورگراییِ بی فرهنگ بود که به استثمار و استعمار منجر شد. و عواقب آن به دو جنگ جهانی انجامید که انگیزه ی آن رقابت کشورهای استعمار گر برای قاپیدن مستعمرات از دست یکدیگر بود. به هرروی در سالهای پس از جنگ دوم جهانی رقابت میان دو جهانِ اول و دوم موجب شده بود که جنبشهای آزادی خواهی و استقلال در گوشه و کنار جهان پدیدار آیند. اما فقر و توسعه نیافتگی از یکسو و شکلهای تازه ی استعمار از سویی دیگر راه های هرگونه پیشرفت و گستردگی آزادی را مسدود کرده بودند. شرکتهای بزرگ چند ملیتی بیاری دولتهای دست نشانده زورگرا هنوز دارایی و ثروت این کشورها را به چپاول می بردند و سهم کوچکی از آنرا بدستیاران مزدور خویش تحفه میدادند. و این دستیاران طبقۀ حاکمه ی جهان سوم بودند که خودشان و فرزندانشان با تحصیل در دانشگاه هایی که در انحصارشان بود تبدیل به آدمکهای مقلّدی شده بودند که اگر هم که می خواستند فقط آزادانه بیاندیشند دیگر نمی توانستند . چرا که اینک همۀ سنجه ها و معیار هاشان دگرگون شده و به عاریت گرفته شده بود.} ملل غربی که آسوده خاطر مراحل تحول تدریجی خویش را طی کرده بودند اینک در دور دستی بعید مظاهر زندگی خودرا برخ ملل جهان سوم میکشیدند، و ملل جهان سوم هم دیگر در وضعی قرار نداشتند که بتوانند خرامان خرامان این فاصله گزاف را طی کنند. آنها از خواب بیدار شده بودند و وسایل سریع ارتباطی آنها را با تمام این تحولات از نزدیک آشنا میکرد. مرد مشتاق جهان سوم هنگامیکه در برابر پرده ی سینما زندگی مجلل خانوادۀ غربی را میدید دیگر نمی توانست مانند گذشته بی تفاوت باقی بماند و در یک چنین برزخی دو نوع واکنش طبیعی از او انتظار میرفت یا به یک نیهیلیسم اجتماعی روی آور شود وتمامی مظاهر حیات نووا را نفی کند. و یا آنکه ولع زده موجبات این پیشرفت را بشناسد و بکارشان گیرد. گروهی که راه اخیر را برمیگزیدند طبیعی است که امکانات لازم را برای شناسایی صحیح موجبات اصلیِ {پیشرفت غرب که بر بنیان سیاستهای استثماری و سود جویی های شرکتهای چند ملیتی با همکاری طبقه ی مزدور حاکمه استوار شده بود را) در اختیار نداشتند و در نتیجه اولین وساده ترین هدفی را که برای این فراتابانی Projection در نظر می گرفتند فرهنگ قدیمی جامعۀ شان بود و متاسفانه بسیاری از روشنفکران این جوامع نیز در بوجود آوردن چنین برداشتی مستقیمأ مسئول بودند و هستند."</blockquote>
گیتی نوین: نمونه ی چنین پیشگزاره های بخود ارزش گذار در ایران پیشگزاره ی "مطلوبیت تجدد" است، که برای نمون داریوش آشوری و ماشالله آجودانی و صادق زیبا کلام و دیگران پرچم داران آنند. تجدد اندیشاری سترون و پوچ است. چون هیج پدیده یی در جهان بی تغییر نمی ماند و همه ی پدیده ها همواره در حال تجددند. حتی نهادهای سنتی سده ی بیستم با سده ی نوزدهم تفاوت دارند. تکنولوژی و فناوری که عامل مهمی برای پیشرفت است روندار یست که نیاز به نوآوری دارد ولی نوآوری فناوری بنیانش بر دسترسی بر بازارهای سرمایه و اعتبار ، بر فراهم بودن مهارت ها، بردسترسی بر زیربناهایی ترابری و انبارداری و دیگر عوامل اقتصادی و سیاسی و فرهنگی است. به هر روی شما سپس روشنفکران جهان سوم را به این دلیل مسئول می شناسید که از فرهنگ خویش گریزان است و می نویسید:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اینان تمامی عقب ماندگی و انحطاط جامعه خود را ناشی از فقر فرهنگی خود قلمداد می کنند و گمان می کنند که اگر در بست همۀ ارزش های فرهنگی ملل راقیه را می پذیرفتند هر آینه امروزه روز جامعه هاشان همدوش آنان در مسیر ترقی گام بر میداشتند، غافل از آن که فرهنگ غربی خود در برآوردن نیازهای اولیه جامعه خویش درمانده است (...)</blockquote>
و این یا همان " تسلیم مطلق شدن به اروپا" ست که سیدحسن تقی زاده پرچمدارش بود ویا احساس بیزاری و سرخوردگی که بعدها داریوش آشوری آنرا 'کین توزی' می خواند و زنده یاد آل احمد را به آن متهم می کند و او را نسبت به غرب کینه توز می خواند. البته اگرچه روشن اندیشانی مانند میرزا یوسف مستشارالدوله این عقب ماندگی فرهنگی را ناشی از نداشتن قانون اساسی میدانستند. اما چنانکه دیدیم بیشتر منورالفکران بر این انگار بودند که همه ی دشواری ها برآمده از باورهای آئینی است و در این میانه مبلغین مذهبی نیز به آتش این گفتگو دامن میزدند وچنین است که درایران گفتگوهای توسعه ی اقتصادی و سیاسی همه به گرد درستی یا نادرستی باورهای دینی دور میزد که مثلا آخوندزاده پرسشش این بود که چرا ایرانی ها به حج می روند. و این پرسش را هنوز بسیاری از "مصلحین اجتماعی" می پرسند و غافلند از این که این مسئله یک گزینش شخصی است و همانگونه که کسی که به گردش گری اهرام مصر میرود و آنکس که به لاس و گاس و یا دیزنی لند می رود آزادند کسی که برای باور خود به حج میرود نیز آزادست و این پدیده هیچ ربطی به پیشرفت و توسعه تکنولوژی و فناوری ندارد. در میان روشن اندیشان ایران تنها عبدالرحیم طالبوف و جلال آل احمد بودند که دریافت درستی از نقش استعمار و اهمیت تکنولوژی داشتند. ولی پیش از آنکه به آن مطلب بپردازیم می خواهم بدانم که چرا شما در زُمره ی نارسایی و درماندگی های غرب تنها از مسائل جوانان - معضلات بوروکراسی - دشواری های گسیختگی آیین های خانوادگی و مشکلات نیهیلیسم اجتماعی نام برده اید و از هیچ بعد سیاسی منفی -- از جمله استعمار -- سخنی به میان نیاورده اید؟<br />
<br />
فرید نوین: بله متاسفانه در این بخش هم نه تنها بُعد سیاسی که بل همه ی کنکاش اقتصادی از اوضاع آن روز به قیچی سانسور بریده شده بود البته همانگونه که در گفتگوی پیشین گفتم شاملو برگردان مرا از نوشته ی رابرت کندی زیر آوند "من به جنگ ویتنام پایان می دهم" در همان شماره ی خوشه چاپ نموده بود که درآن اشاره های آشکاری به مسائل درگیر در کشورهای زیر دیکتاتوری مطرح شده بود و شگفت آنکه آن ترجمه ابداٌ سانسور نشده بود! اگرچه هنگامیکه من آن مقاله را به شاملودادم او به من گفته بود که ممکن است که جمله ای در آن مقاله که نقل قولی بود از نامه ی ناپلئون به برادرش که میگفت: "باسر نیزه میتوان فرمان راند ولی برآن تکیه نمیتوان زد" سانسور شود. ولی حتی آن جمله هم در آن ترجمه دست نخورده باقی ماند.<br />
<br />
البته روی دیگر این سکه نوعی نژاد پرستی احمقانه بود که ایرانی را از نژاد برتر آریایی در برابر عربها و یهودی ها قرار میداد. برای نمون میرزا آقاخان کرمانی در رساله ی سه مکتوبش می نوشت:<br />
<blockquote class="tr_bq">
مثلاٌ یهود را تصور فرمائی؛ احکام تورات و علم تلمود و معارف خاخام ها و تمامی جور و ستم حکام و سلاطین ظلم آئین ، و توسری خوردن های سه هزار ساله از همه دول و ملل این عالم به این ذلت ومسکنت و فقر و کثافت و ترشروئی وحقارت و در بدری و بی وطنی و نفاق و تقلب و دروغگویی و روز سیاه و بدبختی نشانیده که هر آدم فطن کیش، از فرم صورت و شکل قیافت رنگ و رو و هیکل و طرز رفتار شحص یهودی را می شناسد و هر دانایی و بینایی ، در چهره و سیمای هر یهودی ذلت و حقارت و خفت و شناعت سه هزار ساله را مطالعه می نماید و هر ذکی و حکیمی که علم اخلاق بداند کلیات اخلاق یهود و لجاجت و خودسری های آن قوم عنود را و تقلب و حیله و تزویر و دسیسه آن ملت را با نفاقشان می داند.</blockquote>
و البته بعدها هنگامیکه هیتلر آن جنایات هولناک و ددمنشانه را بر علیه یهودیان مرتکب میشد، روشنفکران ایرانی مانند صادق هدایت نمایشنامه مازیار را می نوشت که همانگونه که مجید نفیسی می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
نکته ای که درنگ بر آن اهمیت دارد این است که نویسنده در این جا صحبت از تفوق فرهنگی یا ملی نمی کند، بلکه مشخصاً از برتری نژادی ایرانیان حرف می زند. (...) با توجه به این موضوع کلیدی، حال باید به این پرسش ها پاسخ دهیم که در نمایش نامه ی “مازیار” نژاد برتر کدامست، تفاوت آن با نژاد پست در چیست و راه اصلاح نژادی چگونه است؟ (...) نویسنده آشکارا می گوید که پالایش خونی تنها از راه ریختن خون میسر است. (صفحه ی ۱۳۰) سرمشق مازیار در این راه پدربزرگ او ونداد هرمز است که در زمان اسپهبدی وی حتی زنان ایرانی که شوهران عرب داشتند به فرمان او آنها را به دست خود تسلیم کردند و به چوبه های دار فرستادند. (صفحه ی ۹۶) آیا این داستان آشنا نیست و ما را به یاد سیاست هیتلر علیه یهودیان اروپا نمی اندازد. به هر حال هدایت این کتاب را وقتی نوشته که در آلمان، سیاست یهودی کشی آغاز شده بوده است.</blockquote>
و البته در هنگامیکه شاه خودش را آریامهر لقب میداد و ارتشبدش نام فامیلش را از منوچهری به آریانا تغییر داده بود پرداختن به این جنبه موجب شد که بخش سوم مقاله ی جهان سوم و روشنفکر هرگز چاپ نشود<br />
<br />
گیتی نوین: البته دشواری نژاد پرستی در ایران دشواری بسیار مهم و پیچیده ایست که نیاز به بررسی و بیزشی دقیق دارد و من پیشنهاد میکنم که گفتگویی خاص در این باره داشته باشیم چون این دشواری گسترده تر از چالش های جهان سوم و غربزدگی است.<br />
<br />
فرید نوین: بله این پیشنهاد بسیار خوبی است. به هر روی باید بیاد بیاوریم که بخش های اول ودوم نوشته ی "جهان سوم و روشنفکران" من در مجله خوشه در اردیبهشت ۱۳۴۷ یا در ماه می ۱۹۶۸ منتشر شده بود، و این همان هنگامی بود که جنبش دانشجویی در فرانسه سخت داغ شده بود، و گویا ساواک تا اندازه ای از این جریان نگران بود. دو ماه پیش از آن در ماه مارچ "ذخیره ی مشترک طلا در لندن" the London Gold Pool که بانک های مرکزی کشورهای غربی ایجاد نموده بودند تا ارزش دلار آمریکا را در 35 دلار برای هر اونس ثابت نگاه دارند سکته کرده و از میان رفته بود. چراکه دولت جانسون از یکسو با دشواری جنگ ویتنام در گیر بود و از سوی دیگر با یک بحران اقتصادی. جانسون میکوشید که با سیاستهای پولی خود جان تازه ای را به اقتصاد داخلی بدمد و بازیگران بازار که می فهمیدند اینگونه سیاستها منجر به افزایش بیکاری و تورم بهای کالاها خواهدشد بسوی خریدن و انباشتن طلا روی آورده بودند. وچنین بود که در کشورهای غرب و به ویژه در آلمان دشواری توأمان بیکاری و تورم رو به افزایش بود و برنامه ی مبارزه با فقر و بی نوایی پرزیدنت جانسون بنام جامعه بزرگ the Great Society هم با شکست روبرو شده بود. در آن روزها اینگونه خبرها در ایران پی گیری میشد و مثلا دکتر خسرو ملاح استاد اقتصاد، که در آلمان تحصیل کرده بود، در یک سخنرانی در دانشگاه ملی درباره ی بحران طلا شدیداٌ به دوگل رئیس جمهور فرانسه حمله نمود که چرا به آلمان برای بالابردن ارزش مارک فشار گذاشته است! و یا پرفسور پویان، که در آن هنگام رئیس دانشگاه ملی شده بود، یک آدم بسیار عجیب و غریبی را به استادی دانشگاه اقتصاد 'منصوب' نمود؟!! وایشان می خواستند درس ندهند و همان جریان های دانشجویی فرانسه را در دانشکده پیاده کنند به این معنا که دیگر کلاس درسی در کار نباشد و هر کس در باره ی هر موضوعی که دلش می خواست بیاید و صحبت کند و البته چون هیچگونه هدف و برنامه ریزی در کارش نبود کلاسها تبدیل شد یه یک سیرک مضحک که به فرجام دانشجویان با یاری استادانشان مانند دکتر عالیمرد و دکتر قریشی و دکتر بهمن امینی و دیگران اعتصاب کردند و ایشان به همان سرعت که پدیدار شده بودند ناپدید شدند. و این نشان میدهد که نوعی سیلاب جهانی شدن globalism داشت باشتاب نزدیک میشد سیلابی که می توانست همه ی فرهنگ و جهانبینی ما را با خودببرد. این نگرانی که ما نیز جامعه یی مصرفی شویم که همه زندگی خودرابه کار کردن برای پرداخت اقساط اتومبیل و ماشین رختشویی و تلویزیون وغیره صرف کنیم و و تفریح مان رفتن به چاتانوگای خیابان پهلوی و یا کافه رشت باشد و موسیقی مان موزیک گربه های سیاه Black Cats و زنگوله ها یا آغاسی و سوسن بشود و سینمایمان فیلمهای صمد و گنج قارون باشد برای خیلی ها پذیرفتنی نبود و در میان این سیلاب خروشنده این مهم بود که ما بتوانیم دستاویز هایی داشته باشیم که بتوانیم خود را در پناه نگهداریم.<br />
<br />
به هر روی به خاطر حساسیت ها ی ساواک، و اینکه رژیم نمی خواست که یک شورش دانشجویی مانند فرانسه در ایران برپا شود، حتی در بخش دوم از نوشته ی "جهان سوم و روشنفکران" قسمتهای بلندی بریده شد ه بود. اما شاملو به من دلداری داد که "ترجمه ی مقاله رابرت کندی به خیلی از مسائل مشابه که قیچی شده پرداخته است. و مهم اینست که هردو مقاله در یک زمان و با هم چاپ شده اند." با این همه من میکوشیدم که اینگونه اندیشار ها را بگونه ای و به هر بهانه ای از جمله نقدهای هنریم که در نگین و اطلاعات و زمان چاپ می شد ادامه دهم و با همۀ اینکه همیشه بخشهایی از نوشته هایم بریده میشد جسته و گریخته چیزهایی از آن لابلاها در می آمد برای نمون در نگینِ آبان ۱۳۵۰ در نقدی که از نمایشگاه هنر جویان هنرستان بهزاد نوشته بودم، که بر حسب تصادف موجب گفتگویی میان من و محسن وزیری که در آنجا درس میداد شد، و این بهانه ای بود که من به بی تفاوتی دانشگاه های هنری به مسایل سیاسی و اجتماعی اعتراض کنم ، و البته این موضوعی بود که شما هم به آن باور داشتید، نوشته بودم:<br />
<blockquote class="tr_bq">
( به وزیری) میگویم حاصل کار (هنر جویان شما) اینست که می بینیم. پس چرا آنها موفق نبوده اند ، و این یعنی چرا شما موفق نبوده اید؟ چرا نتوانسته اید این حس جستجو و خلاقیت را در آنان پرورش دهید ؟ چرا شاگردهای شما همیشه در حد یک کپی کننده باقی میمانند ؟ من خود علتش را به شما میگویم: برای انکه نقاشی ما از فرهنگ جامعه اش تغذیه نمی کند. نقاش صرفا به چند "ایزم" غربی چشم دوخته است . در حالیکه هنرمند باید با جامعۀ خود آشنا شود، اقتصاد جامعه اش را بشناسد. به فرآیندها و نهادهای جمعی واقف باشد. این است که شما باید در کلاس خودتان تاریخ تدریس کنید - جامعه شناسی بیاموزید - مفاهیم عرضه و تقاضا را به بچه ها بشناسانید. آنها را با مکاتب فلسفی و ادبی آشنا کنید . آنگاه او را در جستجوی خود به خویشتنش رها کنید. و اطمینان داشته باشید که او خود "ایزم" اش را خواهد آفرید .</blockquote>
البته این نوشته هم زیر قیچی سانسور رفته بود. برای نمون سانسورچی ها عبارت "مفاهیم عرضه و تقاضا" را بجای عبارتهای "اقتصاد وابستگی، توزیع بیدادانه ی درآمد، و هزینه های هنگفت پروژه های نمایشی و مانند اینها" جاگزین کرده بودند. با این همه وزیری ازین نوشتۀ من آزرده خاطر شد و در پاسخی به نگین نوشت که: "آنچه که برای من جای شگفتی ست اینکه چطور مجله با ارزشی که میتواند راهنمای افکار مردم باشد به افرادی که به هیچ وجه صلاحیت بحث در باره ی هنر را ندارند فرصت این را میدهد که جملات بی ارزش و محتوی کوته نظرانه ای را بعنوان انتقاد هنر در آن مجله درج کنند." البته پاسخ ایشان را خود زنده یاد دکتر محمود عنایت سردبیر نگین در همان شماره دادند ولی من امیدوار بودم که گفتگویی درگیرد که مثلا وزیری پاسخ بدهد که "آقای نوین، از دور دستی بر اتش دارند.." که برای خواننده ی آنروزها معنای آن میداد که چگونه در کشوری که آزادی اندیشیدن نیست و شرایط امنیتی دانشگاه آنچنان دشوار ست آگاه ساختن دانشجویان می تواند ممکن باشد. این نمونه را آوردم تا که نشان دهم که جدا از مسئله ی سانسور چگونه یک هنرمند روشنفکرِ جهان سومی که در اروپا درس خوانده بود با انتقاد روبرو می شد و چه زود تقاضای سانسور میکرد اینگونه تناقضات روشنفکری از دشواری های جامعه ی روشنفکری ما بود و هست.<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCFg54mnqztltG3nw2SjE0VBegRIpFrDAaOchlzrVLm9DM5SP50sZ9BL_awPXaBIsNHJfHPnbVdH3HZ82TDJ4V5YeaiQJy8RLCyfHjkJaQ5o37NpO2Bm5_6Gd8P56DCsqjC54LS_1KclE/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1206" data-original-width="902" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCFg54mnqztltG3nw2SjE0VBegRIpFrDAaOchlzrVLm9DM5SP50sZ9BL_awPXaBIsNHJfHPnbVdH3HZ82TDJ4V5YeaiQJy8RLCyfHjkJaQ5o37NpO2Bm5_6Gd8P56DCsqjC54LS_1KclE/s400/a.jpg" width="298" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">آل احمد: هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همه ی خلق گداشتن</td></tr>
</tbody></table>
<br />
گیتی نوین: بپردازیم به اینکه چرا روشنفکران ما واله و شیفته ی چیزی بنام فرهنگ غرب شده بودند بدون آنکه بدانند که در باره ی چه دارند سخن می گویند.نمونه ی کامل این گونه غربزدگی سید حسن تقیزاده است که پس از آموزشهای مذهبی خود هنگامیکه با زرق و برق زندگی اروپایی آشنا میشود خود را گم میکند وبا سبکسری یک نوجوان نابخرد و بی فرهنگ در سرمقاله ی شماره اول دوره دوم کاوه (ژانویه ۱۹۲۰) می نویسد:<br />
<div style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
قصد مجله کاوه بیشتر از هر چیز ترویج تمدن اروپائی است در ایران، جهاد بر ضد تعصب، خدمت به حفظ ملیت و وحدت ملی ایران، مجاهدت در پاکیزگی و حفظ زبان و ادبیات فارسی... امروز چیزی که به حد اعلا برای ایران لازم است و همه وطندوستان ایران با تمام قوا باید در راه آن بکوشند سه چیز است که هر چه درباره شدت لزوم آنها مبالغه شود کمتر از حقیقت گفته شده: نخست قبول و ترویج تمدن اروپا بلاشرط و قید و تسلیم مطلق شدن به اروپا و اخذ آداب و عادات و رسوم و ترتیب و علوم و صنایع و زندگی و کل اوضاع فرنگستان بدون هیچ استثنا (جز از زبان) و کنار گذاشتن هر نوع خودپسندی و ایرادات بیمعنی که از معنی غلط وطنپرستی ناشی میشود و آن را وطنپرستی کاذب توان خواند. دوم اهتمام بلیغ در حفظ زبان و ادبیات فارسی و ترقی و توسعه و تعمیم آن، سوم نشر علوم فرنگ و اقبال عمومی به تأسیس مدارس... این است عقیده نگارنده این سطور در خط خدمت به ایران و همچنین برای آنان که به واسطه تجارب علمی و سیاسی زیاد با نویسنده همعقیدهاند که ایران باید ظاهراً و باطناً و جسماً و روحاً فرنگیمآب شود و بس.</blockquote>
و امروز هم هنوز کم نیستند از کسانی که برای درمان دشواری ها نسخه ی " تسلیم مطلق شدن به اروپا " را به بی شرمی پیشنهاد میکنند ! اما این که "برداشت اینها از "فرهنگ غرب" چیست؟" را ما درگفتگوهای گذشته تا اندازه ای بررسی نمودیم و دیدیم که ملغمه ایست از برداشتهای اشتباه بسیاری از این منورالفکران درباره ی "مدرنیته" آن هم به تعریف "فیلوزوفهای" فرانسوی و دیدیم که در غرب جریان های فکری متعدد و متناقض با هم بسیار بوده است و بخش دیگر این ملغمه از زرق و برق مدرنیزاسیون در فیلمهای هالیوود به نو غربزدگان سرایت کرده است وگرنه اگر اینان به محله های کارگری یا محله های سیاهان و سرخ پوستان در نقاط مختلف آمریکا و یا به محله های کارگری و خراباتهای زندگی اقلیتهای ساکن در انگلیس و فرانسه و آلمان و دیگر کشورهای اروپایی سر می زدند می دیدند که در این محله ها هم شرایط جهان سومیِ فقر و گرسنگی و اعتیاد و غیره چگونه بیداد میکند. والبته این هرزگی غربزده ها را طالبوف هم دیده بود، که نوشت:<br />
<blockquote class="tr_bq">
این حالت وخیمهی بیادبی و هرزهگی بعضی فرنگیمآبان ضاله که عوض انتشار معارف و تربیت هموطنان بعد از مراجعت از فرنگستان زیر خم شراب ارامنه میخوابیدند و به اهالی و رجال به چشم حقارت نظر میکردند، رسوم و عواید ملتی را پسند نداشتند... علم و عالم را در انظار بیاحترام و عوام را از صحبت و معاشرت خودشان منزجر و متنفر نموده بودند.... حال آنکه از این طبقه امید بهروزی و انتظار سعادت دولت و ملت را داشت. </blockquote>
حتی خود تقی زاده هم بعدها تا اندازه یی به بلاهت نوشته ی خود در کاوه پی برد و آنرا "شاید تندروی شمرد !!" او در سخنرانی که در باشگاه آموزگاران نمود گفت:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اینجانب در تحریض و تشویق به اخذ تمدن غربی در ایران (اگر هم قدری به خطا و افراط) پیشقدم بودهام و چنانکه اغلب میدانند اولین نارنجک تسلیم به تمدن فرنگی را چهل سال قبل بیپروا انداختم که با مقتضیات و اوضاع آن زمان شاید تندروی شمرده میشد و بجای تعبیر «اخذ تمدن غربی» پوست کنده فرنگیمآب شدن مطلق ظاهری و باطنی و جسمانی و روحانی را واجب شمردم و چون این عقیده که قدری افراطی دانسته شد در تاریخ زندگی من مانده اگر تفسیر و تصحیحی لازم داشته باشد البته بهتر آنست که خودم قبل از خاتمه حیات نتیجه تفکر و تجربه بعدی این مدت را روزی بیان و توضیح کنم. تا حدی توضیح یا عذر آن نوع افراط و تشویق بیحدود به اخذ تمدن غربی در اوایل بیداری و نهضت ملل مشرق آن است که چون این ملتها بیاندازه نسبت به ملل مغربی در علم و تمدن عقب مانده و فاصله بین آنها بیتناسب زیاد شده بود وقتی تکانی خورده و این بُعد مسافت را درک کردند و چشمشان در مقابل درخشندگی آن تمدن خیره گردید، گاهی پیشروان جوان آنها یکباره بدون تأمل زیاد و تمیز و تشخیص بین ضروریات درجه اول تمدن و عوارض ظاهری آن اخذ همه اوصاف و اصول و ظواهر آن را چشم بسته و صد درصد و در واقع تسلیم مطلق و بیقید به آن تمدن غربی را لازم شمرده و دل به دریا زدند و آن را تشویق کردند و خواستند به یک جهش آن فاصله را طی نموده خود را به کانون تمدن جدید که در هزاران سال تکامل یافته بود بیندازند..."</blockquote>
البته خود شاه هم نمونه ی کامل این شیفتگی به غرب بود: او در گفتگویی گفته بود " بله ما شرقی هستیم، ولی شرقی آریایی. این خاور میانه چیه؟ دیگه کسی نمی تونه بگه ما توی خاورمیانه هستیم. ولی تو آسیا بله. ما یه نیروی آسیایی-آریایی هستیم. که طرز فکرش و فلسفه اَش خیلی شبیه اروپایی ها و بخصوص فرانسوی ها ست." آنتونی پارسون سفیر انگلیس در گزارش FCO 8/3359 می نویسد درسال ۱۳۵۷ هنگامیکه برای تودیع به دیدار شاه رفته بود به او گفت که ایرانی ها " به دلایل مختلفی، آمادگی تحمل پیچ وتاب دردناک ورود به قرن بیست ویکم ، را، به کوشش او، ندارند و یا نمی خواهند آنرا بپذیرند.". اما آنچه که شاه در آن دیدار در باره ی رویایش برای ایران به اوگفت تنها آرمان صنعتی شدن یا تجدد ایران نبود، شاه از " کشوری که تنها در اثر یک پیشامد جغراییایی از اروپای غربی جداشده" سخن می گفت! و این دقیقاٌ همان رویای تقی زاده بود که "ایران باید ظاهراً و باطناً و جسماً و روحاً فرنگیمآب شود و بس." به کوتاه سخن، دلشان می خواست کسی که به ایران نگاه می کند در شگفت شود که چه پیشآمدی موجب شده که این قطعه خاک از اروپا جدا شده و به خاورمیانه افتاده باشد!<br />
<br />
غربزدگیِ منور الفکران ایرانی مانند آقایان آشوری و زیبا کلام . سروش ودیگران که آل احمد "مونتسکیو های وطنی" خطابشان می کند همان پیروی کورکورانه از چیز ی بنام " تمدن غرب" است که گویا در ذهن اینان "مدرنیته" به نقطه ی کمال خود رسیده است تمدنی که در شعارهای اینان به انسان به مفهوم انسان نگریسته است و نیروی خرد و دانش را بر اریکه ی فرمانروایی بخردانه نشانده است و همانگونه که در پیش دیدیم، واقعیت چنین رونداری را بسیاری از اندیشمندان غرب باور ندارند. البته هیچکس منکر پیشرفت تکنولوژی نیست. ولی تکنولوژی فرهنگِ آزادی و مردم سالاری را برپا نمیکند. و هنگامیکه تنها پیشرفت اقتصادی و سودآوری آماج یک حکومت باشد رفته رفته مردمان را به رمه های نیچه ئی تبدیل می کند. مردمان آنچنان گرفتار روزمره ی تامین معاش خویش میشوند که دیگر برایشان آزادی مفهومی ندارد. از سوی دیگر چه در آلمان، چه در فرانسه و چه در امزیکا مکتب های فلسفی گوناگون هنوز در این کند وکاوند که خردچیست؟ و معنا چیست؟ و نقش خودآگاهی را در این نقطه ی ناچیز در کهکشان راه شیری که خود کهکشانی کوچک در زمره ی بیلیونها کهکشان دیگرست چگونه می توان ارزیابی نمود. هیچکدام از این پرسش ها ، آنگونه که در ایران این آقایان مدعی هستند، پاسخ قطعی و فرجامین خود را نیافته است و هرگز هم پاسخی یافته نخواهد شد. زیراکه انسان به خاطر محدودیت های جسمانی خود هرگز نخواهد توانست دریافت درستی از ماورای چهار بعد زمان و مکان داشته باشد. و از اینروست که پیشنهادات کوانتوم فیزیک اینهمه شگفت آور بدیدمان میاید.<br />
<br />
امروزه دانش شناسایی Cognitive science به ما میگوید که آنچه که جهان بیرون از ما به آگاهی مامیرساند هیچ بمانند "خودی-در-خود" چیزهایی که می بینیم نیست. و آنچه که ما از "چیزی- بِدانسان" می بینیم ساختاری بسیار ناپایدار و شکننده است که در درازای دگرگونایی جامعه، آئین، پیکر و روان پدیدار شده و ریخت گرفته ست، آنچه ما در میابیم خیال شگرفی است که به روی واقعیت جهان بیرون پرده می افکند. البته آگاهی به این امر دلیل آن نمیشود که دست از همه چیز شست ولی از سوی دیگر دلیل آن هم نباید بشود که چشم بسته هر نگرش دانش را به آوند راستیی دگرگون ناپذیر بپذیریم.<br />
<br />
در اندیشار جابجایی دیدگاه paradigm shift ما میبینیم که چگونه دانشمندان با رشک و ستیزه جویی میکوشند تا باورهای خودرا در باره ی درستی یک نگرش بر دیگرهمکارانشان که طرفدار نگرشی دیگرند تحمیل نمایند. اگر اکثر استادان یک دانشکده فیزیک به "نگرش ریسمان" String Theory باوردارند دنیا را بر استادی که به نگرش برای نمون Loop Quantum Gravity باور دارد تنگ میکنند مقاله های این استاد را داوران گاهنامه های دانش رد میکنند و .... و این شگفت آورست که بسیاری هنوز پدیده های دانش را به گونه ی "راستیی دگرگون ناپذیر" انگار می کنند. و حال اینکه راستیی که در گذشته راست پنداشته میشد امروز دیگر راست نیست و آنچه امروز راست پنداشته می شود در آینده راست نخواهد بود زیرا با انباشته شدن آزمون ها و آمار نگرش ها بهتری پدیدار میشوند.<br />
<br />
البته در اینجا قصد من نیست که در برابر دانش از خرافه دفاع کنم و تا هنگامیکه یک دیدگاه دانش به برخی از نیازهای ما پاسخ میدهد می توانیم آنرا بپذیریم . و این ابلهانه است که به نگرشهای دانش به آوند نگرشی جاودانه کورکورانه باور داشته باشیم. اما غربزده ها پیشرفتهای تکنولوژی را نشان از استواری و درستی دانش میگیرند. و چون غرب در تکنولوژی پیشرفته است پس دانش بهتری دارد و چون دانش بهتری دارد پس در همه چیز دیگر بهتر ست. در باره این گونه اظهارنظرهای سطحی است که آل احمد آزردگی خویشتن را به رسایی و شیوایی و سادگی بر ملا میکند و می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
آدم غربزده هرهری مذهب است به هیچ چیز اعتقاد ندارد اما به هیچ چیز هم بی اعتقاد نیست یک ادم التقاطی است نان به نرخ روز خوراست همه چیز برایش علی السویه است خودش باشد و خرش از پل بگذرد ، دیگر بود و نبود پل هیچ است . نه ایمانی دارد، نه مسلکی ، نه مرامی نه اعتقادی نه در بند تحول اجتماع است و نه در بند مذهب و لامذهبی . حتی لا مذهب هم نیست . هرهری است . گاهی به مسجد هم می رود . همان طور که به کلوب میرود یا به سینما . اما همه جا فقط تماشاچی است (...) آدم غربزده معمولا تخصص ندارد. همه کاره و هیچ کاره است. اما چون به هر صورت درسی خوانده و کتابی دیده و شاید مکتبی، بلدست که در هر جمعی حرفهای دهن پر کن بزند و خودش را جا کند. شاید هم روزگاری تخصصی داشته ، اما بعد که دیده است در این ولایت تنها با تخصص نمیتوان خر کریم را نعل کرد، ناچار به کارهای دیگر هم دست زده است (...) آدم غربزده هم از هر چیز مختصر اطلاعی دارد منتها غرب زده اش را. باب روزش را . که به درد تلویزیون هم بخورد. به درد کمیسیون فرهنگی و سمینار هم بخورد و به درد روزنامه ی پر تیراژ هم بخورد به درد سخنرانی در کلوب هم بخورد.</blockquote>
این غربزدگی را داریوش آشوری و دیگر جامعه شناسان بی بی سی فارسی وارونه و معوج نشان می دهند . زیرا که دیدگاهاشان همه بر پایه ی محفوظات طوطی وارشان از جزوه های درسی استادانشانست که به خاطر فقر زبانشان سرشار از نادرستی و ناهماهنگی ست که هرگاه اینان دیدگاه اندیشمندی را مطرح می کنند و شما نوشته های آن اندیشمند را بازبین می کنید از خودتان می پرسید که اینان چگونه به برداشتی این همه نادرست رسیده اند و اینک خوشبختانه یا شور بختانه در "بی بی سی" و "صدای آمریکا" و دیگر رسانه های غربی کرسی هایی هم در اختیارشان گذاشته اند وپرسش اینست که اینکه این پرتگویی ها را اشاعه می دهند از چه روست؟<br />
<br />
به هر روی این تعریف غربزدگی آل احمدست که از آدمی سخن میگوید که همانند فلانور Flâneur بودلر Baudelaire تنها تماشاچی است اما اگر فلانورِ "مدر نیته" تماشاگریست که می خواهد "جاودانگیی را در ناماندگاری" ‘l’éternel du transitoire’ بپا سازد و یا که در "تاریخ ، شعر را بیابد" ‘poétique dans l’historique’ "مونتسکیوی وطنی" غربزده ی ما می خواهد "حرفهای دهن پر کن بزند و خودش را جا کند." و یک چنین آدمی در اجتماعی است که در بند دشواری های ماشینی است که غرب استعماری به او صادر می کند . البته به خلاف آن که آقای آشوری می گویند آل احمد از ماشین ترسی ندارد و آنرا خوب می فهمد و بازهم به شیوه ی رسا و شیوا و ساده ی خویش می گوید راه رهایی ازاین دام "که چاره ای به از آن نیست (...) جان این دیو ماشین را درشیشه کردن است " و:<br />
<blockquote class="tr_bq">
آن را به اختیار خویش در آوردن است . هم چون چارپایی از آن بار کشیدن است. طبیعی است که ماشین برای ما سکوی پرشی است . تا بر روی آن بایستیم و به قدرت فنری آن هرچه دورتر بپریم . باید ماشین را ساخت و داشت. اما در بندش نبایست ماند. گرفتارش نباید شد . چون ماشین وسیله است و هدف نیست . هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همه ی خلق گذاشتن. (...) چنین ماشین را بشر خود در درون "سیلندر" و "پیستون" نهفته است . به این طریق مارا نخست اقتصادی مستقل باید و بعد آموزشی و کلاسی و روشی؛ و بعد کوره ای تا فلز رانرم کند و نقش اراده ی بشری را بر آن بزند ؛ و بعد کارگران متخصص که آن را به صورتها ی گوناگون در آرند؛ و بعد مدارس که این تخصصها را عملا بیاموزند؛ و بعد کارخانه ها که این فلز را بدل به ماشین کنند و دیگر مصنوعات ؛ و بعد بازاری از شهر ها و دهات تا ماشین و دیگر مصنوعات را در دسترس مردم بنهند....</blockquote>
و آقای آشوری با وجود خواندن این سطور که به شیوایی و هویدایی و آشکاری می گوید " هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همه ی خلق گذاشتن. " از طرح درست نظری مسائل و روشنگری،" سخن میگویند و خطای گفتاک غربزدگی را در این می بینند که "غرب را در سیر تاریخی خود کلیت تمام و یک پارچه و آگاهی تلقی می کند که بر روی خط راستی، خالی از هر نوع تضاد و کشمکش، علیه شرق حرکت می کند و در برابر آن شرق را قرار می دهد که گرفتار ناآگاهی تاریخی و کوری ست." گویا ایشان هرگز یک منحنی پخشار شدایی (توزیع احتمالات) probability distribution function را برای هر پدیده ای آگاه نبوده اند. بله هیچ پدیده ای یک 'کلیت تمام و یک پارچه' نیست ولی در دانش می توان ویژگی این پخشارها را با دّم های آنان moments of distribution را بگونه ای یک 'کلیت تمام و یک پارچه' با هم مقایسه نمود مثلا میتوان با مقایسه میانگین های در امد سرانه در ایران و فرانسه گفت که مردمان فرانسه از رفاه بالاتری برخوردارند و یا با مقایسه پراکندگی منحنی پخشار در دو کشور به این برآیند رسید که فاصله طبقاتی در ایران بیشتر از فرانسه است. ایشان می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
نظریۀ غربزدگی بر این اساس قرار دارد که چیزی هست به نام "غرب" در آن سوی جهان که صاحب تکنولوژی و زور است و در نتیجه امپریالیست و استعمار گر است و "جهانخوار" (و این از ماهیت نظام آن که سرمایه داریست بر می خیزد) ویا به تعبیر آل آحمد ، سازندۀ ماشین است و صادر کنندۀ آن، و در این سو چیزی هست به نام "ما" که اسیر روابط خود با آن "غرب" است؛ ودرنتیجه خودباخته و دور افتاده از همۀ اصالتهای خود و از نظر سیاسی و اقتصادی و فرهنگی مقهور رابطۀ "خود" با "غرب" و یا روابطی که "غرب " با زور بر او تحمیل کرده است.(...) اما پرسش ما اینست که این پروژۀ، "روشنگرانه" و روشنفکرانه تا کجا به دل مسأله راه میبرد و پرتوی برآن می افکند و تا کجا خود علامتی از همان بیماریست که طرح می کند. به عبارت دیگر، باید دید وپرسید که این پروژه، که یسیار زود و شتابزده از طرح نظری مسائل می خواهد به صحنۀ عمل سیاسی بجهد، تا کجا می تواند پرتوی بر معنا و ماهیت دوسوی درگیر در این رابطه ، یعنی "غرب" از سویی . "خود " اصیل از سوی دیگر بیفکند و یا نا توانی آن از طرح درست نظری مسائل و روشنگری، آن را تا کجا در شمار پروژه های نظری- سیاسی شتابزدۀ روشنفکرانۀ جهان سومی قرار میدهد که خود نشانه ای از در ماندگی این بخش از جهان از طرح و ، در نتیجه حل مسائل خویش است .</blockquote>
و کاش یکی از گفتگوگران از ایشان می پرسید که فهمیدن کجای گفته ی آل آحمد برای ایشان دشوارست که "که چیزی هست به نام "غرب" در آن سوی جهان که صاحب تکنولوژی و زور است و در نتیجه امپریالیست و استعمار گر است و "جهانخوار" (و این از ماهیت نظام آن که سرمایه داریست بر می خیزد) ویا به تعبیر آل آحمد ، سازندۀ ماشین است و صادر کنندۀ آن" و اگر با آن اشکالی ندارند و داوری او را می پذیرند آیا با را ه چاره ی پیشنهادی آل احمد دشواری دارند که: "باید ماشین را ساخت و داشت. اما در بندش نبایست ماند. گرفتارش نباید شد . چون ماشین وسیله است و هدف نیست . هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همه ی خلق گداشتن." و به فرجام، در کجای این گفته ایشان نشان در ماندگی می بینند؟ همانگونه که می بینید ایشان واژه ی جهان سومی را بگونه ی صفتی تحقیر آمیز برای توصیف پروژه های شتابزده که نشانۀ از "درماندگی این بخش از جهان" است ارائه می کنند . سپس ایشان به "طرح درست نظری مسائل و روشنگری"، خودشان می پردازند که یک کند وکاو بی ربط به غرب زدگی آل احمد در باره ی برخی از فلاسفه اسلامی ست و از "ضربۀ شکنندۀ غزالی" در به تابعیت درآوردن فلسفه سخن می گویند تا نتیجه بگیرند که "در شعر فارسی از سنائی و خاقانی تا عطار و مولوی و حافظ به فلسفه و فکر عقلی محض بسیار تاخته اند ، اما در حقیقت در بنیاد جهان بینی آنان نیز یک اساس فکری وجود دارد که حاصل همین انحلال فلسفه در وحی است که به اندیشه و زبان شاعرانه برد و بعد تازه ای می دهد." و حال نخست اینکه چرا شعرایی مانند ناصر خسرو و سعدی دیگران که از اهمیت دانش وکار سخن گفته اند را در "طرح درست نظری مسائل و روشنگری شان"، نادیده انگاشته اند ؟ و دو دیگر آنکه چرا ایشان سپس این کار غزالی را به "برپاسازی متافیزیک در انگارۀ جهان نو " Die Begründung des neuzeitlichen Weltbildes durch die Metaphysik هایدگر پیوند میزنند و ازآن به آوند پی افکنی قالب تازه شعر و هنر و تفکر در مسیری روحانی و نو یاد میکنند؟ آیا این همان مصداق خرده گیری آل احمد نیست که "آدم غربزده هم از هر چیز مختصر اطلاعی دارد منتها غرب زده اش را." آقای آشوری می نویسند :<br />
<blockquote class="tr_bq">
و اما نظریۀ "غربزدگی" که به طرد و نفی "غرب" برخاسته در بنیاد چگونه برخوردیست و آیا می تو اند نوعی "پی افکنی " تازه به شمار آید؟ همانطور که اشاره کردیم ، "غربزدگی" بر مبنای این تصور است که چیزی بنام "غرب" درآن سو هست و چیزی به نام "ما" در این سو که میانشان رابطۀ غالب و مغلوب وجود دارد که ناشی از تسلط یکی بر دیگریست ومغلوب ومنکوب شدن آن دیگری، که ما باشیم ،نوعی، باصطلاح ، از خود بیگانگی است . که باید با بازگشت به اصالت خود چاره شود . اما مشکل اساسی این نظریه اینست که از آنجایی که شناخت درستی از هیچیک از دوسوی این تضاد ندارد و بر بنیادی نا استوار قرار گرفته است ، دردرون خود دَوَران میکند وراه به بیرون نمی تواند بگشاید.</blockquote>
و البته همانگونه که زنده یاد آل احمد در باره ی "مو نتسکیوهای و طنی" گفته اند که " بلدست که در هر جمعی حرفهای دهن پر کن بزند " که بسیار توخالی و تهی از معناست چو ن اگر ایشان غربزدگی را می فهمیدند در میافتند که برای آل احمد چیزی بنام "غرب " در آن سو نیست . غرب در زبان آل احمد همانگونه که خود آل احمد می نویسد یک نشانگذار signifiant است . او می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
.. به این طریق شرق و غرب در نظر من دیگر دو مفهوم جغرافیایی نیست. برای یک اروپایی یا آمریکایی غرب یعنی اروپا و امریکا و شرق یعنی روسیه ی شوروی و چین و ممالک شرقی اروپا . اما برای من غرب و شرق نه معنای سیاسی دارد و نه معنای جغرافیایی . بلکه دو مفهوم اقتصادیست . غرب یعنی ممالک سیر و شرق یعنی ممالک گرسنه . برای من دولت افریقای جنوبی هم تکه ای از غربست . گرچه درمنتهی الیه جنوبی افریقاست . و اغلب ممالک لاتین جزو شرقند . گرچه آن طرف کره ی ارضند.</blockquote>
و این هماگونه است که زبانشناسانی مانند ساسور Saussure تفاوت میان نشان گذار le signifiant ونشان شده le signifié را بیان کرده اند . ساسور می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Le lien unifiant le signifiant et le signifié est arbitraire, ou encore, puisque nous entendons par signe le total résultant de l'association d'un signifiant à un signifié, nous pouvons dire plus simplement : le signe linguistique est arbitraire.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
پیوند میان نشان گذار و نشان شده پیوندی میانجی شده است زیرا که منظور ما از نشان همه ی آن چیزیست که از پیوست نشان گذار و نشان شده پدیدار می شود. و من بسادگی می گویم نشان زبانی میانجی شده است.</blockquote>
این که ایشان از کجا به این نتیجه رسیده اند که آل احمد " شناخت درستی از هیچیک از دوسوی این تضاد ندارد " آشکار نیست. و البته سوا از اینکه این داوریی پوچ درباره ی "غربزدگی" آل احمدست، و این را اندکی پس ازین بیشتر نشان خواهم داد، ولی در اینجا باید بگویم که اگر این نوشته ایشان را که زیر آوند"نظریه غربزدگی و بحران تفکر در ایران" در شمارۀ ۲۷ نشریۀ "ایران نامه" در بهار ۱۳۶۸ چاپ شده است بدقت بخوانیم می بینیم بدان می ماند که ایشان اصلا منکر این هستند که چیزی بنام "غرب" وجود داشته که "غالب" بوده و به حد اقل در شهریور ۱۳۲۰ ایران را اشغال کرده است و "استثمار گر" ذخایر نفتی ما بوده است. ایشان پس از یک حاشیه روی که بازهم نامربوط به کار آل احمدست می نویسند :<br />
<blockquote class="tr_bq">
به عبارت دیگر "غربزدگی" نمونۀ اندیشۀ روشنفکرانه ای است که ادامۀ پروژۀ روشنفکری در غرب است وناشی از نشت و نفوذ ایدئولوژیهای مدرن به جهان غیر غربی، اما از جهت فکری نمی تواند به بنیاد فلسفی و نظری غرب برود. یعنی بر خلاف غزالی که به ریشه می رود وبا بنیادی ترین مفاهیم و اساس جهان بینی فلسفی روبرو میشود، در این جا ریشه ها همه در مه وتاریکی قرار دارند. برای مثال ، اینان نمی توانند به سراغ دکارت بروند و درکی از آن بنیاد اندیشه ندارند که "سوژه" (Sujet) را بنیان قرار میدهد ودر واقع با اساسٍ مُدِرنیته ( modernité) بیگانه اند و از آن پرسش نمیتوانند کرد، و خود در عمق نا آگاهانه از آن تاثیر پذیرفته اند ، بلکه در مقام "روشنفکر متعهد" مستقیم تأثیر ایدئولوژی های مدرن را باز می تابانند . به این ترتیب ، این نحوۀ تفکریست سترون که درظاهر نفی می کند وبعکس. در نتیجه به علت این ابهام و تاریکی اساسی در فکر راهی به پیش ندارد وروشنگر چیزی نیست ،اگرچه در میدان شعار و جنگ سیاسی سلاحی مؤثر باشد. به عبارت دیگر، اندیشه ایست بی بنیاد واز درون دچار تضاد که بر تضاد درونی خود چیره نمی تواند شد وبه سطح روشن آگاهی نمی تواند آمد.</blockquote>
همین دیدگاه را همپالکی ایشان آقای ماشالله آجودانی هم در باره ی آل احمد بگونه ئی بی معناتر ارائه میدهند و ضمن آنکه میگویند ما می باید درک نادرست خودمان را از تجدد از دید خودمان نقد کنیم و البته تناقض گفته شان آشکارست اگر دریافت ما از اندیشارهای غربی نادرست است به گمان ایشان از اینروست که ما ازدید خود به آن مفاهیم نگریسته ایم و مفاهیم درستشان را در نیافته ایم و اینک چاره ی اینست که این مفاهیم نادرست-دریافته را می باید از دید خود نقدکنیم !! به قول انگلیس ها هم شیرینی را بخوریم و هم آنرا نگاه داریم !!. و چنین به دید می آید که ایشان هم مانند تقی زاده معتقدند که ما می بایست نخست ببینیم تعریف درست دولت ملی در اروپا چیست؟ و بعد آن تعریف را در کشورمان پیاده نمائیم. البته در این نسخه پیچی شان نمی گویند آیا ما باید به تعریف سوسیالیستها نگاه کنیم یا به تعریف دمکرات ها یا رپابلیکن ها با لیبرترین ها را. آیا تعریف جان آدامز ، نواه وبستر ، و تاماس جفرسن را در چارچوب دمکراسی نمایندگی Representative Democracy بپذیریم یا تعریف جوزف شومپیتر را در چارچوب لیبرال دمکراسی Liberal Democracy. آیا هدف قانون و مردم سالاری در دولت ملی به حداکثر رساندن آزادی ها ی فردی ست و یا آنکه محدودیت وکنترل توانمندان فرهنگی و اقتصادی همانگونه که مارکو گونا Marco Geuna و جک راکو Jack Rakove و جیمز بوهمن James Bohman نشان میدهند نویسندگان ایتالیايی رنسانس در نامه ها یشان به جیمز مدیسون و امانوئل کانت اندیشه های گوناگون و متضادی را در باره ی حکومت مردمی بیان می نمودند و این گفتمان هنوز ادامه دارد برای نمون جان مک کرمیک John McCormick و جان فرجان John Ferejohn می نویسند که گزارش ماکیاولی در باره ی جمهوری رم برای چاره کردن بیدادها ی اجتماعی نبود که بل برای امکان دادن به چالش های سیاسی بود رینر فورست Rainer Forst برعکس آن می اندیشد. اگر آقای وجدانی لای یکی دوکتاب جامعه شناسی سیاسی را باز میکردند می دیدند که اینگونه اندیشارها درست یا نادرست نیستند و طیف اندیشه مهمتر از برپایی یک مفهوم خاص است زیرا همواره با بزیر پرسش آوردن هر مفهوم با رویارویی و چالش از فرسودگی و پژمردگی آن پیشگیری می شود. آقای آجودانی در باره ی آل احمد می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
... خود آلاحمد در محکوم کردن جريانهای روشنفکری مشروطهخواه تحت تاثير آدميت بود. يعنی آدميت بر زبان انداخت که «ملکم میگفت اخذ تمدن غربی بدون تصرف ايرانی». اين حرف را آلاحمد از آدميت نقل میکند و آنوقت میگويد که تمام اين روشنفکران جادهصافکن امپرياليسم و غربزده بودند. در حالی که وقتی ملکم را میخوانيم، میبينيم که واقعيت چيز ديگری است. تمام تلاش ملکم اين بود که در روزنامه قانون بيان شرعی و دينی از تمدن غربی بهدست بدهد. او برای نخستين بار روحانيون را تشويق میکند که بهطور مستقيم در کار سياست مداخله کنند. اما آلاحمد اين مسائل را نمیدانست. چرا؟ چون اين مسائل در تاريخنگاری آدميت غيبت داشت. اخذ تمدن غربی چنان در نوشته آدميت پر رنگ شد که او در نهايت به اين نتيجه میرسد که ملکم میگفت: «اخذ تمدن غربی بدون تصرف ايرانی». در حالیکه در هيچکدام از نوشتههای ملکم همچين حرفی وجود ندارد. اين برداشت خود آدميت بود از نوشتههای ميرزا ملکمخان. همين برداشت باعث میشود که آقای جلال آلاحمد بنويسد که تمام روشنفکران آن دوره غربزده بودند و اشتباه آنان هم اين بود که با روحانيون همراهی و همدلی نکردند. منظور من اين است که خود آلاحمد هم متاثر از آدميت بود.</blockquote>
<br />
فرید نوین: بله این اظهار نظر شگفت آوریست. چون چیزی شبیه نظریه غربزدگی آل احمد را برای نمون اقتصاددانان گروه امریکای لاتین سازمان مللthe UN Economic Commission for Latin America -ECLA , هم زیر عنوان نگرش وابستگی Dependency Theory ارائه داده اند که برپایه آنان تئوری های توسعه نمی تواند در بیرون از روندار های تاریخی و اجتماعی طرح ریزی شود. حتی تنش شمال و جنوب the North–South Conflict در گفتگوهای سازمان ملل و دیگر سازمانهای توسعه دقیقاٌ شبیه گسستگی شرق و غرب آل احمدست. و معلوم نیست نقش امام غزالی و دکارت و آدمیت در این میان چیست؟!<br />
<br />
گیتی نوین: پرسش این است که اگر آقای داریوش می توانند به سراغ دکارت بروند ودرکی از ان بنیان اندیشه دارند که "سوژه" (Sujet) را بنیان قرار میدهد. چرا ایشان به سراغ هانا آرنت و آدرنو و هویک مایر نمی روند تا ببینند که هزینه ی در بنیان نهادن سوژه چه بوده ست؟ آیا اگر روابط میان کشورهای شمال با کشورهای جنوب بر مبنا ی توان سوژه باشد همان نگرانی استثمار که آرنت و آل احمد را دلواپس میدارد به شِدَتی بیشتر بر نمی خیزد؟ و البته یاوه اینکه آل احمد از آدمیت دریافت که آخوند زاده و افغانی و میزا رضای کرمانی و تقی زاده و آشوری و غرب زده اند نیاز به پاسخ ندارد. همین بس که توجه کنیم که ما نیازی به فریدون آدمیت نداریم که دریابیم آقای آجودانی یا آقای زیبا کلام غربزده اند.<br />
<br />
البته خود آقای آشوری اخیرا ادعا می کنند که "خود اصلی اشان" را به یاری مرشدشان نیچه یافته اند. ایشان می نویسند :<br />
<blockquote class="tr_bq">
دستِ بخت مرا به پیشگاهِ یکی از شرورترین و ویرانگرترین، امّا همچنین سازندهترین و یاریکنندهترین فیلسوفانِ جهان، فریدریش نیچه، کشاند. من، در دلِ همهی بحرانها و زیرـ وـ زبر شدنهای اجتماعی و سیاسی، با پیگیریای که امروز، در این روزگارِ پیری، به چشمام شگفت مینماید، سی سال صرفِ ترجمهی چهار کتاب از او کردم و بالاتر از همه ترجمهی چنین گفت زرتشت را به زبان فارسی هدیه کردم، که برای من یک «اودیسه»ی اندیشه و زبان بود. امّا او هم دست مرا گرفت و یاری کرد تا بتوانم به مسألهی خود و جایگاهِ تاریخی خود ــ جایگاهِ تاریخی روشنفکری جهانِ سومی ــ بیرون از فضای کینتوزی بیندیشم و بکوشم تا از چاله یا چاهِ هبوط «از شرق به جهان سوم» به در آیم. در این سلوکِ فلسفی مرشدـ ام به من آموخت که، «همان شو که هستی!» ناسازهی شگفتیست این که کسی چهگونه میتواند همانی بشود که هست؟ چه گونه میتواند خود را به فریب و دلخوشکُنَک وانگذارد، بلکه گام به گام، با آزمودنِ خود، توانمندیهای واقعی خود را بشناسد، بپروراند، و پدیدار کند؟ باری، این جا نیز باید سالکِ طریقت بود یا شد تا معنای این سیرـ وـ سلوک را فهمید.</blockquote>
و درهمین پارگراف ایشان نشان می د هند که براستی درک درستی از فلسفه ی نیچه ندارند. و البته برای اینکه مانند ایشان چنین بی گدار به آب نزنیم من از نوشته های نیچه و دیگر اندیشمندان نیچه شناس گواه می آورم تا نشان دهم که درک ایشان نادرست است.<br />
<br />
این برگردان نادرستِ «همان شو که هستی!» را آقای اشوری می باید ازکتاب "اینست آن مرد: چگونه انسان میتواند به گشتد به آنچه که انسان ست " Ecce homo: Wie man wird, was man ist نیچه گونۀ زندگی نامه ی خودستایانه و گاه به گزاف از خویش را زیر آوند " اینست آن مرد" یا "اِچِه اوُمو" به لاتین ˈɛkkɛ ˈhɔmɔ ' گفته ایست در انجیل جان (19.5) به هنگامیکه پونتیوس پیلات عیسی مسیح را با تاجی از خار بر سر به توده یی از حاضرین نشان میدهد و میگوید: "اینست آن مرد!" :<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
ut cognoscatis quia in eo nullam causam invenio et purpureum vestimentum et dicit eis ecce homo</blockquote>
یا در روایتی دیگر:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
(Exivit ergo Jesus portans coronam spineam, et purpureum vestimentum.) Et dicit eis: Ecce homo</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
(بدین سان عیسی به پیش آمد، با تاجی ازخار برسر در ردایی بنفش ) و او به آنان گفت: اینست آن مرد. </blockquote>
البته در این نوشته گزافه گویی نیچه در خودستایی رنگی از طنز دارد چرا که او خود می نویسد:</div>
<div style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Ich bin ein jünger des Philosophen Dionysos, ich zöge vor, eher noch ein Satyr zu sein als ein Heiliger.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
من در زمره ی فیلسوفان جوان پیرو دیونیزوس ، هستم و شوخیانگی ساتیر را بر آشاوانی قدیسین ارجی برتر می نهم.</blockquote>
نیچه این کتاب را در پایان زندگی هوشمندانه خویش در پائیز ۱۸۸۸ چند هفته پیش از آنکه فرزانگی خویش را از دست بدهد و در تیمارستان بستری شود نوشته است. و البته بایستی همینجا بگوئیم که در این نوشته خرد او هنوزآشفته نگشته است و او هشیارست تا دراین نوشته به یک جمع بندی از نوشته هایی مانند "چنین سخن آورد زرتشت: کتابی برای همگان و هیچکس" Also sprach Zarathustra: Ein Buch für Alle und Keinen ، "خواستاری توانایی" der Wille zur Macht و " بازسنجی همۀ ارزشها" Umwerthung aller Werthe بپردازد. او در پیش درآمد این کتاب می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Das Letzte, was ich versprechen würde, wäre, die Menschheit zu "verbessern". Von mir werden keine neuen Götzen aufgerichtet;</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
آخرین آنچه که در پیمان من است نیز این نخواهد بود که " انسانیت" را بهبودی خواهم آورد. که من هیچ بت تازه ای بر پا نخواهم کرد.</blockquote>
که به رسایی این نکته را می رساند که او خود نمی خواهد مرشد و بت تازه ای بشود به ویژه برای مریدانی که اورا بنادرستی در می یابند! او سپس گفتاری از زرتشتش را می آورد که درآن زرتشت با پیروان خویش بدرود میگوید تا راه خویش گیرد و به آنان اندرز میدهد که کورکورانه در پی او به آوند باورداران براه نیفتند. که بل هرکدام راه خویش در پیش گیرند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اینک من تنها خواهم شد یاران! شما نیز براه خویش روید و بتنهایی که اینست خواسته ی من. از من دورشوید و خویشتن را از گزند زرتشت پاس بدارید . و بالاتر از آن آوا بر آرید که بر او شرم باد. که شاید او فریبتان داد. </blockquote>
آنچه که نیچه می خواهد بیاموزاند آنست که چگونه می توان یک "خویشتن ویژه" را آفرید. واین "خویشتن" آنگونه که آقای آشوری دریافته اند هنوز هیچ نیست و هستیی ندارد و حتی خویشتنی تک ویگانه یی هم نیست. این خویشتن ها که میتوان ساختشان بسیارند. هرکدام ما خویشتنهای دگرگونی را در هرروز با خود همراه میکنیم و نیچه این چندگانگی خویشتن را پاس میدارد و می خواهد این چندگانگی را پرورش دهد. پس این بی معناست که بگوئیم نیچه میگوید :<br />
<blockquote class="tr_bq">
«همان شو که هستی!» ناسازهی شگفتیست این که کسی چهگونه میتواند همانی بشود که هست؟</blockquote>
چرا که "خویشتنی" که نیچه از آن میگوید چیزی نیست که در هم اینک "هست". نخست آنکه همانگون که گفتیم تنها یک "خویشتن" نیست و خویشتن ها بسیارند و دو دیگر شما آنها را باید پیوسته بیافرینید. و این آفرینش آفرینشی پیاپی و همیشگیست. خویشتن شدن برای نیچه آسان نیست چراکه پیوندی آزارنده دارد که می باید بر"خویشتن" چیره شد . چیرگی بر "خویشتن" هایی که از آن ما و در سرنوشتمان نیست. این اندیشاربا دریافت آقای آشوری از زمین تا آسمان تفاوت دارد. ایشان اگر میگفتند اندیشارشان را از مولانا گرفته اند که میگوید:<br />
<blockquote class="tr_bq">
برون ز تو نیست هر چه در عالم هست از خود بطلب هر آنچه خواهی که توئی</blockquote>
سخنشان معنی پیدا میکرد زیرا این در مولاناست که انسان به آوند کنشگر به "درون" مینگرد تا همان شود که میخواهد ولی نیچه دیدگاه "کنشگرایانه" subjectivity را مردود می شمارد. بباور نیچه گیتـیـی که در آنیم و بدیدگان مان می آید؛ گیتـیی ست در روندار شُدایی و گشته شدن. رونداری که سرشار از رویدادها و کنشها و هویدایی هاست. و با این همه ما گروه هایی از این پدیده ها را دسته بندی می کنیم و با آنها "خویشتن" مان را با کُنشکَرد میسازیم. او می نویسد کنشگری با گزینش گروهی ویژه از این پدیده ها ساخته می شود. و هر کنشگر با رفتار و سویگیری در سویی ویژه، "خویشتنِ شخصی" ویژه ای مرکب از گزینه های خود از این کنشها را بدست میآورد. یعنی اگر من کنش های a, b , c را بگزینم خویشتن X را خواهم داشت و اگر d, e, f را بگزینم آنگاه خویشتن Y را خواهم داشت و به همین گون تا به بی نهایت از خویشتن ها میتوانم ساخت. او می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
کنشگری هویتی ست ساخته شده (...) گونه ئی توانایی است که در بنیان کنشی ست که در پیوند با همه ی "کنش های پیش بینی شده" مورد بررسی همگان ست . کنش و احتمال probability کنشهای همانند --(از کتاب خواست نیرو )</blockquote>
او اینگون گزینش های دسته بندی شده را "چندگانگی های بخش ناپذیر" می خواند. رفتارهایی که از رفتارکهایی مانند رانش Triebe، دلخواست Begierden، انگیزه Instinkte، توانایی Mächte، نیرو Kräfte ، آز و نیاز Reize & Impulse، شور Leidenschaften، نودش Gefühlen، هنایش Affekte، دلگرفتگی Pathos در درون برمیخیزند .<br />
<br />
فرید نوین - اگرچه این گونه نگریستن را دیوید هیوم پیش از نیچه در "برداشتی از طبیعت انسان" اش A Treatise of Human Nature به ما شناسایی داده بود. بباور هیوم هنگامی که ما همه ی درباشه ها objects را در آزمون درون خویش به کاوش گیریم در می خواهیم یافت که جستجوی درباشه ای بنام "خویشتن" یا "کنشگر" جستجویی بی سرانجام و بیهوده خواهد بود. تنها چیزی را که خواهیم یافت نوار دنباله داری از یک سلسله انگار ها خواهد بود که کنشهایی پی در پی همند. هیچ گونه پیوند ی در میان کنشگر این انگاره ها نمی توان یافت که بتوان از آن این برآیند را گرفت که کنشگر و یا خویشتنی یکتا در پس آنهاست. آنچه برای ما فراهم ست تنها انگاره هایی است مشخص و ناپیوسته. از این است که او می نویسد :<br />
<blockquote class="tr_bq">
باور ما به یگانگی نیروی اندیشه و پندار انسان تنها افسانه ایست ساختگی</blockquote>
خویشتنی وجود ندارد. ما تنها میانجیی پابرجا بنام "خویشتن" را برای تجربه های خویش به آوند "کنشگر" فرض می کنیم تا این خویشتن انگاره هامان را به هم پیوست دهد. به هر روی اندیشار "خویشتن" اندیشار دشواریست. و یافتن چیزی بنام "خویشتن" آنقدر ها ساده نیست. برای نمون، برای ویتگنشتاین "خویشتن " به عنوان نیاز به داشتن یک "زندگی درونی" بی معناست . ما هنگامی نیاز به اندیشار "خویشتن" داریم که می خواهیم با دیگران گفتگو کنیم و از ان روست که زبان را بکار می بریم و این "دستور زبان" ست که اندیشار "خویشتن" را برای ما می آفریند تا بتواند میان مردمان جامعه "رسانه گری" نماید.<br />
<br />
البته در باره ی اینکه آیا "کنشگر" و یا سوژه وجود خارجی دارد یا نه می توان به خردورزی های گذشته بازگشت ، حتی تا هنگام خرداندیشانی مانند پارمنیدِس در یونان باستان، که برآن بودند که "گیتی برون از خود" و نیروی "پندار" دو پدیده ی کاملا متفاوت از هم هستند. "پندار" با اندیشارها کار می کند و "جهان-برون-از- ما" با جریان طبیعی خویش. در "پندار" ما دیسه هایی در اندیشه میسازیم تا دنیا را به یاری آن "دیسه" ها دریافت کنیم. پس پندار ما "انگاره" ای از واقعیت گیتی می سازد که "خویشتن"ماست و این انگاره با گیتی در تضاد ست. البته هنگامیکه ادعای واقعیت را انکار کردیم دیگر "خویشتن" و "کنشگریی" هم بر جای نمی ماند. البته اندیشمندان معاصری مانند مایکل گرین بر این باورند که: " خویشتن برای نیچه بسادگی بخشی از طبیعت است (...) و طبیعت و اندیشه را با هم هماهنگی نیست" و چنین است که او نتیجه میگیرد که " نیچه باورداشت که واقعیت reality به بیانی دقیق نااندیشیدنی ست."<br />
<br />
گیتی نوین : نیچه هم در کتابش بنام "فروتاب (غروب) بتها : خردورزیی با چکش" Götzen-Dämmerung, oder, Wie man mit dem Hammer philosophiert در باره ی همین ناسازگاری گیتی و خویشتن می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
سنجه هایی که برای "هستی راستین" بکار برده شده است سنجه هایی برای نا-هستی اند ، یعنی که نیستی ؛ " گیتی واقعی" از ناسازگاریش با "گیتی موجود" ساخته شده است.</blockquote>
در خوانش برایان لیتر Brian Leiter طبیعت گرایی نیچه او را وادار می نماید که نیروی "خواستن" و اندیشار وابسته به آن، یعنی "پاسخگویی"، را انکار کند. نگرشِ "خواستن" تنها بر پایه ی یک "در باشه ی" درونی امکان پذیرست. اما هیچ درباشه ای از آزمون های درونی را توان تاثیر نهادن بر جنبش های پیکری نیست. احساس خواستن یک کنش به همان اندازه بر رفتار تاثیر می تواند نهد که بر برآمدن آفتاب. از دیگرسوی، گونه ای "شکارگری خودکارانه روانی" می تواند یک رفتار را توجیه کند. و چنین است که نیچه به این بر آیند می رسد که توضیح بر پایه ی خواستن و کارگزاری می باید جای خویش را به آشکاردهی های روشنتری برپایه ی قوانین عِلٌی طبیعی بدهد. او برآنست که رو ح و کنشگری را می باید به گونه ی پدیده هایی در طبیعت بگیرد. چاره ی پیشنهادی او اینست که هر کنشگر از کنشگری ها ی بسیار در ست شده ست و این همان اندیشاریست که فروید بعدها آنرا در روانشناسی خود آشکار کرد که تفاوت یک جراح قلب با یک سلاخ تنها در گزینش پیشه اشان است.<br />
<br />
برای هر کنش انگیزه و رانشی هست و هر فرد می تواند بر پایه انگیزه های گوناگون خویشتن ها و کنشگران گو ناگون باشد. اما جامعه و پیوندهای حقوقی برای هر اندام تنها یک "خویشتن" را می شناسد . اگر شما کسی را کُشتید، هیچ دادگاهی ادعای شما را که من او را با این "خویشتن" که در برابر دادگاه ایستاده است نکشتم که بل با "خویشتنی" دیگر که اکنون اینجا نیست نمی پذیرد مگر آنکه ثابت کنید که دیوانه هستید. اما نیچه این را نمی پذیرد و در کتاب "انسان - همه بسا انسان : کتابی برای آزاده دلان "Menschliches, Allzumenschliches: Ein Buch für freie Geister تکتایی "خویشتن" را گونه ای آرایش و زیبندگاری تلقی می کند. حال آنکه هر فرد خویشتن های بسیار دارد. واینکه پیوند "خویشتن" یک فرد با دیگر خویشتن هایش چگونه ست را هیچ نمی توان معلوم کرد و می باید آن خویشتن ها را در رفتارها شان باهم بررسی نمود تا رابطه هاشان را دریافت.<br />
<br />
تازه اگر از نیچه بگذریم هنوزهم این پرسش می ماند که چرا آقای آشوری و دیگر منورالفکران ما دچار اینگونه غرب-شیفتگی هستند که بخود اندیشی اندیشمندان و خردورزان ما را نادیده میگیرند و می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اما مشکل در حوزهی علومِ انسانیست. زیرا این جا انسان است که به انسان میاندیشد. علوم انسانی و فلسفهی وابسته به آن در ژرفنا «خوداندیشی» ست. اندیشهی بازتابشی (reflexive) ست، که بر خود نور میافکند. این جا به ذهنیتی نیاز هست که بتواند همهی عاطفههای خود را، تا آن جا که شدنیست، در کنترل داشته باشد و بیترس «خوداندیشی» کند.</blockquote>
پرسش این است که برای نمون هنگامیکه مولانا می نویسد: "روزها فکر من اینست و همه شب سخنم / که چرا غافل از احوال دل خویشتنم / زکجا آمده ام ؟ آمدنم بهر چه بود؟ / بکجا میروم آخر ؟ ننمائی وطنم؟ / کیست در دیده که از دیده برون می نگرد؟ یا چه جانیست که منش پیرهنم؟ " ایا این پرسشهای او همان پرسشهای خوداندیشانه دکارت و نیچه و دیگر اندیشمندان غرب نیست؟ آیا او در ژرفنا «خوداندیشی» نمی کند؟ و در این "خود اندیشی" مو لانا چه ترسی نهفته است ؟ اینگونه کُلٌی گویی ها چه بهره دارد؟ و یا از دیدی دیگر مگر خیام نمی گوید " لیکن چو در این غم آشیان آمدهام/ آخر کم از آنکه من بدانم که کیم؟ و یا حافظ که میگوید: "دل چو پرگار به هر سو دَورانی می کرد / و اندر آن دایره سرگشته پا برجا بود" ، سخنش به همان ا ندیشار نیچه در باره ی "خویشتن های بسیار" نمی ماند وسپس آقای آشوری می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
انسان مدرن با بیکن و دکارت و کانت و هگل و مارکس و نیچه و فروید و… توانسته است، با ساختـ وـ پرداختِ زبان، در قالبِ مفهومهای جهانروا (universal) «خوداندیشی» کند و شناختشناسی و تاریخشناسی و جامعهشناسی و فرهنگشناسی و روانشناسی و زمینههای دیگر را پایهریزی کند. و نه تنها طبیعت که خودِ انسانی خود را نیز به اُبژهی علم بدل کند.</blockquote>
و دراینجا پرسش این ست که اگر فروید ، با گره های روانی اُدیپوس و الکترای خود که بگفته ی پاپر در برون از روش دانش هستند، را بتوانیم در شمار پایه گزاران روانشناسی بپذیریم، چگونه می توانیم سعدی را نادیده انگاریم با همه سروده های روانکاوانه اش که "وجود تو شهریست پر نیک و بد / تو سلطان و دستور دانا خرد " آیا دراینجا او خود انسانی خود را به اُبژه علم بدل نکرده ست؟ و یا در آن سروده ی شگرفش که "تن آدمی شریف است به جان آدمیت / نه همین لباس زیباست نشان آدمیت / اگر آدمی به چشم است و دهان و گوش و بینی / چه میان نقش دیوار و میان آدمیت" و چه بسیار از سروده های دیگر او. و یا اگر سروده سرایی سعدی را از دانش نمی دانیم ، چرا انگاره ی "'گمان انگاری" بوعلی سینا نمی تواند در زمره ی "خودِ انسانی خود و اُبژهی علم" باشد؟! و چون "مونتسکیوهای وطنی" ما تنها سنجه هایشان را از غرب می گیرند ؟ پروایم دهید تا از میان نوشته های بی شمار غربی ها از نوشته ی دبورا بلاک Deborah Black بنام "ارزشیابی ( وهم) در ابن سینا: بُعدهای منطقی و روانی" Estimation (Wahm) in Avicenna: The Logical and Psychological Dimensions که در Dialogue XXXII در۱۹۹۳ ، منتشر شده ست شاهد بیاورم.<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
One of the chief innovations in medieval adaptations of Aristotelian psychology was the expansion of Aristotle’s notion of imagination or phantasia to include a variety of distinct perceptual powers known collectively as the internal senses (hawâss bâtinah). Amongst medieval philosophers in the Arabic world, Avicenna (Ibn Sînâ, 980–1037) offers one of the most complex and sophisticated accounts of the internal senses. Within his list of the internal senses, Avicenna includes a faculty known as ‘estimation’ (wahm),to which various functions are assigned in a wide variety of contexts. Although many philosophers in the Arabic world as well as in the Latin West accepted Avicenna’s positing of an estimative faculty, Avicenna’s best known critics, al-Ghazâlî (1058–1111)and Averroes (Ibn Rushd, 1126–1198), found Avicenna’s arguments in support of a distinct estimative faculty problematic.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
یکی از بارزترین نوآوری ها در بکارگیری رونشناسی ارستاتلی در سده های میانه گسترانیدنِ اندیشارِ ارستاتلی انگار یا خیال بود که گونه هایی از نیروهای مشخص انگاشتن را که در مجموعه ای بنام نودشهای درونی (حواس باطنیه) شناخته میشوند. در میان خرد ورزان جهانِ عربِ سده های میانه اّوِسینا ( ابن سینا 980- 1307 ) یکی از پیچیده ترین و دربرگیرنده ترینِ گزارشهای نودش های درونی را پیشنهاد می کند. ابن سینا نوداک شناخته شده به آوند "گمان اِنگاری" (وهم) را درمیان گروه بندی نودِشها ی درونی می نهد که به آن کاربُرد های فراوان در زمینه های گوناگون نشان شده است. اگرچه بسی از خرد ورزان جهان عرب، همانند غربِ لاتین، پیشنهادِ ابن سینا را در باره ی نوداکی " گمان انگار" پذیرفتند منتقدان بسیار مشهور او الغزالی (1058-1111) و اّوِرُس (ابن رشُد 1126 --1198) بحث او در پشتیبانی از نوداک ویژۀ گمان انگاری، را دُشواری آفرین یافتند.</blockquote>
آقای آشوری در یکی ازویدئو هایشان مدعی هستند که غرب از سدۀ هفدهم به این سو به شیوۀ درست در بارۀ جهان اندیشیده است و حال آنکه در شرق همیشه همه چیز به ارادۀ الهی نسبت داده شده است و البته شاید ایشان اگر با "جهش ایمان" Leap of Faith کرکه گارد آشنا بودند چنین حرفی را نمی زدند. ولی به حد اقل باید توضیح دهند که وقتی فردوسیِ خردمند می گوید "بناهای آباد گردد خراب/ زباران و از آتش آفتاب/ پی افکندم از نظم کاخی بلند/ که از باد و باران نیابد گزند" آیا اومیگوید بناهای آباد ازارادۀ الهی خراب میشود یا از پدیده هایی مانند باران و باد و تابش آفتاب؟ و آیا او از ارادۀ شخصی خود در پی افکندن کاخ بلندش سخن نمی گوید. و یا مولانا که می گوید :ای برادر تو همه اندیشه ای / ما بقی خود استخوان و ریشه ای / پس چو می بینی که از اندیشه ای / قایمست اندر جهان هر پیشه ای. و یا ناصر خسرو که به آشکاری میگوید:<br />
<blockquote class="tr_bq">
نکوهش مکن چرخ نیلوفری را برون کن ز سر باد و خیرهسری را</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
بری دان از افعال چرخ برین را نشاید ز دانا نکوهش بری را </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
چو تو خود کنی اختر خویش را بد مدار از فلک چشم نیک اختری را</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
درخت تو گر بار دانش بگیرد به زیر آوری چرخ نیلوفری را</blockquote>
البته در این باره گفتنی ها و نمونه ها بسیارست و این نمونه ها نشان آن نیست که ما همه چیز را خودمان از پیش می دانستیم چون دست آوردهای اندیشه دست آوردهای بشریست. اگر آل احمد از غرب گلایه دارد "نشان شدۀ" او غرب استعمارگرست. و نه غرب دانشور همانگونه که خود بصراحت می گوید:<br />
<blockquote class="tr_bq">
حرف دراین است که ما نتوانسته ایم موقعیت سنجیده و حساب شده ای در قبال این هیولای قرن جدید بگیریم. تا وقتی ماهیت و اساس و فلسفه تمدن غرب را در نیافته ایم همچون آن خریم که در پوست شیر رفت. و دیدیم که چه به روزگارش آمد.اینکه ما تا وقتی مصرف کننده ایم.- تا وقتی ما ماشین را نساخته ایم- غربزده ایم. غربزدگی مشخصه دورانی ازتاریخ است که به مقدمات ماشین یعنی به علم جدید و تکنولوژی آشنا نشده ایم.</blockquote>
آقای آشوری همین مفهوم آل احمد را سالها پس از او هبوطیزه می کنند و مینویسند :<br />
<blockquote class="tr_bq">
برای چنین فهمِ تاریخی ناگزیر باید به "سیرِ هبوطی از شرق به جهانِ سوم" پایان بخشیم و از نظرِ شیوهی نگاه به تاریخ و افق فهم تاریخی غربی شویم، یعنی "معنای ابژکتیویسمِ علمی و فلسفیِ مدرن" را درک کنیم و مایههای زبانی و ابزارهای مفهومیای این جهش را بوجود آوریم (مجله تلاش، شماره ۳۲، ۱۳۸۸).</blockquote>
اما آیا میتوان تا بدین سان غربزده بود و هنوز توانست "معنای ابژکتیویسمِ علمی و فلسفیِ مدرن" را درک کرد؟ برای درک ابژکتیو اندیشار ناصر خسرو می باید به این کارنداشت که او از شرق است. آنوقت ست که معنای بزیر آوردن چرخ نیلوفری بدست "سوژه" ی دکارت آشکار میشود. ولی بگذارید تا به بقیه نوشته ی آقای آشوری باز گردیم که می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
امّا دنیای مدرن در شرایطی این دستآوردها را داشته که با ویران کردن بنیادهای انسانشناسی قرون وسطایی با ابزارهای فهمِ عقلانی، خود را در قلهی آزادی عقلانی یافته و برای شناخت به همه سو یورش برده است. از جمله بخش بزرگی از بشریت را، که در وضعِ پیشامُدرن به سر میبردند، از راهِ جهانگیری و کولونیالیسمِ خود، برای شناختشان، به اُبژهی علومِ انسانی خود بدل کرده است. و مردمشناسی و شرقشناسی را پایهگذاری کردهست.</blockquote>
و اینک گمان می کنم بی پایگی و پوچی این گفته بسیار نمایان باشد. ایکاش به آوند یک جامعه شناس ایشان حداقل فصل اول کتاب "شرق گرایی" ادوارد سعید را می خواندند که می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
On a visit to Beirut during the terrible civil war of 1975-1976 a French journalist wrote regretfully of the gutted downtown area that “it had once seemed to belong to . . . the Orient of Chateaubriand and Nerval.” He was right about the place, of course, especially so far as a European was concerned. The Orient was almost a European invention, and had been since antiquity ‘a place of romance, exotic beings, haunting memories and landscapes, remarkable experiences. Now it was disappearing; in a sense it had happened, its time was over. Perhaps it seemed irrelevant that Orientals themselves had something at stake in the process, that even in the time of Chateaubriand and Nerval Orientals had lived there, and that now it was they who were suffering; the main thing for the European visitor was a European representation of the Orient and its contemporary fate, both of which had a privileged communal significance for the journalist and his French readers.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
یک روزنامه نگار فرانسوی به هنگام دیدارش از بیروت در ایام نبرد دهشتناک داخلی ۱۹۷۶-۱۹۷۵ به اندوه در باره مرکز شهر ویران شده نوشت: اینجا جائی بود که " روزگاری چنین میماند که ... متعلق به مشرقِ شاتوبریان و ناروال است." البته تا آنجا که به اروپائیها مربوط میشد او درست میگفت. مشرق تقریباٌ یک اختراع اروپایی بود و اینچنین بوده است از زمان باستان جایی برای شیدایی، هستی هایی شگرف، یادمانهایی پرافسون، و چشم اندازها، تجربه هایی برجسته. واینک در حال ناپدید شدن بود؛ به معنایی این رویداد رخ داده بود، زمانش رسیده بود. شاید این بی ربط به نظر میامد که خود شرقی ها در این روندار چیزی را از دست میدادند، این که حتی بهنگام شاتوبریان و نروال هم این شرقی ها بودند که در آنجا میزیستند، و اینک این آنها بودند که در مصیبت بودند. تنها نکته ی مهم برای دیدار کننده ی اروپایی نمایانی شرق و سرنوشت آن از دید اروپایی بود. که هردو از مکان اجتماعی ارجمندتری در دید روزنامه نویس و روزنامه خوانان فرانسوی برخوردار بودند. </blockquote>
و البته دریافت نکته ی که سعید بر ملا میکند؛ که شرق شناسی اروپایی بی سویه و ابژکتیو نیست، برای مونتسکیوهای وطنی ناممکن است ولی میتوان به حداقل از آنان پرسید: آیا بنیان انسان شناسی سعدی در "بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش زیک گوهرند" در قله ی آزادی عقلانی نبوده است، بی سویه نبوده ست، و دیگر آنرا خریداری نیست؟ و از دگرسو معنای جمله ی پر طمطراق و شعارگونه ی آقای آشوری که " با ابزارهای فهمِ عقلانی، خود را در قلهی آزادی عقلانی یافته و برای شناخت به همه سو یورش برده است." چیست؟ و آزمودن های دّدمنشانه ی نازی ها و یا برخی از نهادها ی روانشناسی در مونترآل کانادا و یا در کالیفرنیا برای آفرینش نسلی برتر در کجای این قله ی آزادی عقلانی جا گرفته است ؟ و البته برای اینکه اینگونه انتقادها همیشه به اتهام گونه ای باورداشت به بینش توطئه رد می شوند بگذارید از منبعی محافظه کار مانند کیتل رُمیتویتا <span style="text-align: left;">Kjetil Rommetveita </span>از دانشگاه برگن نروژ شاهد بیاوریم :<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
During the 1960s, clinical screening programs for certain genetic conditions were introduced (especially in newborn and prenatal care), and gathered pace in the 1970s. Many of these programs targeted specific ethnic groups, and so the new practices raised the spectre of discrimination and exclusion of vulnerable groups and individuals. (Centre for the Study of Sciences and the Humanities, University of Bergen, Norway - Bioethica Forum / 2013 / Volume 6 / No. 3)</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
در سالهای ۱۹۶۰، برنامه های بیمارستانی برای بررسی برخی از شرایط ژنتیک برای نوزادان و پدرو مادرهاشان معرفی شد و در سالهای دهۀ ۱۹۷۰ سریعترشد. بسیاری از ین برنامه ها بروی گروه های بومی ویژۀ نشانه گیری شده بودند. و بامآل نشان تبعیض و جدا سازی گروه ها وافراد آسیب پذیر را به نمایان آوردند.</blockquote>
و البته این به این خاطربود که کارخانه های داروسازی در پس سود جویی ها ی خویش سیاهان بی نوا را چون خوکچه های آزمایشگاه بکار می گرفتند. و به هر روی باید از ایشان پرسید آیا "یورش غرب به همه سو" براستی برای شناخت بوده است یا برای استخراج نفت و استثمار معادن؟ و سپس ایشان واژه ی جهانروا را برای universal بکار می برند که نشان میدهد ایشان بگفتۀ خودشان "درکی از آن بنیاد اندیشه ندارند " که یونیورسال را در منطق علمی بکار می گیرد. چراکه این یونیورس که ریشه در واژه ی لاتین ūniversus دارد به معنای یگانتا است یا یکتایه ای که از گرد آوردن همۀ اجزای یک مجموعه پدیدار میشود و البته می توان به این یکتایه گفت جهانِ دانشجویان یا جهان زنان یا جهان ماشین های آمریکایی ولی آن درک علمی از واژۀ یگانتا کاسته می شود . زیرا جهان ماشین آمریکایی یگانتای آن نیست . برای نمون اسب یگانتایی است از گونۀ حیوانات چارپا . در یگانتا ی اسب تنها چیزهایی که هست همه گونه های اسب است مانند اسب های ترکمن و عربی و یا اسبهای ماده و نر اسبهای سپید و سیاه و ابلق و قهوه ای و غیره و غیره اما در جهان اسب شاید زین اسب را هم داشته باشیم و نعل اسب راهم و مهمیز و توبره و آخور و غیره و غیره. یک استاد جامعه شناس "که درک درستی دارد" باید این را بداند . ایشان سپس می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
و امّا انسانی که بر اثر کنش انسان مدرن، به برداشتِ من، در وضعِ هبوط «از شرق به جهانِ سوم» قرار گرفته، چگونه میتواند به وضع خود خودآگاهی علمی و فلسفی پیدا کند و به یاری آن از چاهی که در آن هبوط کرده به در آید؟ کوتاه کنم: با دانشاندوزی برگذشته از کینتوزی (ressentiment) : با گذر از غربزدگی به سوی «غربی» شدن با دلیری و روشنبینی تمام. برای گذار از غرب هم، چنان که آرزوی غربستیزان ما بوده است، نخست باید به غرب رسید.</blockquote>
البته کاربرد واژۀ هبوط به محتوی و معنای این بخش نمی افزاید و ایشان به آسودگی می توانستند از واژه ی اُفتش و فروافتادن بهره جویند. اما براستی "هبوط «از شرق به جهانِ سوم»" هیچ معنایی دارد؟ ایشان در اینجا به موبده های نیایشگاه آپو لو در یونان باستان می مانند که به راز گون سخن میگفتند و میباید پیش بینی هاشان را تعبیر نمود. و لی چرا آقای آشوری احساس آل احمد را به غرب به کین توزی او تعبیر می کنند وآنرا نکوهیده تلقی می دارند؟ مگر استثمار ی که بینوایی و بلا آورده است نکوهیده و بیزاری برانگیز نیست؟ آیا کرئون غرب همیشه بر حق است و آنتیگون جهان سوم می باید رضا بداده بدهد تا به غرب برسد؟ آل احمد میگوید "ترسم که به کعبه نرسی اعرابی / کین ره که تو میروی به ترکستان است " که یعنی غربزدگی مانع رسیدن ما به غرب میشود و آقای آشوری میگوید: باید به غرب رسید. و چرا باید بگفته ی "مونتسکیوهای وطنی" چه تقی زاده و چه آشوری غربی شد آن هم با دلیری و روشن بینی تمام ؟ آل احمد می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
اکنون دیگر احساس رقابت در ما فراموش شده است واحساس در ماندگی بر جاش نشسته و احساس عبودیت. ما دیگر نه تنها خود را مستحق نمی دانیم یا برحق (نفت را می برند چون حق شان است و چون ما عرضه نداریم ، سیاست مان را می گردانند چون خود ما دست بسته ایم، آزادی را گرفته اند چون لیاقتش را نداریم) بلکه اگر در پی توجیه امری از امور معاش و معاد خودمان نیز باشیم به ملاک های آنان ارزش یابی می کنیم و به دستور مستشاران و مشاوران ایشان. همان جور درس می خوانیم، همان جور آمار میگیریم همان جور تحقیق می کنیم ، این ها به جای خود. چرا که کار علم روش های دنیایی یافته وروش های علمی رنگ هیچ وطنی را بر پیشانی ندارد اما جالب این است که عین غربی ها زن می بریم، عین ایشان ادای آزادی را در می آوریم، عین ایشان دنیا را خوب وبد میکنیم و لباس می پوشیم وچیز می نویسیم و اصلا شب و روزمان وقتی شب وروز است که ایشان تأیید کرده باشند جوری که انگار ملاک های ما منسوخ شده است حتی از این که زایده ی اعور ایشان باشیم به خود می بالیم.</blockquote>
قای آشوری این دیدگاه آل احمد را ressentiment می خوانند که به معنای آزردگی و بیزاری ست و ایشان آنرا کین توزی برگردان می کنند لاروس این واژه را چنین معنا می کند:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Fait de se souvenir avec aigreur de quelque chose ou désir de se venger d'un tort, d'une injustice.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
بتلخی چیزی را بیاد آوردن و دلخواست به کین توزی از یک بیداد و یا ناروایی</blockquote>
ولی دیدیم که آل احمد تنها راهکاری را که پیشنهاد می دارد این است که:<br />
<blockquote class="tr_bq">
باید ماشین را ساخت و داشت. اما در بندش نبایست ماند. گرفتارش نباید شد. چون ماشین وسیله است و هدف نیست . هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همه ی خلق گذاشتن.</blockquote>
که در این راه چاره هیچ گونه حس کین توزی نیست . وگر که در آل احمد کین توزی می توان یافت همۀ آن بسوی روحانیون شیعی ست و کیش باوران و خرافات پروریشان و محافل سریشان ! او می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq">
در این سه قرن اخیر از طرفی دنیای غرب در دیگ انقلاب صنعتی قوام آمد و "فئودالیسم" جای خود را به شهر نشینی داد و از طرف دیگر ما در این گوشه ی شرق به پیله ی حکومت "وحدت ملی" خود برمبنای تشیع پناه بردیم و هر روز تار خود را بیش تر تنیدیم و حتی اگر قیامی هم کردیم به لباس "باطنیان" و "نقوطیان" و "حروفیان " و "بهائیان " در آمدیم و به ازای هرچه مدرسه و آزمایشگاه که در غرب بنا نهاده شد. ما محافل سری ساختیم و به بطون هفت گانه ی رموز و اسم اعظم پناه بردیم. (...) از آن وقت که "میرداماد" و "مجلسی" دست کم به سکوت رضایت آمیز خود به عنوان دست مریزادی به تبلیغ تشیع به خدمت دربار صفوی در آمدند که جعل حدیث کنند ؛ از آن زمانست که ما سواران بر مر کب کلیت اسلام بدل شدیم به حافظان قبور، به ریزه خواران خوان مظلومیت شهدا. (...) و از آن پس بود که مدارس روحانی در دوره ی بیست ساله به یکی دوشهر تبعید شد و نفوذش از دستگاه عدلیه وآمار بریده شد و پوشیدن لباسش منع شد . و آن وقت روحانیت در قبال این همه فشار نه تنها کاری به عنوان عکس العمل نکرد بلکه هم چنان در بند مقدمات و مقارنات نماز ماند؛ با در بند نجاسات و مطهرات ؛ یا سرگردان میان شک دو و سه !</blockquote>
برای باز نمودن این گِره رازگون که چرا آقای آشوری آل احمد و دیگر ستیزه جویان با غربزدگی را "کین توز" می خوانند می بایست به بار اندیشار در واژۀ ressentiment باز گردیم که نیچه آنرا به تکرار بکار گرفته ست. ماکس شلر در 1912 آنرا به آوند یک "تعریف تکنیکی" “terminus technicus ” نیچه بکار برد. بگفته ی والتر کوفمان نیچه این واژه را از زبان فرانسه به وام گرفت زیراکه در زبان آلمانی ترازی برای آن نمی یافت. ressentiment برای یک فرانسوی این واژه هیچ معنای ویژه ای به جز بیزاری ، نفرت ، کینه و دیگر ازین گون نود ها ندارد. هنگامیکه نیچه واژۀ ressentiment را بکار برد این واژه در ادبیات و هنر بار معنایی ویژۀ پیدانمود. باید دید آقای آشوری با متهم ساختن آل احمد به "کین توزی" از این بارِ فرهنگی مطلع هستند و یا اینکه یگفتۀ آل احمد دوست دارند "حرفهای دهان پُرکن بزنند"!<br />
<br />
نیچه در پیش در آمد گفتگو برانگیزی در کتابش بنام درباره ی "ریشه یابی اخلاق" Zur Genealogie der Moral می نویسد : "این داوری های ارزشی در باره ی نیکی و پلیدی را انسان در زیر چه شرایطی ساخت؟ و آنها خود چه ارزشی دارند؟ " او می نویسد هدفش از ریشه یابی اخلاق یافتن ارزش اخلاق است." و مدعی می شود که ارزش اخلاق از شرط ویژه ای نشأت می گیرد که همان "کین توزی " ست. در اینجاست که بینش آقای آشوری پدیدار تر میگردد. زیرا کند و کاو نیچه از کین توزی با تشخیص میان "اخلاق برده دار" der Herrenmoral و " اخلاق برده " der Slavenmoral. آغاز می شود . و البته در اینجا "غرب استثمارگر" را می باید در مقام برده دار و "جهان سو م استثمار شده" را می باید در ریخت برده گرفت. نیچه در پی آنست که نشان دهد که چگونه دوگانگی "نیکی و بدی" در زیر هنایش مسیحیت به دوگانگی " نیکی و گناه" دگرگون شد؟ بنوشته ی نیچه در نظام یونان باستانِ هومر و نظام های مشابه ایلی طبقات اشرافی aristocracy و ایلخانان oligarchies از نگاهی طبقاتی بزرگزاده بودند و ویژگی شان بر بنیان خوبی برده داران و بدی برده ها استوار بود. نیچه می نویسد:<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<br /></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
– Der Sklavenaufstand in der Moral beginnt damit, daß das Ressentiment selbst schöpferisch wird und Werte gebiert: das Ressentiment solcher Wesen, denen die eigentliche Reaktion, die der Tat, versagt ist, die sich nur durch eine imaginäre Rache schadlos halten. Während alle vornehme Moral aus einem triumphierenden Ja-sagen zu sich selber herauswächst, sagt die Sklaven-Moral von vornherein Nein zu einem «Außerhalb», zu einem «Anders», zu einem «Nicht- selbst»: und dies Nein ist ihre schöpferische Tat. Diese Umkehrung des werte-setzenden Blicks – diese notwendige Richtung nach außen statt zurück auf sich selber – gehört eben zum Ressentiment: die Sklaven-Moral bedarf, um zu entstehn, immer zuerst einer Gegen- und Außenwelt, sie bedarf, physiologisch gesprochen, äußerer Reize, um überhaupt zu agieren – ihre Aktion ist von Grund aus Reaktion. Das Umgekehrte ist bei der vornehmen Wertungsweise der Fall: sie agiert und wächst spontan, sie sucht ihren Gegensatz nur auf, um zu sich selber noch dankbarer, noch frohlockender ja zu sagen – ihr negativer Begriff «niedrig», «gemein», «schlecht» ist nur ein nachgebornes blasses Kontrastbild im Verhältnis zu ihrem positiven, durch und durch mit Leben und Leidenschaft durchtränkten Grundbegriff «wir Vornehmen, wir Guten, wir Schönen, wir Glücklichen!» Wenn die vornehme Wertungsweise sich vergreift und an der Realität versündigt, so geschieht dies in bezug auf die Sphäre, welche ihr nicht genügend bekannt ist, ja gegen deren wirkliches Kennen sie sich spröde zur Wehr setzt: sie verkennt unter Umständen die von ihr verachtete Sphäre, die des gemeinen Mannes, des niedren Volks; andrerseits erwäge man, daß jedenfalls der Affekt der Verachtung, des Herabblickens, des Überlegen-Blickens, gesetzt daß er das Bild des Verachteten fälscht, bei weitem hinter der Fälschung zurückbleiben wird, mit der der zurückgetretene Haß, die Rache des Ohnmächtigen, sich an seinem Gegner – in effigie natürlich – vergreifen wird.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
شورش بَرده در برابر اخلاق هنگامی آغاز خواهد شد که "کین توزی" ressentiment خود نقشی آفریننده بگیرد وبه زادن ارزش بپردازد: کین توزی آن موجوداتی که از واکنشی ناب، به معنای کاری کنش مَند، بازداشته شده اند، و بجای این گونه انتقام گرفتن دلشان فقط به تصفیه حسابی خیالی خوش میشود. در حالیکه اخلاق بزرگزادگان از تأیید پیروزمندانه ی خویشتنِ خویش رشد میکند، اخلاق برده از همان آغاز به آنچه که در "برون" است، یا "دیگر" ست ویا "خودِ خویش" نیست "نه" می گوید. و چنین "نه" گفتن کاریست آفریننده. این دگرریختگیِ نگاهست که ارزش را پدید می آورد- این فراتابیدن لازم بسوی برون بجای بازتاباندنِ آن بسوی خویشتن -- در گوهر "کین توزی"است. برای برپایی اَش، اخلاقیت برده همیشه نیازمند رویارویی با جهان است، جهانی که در برون از اوست. او از دیدی روانشناسانه، نیاز به یک انگیزگر برونی دارد تا بتواند کنشی را آغاز کند -- پس کنش او در بنیان واکنش است. اما شیوه ی ارزشگذاری بزرگزاده بَر واژ آنست ، او به یک هنگام هم کنش می کند و هم رشد. او به سپاسداشتی حتی بیشتر، به شادمانگیی حتی بیشتر در جُستجوی رویاروگَر خویش است تنها برای آنکه خویشتن خویش را پدیداری دهد- اندیشار منفی او از "پستی" ، "همگانی" و "بد" تنها انگاره ی یک رویارویی بی رنگ پس از وقوع در رابطه با اندیشار در بنیان مثبت اَش می باشد، براستی که او سرمَست است از زندگی و شور، که " ما شریفیم، نیکو، زیبا و خوشنود" . هنگامیکه شیوه ی سنجش شریف زادگان دچار اشتباه می شود و واقعیت را به ناروایی می گیرد، این رویداد درفضایی رخ میدهد که آنرا بخوبی نشناخته است. براستی، این فضائیست که دربرابرشناختن حقیقت آن مقاومت کرده است، این فضائی که از آن بیزارست را ، فضای مردم معمولی را ، مردم بی سروپا را، در شرایط ویژۀ بنادرستی داوری نموده است. از سویی دیگر می باید توجه کنیم که حتی فرض کردن احساس بیزاری و کوچک شمردن و یا برتری نمایی موجبِ نادرستیِ انگاره ی کسی که مورد رویگردانی واقع شده است می شود اما اینگونه کج نمایی به انداز بسیاری کم مایه تر از آن کج نمایی است که احساس انتقام جوئیِ مرد ناتوان است که با آن تنفر سرکوب شده اش، حمله می آورد نه که بر رویاروگر خویش که بل طبیعتاً بر مترسکی از او. </blockquote>
آیا این کین توزی مرد ناتوان در برابر برده دار بزرگوار در مّد نظر آقای آشوریست؟! اما این تعریف کین توزی هنوز تعریف کامل نیچه نیست. به کوتاه سخن، نیچه بر این باورست که سامان اداری کیش های مدیترانه ای اختلاف طبقاتی میان بزرگ زادگان و فرو مایه گان را از میان برد. و "گناه و خوبی" را جانشینِ"بدی و خوبی" ساخت . در سامانۀ این کیش ها ریختِ برونی نَبَرد و رزم تن به تن برای ماندگاری به ریختِ درونیِ اندیشارها ی گناه و تقصیر دگرگون گشت . و طبقۀ کشیشان و راهبان نقش بازجویان اندیشه را بعهده گرفتند . نیچه دراین بخش از "ریشه یابی اخلاقیاتش" به معنای "کین توزی" ressentiment کشیش ها می پردازد و آنرا جانشینی آزردگی بجای نفرت، و حسادت دغل بازانه بجایِ رزم توزیِ آشکار تعریف می کند.<br />
<br />
برای نیچه اندیشار کین توزی تنها در دشمنی او با مسیحیت پدیدار میشود . لحن کین توزانه ی او به ویژه در کتاب "دشمن مسیح" Der Antichrist خود بسیار آشکارست و اندیشیدنی است که چگونه این لحن را می توان در غربزدگی آل احمد یافت؟!<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Ich verurteile das Christentum, ich erhebe gegen die christliche Kirche die furchtbarste aller Anklagen, die je ein Ankläger in den Mund genommen hat. Sie ist mir die höchste aller denkbaren Korruptionen, sie hat den Willen zur letzten auch nur möglichen Korruption gehabt. Die christliche Kirche ließ nichts mit ihrer Verderbnis unberührt, sie hat aus jedem Wert einen Unwert, aus jeder Wahrheit eine Lüge, aus jeder Rechtschaffenheit eine Seelen-Niedertracht gemacht. Man wage es noch, mir von ihren »humanitären« Segnungen zu reden! Irgendeinen[1234] Notstand abschaffen ging wider ihre tiefste Nützlichkeit: sie lebte von Notständen, sie schuf Notstände, um sich zu verewigen... Der Wurm der Sünde zum Beispiel: mit diesem Notstande hat erst die Kirche die Menschheit bereichert! – Die »Gleichheit der Seelen vor Gott«, diese Falschheit, dieser Vorwand für die rancunes aller Niedriggesinnten, dieser Sprengstoff von Begriff, der endlich Revolution, moderne Idee und Niedergangs-Prinzip der ganzen Gesellschafts-Ordnung geworden ist – ist christlicher Dynamit... »Humanitäre« Segnungen des Christentums! Aus der humanitas einen Selbst-Widerspruch, eine Kunst der Selbstschändung, einen Willen zur Lüge um jeden Preis, einen Widerwillen, eine Verachtung aller guten und rechtschaffnen Instinkte herauszuzüchten! Das wären mir Segnungen des Christentums! – Der Parasitismus als einzige Praxis der Kirche; mit ihrem Bleichsuchts-, ihrem »Heiligkeits«-Ideale jedes Blut, jede Liebe, jede Hoffnung zum Leben austrinkend; das Jenseits als Wille zur Verneinung jeder Realität; das Kreuz als Erkennungszeichen für die unterirdischste Verschwörung, die es je gegeben hat – gegen Gesundheit, Schönheit, Wohlgeratenheit, Tapferkeit, Geist, Güte der Seele, gegen das Leben selbst... Diese ewige Anklage des Christentums will ich an alle Wände schreiben, wo es nur Wände gibt – ich habe Buchstaben, um auch Blinde sehend zu machen... Ich heiße das Christentum den einen großen Fluch, die eine große innerlichste Verdorbenheit, den einen großen Instinkt der Rache, dem kein Mittel giftig, heimlich, unterirdisch, klein genug ist – ich heiße es den einen unsterblichen Schandfleck der Menschheit... Und man rechnet die Zeit nach dem dies nefastus, mit dem dies Verhängnis anhob – nach dem ersten Tag des Christentums! – Warum nicht lieber nach seinem letzten? – Nach heute? – Umwertung aller Werte!</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
من مسیحیت را سرزنش میکنم؛ و برعلیه کلیسا هولناکترین اتهام ها را که یک شاکی می تواند بزبان آورد اشکار میدارم. از دید من این کیش بزرگترین گندیدگی قابل تصور است و در تلاش برآنست که نهایت گندیدگی را بر پا دارد زشتترین گندیدگی امکان پذیر را. کلیسای مسیحی در نابکاری خویش هیچ چیز را دست نخورده نگذاشته ست؛ همۀ ارزشها را به بی ارزشی بدل نموده و همۀ راستی را به دروغ و همه بزرگ منشی را به روانی فرومایه. بگذارید کسی به آن همه گستاخ باشد که بامن از ارمغان "انسانیت" آن کیش سخن بگوید! که ژرف ترین نیازهای این کیش وادار میداردش تا بر هر تلاشی برای از میان بردن پریشانی راه ببندد؛ چراکه او از پریشانی زیستن میگیرد؛ و پریشانی می آفریند تا که جاودانه شود... برای نمون کِرم ِ گناه: این کلیسا بود که نخست انسان را به این بینوایی دارا نمود! "برابری روانها در برابر پروردگار" -- این فریب، این بهانه برای کینه توزی rancunes همۀ دون-اندیشان - این اندیشار انفجارنده ، که به انقلاب می فرجامد ، انگاره ای مدرن moderne Idee، و پندارۀ واژگونی همه ی سامانۀ جامعه -- اینست دینامیتِ مسیحیت ... راستی را که چه ارمغانی از مسیحیتِ "بشر دوست" ! تا که از انسانیت باخود-دُشواری را بزداید، این هنر خود پژمردگی ، اراده به دروغ به هر بها، و بیزاری و دورجویی از همه انگیزه های نیکو و پاکدلانه، برای من، همه اینهایند " انسان گرایی" مسیحیت ! تنها کار کلیسا با همه آرمانگری های "تقدسی" و خونین اَش زالو پروریست و مکیدنِ و تهی کردن زندگی ست از همه ی خون ، همه ی شیفتگی، همه ی امید؛ دنیایی در ماورا برای آنکه بتوان همه واقعیت را انکار نمود؛ صلیب به آوند نشانۀ وِیژه از پنهانی ترین توطئه ی که هرگز شنیده شده ، در رویارویی با تندرستی، زیبایی، کامرانی، هوشمندی ... مهردلی -- در رویارویی با خود زندگی. من این اتهام جاودانه را بر علیه مسیحیت بر روی همۀ دیوارها خواهم نوشت، در هر کجا که دیواری بتوان یافت -- من نوشتنی میدانم که حتی نابینایان میتوانندش دید. .. من مسیحیت را یک لعنت بزرگ خواهم خواند، یک بسیار هرزگیِ درونی ، یک انگیزۀ بزرگ انتقام ، که ازبرای آن هیچ ابزاری به اندازه ئی بسنده زهرآلود، پنهانی، زیرزمینی و بَس خُرده نیست. من آنرا لکۀجاودان بر نژاد بشر می خوانم . و انسانیت گذشتِ زمان را خواهد شمرد از همان روز شوم dies nefastus که این بلا افتاد -- ار همان روز نخستِ مسیحیت! -- چرا که نه از آخرین روزش؟ -- از هم امروز؟ -- باز سنجی همه ارزش ها.</blockquote>
و تازه جالب اینست که در این بخش نیچه از واژه ی rancunes برای کینه توزی استفاده می کند ، ونه واژۀ ressentiment که او برای توصیف کینه توزی کشیشان بکار می برد. بگفته ی روشن تر آقای آشوری معنای ressentiment نیچه را بدرستی درنیافته اند زیرا مطمئناً ایشان روشنفکرانی مانند آل احمد را به خاطر اینکه چرا به رزم آوری آشکار بر علیه غرب نپرداخته تقبیح نمی کنند. ایشان می نویسند:<br />
<blockquote class="tr_bq">
آل احمد مفهومِ غربزدگی را، چنان که در حاشیهی کتابِ خود گفته است، از زبان احمدِ فردید شنیده بود و از او گرفته بود. من هنوز فردید را نمیشناختم و شاید نامی هم از او نشنیده بودم. امّا با خواندن کتاب، من که از نوجوانی بسیار کتابخوان بودم و در زمینههای گوناگون، از تاریخ و جغرافیا و علومِ سیاسی و اجتماعی و فلسفهی سیاسی، در حدِ امکاناتِ آن روزگار در ایران، دانشِ عمومی به نسبت گستردهای داشتم، به خطاهای کلانِ کتاب پی بردم و همان سال یا سالِ بعد نقدی بر آن نوشتم و به سیروس طاهباز سپردم که مجلهی آرش را منتشر میکرد. اما طاهباز جرأتِ چاپِ آن را نداشت. پس از یکسالی، یا بیشتر، که از چاپِ آن سر باز زد، با خشم مقاله را پس گرفتم و پاره کردم و دور ریختم. امّا خبرـ اش به گوشِ آلِ احمد رسیده بود. دو سالی پس از آن، زمانی که من کتابِ فرهنگِ سیاسی را منتشر کرده بودم و نسخهای هم به او داده بودم، شبی در میهمانیای مرا به کناری کشید و پرخاشکنان گفت که، «کتابِ تو غربزده است و از شرق در آن چیزی نیست.» من هم در پاسخ گفتم که، مکتبِ سیاسی به معنای دستگاهِ نظری فلسفی یا ایدئولوژیک، و همچنین علومِ سیاسی در کل، از غرب به ما رسیده است. چنین چیزهایی با چنین قالببندیهای تئوریک و مفهومی در شرق نداشتهایم. و باز به من پرید که، «تو هم آدمی هستی مثل احسان طبری. او هم خیلی باهوش بود»، اما چنین و چنان… و این که، «تو میترسی آن مقاله را دربارهی غربزدگیمنتشر کنی.» من هم گفتم، پس حالا منتشر میکنم. و رفتم و مقاله را دوباره نوشتم و در سالِ ۱۳۴۶ در نشریهی بررسی کتابچاپ کردم، که خودـ ام آن را برای انتشاراتِ مروارید درمیآوردم. شاید اگر او خود مرا تحریک نکرده بود دیگر به فکرِ نوشتن آن نمیافتادم. مقاله در فضای اهلِ کتاب بازتابِ گستردهای پیدا کرد و آلِ احمد هم از آن یکهای خورد و در بازبینی آن کتاب، چنان که خود در دیباچهی ویرایشِ دوّم آن نوشته است، اثر گذاشت. اما فضای جوشانِ انقلابطلبِ جهانِ سومی و سانسورِ ابلهانه و بسیار سختگیرِ رژیم سرگیجهدار میدانی برای نقدِ علمی و عقلی باز نمیگذاشت. چنان که مجموعهی مقالهای از مرا، که همین نقدِ غربزدگی در آن چاپ شده بود، در سالِ ۱۳۴۸ از چاپخانه بردند و خمیر کردند. خود مرا هم از سالِ ۱۳۴۹، به دلیلِ «سوابق سوء» سیاسی و قلمی و گناهِ چاپِ مقالهای در بابِ «دولت در جهانِ سوم»، در مجلهی جهانِ نو ، ممنوعالقلم اعلام کردند. ولی غربزدگی آلِ احمد پس از مرگاش پنهانی چاپ میشد و دست به دست میگشت. باری، غربزدگی ، با همه ضعفهای تحلیلی و سستی علمیاش، طرحکنندهی مفهومی شد که از نظرِ تاریخِ گفتمانهای روشنفکرانه در دیارِ ما و در زبانِ فارسی خودِ بسیار اساسیست و از راه نشانهای ذهنیتِ یک دوران و فضای روشنفکری جهان سومی ماست.</blockquote>
فرید نوین : متأسفانه در همۀ این گفتاکها گروهی از جامعه شناسان به مباحثه در فضایی آبستره می پردازند که به هیچگونه نمی توان درستی گفتارشان را با شیوۀ علمی اندازه گیری کرد و برابریش را با واقعیت سنجید. غربزدگی آل احمد پیش از آنکه یک متن جامعه شناسی باشد یک متن اقتصادیست. متنی که می توان گزاره های آن را اندازه گرفت . زیرا گفتاک اقتصادی گفتاکی فنی است که می باید بادیدی فنی به ارزیابی و سنجش گرفته شود و این جای اندوهست که بجای ارزیاب سنجیده بجای آنکه در باره ی ارزش گزاره های ساختار اقتصادی کتاب غربزدگی ؛ هنایش یک شیوه ی اندیشیدن بر تولید اقتصاد ی تک پایۀ مبتنی برنفت، بر جامعۀ شهرنشین مصرفی، یا هنایش از هم گسیختگی های نهادینه ها بر کمبود مهارت ها ؛ دستیابی به فناوری و دیگر دشواری های ازین دست گفتگو شود ارزیابی در سطح اندیشارهای روانی کین توزی که ابراز عقیده ای بی پایه وغیر قابل سنجش است و اینکه آیا "سوژه" دکارت در بنیان اندیشه بوده است یانه ویا با اساسٍ مُدِرنیته در آشتی بوده است و یا نه و دیگراز این گونه کلی بافی هایی بی ربط با یک کار مهین وپرارزش برخورد میشود. و حال آنکه در غرب حساب دانش با عقیده های مذهبی جداست و به هردو احترام گززاشته میشود. و روحانیونی هستند که دانشگاه هایی را تاسیس می کنند که درآن به جوانان یاد داده می شود که هنگامی که آسمان در اخر زمان شکافته می شود و گروهی از مردمان به فضا میروند چه باید بکنند و هیچ کس از اندیشمندان ازاین موضوع احساس خطر نمی کند و یا وقتی تونی بِلر نخست وزیر پیشین آنگلیس به کلیسای کاتولیک پیوست با همۀ باورها به اکسورسیزم و اخراج روح شیطانی و غیره. هیچ کس به موعظه و پرخاش و سرزنش نمی پردازد و هیچکس آنرا به نشان بیماری فرهنگ انگلیس نمیگیرد. روشن اندیشان ما اما هنگامیکه از آزادی سخن میگویند مقصودشان آزادی خودشانست و هیچ شیوه ی اندیشیدنی به درستی شیوه ی اندیشه آنان نیست و تمام بیماری های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ناشی از طرز فکر دیگرانست و اگر همه مانند آنها بیاندیشند همه ی دشواری چاره میشود. پس "دیگری" بهترست یا از آنها پیروی کند و یا خاموش بنشیند و از ابراز عقیده خودداری کند.<br />
<br />
گیتی نوین: به هر روی این گفتگو بدرازا کشید و این موضوع ها می مانند برای گفتگویی دیگر<br />
<br />
<br />
<br />
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<br /></blockquote>
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
<br /></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-17856813361224890232015-01-18T12:00:00.061-08:002023-04-06T19:25:36.116-07:00گفتگویی درباره ی مدرنیته ؛ غربزدگی ، جهان سوم و روشنفکران هانا آرنت ، ژان آنویی و برتولت برشت (بخش نخست)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";">گیتی نوین : گفتگوهای ما درباره ی نووایی برای چندگاهی به واپس افتاد. اما در این میانه گفتگوهای تازهئی را شنیدهایم از آقای ماشاالله آجودانی که به گمان من با بارهی گفتگوهای ما پیوندی نزدیک دارد و بهویژه من چنین میپندارم که برخی از داوشهای ایشان درباره ی مشروطه و آزادی و استقلال نیاز به بررسی و پاسخ دارد، به ویژه شیوهی غریب پژوهش ایشان در کتاب «مشروطه ایرانی» که آکنده از داوشهای بیپایه و بررسی نشده است و در این ویژهگی به کتاب های دوستشان آرامش دوستدار، به ویژه کتاب «امتناعتفکر» او، میماند. اما پیش از آنکه به این کتابها بپردازیم شاید بهتر باشد که با کوتاههیی از نوشتهی شما زیرآوند «جهان سوم و روشنفکران» که در مجله خوشه سال ۱۳۴۷ منتشر شد این بخش از گفتوگو را آغاز کنیم.</span><br />
<span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><br />
</span> <span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";">فرید نوین: البته آن نوشته در آن هنگام شاید به خاطر بیم از ساواک، و یا شاید به دستور آن سازمان، آنچنان سانسور و تکهپاره شد که آنچه از آن بهجا ماند و چاپ شد نوشتهیی، از دیدمن، بی سروته شده بود. به ویژه یکی از بخشهای بنیادی آن نوشته که بریده شده بود بخشی بود که به بررسی اقتصادی پیآمدهای استعمار در جهان سوم می پرداخت ودر بخشی ازآن پارهئی ازنوشتهئی از رابرت کندی را برگردان نموده بودم که به خیزشهای مردمی جهان سوم میپرداخت. در آن بخش از نوشته که در "جهان سوم و روشنفکران" آورده شده بود آمده بود:</span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; font-size: large;">"شورشها همیشه برسر بهدست آوردن قدرت بروز کرده است و شورشیان هرگاه در میان اهالی شهرها و مردم هوادارانی یافتهاند توانستهاند با ایمان پشتیبانان خود، هر سیاستی را که در چالش آنهاست از میان بردارند و به پیش بروند. تنها حکومتهایی میتوانند از این گونه خطرات به ایمن باشند که کارآ بوده و خواستههای مردم را به جایآورند. و گرنه بمباردمانها و ارتشهای مدرن و مکانیزه کاری از پیش نخواهند برد." </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> <span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";">کندی سپس از پیروزیهای شورشیان چند صدتنهی قبرسی در رویاروئی با نیروهای انگلیس و شورشیان الجزایری در چالش با فرانسه با همه نیرومندی نیروی هواییاَش و پیروزی ویتکنگها در ویتنام نمون میآورد. و البته پیام این نوشتهی او روشن بود، رژیم میباید خواستههای مردم را بشنود و دشواریهای آنها را چارهجوئی و درمان نماید. و گرنه داشتن ارتشی بزرگ به کار نخواهد آمد و دیر یا زود مردمان به پیرامون پرچمی گرد خواهند شد و رژیم را سرنگون خواهندکرد. شادروان شاملو برگردان مرا از آن نوشتهی رابرت کِندی درهمان شمارهی خوشه چاپ کرد . ولی بیرونکشیدن و بریدن بخشهایی از آن برگردان و پرخیدههائی به نوشتههای هانا آرنت در نوشتهی "جهان سوم و روشنفکران" در زیر فشار ساواک موجب شد که آن نوشته از دیدمن یکپارچهگی و همآهنگی منطقی خود را تا اندازهئی زیاد از دست بدهد.</span></span><br />
<span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><br /></span></span>
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";">گیتی نوین : با این همه در آنروزها بسیاری از فرهیختهگان نوشتهی"جهان سوم و روشنفکران" را با ارزش مییافتند، و شاید از همین رو بود که شاملو آوند آن نوشته را در روی جلد آن شمارهی خوشه چاپ نمود. ولی به هر پیآمد، در اینجا هدف من این ست که پس ار چهل و چند سال شما بخشهایی از آن نوشته بریده شده را که به گوالیدن نووایی --و یا دیسکورس مدرنیته -- پیوند داشت دو باره بازسازی کنید و اصولا روشن کنید که چرا از بهکار بردن دو واژه ی نووایی و غربزدهگی در آن نوشته پرهیز نموده بودید. به ویژه در پیشدرآمد به چاپ رسیدهی آن نوشته در خوشه که چنین آغاز میشد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; font-size: large;">از دههی ششم این قرن جهان بهنقطهی عطف هیجانانگیزی گام نهاده است و در این میان ملل جهان سوم بهسان نوزادی که دوران ِکودکی را طینکرده بهمرحلهی بلوغ پا نهاده است آشفته و نگران هستند.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; font-size: large;">اگرچه تحول و دگرگونی به عنوان یک جبر اجتنابناپذیر از قرن هجدهم به بعد مورد توجه واقع شد و هرازگاهبهگاه بر پیشانی هر دگرگونی برچسب انقلاب الصاق میشد اما آنچه که در واقع رخ دادهبود چیزی بهجز یک تحول تدریجی "Evolution" نبود. نهایت اینکه هر گاه این تحول محسوستر میشد نام انقلاب را زیب پیکر خود میکرد.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> انقلابهای بزرگ چه در عرصهی سیاست و حکومت ، بهصورت انقلابکبیر فرانسه و چه در پهنهی علم و هنر نظیر رنسانس و چه در زمینهی اقتصاد وصنعت بهشکل انقلاب صنعتی اگر چه همه بهظاهر انقلاب نامیده میشدند در ماهیت امر جز یک تحول تدریجی یعنی خروج از یک مرحله و ورود بهمرحلهئی دیگر (که بلافاصله پس از آن واقع شده بود) نبودند . مگر نه اینکه انقلاب کبیر فرانسه با تمام قدرت دگرگون کنندهاش در یک محیط تبآلوده هنگامیکه زمان در آخرین فرصت خود ایجاب میکرد زاده شد و زمانی نه چندان دور پس از حدوث خود با رجعتی سریع بهمراحل طیشده در گذشته بازگشت . و یا سالها پس از رنسانس هنوز بیداردلان را حصار سنتها و کجاندیشیها در ورطهی هولناک سکوت و سکون نگاه داشته بود و انقلاب صنعتی با تمام مظاهر خیرهکنندهاش و با تمام شگفتآوری جهش شگرفاش هنوز نهتنها پا بستهی دیو دَدروی جنگ است که بل زاییده و جیرهخوار آن بهشمار میآید.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJrWnLiB2Gm4Chr21KvsJVOdnrbzKETtq9W9-f2gFdFy4HsZ9DC2dhR2Yr6PmOBJvdkWvqr6KdgzQnnihSfLBdU88XRuZ6tPHp_upK5Mi5QuOUs96ATX2l5rhILw4wDy4CS2vd7h0S0io/s1600/IMG_0712.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="777" data-original-width="1600" height="308" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJrWnLiB2Gm4Chr21KvsJVOdnrbzKETtq9W9-f2gFdFy4HsZ9DC2dhR2Yr6PmOBJvdkWvqr6KdgzQnnihSfLBdU88XRuZ6tPHp_upK5Mi5QuOUs96ATX2l5rhILw4wDy4CS2vd7h0S0io/s640/IMG_0712.jpg" width="640" /></span></a></div>
<span style="font-size: large;"><br />
<span>جالبست که این نوشته هنگامی نوشته شده است که اتحاد جماهیر شوروی هنوز پابرجا بود و بسیاری را باور بر این بود که انقلاب اکتبر آن کشور انقلابی پایدار و دگرگونیئی همیشهگی را در تاریخ جهان بر پایهی دیدگاههای مارکس پدیدار نموده است و البته چنین نبود و چنان نیز نماند. شما سپس بروندها و شرایط یک انقلاب راستین را برمیشمرید که عبارتاند از وقوعی ناگهانی، تداوم و ثبات (بدون آنکه امکانی برای بازگشت بهمراحل طیشده در گذشته باقی بگذارد)، استقلال و به خود پائی آن و عدم وابستهگی بهعوامل مادی. شما جنبش آزادیخواهی ملتهای زیر سلطهی استعمار را انقلاب راستین شناختهاید و مینویسید.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";">در این تحول اساسی بشر مهمترین گام را برمیدارد ودر پی شناخت ارزشهائی تازه برمیخیزد. ارزشهایی که ساختهی تصورات و موهومات او نباشد . ارزشهایی که از بطن عقدههای ناشی از محرومیت بهوجود نیآمده باشد . و بالاخره ارزشهایی که بهوسیله طبیعت بهعنوان "ارزش" مورد قبول واقع شده است (به تاکید میگوییم که در اینجا قصد ما پرداختن به مفهومی که لاک و روسو تحت عنوان "قوانین طبیعی" اعترافشان داشتند نیست چراکه آنان برای ارائه مفاهیم خود به تعاریفی غیرواقعی و قراردادهایی خیالی برخاسته بودند) و در این کاوش بزرگ تمام جهانیان سهیم هستند"</span> <span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"> </span></span></blockquote>
</div>
</div>
<div dir="rtl">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXdJ9bVuhgqoASKuCwYLYV5O-MsjUBxooFxN511j0-17kUFtH1H6jEQRXMDKc-EeUW-JCzF0a4PgMBATIFh82ZKJnPdqBU7-tSlqk1Vi2UwEfEgJu5198kck_cud_TH7rfVqJct4VJE3Y/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXdJ9bVuhgqoASKuCwYLYV5O-MsjUBxooFxN511j0-17kUFtH1H6jEQRXMDKc-EeUW-JCzF0a4PgMBATIFh82ZKJnPdqBU7-tSlqk1Vi2UwEfEgJu5198kck_cud_TH7rfVqJct4VJE3Y/s1600/a.jpg" style="background: transparent; border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.098) 0px 0px 0px; padding: 0px; position: relative;" width="326" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">هانا آرنت: مدرنیته دورانی است که در آن گذشته دیگر نمیتواند بنیانی باشد برای نگاهداری بار سنجش و اطمینان. این دورانی است که آن کسان که سنجهها و ارزشهای سنتی خویش را از دست دادهاند میباید به جستوجو برای زمینههای تازهئی برای مفهوم جامعهی انسانی باشند.</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین : بله، پیام آن نوشته این بود که آزادی از زیر یوغ و بند استعمار، بهراستی انقلابی راستین است که شعلهی آن هرگز خاموش نخواهدشد. متأسفانه همانگونه که گفتم بخش بزرگی از نوشتهی «جهان سوم وروشنفکران» به همراه بررسیهایی از اندیشارهای هانا آرنت Hannah Arendt درکتاباَش زیر عنوان «چگونهست انسان» Human Condition که به برآیندهای مدرنیته پس از جنگ دوم جهانی می پرداخت بریده شده بود. به هر روی، داستان این بود که بسیاری از آن نشانهها و آسیبهایی را که آرنت در کتاباش برمیشمرد را، میتوانستیم در جامعهی آنروزگاران ایران، باهمهی اینکه هنوز در مراحل ابتدایی صنعتیشدن بود، ببینیم. ارزشهایی که من در آن نوشته به آنها اشاره می کردم ارزشهای برابری شهروندان دربرابر قانون و آزادی برآمده از شهروندی</span><span> بود. به ویژه میخواستم به نقش روشنفکر در برجستهتر نمودن این ارزشها پافشاری نمایم. در اینجا با هوده ست یادآور شوم که چندهفته پیش از این نوشته من در نقدی بر نمایشنامهی آنتیگون ژان آنویی به نقش روشنفکران جهان سوم در رویاروئی با فرمانروائی خودکامه اشاره کرده بودم و آن نقد مایهی مباحثهیی شد با هوشنگ حسامی که در پاسخ به خردهگیری من به برداشت ژانآنوی به شدت از او دفاع نموده بود .</span><br />
<span><br /></span>
<span>گیتی نوین: ما در بخشی از این گفتوگو در بارهی آن نقد جنجالبرانگیز که به نقش روشنفکر در جهان سوم میپرداخت، در پیوند با برخی از دیدگاههای آقای آجودانی در بارهی ناسیونالیزم فرهنگی، به بررسی خواهیم پرداخت. ولی با در دید داشت به اینکه چنین مینماید که آرنت در کتاب «چگونهست انسان»اَش در بارهی وضعیت انسان در جامعههای صنعتی غرب سخن میگوید و نه درباره ی انسانِ جهان سوم، پس پیش از آنکه به آنتیگون و بارهی ناسیونالیزم فرهنگی بپردازیم باهوده است که ببینیم چرا در آن نوشته به «چگونهست انسانِ» آرنت تمرکز کرده بودید؟ هرچند مارگرت کَنووان Margaret Canovan در پیشدرآمد کتاب آرنت مینویسد که او بیش از هرچیز «نگرشپرداز آغازهاست» و من میتوانم انگار کنم که جهان پس از استعمار برای کشورهای آزادشده گونهئی آغاز را پدیدآورده بود و من میخواهم بدانم که آیا شما از این دیدگاه به کتابآرنت نگریسته بودید یا که نمای دیگری از کتاب او را در دید داشتید؟ </span><br />
<span><br /></span>
<span>فریدنوین: باید بگویم که برای من چارچوب بررسی آرنت از این دید کشاینده بود که او این راستی را در همتودهگیهای کنونی در دید داشت که همتودگیها جامعههائی یکپارچه نیستند. هر تن از شهروندان در یک همتودهگی دارای جهانبینی ویژه خود میباشد که در سازمان دادن به همتودهگی برخی از بخشهای آن جهانبینی میباید به ناچار کنار نهاده شود ولی این کنار نهادن به میانهی از میان رفتن آن بخش از جهان بینی نیست . به سخنی دیگر همتودهگی همواره میباید به بخشهای کنار گذاشتهشده نگرش شهروندان بیآزرمی نشان ندهد. </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>آرنت میان کار، پیشه، و کنش تمیز قائل میشود، «کار» آن بخش از تلاش آدمی در زندگی ست که برای خود و خانوادهاش انجام میدهد مانند بردن فرزندان به کودکستان و دکتر و زمینبازی و یا آماده کردن غذا ، «پیشه» آن بخش از کارست که به ساختن یک کالا و یا خدمت در همتودهگی میپردازد، و «کنش» آن بخش از فعالیت شهروندی در پیوند بادیگر شهروندان ست.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>در آن روزها افزایش در آمد نفت به ایران پروا میداد که به راستی بهسوی صنعتیشدن میانبر بزند و بنابراین برخی از دشواریهای انسان جهان صنعتی مانند درهمریختهگی پیوندهای همتودهگی و ازخودبیگانهگی و فروریزش ارزشها باشتابی تند در حال پدیداری بود و درهمانحال آن دشواریها با کمبودها و نارسائیهای دامنگیر جهان سوم، درهم آمیخته بود، ناهنجاریهائی مانند هجوم کالاهای مصرفی وارداتی که موجب ناپدید شدن صنایع کوچک و بیکاری پیشهوران و سرمایهداران خرد میشد و یا خالیشدن روستاها و دشواریهای زاغهنشینی در کنارههای شهرها و غیره که مزید بر علت بود. به هر روی</span><span> کتاب</span><span> آرنت پوشش خوبی بود برای اجتناب از سانسور تا بتوان برخی از این دشواریها را در شرایط و بروندهای سیاسی آنروزها با خواننده در میان نهاد. آرنت در این کتاب جهان "</span><span>مدرنیته-زده" را جانشین جهانی برباد رفته برای انسان قلمداد میکند به این میانا که در این جهان نو:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فضای همگانی کنشکرد و گفتوگو جای خویش را به جهان فردی بهخودپردازی introspection و پیگیری از سودجوییهای اقتصادیِ شخصی داده است. مدرنیته روزگار "جامعهی انباشته" mass society است که درآن اندیشار "جامعه" در میان اندیشارهای شناختهشدهی پیشین مانند "کسانهگی" و "همهگانهگی" برجسته میشود، در این جامعه، اندیشار انسان به مثابه "جانداری کارکن" animal laborans بر اندیشارهای اندیشیدن و کردار چیره میآید. این گاهاد روزگار کارمندان اداری و پیشههای بینامونشان است که برجایگاهِ سیاست و کنشکرد نشستهاند. روزگاری که مَهینان elites در سلطهاند و افکارعمومی را دستکاری مینمایند. این عصریست برآمده از نهادی شدن دهشت و خشونت، که ریختهای حکومتی همهزورگو totalitarian مانند نازیسم و استالینیسم را پدید آورده است. این گاهادیست که در آن تاریخ به آوند یک "روندار طبیعی" جایگزین "تاریخ" به آوند بافتی از کردهها و رویدادها شده است و جایی ست که همسانهگی و دنبالهروی جایگزین بسیارگونهگی و آزادی شده ست، جاییکه انزوا و تنهایی بر همبستهگیهای انسانی و همهی ریختیهای همزیستی چیره شدهست و در کنارهمباشیدن </span><span style="font-size: large;">را فرسوده نموده است. مدرنیته چرخهئی است که در آن "گذشته" دیگر نمیتواند </span><span style="font-size: large;">پایهیی باشد </span><span style="font-size: large;">برای نگاهداری بارِ سنجیدن و اطمینان</span><span style="font-size: large;">. این روزگاری است که آنها که اندازهها و ارزشهای سنتی خویش را از دست دادهاند میباید به جستوجو برای زمینههای تازهئی برای مفهوم جامعهی انسانی باشند. </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> در جامعهی نووای در حال گسترشی پر شتاب در ایران، همانگونه که آرنت پرتو میافکند، انسان در حال از دست دادن نقش و ماهیت و کیستی انسانی خویش بود و داشت به دگردیسیئی دچار میشد که از او ماشینی میساخت که از "کارکرد" آن تنها انتظار "بازدهئی" از پیش تعیین شده میرفت، اندیشارِ "آزادی" در جامعهیی که در آن انسانها میباید همه یکسان و همانندهم باشند، البته اندیشاری آزاردهنده و ناگوار ست. افزون برآن، توصیفِ "عصری برآمده از نهادی شدن دهشت و خشونت" بهراستی توصیفی رسا از شرایط سیاسی آن دوران در رژیم شاه بود. دوران "کارمندان اداری و پیشههای بینام و نشان ... که برجایگاهِ سیاست و عمل نشستهاند. عصری که مَهینان elites در سلطهاند و افکارعمومی را دستکاری مینمایند." شاید تنها کسانی که با پرداخت رشوه از دربان یک نهاد تا هر مسئول بالاتر میتوانستند کار خویش را در ادارههای آنروز به راه بیاندازند میتوانند میانای این نوشتهها را دربیابند.</span><br />
<span><br /></span>
<span>نوشته بودم که "از دید آرنت، "کار" برای کارل مارکس با " گرش" یک برزگر، آهنگر، مسگر و </span><span> "گارش" یک </span><span>آموزگار و دیگر پیشه ها تفاوت دارد. کار برای مارکس نه به آوند پیشهی "انسانی پیشهگار" homo faber که از فضیلتهای انسانی برخورداست انگارشده، که بل این کار پرولتاریا ست که همانند "کارِ" حیوانی کارکن animal laborans برداشت شده است و این سان خوانش، مارکس را به گونهئی "ناهماهنگی ریشهئی" گرفتار میدارد. آرنت مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه از دید مارکس کار یک "نیاز جاودانی بربار شده ازسوی طبیعت" بود، زیرا بهگمان او بسیار از مردمان و فعالیتهای بارزای انسان، مانند انقلاب، را "هدف" این نبوده است که طبقههای کارگر را آزادی ببخشند که بل آماج برآن بوده ست که انسان را از بند کارکردن رهایی دهند. تنها هنگامیکه کار از میان برداشته و نابود شود "سرزمین آزادی" جاگزین "سرزمین نیاز" میگردد.(. ..) مارکس در همهی مراحل کارش انسان را جانوری کارکن animal laborans تعریف میکند و سپس اورا به جامعهئی رهنمون میشود که در آن دیگر به این بزرگترین و انسانیترین کنشها نیازی نیست. چنین است که ما در میان دو گزینهی ناخوش سرگردانیم یا بردهگی پُرتولید و یا آزادی بیتولید؟</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> میباید در دید داشت که آرنت در کتاب «چگونهست<i> انسان»</i> اش میان "جهان مدرن" و "گاهاد مدرن" تفاوت مینهد. برای او گاهاد نووا یا مدرن در سدهی هفدهم آغاز شده و در ابتدای سدهی بیستم به پایان رسیده است. اما جهان نووا با انفجار نخستین بمب اتم در هیروشیما آغاز گشته ست. جهان مدرن جهانی ست ساختهگی، دنیایی انباشتهشده از تلفنها وتلویزیونها و اتومبیلها و بزرگراهها و بانکها و پیوندهای دفاعی و بازرگانی وغیره که صنعت مدرن برپایشان کرده ست و اینها همهی پیرامون زیست انسان را دگرگون کردهاند. بهگفتهی آرنت نخستین مرحلهی پیدایش مدرنیته که در میان سدههای شانزدهم ونوزدهم آغاز شد به "از-جهان-بیگانگی" انسان مدرن انجامید و در این سالها بود که " جامعه" به مفهوم نووای آن پدیدار گشت.</span><br />
<span><br /></span>
<span>گیتی نوین: باید بگویم که هنگامی که اخیرا من کتاب آرنت را برای این گفتگو میخواندم از تیزهوشی و دوراندیشی او در بارهی «هوش ساختگی» Artificial Intelligence یا AI درشگفت شدم . چون در هنگام نوشتن این کتاب «هوش ساحتگی» هنوز به اهمیتی مانند امروز نرسیده بود. آرنت در آن پاراگراف به این دشواری فیزیک کوانتوم اشاره کرده بود که مایهی گسستهگی دانش و اندیشه شده است. و از اینرو چون این پیوند از میان رفته است انسان در آینده به ناچار به بردگی «هوش ساختهگی» درخواهد آمد. او مینویسد: </span></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><span><span style="font-size: medium;"><blockquote><div dir="auto" style="background-color: white; color: #050505; font-family: Roboto, Helvetica, Arial, sans-serif; white-space: pre-wrap;">"The trouble concerns the fact that the “truths” of the modern scientific world view, though they can be demonstrated in mathematical formulas and proved technologically, will no longer lend themselves to normal expression in speech and thought. The moment these “truths” are spoken of conceptually and coherently, the resulting statements <span style="font-family: inherit;"><a style="color: #385898; cursor: pointer; font-family: inherit;" tabindex="-1"></a></span>will be “perhaps not as meaningless as a ‘triangular circle,’ but much more so than a ‘winged lion'” (Erwin Schödinger). We do not yet know whether this situation is final. But it could be that we, who are earth-bound creatures and have begun to act as though we are dwellers of the universe, will forever be unable to understand, that is, to think and speak about the things which nevertheless we are able to do. In this case, it would be as though our brain, which constitutes the physical, material condition of our thoughts, were unable to follow what we do, so that from now on we would indeed need artificial machines to do our thinking and speaking. If it should turn out to be true that knowledge (in the sense of know-how) and thought have parted company for good, then we would indeed become the helpless slaves, not so much of our machines as of our know-how, thoughtless creatures at the mercy of every gadget which is technically possible, no matter how murderous it is."</div></blockquote></span></span></div><div style="text-align: right;"><span><span style="font-size: x-large;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span><span style="font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;"><span>ما میباید این موضوع را در این گفتوگوها بیشتر بازکنیم. اما چون باره این بخش از گفتگو نقش روشنفکران در جهان سوم است، و با همهی اینکه ما به نقد شما از نمایشنامه آنتیگون و پاسخ هوشنگ حسامی در بارهی این نقش که به راستی در بارهی اندیشار «آزادی» ست بررسیئی موشکافانه خواهیم داشت. اما در اینجاخوبست به نقش روشنفکران ایران در آغاز مدرنیته بپردازیم و ببینیم آنان با «گاهاد نووایی» چگونه برخوردی داشتند.</span><br />
<span><br /></span>
<span>این در اروپا بود که گاهاد مدرنیته در سدههای شانزدهم تا نوزدهم پدیدار شد، والبته ما در گفتوگویی دیگر اشاره کردهایم، که اینکه برخی انقلاب صنعتی را برآمدهئی از پدیداری مدرنیته خواندهاند با بسیاری از گواهههای تاریخی سازگار نیست. و اصولا همانگونه که گفتهایم "انقلاب صنعتی" شناسه یا متاناراتیوی است که فردریک انگلس و برخی از جامعهشناسان فرانسوی برپایاَش کردهاند، و در پساتر آرنولد توینبی آنرا در انگلیس رایج ساخت. وگرنه رویش و پیشرفت فناوری در سدههای سیزده و چهارده نیز دیده میشد و این پدیدهی استعمار و استثمار و نیروی کار ارزان برآمده ازآن، به ویژه در فرم بردهداری، بود که به رشد صنعت و فناوری در غرب شتاب بخشید. </span></span><span style="font-size: x-large;"> </span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span><span style="font-size: x-large;">منورالفکران آغاز دوران نووائی در ایران: </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>ميرزا فتحعلى آخوند زاده، میرزا آقاخان کرمانی، سید جمال الدین افغانی وعبدالرحیم طالبوف</span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCCTY2Ix2pxqUIXjitKCB8psq8ReCqvftxPv1sfxebi8WeVDrShojg8e4TV1KKpcTUd2h7DuN-BcNg5W9_74Fc3BwfLGovePqlrIwIuy-Z6_v5FUJMwxWjlg797Yd6IhrLMTpG0XTNnEI/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="492" data-original-width="1600" height="196" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCCTY2Ix2pxqUIXjitKCB8psq8ReCqvftxPv1sfxebi8WeVDrShojg8e4TV1KKpcTUd2h7DuN-BcNg5W9_74Fc3BwfLGovePqlrIwIuy-Z6_v5FUJMwxWjlg797Yd6IhrLMTpG0XTNnEI/s640/a.jpg" width="640" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> (از چپ) ميرزا فتحعلى آخوند زاده، میرزا آقاخان کرمانی، سید جمال الدین افغانی وعبدالرحیم طالبوف</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<br />
<span> فرید نوین: بله ، همانگونه که در یکی از این گفتوگوها هم اشاره کردهایم، عصر مدرن در ایران در آغاز سدهی هیجدهم، در هنگام پادشاهی فتحعلیشاه آغاز شد. و آن هنگامی بودکه جنگهای ناپلئون و بازیهای موازنهی قدرتهای اروپائی و گسترش سیاستهای استعماری روسیه وانگلیس در ایران «مدرنیته» را به ایرانیان ارمغان آورد. و این شاید یک سده در پساتر از اروپا بود، یعنی پس از آنکه صدها اختراع و اکتشاف در فیزیک و شیمی و دیگر دانشها در اروپا رویداده بود. به گفتهئی دیگر، هنگامیکه «گاهاد نووائی» به ایران درمیرسید هِنری دِرپِر، </span><span>نخستین</span><span> عکس را از نبولای ارویون برداشته بود و تاماس ادیسون به آزمودنهای الکتریکیاَش سرگرم بود و اولین کارخانهی برق را بر پاساخته بود، و دوگالد کِلِرک نخستین موتور دوضربه را ساخته بود و رابرت کُخ باکتریای بیماری سل را یافته بود و لويیجی پالمیِری اثر گاز هلیوم را بر زمین یافته بود و جرج ایستمن فیلم عکاسی را پدید آورده بود و لودویک بولتزمن قانون پرتوافشانی پیکرهی سیاه را از اصول ترمودینامیک بنیان نهاده بود و جان بالمر فرمول تجربی خطهای دیدنی اتم هیدرژن را یافته بود و هنریش هرتز وجود موجهای الکترومگنتیک را در میان بسی دیگر از یافتههایش اعلام مینمود و بسا بسیار از فناوریهای پیشرفتهی دیگر، </span><span>شومبختانه، منورالفکران ما مانند آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی و سیدجمالالدین افغانی، که اروپا دیدههای آن روزگار بودند، هنوز تفاوت میان تکنولوژی و دانش را درنمییافتند و بر این انگار بودند که تکنولوژی همان علم است. بهناگاه در آغاز «گاهادنووائی» در ایران گونهئی آیینِ و باور به چیزی موهوم، یا به سخن لئوتارد به متا ناراتیوی، که "علماَش" </span><span>میخواندند و میپنداشتند برپاشد. در زبان انگلیسی گفتهئی هست که میگوید: «دانشی اندک، چیز خطرناکی است» </span><span style="background-color: white; color: #252324; font-family: "Source Sans Pro"; text-align: left;">a little knowledge is a dangerous thing’</span><span> این گفته از نوشتهئی از سرودهسرای انگلیسی الکساندر پوپ گرفته شده است که نوشته بود «کمی یادگرفتن چیز خطرناکی است» ‘a little learning is a dangerous thing’. و درستی این گفته از هنایش اندیشارهای این منورالفکران از آغاز نووائی تا به امروز پدیدارست.</span></span></div><div style="text-align: right;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>چرا که کمتر کسی بود که دریابد که دانش اندیشاریست بر پایه احتمالات، و پیشگزاره hypothesis و پیشنهاد یک نگرش theory و آزمون و آزمودن و به دیگر بار آزمون و آزمودن. آنچه را که امروز گمان میکنیم که میدانیم و فهمیدهایم و «دانش» است با مشاهدههایی تازه، میتواند به آکنده واژگون شود. بهجای آنکه بخواهیم به همهی سنتهائی که فرهنگ ما را پدید آوردهاند پشت کنیم، و درگیر بگومگوهائی پایانناپذیر، سترون و نابرومند شویم، میبایدبکوشیم تا به تکنولوژی دست یابیم تا بتوانیم در تمدنی که شهروندان را برابر میدارد و امکان آزادی را پدید میآورد به اندیشارِ "آزادی" شدستگی ببخشیم. زیرا همانگونه که تاریخ نشان میدهد فقرِ تکنولوژی، به از دست دادن فرجامین همهی بنیانهای تمدن و آزادگی خواهد انجامید. اما منورالفکران ما همه هَمّ و غمشان بحث و جدالی بیهوده در بارهی مضار و «خرافههای دینی» بود. انگار که باورمندان با خواندن نوشتههای آنان دست از همه باور و اعتقادهای خود خواهند شست. داستان اینست که منورالفکران ما آنچنان غرق در اندیشیدن درباره ی دین بودند و هستند که گروهی تنها راه پیشرفت و سعادت و چارهی همه نقائص و کمبودها را در ازمیان برداشتن دین میبینند و گروهی دیگر همهی چاره را در پیروی از دین. برای نمون</span><span> میرزا آقاخان کرمانی تعریف کهنهی علم را از "فیلوزوفهای" فرانسویِ «دانشنامه» یا انسیکلوپدیا میگرفت و مینوشت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> یعنی علم مبدأ اشیاء را که چگونه هر چیز پیدا شده و علم حال اشیاء، که چرا بدین صورت است و علم مأل که چه خواهدشد، بعد از این کاملاٌ بداند. و علم مبدأ و حال و مأل اشیاء مربوط به یکدیگر ست ؛ و تا از مبدأ شروع نشود، حال دانسته نخواهد شد و تا حال دانسته نشود، مأل فهمیده نمیشود.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">و پیدانیست که کدام دانش به مبدا یا آغاز یک پدیده (مرغ یا تخممرغ) دست یافتهاست! این باور غریب که در آن هیچ اشارهئی به آزمودن و گزاره و آزمایش نشده است خود به خرافه نزدیکترست. زیراکه بدون هیچ اشاره به گواهههای تاریخی، احتمال ها، کاربرد منطق و پیروی از شیوهی دانش نتیجه میگرفت که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">مقصود ما از بسط این سخن در مسئله علم این بوده که علم عبارت است از ادراک منافع و مضار این عالَم، و عالِم ملت، آن فیلسوفی است که منافع و مضار ملت خود را دانسته و حسهای خفته ایشان را به سخن یا ترتیبی دیگر بیدار کند.</span></blockquote>
</div>
</div>
<div dir="rtl">
<span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;"> روشن است که </span><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;">گسترش دادن </span><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;">این گونه ادعاهای بیپایه مانند «ادراک به منافع و مضار ملت»، که گویی در سیاست و در اقتصاد مکتبهای گوناگون در بارهی شناسائی سودها و زیانهای این جهان وجود ندارند و این «ادراکها» به گونهیی یکپارچه با یکدگر سازگارند، سود وزیان های هرکنش اقتصادی برای نمون با در نظرگرفتن متغیرهای گوناگون و مقطعهای زمانی بلندمدت، میانه مدت و کوتاه مدت دگرگون میشود. برای نمون دردههی ۱۹۶۰ گفتوگوئی در گاهنامههای اقتصادی میان فریدمن و مِیزلمن از یک سو و آندو و مُدیگلیانی از سوی دیگر در گرفت که به خاطر حرف نخست این نامها FM از یکسو و AM از سوی دیگر به نبرد ایستگاههای رادیوئی موج </span><span style="color: #222222; font-size: large;">FM</span><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;"> و موج </span><span style="color: #222222; font-size: large;">AM</span><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;"> پرآوازه شد. داستان این بود که فریدمن و میزلمن با نوشتن و سنجش معادلهئی با برخی متغیرهای بانکی نشان میدادند سیاستهای پولی برای برپائی ثبات اقتصادی کارآتر هستند و آندو و مدیگلیانی با افزودن و کاستن متغیرهائی دیگر نشان میدادند که سیاستهای مالی برپایه الگوی اقتصادی کینز کارآترند. آنها که با شگردهای آماری آشنایند میدانند که همیشه میتوان بررسی آماری را به گونهئی انجام داد که پیآمدی به دلخواه را نشان دهد. هرچند این بحثی تکنیکی است و منظور من در اینجا تنها این ست که بگویم «علم» و «دانش» برخلاف نظر عوام «حقیقت» را نشان نمیدهند که بل راههای چارهئی را نشان میدهند که برای چندگاهی کار میکنند تاکه رفته رفته از کار بیافتند و چارهی بهتری یافت بشود.</span></div><div dir="rtl"><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl"><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;">به هرروی، درگیری در گفتوگو دربارهی اینکه باورهای دینی خرافهاند یا نیستند، بارآمدی بهجز سردرگمیِ بیشتر نداشت . در راستی، سوسیالیستها دخالت دولت در اقتصاد را لازم و مفید میدانند و برواژ با آنها، کنزرواتیوها آنرا زیانبار و آسیب زا میبینند، گروهی برآنند که کشور میباید به گسترش صنعت بپردازد و گروهی دیگر توسعهی کشاورزی را راه چاره میدانند. تا هنگامیکه درنیافتهایم که علم تنها به یاری آمار و اندازهگیری و سنجش پیشگزارهها ست که میتواند «دانشی راهبردی برای هنگامی چند» بشود سخن گفتن در بارهی «دانش» به گونهئی بریده و گسسته از دریافت «شیوهی دانش» ما را به هیچ کجا نخواهد رسانید. البته، میرزا آقاخان بهسانی نژادپرستانه که هنوز در میان بسیاری از منورالفکران ما در رواج است، به اعراب ناسزا میگفت و سپس </span><span style="text-align: left;"><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;">به عقل رزین و رأی رصین کاوه آهنگر پرداخته و به انجام مینوشت:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span face="sans-serif" style="color: #222222; font-size: large;"> ...عوام هر شهر اعتقادات آنان بیشتر از دانایان است؛ و در واقع علم و دانش و عقل و بینش، همواره مخالف دین و کیش بوده است، خاصه در آن ملت که قانون شریعت بر وفق طبیعت ایشان نهاده نشده است. </span></span></blockquote><p>-- </p>
</div>
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>و این باز باوری به داوشمئابانه است. یا برای نمونهئی دیگر؛ </span><span>ميرزا فتحعلى</span><span>آخوندزاده درنامهئی به ميرزا جعفر قراچهداغى، مينويسد: "زمان سعدى و ملا محمد رفيع واعظ قزوينى گذشته است. اين عصر عصر ديگر است"!! او در مکتوبات خود پس از آنکه بسیار مرکب و کاغذ را صرف بررسی و ردنمودن باورهای مذهبی میکند، که گویی باورمندان با خواندن نوشتههای او بیدرنگ دست از باورهای خود خواهندشست. و البته چنین رخدادی نه تنها پس از فروپاشی شوروی و بلوک شرق دیده نشد که حتی در اروپا و امریکا هم با همهی پیشرفتهای دانش و تکنولوژی روینداده ست، اما مردمان و دانشوران توانستهاند دگرگونهگی بنیانی میان باورهای آئینی و باورهای دانش را تمیز دهند و کاری به باورهایی مانند اینکه؛ </span><span> عیسی مسیح پسر خداست و از مادری دوشیزه به دنیا آمده و پنج هزار نفر را تنها با پنج نان و دو ماهی غذا خورانده و بر روی آب راه میرفته و سه روز پس از مرگ زنده شده و به آسمان فراز شده و اینک در دست راست خدای پدر بر کرسی خدای نشسته است، ندارند. و آنها را به آوند باورها و اعتقادات شخصی آذرم مینهند (همانند هر جمعیت آماری دیگر، هرگز نمی توان گفت که همهی فرهیختهگان همانند هم باور دارند و به یکسان رفتارمیکنند و من در بیان این گفته باید بگونهئی فنیتر بگویم که میانگین و تراکم </span><span> </span><span>پراکندگی و ریخت تابع توزیع جمعیت</span><span> را در زمانهای مختلف و در شرایط مختلف باید در نظرگرفت</span><span>). البته در غرب هم همیشه منتقدینی مانند ریچارد داوکین بودهاند و هستند که کتابها نوشته و مینویسند تا اثبات نمایند که باورهای دینی یاوه اند، ولی باورمندان به باور خود استوار ماندهاند و دانشوران راستین را به این جدالهای ابلهانه و بیهوده کاری نیست و بسیاری از دانش پژوهان غرب روزهای یکشنبه با خانوادهی خود به کلیسا میروند و این در خور شنیدن است که هنگامیکه که من در سالهای دانشجویی به استادانی باورمند در رشته ی فیزیک یا شیمی در انگلیس و کانادا و آمریکا برخورد میکردم از آنها میپرسیدم که چگونه میتوانند </span><span> </span><span>باورهایی مانند زنده کردن مرده </span><span>داشته باشند، پاسخی که میشنیدم یا این بود که باورشان همانند خریداری بیمه است، که اگر این اعتقادات در دنیایی دیگر راست از کار درآمد آنها زیانی بزرگ ندیده باشند، و یا اینکه در پیروی از آئین بسیار چیزهای مطلوب به جز خرافه ها وجود دارد مانند کمک به بینوایان و آسیبدیدگان و کودکان بیسرپرست و دیگر از این سان و گونهیی همبستگی و همیاری که برای نمون در زادروز مسیح میان همباشان و همسایگان پدیدار میشود برایشان ارزشمندست. و تنی چند بهراستی حتی بدون نیاز به این علل باورمند بودند و در دنیای احتمالات باورهایشان را ناسازگار با دانش درنمییافتند، هرچند احتمال درستی باورهایشان شاید در دُمهای منحنی توزیع احتمالات the tales of a probability distribution function جا داشت. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>این گونه گفتوگوها برپایهی دانشآمار برای بسیاری از خوانندگان شایدتا اندازهئی پیچیده باشد. و توضیح آنها بدون به کارگیری معادلات ریاضی بسیار دشوارست. با این همه این گفتهی فرد هویل اختر شناس انگلیسی در بارهی اینکه جهان کیهانی ما نمیتواند برپایه احتمالات تصادف باشد بدون داشتن دانش آمار تا اندازهئی در خور فهم است. او مینویسد:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>یک گورستان ماشینآلات میتواند در برگیر همهی قطعات یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ باشد که به گونهی پراکنده در این سو آن سو ریختهاند . اینک گردبادی تند براین گورستان میوزد و این قطعات را به هوا پرتاب میکند چه بختی هستدکه پس از فرو افتادن این قطعات به روی زمین آنها به گونهئی بیفتند که یک بوئینگ ۷۴۷ آماده پرواز را پدید آورند . این احتمال آنقدر کوچک است که میتوان گفت غیر ممکن است. </span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>ریچارد داوکین این احتمال را نمیفهمد. بهراستی اگر به باور مردمان کاری نداشته باشیم، هیچ چیز مهمی سد راه پیشرفت نخواهد شد.</span><br />
<span><br /></span>
<span>اما نگاهی به نوشته های بسیاری از منورالفکران ما گویی نشان از بیماریی روانی دارد، زیرا که تنها چیزی که برایشان مهم است ناسزا و یاوه گویی در باره ی آیین و باور مردمانست. و البته چنین رفتاری را در غرب هم شاهدیم اما تا اندازه یی بسیار نادر. دید آخوند زاده در باره ی علم با همه ی ساده لوحی آن به حداقل شاید تا اندازه یی از دانشهای آزمونی هواداری میکند و نه مانند سید جمال الدین افغانی که همه سوگیریش از دانش برای برپایی فلسفه است، که به کمک آن بتوان به پیشرفت دست یافت. آخوند زاده می نویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> در تو فقط پنج حواس هست، یحتمل که در صورت عقیده ی اولی یا ثانوی به مرور ظهور و جود کل به یک نوع دیگر جلوه کند، یعنی دریا به نوع دیگر به تلاطم آید، و در کائنات یک شانژمان سبی [دگرگونی ناگهانی] عظیمی پیدا شود و به عوض تو وجودی آخر ظهور کند که به جای حواس پنجگانه صاحب ده حواس باشد، بلکه همان وجود صاحب حواس عشره بیشتر از تو چیزی بداند و همان وجود به فهمد که موجد چیست، روح چیست. حالا به تو با حواس پنجگانه قادر به دریافت حقیقت و ماهیت روح نیستی. چنانکه نمیدانی شعاع چیست. حین طلوع شمس فوراٌ روشنائی به دیوار می افتد، آیا این روشنایی چیست، نمی دانی، و چنانکه نمی دانی حرارت چیست و قوه ی مغناطیس و سایر این قبیل اشیاء چیست. فقط این را می توانی به فهمی که روح کیفیتی است در اجسام مرکبه ذیحیات که بعد از ترکیب اجسام موافق قوانین و شروط خلقت پیدا می شود. مثلاٌ یک جسم ترکیبی، که مرکب است از انواع و اقسام آلات و اعضای صلبه و سیاله یعنی از اخلاط این کیفیت [ روح ] ظهور می کند. مثال آوریم؛ ترکیب طفل را بعد از تولد. در اتمام این ترکیب جسمی کیفیت به او حاصل میشود که ما آنرا روح حیوانی میگوئیم. که درضمن حیات و کل مقتضیات آن مشاهده می شود. مادام که این جسم ترکیبی باقی است این کیفیت یعنی روح در آن ظاهر است وقتی که این جسم ترکیب پاشیده شده و متلاشی شد، یعنی برهم شد همان کیفیت که ما اسمش را روح گفته ایم زایل و محو میشود. این هم امریست از قوانین و مقتضیات همان وجود واحد و کامل و صاحب قدرت و سریست از اسرار او. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">مثالش اینست که تو چند اجزای معنیه را در یکجا جمع می کنی و موافق علم آنهارا به یکدگر ممزوج و مرکب میسازی، [و آنگاه] کیفیتی از آن حاصل میشود که اسم آن را قوه ی تلغرافیه یعنی روح تلغرافی میگوئیم. وقتی که اجزای معدنیه را از یکدگر سوا کردی یعنی رو ح تلغرافی زایل و محو میشود، اما ماهیت این قوه ی تلغرافیه و روح تلغرافی چیست، نمیدانی . آین نیز سّریست از اسرار وجود واحد و کامل و صاحب قدرت. برای فهمیدن این مطلب کمایتبغی بر تو لازمست که الکتریسیت را و قانون و مقتضیات آن را دانسته باشی. چه فایده، تو و ملت تو نه الکتریسیت را می دانید و نه قانون آنرا، شما فقط جهنم را خوب وصف می توانید کرد و جن و شیاطین را خوب می توانید شناخت. چون که وجود آنها خیالی و موهومی است. الکتریسیت که امری ظاهر و در پیش چشم شماست و تمام عالم از آن خبردارست، شما به دانستن آن اقدام نمی کنید، برای آنکه چه مصرف دارد الکتریسیت که شمارا به بهشت نخواهد برد و ازجهنم رهایی خلاصی نخواهد داد. </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>آخوند زاده با درک ابتدایی و ساده باور خود از علم چنین انگار می نمود که دیگر همه ی قوانین و راهکارهای پیشرفت و توسعه اقتصادی را در یافته است. و در انتقادی از رساله ی یک کلمه ی مستشارالدوله به او می نوشت : </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">یادگار خوبست، و نصیحت مفیداست و لیکن برای ملت مرده نوشته شده است. در ایران مگر کسی به نصیحت گوش می دهد؟ در یوروپا نیز سابقآٌ چنان خیال می کردند که به ظالم نصیحت باید گفت که تارک ظلم شود. بعد دیدند که نصیحت در مزاج ظالم اصلاٌ موٍثر نیست . پس خودش به واسطه ی عدم ممانعت دین در علوم ترقی کرده، فواید اتفاق را فهمید و با یکدگر یک دل و یک جهت شده، به ظالم رجوع نموده گفت: از بساط سلطنت و حکومت گم شو!</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>البته روشن اندیشانی مانند عبدالرحيم طالبوف و میرزا یوسف مستشارالدوله هم بودند که هوشمندانه دشواری ها را به بیزش میکشیدند. و اگر خرده گیریی داشتند همچون بیماران روانی به ناسزا و یاوه گویی و هتاکی به دین باوران نمی پرداختند. مستشارالدوله ر</span><span>وشن اندیشی بود که با دیدن پیشرفتهای اروپائیان به این برآیند نرسیده بود که می باید دین و آئین را به کنار نهاد که بل </span><span>آگاه بود که خوانش متن ها میتواند معانی بسیار در طیفی گسترده داشته باشد و چون روانی پریشان نداشت در رساله ی "یک کلمه" اش به هوشمندی کوشیده بود که خوانشی روشن اندیشانه از مفاهیم آئینی ارائه دهد. او می نوشت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>...وقتی که داخل شهر پاریس شدم و اکسپوزیسیون ... را ملاحظه و مشاهده کردم ودر مدت سه سال اقامت خود در پاریس چهار دفعه به عزم سیاحت لندن رفتم. در این مدت می دیدم که در فرانسه و انگلیس انتظام لشگر و آبادی کشور و ثروت اهالی و کثرت هنر و معارف و آسایش وآزادی عامه، صد آن قدر است که در مملکت سابق الذکر دیده بودم و اگر اغراغ نشمارند توانم گفتن که آنچه در مملکت سابق الذکر مشاهده کرده بودم نمونه بوده است. از آنکه بعد در فرنگستان می دیدم اگرچه سبب این نظم و ترقیات این آبادی را از عدل می دانستم به سبب آنکه این سلطنت و این ثروت و این آبادی و عمارت به غیر عدالت میسر نمی شود (...)</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">چرا این طور غافل و معطل نشسته اید و چرا از حالت ترقی سایر ملل اندیشه نمی کنید، همسایه ی شما وحشیانِ کوهستان را داخل دایره ی مدنیت کرده و هنوز شما منکرِ ترقیاتِ فرنگستان هستید. در کوچک ترین بلدهای مجاور شما مریض خانه ها و معلم خانه های منتظم برای ذکور و اناث بنا کرده اند، و هنوز درمعظمترین شهرِ شما یک مریض -خانه و یک معلم-خانه نیست. کوچه هایِ دهاتِ همجوار شما تنظیم و توسیع و تطهیر یافته، ولی در شهرهای بزرگ شما به سبب تنگی و اعوجاج و کثافت و سوراخ های بی نهایت که در کوچه هاست، عبور نامقدور گردیده . در همجواری شما راه آهن می سازند و هنوز شما به راه عراده نپرداخته اید . در همسایگی شما، جمیع کارها و امورات اهالی در محکمه های منتظمه از روی قانون بر وفق حقانیت فیصل می یابد؛ در دیوان خانه های شما هنوز یک کتاب قانون نیست که حکام عرف تکلیف خود را از روی آن بدانند. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>طالبوف شاید نخستین روشنگر ایرانی بود که از خطر غربزدگی هشدار میداد و می نوشت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هر ایرانی که وطن خود را مثل بلاد اروپا بخواهد ، آرزوی آزادی و مساوات آنها را بکند، به کثرت بلاد ایشان حسد ببرد، در اعمال واقوال تقلید آنها را نماید، و "سیویلیزاسیون" را تهذیب اخلاق بداند دشمن دین و وطن خود می باشد. کلمه ی سیویلیزاسیون از آن الفاظ خوشآیند و گوش پسند است که هرکس بشنود استشمام روایح ملکوتی را می کند؛ بعد از آن که حاملین اورا دید و عاملین او را شناخت، استنشاق کثافات اهریمنی را می نماید، و عوض تهذیب اخلاق هیولای بی حس و بی وجدان را می شناسد. آزادی و مساوات آنها بی لجامی محض، خود پسندی صرف، بی عصمتی درجه ی قصوی [بسیار دور] است . کثرت نفوس بلاد ایشان جز اینکه فقرا گوشت سگ و گربه و خرچنگ بخورند فایده ئی دیگر ندارد و نتیجه ی بهتر نمی دهد . شبها در سواحل رودخانه و در زیر دیوار محوطه ی کارخانه ها چندین هزار زن و مرد بیخانمان ، که رقعه لباسشان کاغذ و بالاپوش ایشان اوراق بزرگ جراید منطبعه است، می خوابند. هرکس از غربا بعد از نصف شب در خیابانها و کوچه های آن بلاد بگردد از دوهزار نسوان بی صاحب دعوت عیاشی، ودر عدم اجابت صد توبیخ و فحاشی می شنوند.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">و از زبان پدری به فرزندش میگفت: </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">تو را علم اموختم که اراده ی ملی را آشنا بشوی، حب وطن را به فهمی، سلطان وقت را به پرستی، عواید خود را محترم بداری و از هیچ ملت، جز علم و صنعت و معلومات مفیده، چیزی قبول نکنی. تقلید ننمائی، یعنی در همه جا و همیشه ایرانی باشی، و از برکت علم و معاشرت خارجی بفهمی، حالی شوی که مشرق زمین غیر از مغرب زمین است. مبادا شعشعه ظاهری آن ها ترا به فریبد مبادا تمدن مصنوعی یا وحشیت واقعی آنها ترا پسند افتد.</span></blockquote>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> و او واقع بینانه از فشار و دستدرازی های استعمار انگلیس و روسیه در ایران آگاه بود و در باره ی ناصرالدین شاه می نوشت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> و چون وزیری از فشار و توقعات بیجای بیگانگان در نزد او بنالد، گوید "برو مدارا کن، اسباب آزردگی نچین، هرجه می خواهند بده، هرچه می خواهند بکن." و آنان نیز که عبد حرص خویش و نوکر استبدادند، در برابر دوهمسایه مستعمره جو [انگلیس و روسیه] - که هر روز مطالبه ی جدیدی تقدیم می کنند، از ترس عزل و برای حفظ مقام خود دو پستان پر شیر دارند که یکی را به دهن طفل مطالبات و یکی را به دیگری می دهند ودر خانه ی خود محکوم مترجم کثیف آنها هستند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">طالبوف ، در نامه ئی به علی اکبر دهخدا می نوشت:</span></div>
<span style="font-size: large;"><span></span><br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اميدوارم كه به زودى تمام پراكندگان وطن [پناهندگان جنگهای ایران وروس] باز به ايران برگردند و در عوض مجادله و قتال، در خط اعتدال كار بكنند. يعنى خار بخورند و بار ببرند و كشتى مشرف به غرق وطن را به ساحل نجات بكشند. بديهى است تا پريشان نشود كار به سامان نرسد.عجب اين است كه در ايران سرآزادى عقايد جنگ مى كنند. ولى هيچ كس به عقيده ديگرى وقعى نمى گذارد، سهل است، اگر كسى اظهار رأى و عقيده نمايد، متهم و واجب القتل، مستبد، اعيان پرست، خود پسند، نمى دانم چه و چه ناميده مى شود و اين نام را كسى مى دهد كه در هفت آسيا يك مثقال آرد ندارد، يعنى نه روح دارد نه علم نه تجربه. فقط ششلول دارد، مشت و چماق دارد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>و سپس سید جمال الدین افغانی را داریم که در سخنرانی در زیر آوند "دانش، آموزش و فراگیری" در آلبرت هال کلکته در هشتم نوامبر ۱۸۸۲ پس از انکه تعریفی با ارزش از دانش ارائه را می دهد که می تواند درد فناوری واپس مانده را در کشورهای استعمارزده درمان نماید، به ناگاه آن تعریف را به آموزش فلسفه ربط میدهد، که براستی با همه ی ارزش آن چاره ئی برای دستیابی به ماشین و صنعت نمی تواند باشد. این روشنست، که اگر برای دستیابی به فناوری نخست به فلسفه بافی به پردازیم نخست این پرسش برمی خیزد که کدام مکتب فلسفی را بر گزینیم. اگرچه می توان در کارهای آخوند زاده دلبستگی او را به باورهای سوسیالیزم، که او آنرا مساوات مالیه می خواند، دید، ولی چنین نمی نماید که سید جمال الدین افغانی براستی منظورش از فلسفه مکتب های اقتصادی بوده باشد. اما حتی اگر او منظورش مکتب های اقتصادی مانند کاپیتالیزم و سوسیالیزم بوده است ، کوشش درگزینش این رژیم ها نیز پیش از دسترسی به فناوری و گسترش آموزش بیهوده و عبث می نماید، به ویژه که به باور مارکس حرکت به سوی این رژیم ها به گونه یی خودکارانه و جبری روی میدهد، یعنی از روابط میان افزایش روز افزون نیروی تولید و گسترش شیوه ی بخش نمودن کار در تولید و بهره گیری سرمایه داران از ارزش افزوده ی کارگران. به هر روی در آن سخنرانی افغانی در باره ی دانش چنین گفت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اروپائی ها اینک دستشان را روی همه ی مناطق جهان نهاده اند. انگلیس به افغانستان رسیده ، فرانسه تونس راگرفته در واقعیت این غصب ، این تجاوز، این چیرگی از سوی فرانسه و انگلیس نبوده ، بلکه این دانش است که توانمندی و نیروی خودرا در همه جا نشان میدهد. نادانی هیج راه دیگر نداشت به جز آنکه به فروتنی در برابر دانش زانو زند و سر تسلیم فرودآورد. در واقعیت فرمانروایی هرگز آستانه ی دانش را ترک ننمود . اگرچه این فرمانروای راستین ، که دانش است، پیاپی از پایتختی به پایتختی دیگر میشود. هر از گاهان از شرق به غرب رفته است و در دیگر گاهان از غرب به شرق. افزون بر این، اگر ما دارائی های جهان را بررسی نمائیم، خواهیم یافت که ثروت برآیندی از بازرگانی، صنعت و کشاورزیست . کشاورزی تنها با دانش کشاورزی، گیاه شناسی شیمیائی و هندسه بدست میاید. صنعت تنها با فیزیک ، شیمی، مکانیک ، هندسه و ریاضیات به تولید می پردازد و بازرگانی بر پایه ی کشاورزی و صنعت است.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بنابر این اشکارست، که همه ی ثروت و دارائی برآیند دانش هستند. هیچ ثروتی در جهان بدون دانش نیست و هیچ دارائی در جهان بدون دانش نیست. در نتیجه، همه ی جهان بشری جهانی صنعتی است، و این بدان معنی ست که جهان، جهانِ دانش است. اگر دانش از سپهر انسانی گرفته شود، هیچ انسانی در جهان باقی نخواهد ماند. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بنابر این چنین است که، دانش به یک تن توانایی ده تن، صد تن ، هزارتن و ده هزار تن را میدهد . دستاوردهای مردم برای خویشتن و برای دولتهایشان بگونه یی نسبی به دانش وابسته است . و بنابراین همه ی دولتها برای منافع خویشتن می باید بکوشند بنیان دانش ها را بریزند و دانسته ها را پخشار نمایند. همانند شخصی که باغ سیبی دارد ، و برای سود خویشتن زمین را هموار می تماید و درختها و گیاهان را بر پایه دانش کشاورزی بهین مینماید، یک فرمانروا نیز برای سود خود می باید در تکاپوی بذرپاشی دانش باشد .همانگونه که مالک یک درختزار سیب اگرکه بر پایه دانش کشاورزی به درختزارش نرسد دچار زیان میشود فرمانروایی هم که از بذرپاشی دانش در میان مردمانش غفلت نموده باشد بر دولت خود صدمه خواهد دید....</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> شما باید بدانید که هر دانشی موضوع خودش را دارد و به هیچ چیز دیگر، مگر بایسته ها و پیشآمدهای آن موضوعِ ویژه نمی پردازد برای نمون، فیزیک به موضوع ویژه ی پیکره هایی که در جهان بیرون هستند می پردازد و چگونگی های آنها را برسی میکند و به موضوعات دیگر که برای جهان بشری ضروریند نمی پردازد. کیمیا ، یا شیمی، در باره ی چگونگی ویژه ی پیکرها در آنجا که به بررسی و هم آمیزی آنها مربوط میشود می پردازد. گیاه شناسی یا "Botany"، موضوع بحث خود را به گیاهان منحصر می نماید. ریاضیات به چندینه های از هم جدا و هندسه به چندینه های به هم پیوسته می پردازند. و چنین است همچنین کارکرد دیگر دانش ها. هیچ کدام از این دانش ها به موضوعی در خارج از حیطه ی خود نمی پردازند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>اما پس از این مقدمه که می توان آن را برداشتی با ارزش و فرهیخته در باره ي اهمیت دانش در دنیای مدرن درشمر آورد، آنهم در ابتدای قرن نوزدهم، او به ناگاه این بستر منطقی را رها میکند و میگوید:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اگر ما به نیکی بنگریم در خواهیم یافت که هرکدام از این دانش ها که از موضوعی ویژه برخوردارند به مانند عضوی از اعضای پیکره ی دانش هستندو هیچ کدام از آنها به تنهایی یا جداگانه نمی توانند وجود آنرا نگاهداری نمایند و یا بهره های آنرا برای جهان بشری بر انگیزانند . زیرا همانند رابطه ی هندسه و ریاضییات وجود هرکدام از این دانش ها با وجود دانش های دیگر در پیوندند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> والبته این پیش گزاره ایست که حتی در فیزیک برای پدیداری نگرش بزرگ یگانگی Grand Unifying Theory یا نگرش همه چیز Theory of Everything هنوز به جایی نرسیده است. دانش ها به هم لزوماٌ پیوندی برگرفته از جهانی همانند ساعت مکانیکی لایب نیتز ندارند، زیرا نگرش ها بر پایه ی آزمونهای آماری استوار میشوند و این استواری ها در پهنه ی چند بعدی احتمالات می تواند یک استواری منطقه یی باشد. البته این تعریفی تکنیکی است که به زبان ساده معنایش اینست که احتمال آنکه دانش بشر بتواند همه چیز را در باره ی پیکره دانش و هستی در پیوند باهم دریافت کند بسیار بسیار اندک است و روش آماری سنتی که بر پایه منطق ارسطویی بر پاشده است را به هیج وجه توانایی آن نیست که راز هستی را از این معما برگشاید و اصل نااطمینانی هایزنبرگ پشتیبان این مدعاست . اما این همه در حاشیه است و ما به سیدجمال الدین افغانی خرده نمی گیریم که چرا چنین پیش گزاره ایی را مطرح می نماید. اما آنچه که او سپس در سخنرانی خود گفت پرسش برانگیز ست. او به این ادعای شگفت انگیز پرداخت که شاید از آموزشهای دینی او سرچشمه گرفته بود. او چنین ادامه داد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> این نیاز یک دانش به دانش های دیگر نمی تواند از خود آن دانش دریافته شود. بنابراین اگر دانشها ازهم مجزا شوند پیشرفتی در آنها به دست نخواهد آمد و آن دانشها استوار نخواهند ماند. بنابر این به دانشی نیازست که بتواند روحِ "همه دربرگیری" برای همه ی دانش ها باشد تا بتواند وجود آنها را پاس دارد و هرکدام آز آنها را در جایگاه خود بکار گیرد، و بتواند انگیزه ی پیشرفت در هرکدام از آن دانشها بشود.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> دانشی که در جایگاه روح همه در برگیر دانش ها جا دارد و از درجه ی نیروی پاسداری بر خوردارست فلسفه، یا "philosophy " است، زیرا موضوع آن یگانتامان universal است. این فلسفه است که به انسان "ضرورت های از پیش تعیین شده ی انسانی" human prerequisites را می نمایاند. به دانش می نمایاند که چه چیز ضروریست . و هرکدام از دانش ها را در جایگاه بایسته اش به کار میگیرد </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>افغانی به این پیشنهادغریب، که گویی فیلسوفان و فلسفه را توانِ کارشناسی و اظهار نظر در باره ی همه ی دانش ها می باشد و می توانند براستی به فیزیک و شیمی و پزشکی نشان دهند که چه چیزی ضروریست بسنده نمی کند و در همان سال که پروفسور تروبریدج Trowbridge در آکادمی علوم نیویورک مقاله اش زیر عنوان "اهمیت بررسی های تجربی در دانش مکانیک" را می خواند، مقاله ایی که سپس در فوریه ۱۸۸۳ در New Englander به چاپ رسید، افغانی به تجربه وآزمون کاری نداشت و همه ی اندیشه اش در باره ی فلسفه بود:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اگر جامعه یی فلسفه نداشت، و همه ی افراد آن جامعه دانش های گوناگون با موضوع های ویژه را فرا گرفته بودند ، آن دانش ها در آن جامعه بیش از یک قرن، یعنی یک صدسال، نمی توانست دوام بیاورد، آن جامعه بدون روح فلسفه نمی توانست نتایجی از آن دانش ها استخراج نماید.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>سید جمال الدین افغانی و ارنست رنان </span><br />
<br />
<span>گیتی نوین: شیوه ی اندیشیدن جمال الدین افغانی بسیار پرسش بر انگیز ست، و این شگفت آورست که بسیاری از منورافکران ما مانند خانم هما ناطق او را به آوند مصلح اجتماعی بزرگ می شناسند، وشاید صرفاٌ به این خاطر که او باورهای دینی را می خواست با فلسفه جایگزین نماید. شاید با هوده باشد که در این باره نکاتی را بررسی کنیم . چون در نامه یی که سید جمال الدین افغانی در پاسخ به ارنست رنان نوشته نکاتی هست که نشان میدهد که چرا برخی از منورالفکران ما از او این همه هواداری میکنند.</span><br />
<span><br /></span>
<span>شوم بختانه، این گونه گفتگوها همواره رنگ آئینی داشته است، برای نمون کمتر کسانی در باره ی تاریخ دوران نووایی بدون داشتن تعلقات مذهبی بادیدی انتقادی و علمی به پژوهش پرداخته اند. البته کمتر پژوهشگری را می توان یافت که براستی بتواند نوشته هایش را ناسوگیرانه بنویسد، هر چند بسیار هستند کسانی که ادعای بی طرفی می کنند. <i> </i> به هر روی ارنست رنان، که همانند بسیار دیگر از باورمندان سر خورده ازآئین خود، به ناسزا گویی به آئین و باورهای مردمان دیگر پرداخته بود در سخنرانیی در ۱۸۸۳ در دانشگاه سوربون پاریس زیر آوند "اسلامگرایی ودانش"، Ernest Renan, L’islamisme et la science, از باورهایش بدون بررسیی به شیوه یی علمی و آوردن گواهه هایی تاریخی ادعاهایی نموده بود که حتی هما ناطق هم آنها را بی پایه یافته بود. رنان که مانند بیشتر منورالفکران فرانسوی تا اندازه یی بسیار نژادپرست بود، گفته بود:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هرکس باکمترین درجه آموزش در باره ی موضوعات زمان ما به روشنی به پستی کشورهای مسلمان، فساد دولتهایی که زیر پرجم اسلامند، سترونی هوشمندانه نژادهایی که فرهنگ و آموزش خود را فقط از آن آئین میگیرند همه ی کسانیکه در شرق یا در آفریقا بوده اند از کوته اندیشی اجتناب ناپذیر یک باورمند راستین به شگفت میایند و یا آن حلقه ی آهنین که دور سرآنان ست و راه آنها را مطلقاٌ به سوی دانش می بندد و از فراگیری همه چیز ناتوانشان میدارد و یا در را بر هر اندیشار نو ناگشوده میدارد.<span style="text-align: left;"> </span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>البته او به آسودگی چنین برگزیده بود که از سخن در باره ی دستبردها و تاراج های استعمار خاموش بماند و فراموش کند که این مردمان دارا و بانَوا در کشورهای جهانخوار هستند که توان آنرا دارند که به دانش و اموختن بپردازند. و طرفه اینست که همه ی آنچه را که رنان در باره ی عقب ماندگی مسلمانان در قرن نوزدهم گفته بود می توانست درباره ی فرانسوی های شهرهای فقیر فرانسه نیز بگوید، به ويژه درباره ی شهرهای فرانسوی کانادا، که زیر استعمار انگلیس بودند برای نمون فرانسیس پارکمن Francis Parkman که همانند رنان از عقب ماندگی فرانسوی ها آذرده بود تنش میان انگلیسی ها ی پیشرفته و فرانسوی ها عقب مانده را بگونه ستیزه یی میان گذشته و آینده می دید : از یک سو جامعه ی فرانسوی سنتی که سربه فرمان فرامانگران و در زیر نفوذ اشراف و کلیسای کاتولیک بود و از سوی دیگر جامعه انگلیس با نهادهای نو که فرزانگی داد وستد و بخردی راهنمای پیشرفتش بود. لزلی شوکوت Leslie Choquette در نوشته اش: دگرگونی فرانسوی ها به دهاتی ها: مدرنیته و سنت در جمعیت سازی آمریکا شمالی فرانسوی Frenchmen into Peasants: Modernity and Tradition in the Peopling of French North America گزارش داده است؛ این عقب ماندگی همان سرنوشتی بود که سرمایه داری مدرن بر سر فرانسوی ها ی کوچ کرده به کانادا فرا آورد، او می نویسد :</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">مهاجرین اولیه [به کوبک در کانادا] مردمی بودند از مدرنترین ، پویاترین و بخشهایی برون گرای فرانسه با این همه آنها کانادای فرانسویی را برپا ساختند که تا سالهای ۱۹۶۰ کشور رویایی ضد انقلابیون بود: روستایی، نابرابری هرم مانند، مذهبی (کاتولیک)، گونه یی رژیم کهنه ancien régime در دنیای جدید... همانگونه که کوروه Courville می نویسد ، پس از بر پایی سرمایه داری صنعتی وضعیت فرانسوی ها رو به خرابی نهاد زیرا فرانسوی های کانادا نمی توانستند سرمایه ی به اندازه ی بزرگ را بدست آورند و زیر فرمان گیرند . و این دگرگونی اقتصادی با یک تکان سیاسی همراه بود، زیرا در ۳۸-۱۸۳۷ شهرنشینان آزاد کوبک در انقلابشان بر علیه انگلیس شکست خوردند و از میان رفتن آنها جای را برا ی روحانیون کاتولیک باز نمود و این روحانیون با ورود سنت گرایان ستیزه جو از فرانسه به سنگینی تقویت شدند . </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>به هر روی رنان مقاله اش را چنین ادامه میدهد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> مسلمانها بیشترین بیزاری را برای آموختن، برای دانش ، برای همه ی آنچه که روحیه ی اروپایی را بر پا میدارد دارند این کجی در دین اسلام آنچنان نیرومندست که همه ی تفاوتهای نژادی و ملیتی با گرایش به اسلام از میان میرود. بربر ها سودانی ها و سیرکاسی های، افغانی ها مالزیائی ها مصری ها ، نوبی ها هنگامیکه مسلمان شدند دیگر بربر و وسودانی و مصری و غیره نیستند. اینان مسلمانند . ایران تنها کشور استثناست. ان کشور تنها کشوریست که نبوغ خود را پاسداری نمود. زیرا ایران قادر بود که جایی جدا در اسلام برای خود برپا سازد، این کشور اساساٌ بیشتر شیعه است تا مسلمان.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> به هر روی نوشته ی رنان براستی نشان از اندیشه یی بسته و خشک شده و سرشار از تنفرست . اما ما در اینجا می خواهیم پاسخ سید جمال الدین اسد آبادی را بررسی نمائیم . او نوشت : </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">... موسیو رنان می خواهند نکته یی را در تاریخ اعراب روشن نمایند که تاکنون آشکار نبوده است و پرتوی بر گذشته ی آنان بیفکنند. پرتوی که شاید برای کسانی که به این مردمان احترام می نهند آزار دهنده باشد، با این همه مانمی توانیم بگوئیم که ایشان از جایگاهی که این مردمان در جهان برای خود به دست آورده اند کاسته اند . به باور ما موسیو رنان به هیچ روی نکوشیده اند که شکوه اعراب را، که نابود ناشدنی ست، نابود سازند. ایشان خودر ابه این مأموریت گمارده اند که حقیقتی تاریخی را پیدا نمایند و آن حقیقت را برآنها که از آن بی خبرند و همینگونه بر انها که نفوذ مذهب را بر تاریخ ملتها و به ویژه در تمدن پژوهش می نمایند، آشکار سازند .</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(...) سخنزانی موسیو رنان دو نکته مهین را پوشانیده است . این فیلسوف برجسته خواسته است که نشان دهد که دین اسلام در گوهر مایه خود با گسترش دانش ناسازگار ست و مردمان عرب در طبیعت شان از دانش متافیزیک و فلسفه بیزارند. به نظر میرسد موسیو رنان می گویند این گیاه گرانبها در دست آنها خشک شد اگرکه بادهای صحرایی آنها آنرا نسوزانده باشد. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> (...) در باره ی نکته ی اول، پاسخ من اینست که هیچ ملتی در ابتدای خویش قادر به کاربرد خرد نیست، هراسان از دهشتی که نمی تواند از ان بگریزد، او توان تمیز میان خوب و بد را ندارد ..... او نمیداند چگونه علت ها ردگیری نماید تا معلول ها را بشناسد. ... بنابراین برای انسان لازم بود که در برون از خویشتن پناهگاهی جستجو نماید ... چنین بود که آموزگارانی برخاستند که چون توان آن نداشتند که انسانیت را به بخردی وادار نمایند ، او را به ناشناخته ها سوق دادند و پهنه ی آفاقی را براو گشودند تا انگارها را خوش آید، جائیکه اگرچه برای برآمدن تمنا ها شان کامل نبود به حداقل زمینه یی نامتناهی برای امید را در بر داشت. و چون انسانیت ، در پیدایش خود، علت پیشامدهایی را که در برابر دیدگانش بود و راز چیزها را نمی دانست از آموزش و دستور آموزگاران پیروی نمود . این پیروی برآنان به نام یک هستی مافوق بود که آموزگاران همه ی پیش آمدها را از جانب او میدانستند بدون آنکه به انسان پروا دهند تا درباره ی باهودگی یا بیهودگی آن بحث نمایند . بدون تردید برای انسان، همان گون که من در میابم ، این یوغی شرم آورست ولی نمی توان کتمان نمود که این آموزش مذهبی ، چه بگونه ی اسلامی، یا مسیحی یا بت پرستی بود که همه ی ملتها را از وحشیگری بسوی تمدنی پیشرفته رهنمون شد. اگر این دین اسلام است که مانعی در برابر پیشرفت دانش است، آیا می توان تأیید نمود که روزی این مانع ناپدید نخواهد شد؟ چگونه است که دین اسلام در این باره از دین های دیگر متفاوت است؟ همه ی دین ها هر یک به شیوه ی خود نا بردبارند. دین مسیحی (منظور من جامعه ئی ست که از الهام ها و آموزشهای آن پیروی می نماید و براساس تصویر آن ریخت گرفته) از زمان پیدایشش انچنان که به آن پرداختم پدیدار شد و سپس أزاد و ناوابسته در جاده ی پیشرفت و دانش با شتاب پیشروی نمود ولی جامعه مسلمانان خویشتن را هنوز از قید و بند دین آزاد ننموده ست. ولی با این توجه که مسیحیت چندین قرن پیش از اسلام پدیدارشده است من نمی توانم از این امید چشم بپوشم که روزی جامعه ی مسلمانان از بندهایش خواهد گسست و همانند جوامع غربی مصممانه بسوی تمدنی خواهد شتافت که دین مسیحی با همه ی نیرو و بی مدارائیش به هیچ روی مانعی شکست ناپذیر برای آن نبود . به راستی دین اسلام کوشیده است که دانش را خفه و از پیشرفت باز دارد. این دین توانسته است که فلسفه و جنبش روشنفکری را متوقف و اندیشه را از جستجو برای حقیقت دانش باز دارد. اما اگر من اشتباه نکنم یک همچنین تلاش از سوی دیانت مسیح بر پاشد و رهبران محترم کلیسای کاتولیک تا آنجا که من می دانم هنوز از آن دست بر نداشته اند . من می دانم برای مسلمانان چه اندازه رسیدن به همان درجه از تمدن دشوارست ، دستیابی به حقیقت با یاری شیوه های فلسفی و علمی بر انان ممنوع شده است. یک باورمند راستین می باید در حقیقت ، از مسیر مطالعاتی که موضوعشان حقیقت علمی ست باز بگردد پژوهشی که بنا بر عقیده ی حداقل برخی از مردم اروپا همه ی حقیقت به آن وابسته است .</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> با همه ی این که ای نوشته ی او شاید به مذاق بسیاری از آنان که تاب باور ها واعتقادات مردمان را ندارند خوشایند باشد، اماهمانگونه که از پیشتر گفتیم این تلاشی بیهوده ست و براستی پیشرفت دانش را به این گونه بحث ها پیوندی نیست. از سوی دیگر همانگونه که دیدیم سید جمال الدین در سخنرانیش در تالار آلبرت همه ی دانش ها را ناگزیر از پیروی از فلسفه می نمود که نشان میدهد مراد او هواداری از دانش نبود.</span><br />
<span><br /></span>
<span>در برابر افغانی اما ما طالبوف را داریم که با همه ی اینکه از کارهای رنان دفاع می کند، اما دریافتی فرهیخته از کارهای اودارد. او می داند که هر نوشته آئینه یی است در برابر خوانده، به این معنی که همانگونه که ویتگن شتاین نشان داده برای هر جمله صدها معنای مختلف می توان یافت و از اینرو بسیاری از خوانندگان، در هر نوشته معنایی را می یابند که از پیش به آن باوردارند. شما حتی می توانید سروده ی فرزانه شیراز " بنی آدم اعضای یک پیکرند" را با لحنی پرسش آمیز بخوانید و از آن معنایی نژاد پرستانه و شرم برانگیز بگیرید. و یا با تاکید روی واژه ی بنی چنان وانمود کنید که منظور سروده سرا تنها پسران آدم بوده اند! و البته همیشه می توان ابلهانی را یافت که از چنین خوانش هواداری نمایند. و از اینروست که خوانش درست، خوانشی است که بر پایه های استواری از شناخت تاریخ و فلسفه و خرد ورزی نویسنده استوار باشد. به هر روی طالبوف شاید از نخستین روشن اندیشان است ( و نه منورالفکران) که به آفت غرب زدگی (که او آنرا مفرنگ می خواند) هشدار میدهد و می نویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آنها که از فرنگستان برگشتند، جز چند نفر ، همه در ایران فرنگی مآبی و نشر اراجیف و تقبیح رسوم و عقاید اجدادی نمودند. مردم را اسباب تنفر از علم و معلومات شدند (...)</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همه ی عقاید ما معرب گشته و از میان رفته و معدوم شده، الان قدم به دوره ی مفرنگی گذاشته ایم . دوره ی معربی ما اجباری و با ضرب شمشیر بود ولی مفرنگی ما مختاری و برای پول. (...)</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> طالبوف به دست آوردن تکنولوژی مدیریت کشور را امری ضروری میداند اما وانمود کردن به داشتن تکنولوژی را امری ویرانگر و بیهوده می بیند.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> می دانم در سایر دول معنی وزیر چیست، ولی در ایران رئیس یکی از شعبه های موهومی اداره ی دولت را وزیر خوانند. وزیر جنگ، وزیر مالیه، وزیر عدلیه، وزیر معارف، وزیر خارجه، وزیر داخله، وزیر دربار، وزیر انطباعات ، وزیر گمرک، وزیر پست و تلغراف، وزیر تجارت و فلاحت ، وزیر فواید، وزیر طرق و شوارع، ... اگر برای کسی شأن وزارت باید داده شود همان روز وزارت جدیدی احداث می کنند ؛ مثلاٌ وزیر همایون و هکذا ! </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">حالا ببینیم این همه وزارتخانه ها برای ایران طبیعی و قدیم یادگار کیان است یا مصنوعی و جدید و تقلید فرنگیان ؟! بدیهی است در تاریخ ایران جز یک وزیر پیشکار پادشاه و چندین سرکرده و سردار سواره و پیاده منصبی نداشتیم که وظیفه ی دولت را بخورد و هیچ کاری نکند. این راهم بدانیم تشکیل این وزارتخانه برای ایران لازم بود یا نه؟ این تقلید را دولت ایران به اختیار می کند یا اجبار و اضطرار؟ نخیر، تغییر اوضاع عالم و توسیع میدان سیاسی دنیا تأسیس این وزارتخانه ها و تعیین وزرا را برای ایران واجب نمود، اگر نکند امکان زیستن ندارد (...) </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>و ما در گفتگویمان در باره ی سازمان برنامه و برنامه ریزی در ایران دیده ایم که اینچنین ظاهر سازی، همانگونه که عبدالمجید مجیدی در گفتگوی تاریخ شفاهیش در هاروارد بیان کرده ست، تا چه اندازه آسیب زا و پر هزینه بود.</span><br />
<span> </span><br />
<span> </span><span>انسان غربی و از-جهان-بیگانگی</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین: پیشرفتهای دنیای مدرن البته تا اندازه ی بسیار برآمده از کاربرد دانشهای تجربی بود، که بر پایه ی شیوه ی اندیشیدن و پژوهش در باره ی جهان و ساختن پیش گزاره Hypothesis و گردآوری آمار و به آزمون نهادن این پیش گزاره در آزمایشگاه و یافتن پیوندهای علت و معلولی که جهان را بگونه ی یک درباشِ در خور پژوهشobjective در برابر پژوهشگر می نهد. چنین می نمود که این شیوه ی دانش، واقعیتِ راستینِ واقعیت را می شناساند. اما اگر که براستی هم چنین بود و انسان دیگر می توانست از دامِ واقعیتِ وابسته به دیدِ کنشگر subjective رهاشود (که خواهیم دید هنوز هم داشتن چنین گمانه ها خطاست ) پدیده ی "از-جهان-بیگانگی" برآیند ی ناخواستۀ از کاربرد شیوه ی دانش بود .</span><br />
<span><br /></span>
<span>انسان غربی آن حس آسودگی خویشتن را از" بودن در جهان" ، با داشتن هوویتی از آن خود و به اندر شدن در آشیانی آرام و مأمن را از دست داد. برای او حس آرامش از بودن درخانه و زیستنی پر معنی تنها به آنگونه میسر می بود که اگر او با پیرامن خویش آشنا بود . چنین حس آشنایی تنها هنگامی پدیدار می شود که با جهان بیگانه نبود و رویدادهای آینده را بتوان بدرستی پیش بینی نمود. اما چنین پیش بینی تنها هنگامی میسر ست که همه ی جهانِ هستی بسامان و بی آشوب و در خور پیش بینی باشد زیرا که درهستیی آشفته نمی توان هیچ رویدادی را پیش بینی نمود. </span><br />
<span><br /></span>
<span>برآیند دوم این" از- جهان- بیگانگی" که نتیجه ئی از مدرنیته است ، از دست دادنِ "جهانی مشترک" با دیگران است. جهان مدرن "جهانی انفرادی" است که نمیتوان آنرا با دیگران سهیم شد چرا که تهی از پیمانها و تعهداتی است که مورد پذیرش همگان باشد . هرفرد به سوی خویشتنِ خویش باز پرتاب شده است. پرتاب به فضایی انفرادی که در آن تنها به خویشتن می شود پرداخت.</span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="text-align: left;">به برداشت آرنت این بی باوری به احساس و از میان رفتنِ خرد جمعی، درمدرنیته، با برپایی فلسفه ی تردید دکارت آغاز گشت وچنین بود که "بخود پردازی" همه گیرشد، چرا که هنگامیکه همه چیز مورد تردید باشد وتنها این "خویشتنِ خویش" باشد که بتواند به داوری بنشیند که چون من "می اندیشم پس هستم" آنگاه بس طبیعی است که تنها منبع در خور اعتماد و مورد اطمینان، "</span><span style="text-align: left;">منِ </span><span style="text-align: left;">خویشتن" خواهد شد. چرا که تنها با تمرکز به اینکه "خودم به چه می اندیشم ؟" </span><span style="text-align: left;">است </span><span style="text-align: left;">که می توانیم به "یقین" و ویدایش دست یابیم و تردید و گمان را بزداییم. و چنین ست که "دریافتِ مشترک" مردمان در مدرنیته از میان رفت و هر گونه آزمودنِ آزمودنی ها، آزمونی شخصی وانفرادی گردید. </span></span><br />
<span><span style="text-align: left;"><br /></span>
<span style="text-align: left;">دیگر عارضه ازعوارض این "از- جهان -بیگانگی" از دست دادن "فضایِ همگانی" بود. بگفته ی آرنت برای ساختن فضایی همگانی انسان می باید که جهان را همچون "خانه ی خویشتن" بگیرد، لکن با بر باد شدن جهان سنتی و نهادینه دیگر مکانی برای فعالیت های اجتماعی ماندگار نماند. بباور آرنت دو عارضه ی دیگر ازجهان برباد شده یکی ربودن دارایی دیگران و دو دیگر انباشیدن ثروت است که اززمان بازریختی Reformation آغاز گشت. دستبرد وسرقت دارایی ناتوانان، و </span></span><span style="text-align: left;">محروم</span><span style="text-align: left;"> نمودن گروه هایی مشخص از مردمان را از </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">داشتنِ</span><span style="text-align: left;"> مکانی در جهان و برهنه نگاه داشتنشان و رهاکردنشان در معرضِ گزندِ آسیبهای روزگار نخست موجب انباشیدن ثروت گروهی شد و سپس با آمیختنِ آن ثروت با نیرویِ کار امکان دگرگونی سرمایه را فراهم آورد، سرمایه یی که نیروی کار را در خود مستحیل نموده بود. واین دو عامل باهم شرایط بر پایی سرمایه داری نووا را فراهم نمودند.</span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">بباورِ آرنت آنچه که نظام سرمایه داری را از نظامهای دیگر تمایز می داد این بود که ربودن دارایی و انباشیدن ثروت در این نظام در رَوَندار تولید صنعتی بکار گرفته می شد که گونه ای ماندگاری همیشگی به این رَوَندار میداد که موجب تراکم و گستردگی صنعت در دستهای گروهی اندک از سرمایه داران و دستبردِ دائمی به دارایی های دیگران و به تاراج بردن بهره دهیِ نیروی کار میشد. یکچنین رَوَندار موجب آزمندی نا به پایان و سیری ناپذیر برای گسترش و رشد سرمایه در جامعه های مدرن شد.</span><span style="text-align: left;"> </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">دراین نظام همه چیز در تولید و مصرف و دادوستد و خرید و فروش خلاصه گشت و هر فرد تنها با معیار ارزش اقتصادیش ارزیابی می شد. در مرحله ی بعد ی این دارایی ربایی و انباشتن ثروت موجب شد که کشاورزانی که از زمینهایشان ریشه کن شده و به رده ی کارگران-دستمزد گیر پیوسته گشته بودند عضویت خویشتن را در گروه های اجتماعی سنتی خویش از دست بدهند و به عنوان "شهروند" به عضویت یک ملیت در یک کشور در آیند. وبدین گونه پیوندهای عاطفی مردمان با یکدگر گسسته شد و رابطه ها رابطه هایی حقوقی و قراردادی گشت.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در مرحله ی دوم مدرنیته "از-زمین- بیگانگی" و پیروزی جاندار کار کن animal laborans است. از-زمین-بیگانگی که با کشف امریکا و گسترش فعالیت های اکتشافی در تمامی کره ی خاک آغاز شد بر شدت آفتهای عارضه ناشی "از-جهان-بیگانگی" افزود .دانش نووا و ابزارهایش مانند تلسکوپ و هواپیما و رادیو بر بی اعتمادی انسان نووا بر قدرت شناخت وتمیز حس هایش افزود. اگر که "از-جهان -بیگانگی" در مسیر تحول جامعه ی مدرن نقش گرفت، "از-زمین-بیگانگی" را دانش نوین ببار آورد. با از دست دادن اعتماد به درستی احساس هایمان و ابراز اطمینان همه سویه به نیروی استدلال و خرد جمعی ما را به آنجا کشانیده است که اینک در اندیشارهای علمی جهان دیگر هیچ معنایی ملموس به چشم نمی آید. </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گیتی نوین: بله همانگونه که نوشته بودید همه ی این روندار با فلسفه ی تردید دکارت آغاز شد و ما در گفتگوهای گذشته درباره اینکه چگونه در دانش های نو مانند فیزیک کوانتم در باره ی پدیده هایی مانند "جهان آفریده شده ی تماشاگر" به گستردگی سخن گفته ایم . به هرروی شاید نوشته ی انتقادی هانا آرنت از مدرنیته تا اندازه ای از مکتب فرانکفورت و به ویژه از نوشته های آدرنو تاثیر پذیرفته بود که در کتابش بنام " گفتگوهای منفی" Negative Dialectic چنین پیشنهاد می کند که </span><span>کانت برای یافتن هوویت شخصی بشیوه ای بخردانه</span><span> اخلاقیات morality را در "خردِ کارنده" practical reason منجمد نموده ست. و اینست که به فرجام موجب سلب آزادیی میشود که روشنوایی نوید آنرا داده بود. بنابرین بگفته ی آدرنو:</span><span> </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">کسی نمی تواند آزادی بشدت در تنگنا شده ی خویش را آزمون کند مگر آنکه در محدوده ی انگیزه ها ی خویش آنچه را دارد به آوند آزادی بپذیرد. بنابرین کانت ما را نیز به مانند</span><span style="font-size: large;"> روان بورژوازی </span><span style="font-size: large;">دو دل نگاه میدارد . یعنی که او مایل است "پیروی از کامروایی" را برای هر فرد تضمین نماید اما آنرا با اخلاقیات ممنوع می نماید.</span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>این براستی ناسازگاری غریبی است، چرا که سرمایه داری در مدرنیته، یعنی <span style="text-align: left;"> "</span><span style="text-align: left;">سرمایه یی که نیروی کار را در خود مستحیل نموده بود" و "</span><span style="text-align: left;">تراکم و گستردگی صنعت در دستهای گروهی اندک از سرمایه داران و دستدرازیِ دائمی به دارایی های دیگران</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">" را تضمین مینمود بود که موجب پیدایش تکنولوژی و فناوری مدرنیته درغرب شد . ازسوی دیگر، این رژیم و دهناد که</span> انسانها را در زیر توان دلبخواهانه ی قدرتمندان در بند نگاه میدارد، زیرا سرمایه داران را آزاد میگذارد تا از هدف به "حداکثر رساندن سود" تا آنجا که می خواهند پیروی کنند، ولی برای مردمان سختی کش </span><span>آزادی را به آوند تنها امیدشان به</span><span> حسن اخلاق و نیک منشی سرمایه داران وامی نهد - به عبارت دیگر آزادی حق انسانها نیست!! </span><br />
<span><br /></span>
<span>البته </span><span> </span><span>فقدان آزادی</span><span> برای کشورهایی مانند ایران در برخورد با مدرنیته بگونه یی حادتر پدیدار شد. برای نمون هنگامیکه انگلیس و روسیه در ابتدای سده ی هیجدهم، در بازی های گسترش فضای اقتصادی، استعمارِ خود را به ایران کشانیدند این فناوری صنعتی و جنگی آنان بود که به چیرگی آنها انجامید. چراکه برای نمون خشونت و استبداد تزار نیکلای اول در روسیه چندان فرهیخته تر از استبداد فتحعلی شاه قاجار نبود. و جنایتها، و ویرانی ها و کشتارهای گروهی ژنرالهایی مانند تسیتسیانوف و ارملوف دستکم از خونریزی های آقا محمدخان قاجار نداشت. البته جنایتها و کشتارهای انگلیس ها هوشمندانه تر در پس پرده پنهان شده بود زیرا آنها تا آنجا که می توانستند از کمک "۴۰ شلینگی" هاشان ( بقول کسلرای وزیر خارجه اشان) که همان حقوق بگیرانشان بودند بهره میگرفتند. و سرانجام هم به وسیله ژنرال آیرون ساید و کلنل اسمایت رضاخان را در حکومتی زورگو totalitarian بقدرت رسانیدند که بر پایی هیچگونه آزادی را بر نمی تابید و مشروطه ی نوپای ایران را زیر چکمه های قزاقی خود لگدکوب نمود. </span><br />
<span><br /></span>
<span>فرید نوین: و منورالفکران ما تنها به این فکر بودند که اگر مردمان فقط از دین و آئینشان دست برمیداشتند و به دانش و فلسفه می پرداختند آنوقت به تکنولوژی می توانستند دست یابند و این سیلابه ی خروشان استعمار را می توانستند واپس بزنند- بدون آنکه به این بیاندیشند که صنعت و فناوری به سرمایه گذاری بزرگ نیازمندست و دسترسی به بازارهای جهانی. و کشورهای زیر نفوذ استعمار، حتی پس از دور ریختن همه ی باورهای دینی خود هنوز هیچ امیدی به دسترسی به سرمایه های بزرگ و بازارهای صادراتی نمی توانستند داشت. </span><br />
<br />
<span>مدرنیته وجهان سوم</span><br />
<br />
<span>گیتی نوین: </span><span>اما فراموش نکنیم که نوشته ی"جهان سوم و روشنفکران " در اردیبهشت ۱۳۴۷ و یا ماه می ۱۹۶۸ در خوشه منتشر کردید و که این همان ماه و سالی بود که جنبش های دانشجویی رژیم ژنرال دوگل را در فرانسه زیر پرسش آورده بود پرسش من اینست که آیا حساسیت ساواک و سانسور این بخش از نوشته می تواند به آن رویدادها پیوند داشته باشد.؟</span></span></div>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین: البته اعتصاب دانشجویان و کارگران فرانسه در ایران پژواک داشت. در ۱۹۶۸ اقتصاد فرانسه در رژیم دوگل به شکوفایی و رشد قابل توجه ای رسیده بود . ولی رژیم محافظه کار او با </span><span>"مدرنیته" ی سارتر و ساگان و آلتوزر </span><span> و بووار همخوانی نداشت. همانگونه که آدرنو از تضاد روشنوایی ومدرنیته با آزادی سخن میگوید این ناسازگاری موجب شده بود که دانشجویان دانشگاه نانتر در غرب پاریس Université Paris X Nanterre به بهانه ی به هم پیوستن خوابگاه های دختران و پسران شورشی را آغازنمایند که خیلی زود از حمایت جنبش کارگری فرانسه برخوردارشد و به فرجام موجب سقوط دولت دوگل شد. البته روشنفکرانی مانند ژان پل سارتر هم که در برابر کارگران کارخانه ی اتومبیل سازی رنو سخنرانی نمود در این خیزش همگانی نقش داشتند. شاید اینگونه رویدادها ساواک را حساستر کرده بود.</span><br />
<span><br /></span>
<span>اما هدف من از نوشتن آن مقاله آن بود که نشان دهم که دلواپسی های جامعه های غربی با دشواری های جهان سوم تفاوتی بارز دارند. واینکه برخی از منورالفکران اندرز میدهند که ما می باید از الگویی اروپایی پیروی کنیم نمی تواند چندان راه چاره یی برای دشواری های ما باشد و از سویی دیگر ما این بخت را داریم که از آزموده های غرب بیاموزیم و در بیراهه های اقتصاد-مصرفی و از-جهان- بیگانگی گام نگذاریم. </span><br />
<span><br /></span>
<span>البته باید این راهم بگوییم که برخی از خواسته های شورشیان فرانسه مانند مخالفت آنان با رابطه ی قدرت در ریخت جامعه ی پدرسالار دوگل که همانند "من-از-همه-بهتر-میدانم" های شاه بود و اینکه دانشجویان فرانسوی می خواستند جامعه یی آینده نگر و ایده آل بسازند که زورگویی در آن نقشی نداشته باشد تا اندازه زیادی کشش انگیز بودند . شاید آنچه که موجب سانسور تمامی بخش مربوط به هانا آرنت در آن مقاله شد بخشی بود که به ساختوست حکومتهای "زورگو" Totalitarian مانند رژیم شاه می پرداخت. و میکوشید تا نشان دهد، آزادی ساختاری برآمده از قانونی ست که شهروندان را باهم برابر می گیرد و زورگویی را برنمی تابد. البته در دوران شاه می باید این گونه پیام ها را در پسِ پرده ی نوشته های آرنت و یا در نقدی بر نمایشنامه ی آنتیگون پوشیده داشت تا به دم قیچی سانسور گرفتار نیاید. برای نمون، شاید باهوده باشد که در باره ی این هر دو نوشته توضیح بیشتری بدهم تا که دشواری ها ی نوشتن درزیر قیچی سانسور بیشتر نمایان شود، زیرا در یکی از نوشته ها بخشی مهین بکلی بریده شد و به چاپ نرسید و در نوشته یی دیگر سانسور تنها پاره هایی ناچیز را از میان برد. در آن بخش از مقاله ی جهان سوم و روشنفکر که سانسور شد نوشته بودم:</span><br />
<span><br /></span>
<span>{<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">به باور آرنت قدرت راستین و ناب سیاسی با خشونت ناسازگار ست زیرا اگرحکومتی به زورگویی فرمان راند و ابزار خشونت را به کارگیرد، آنچه را که بدست خواهدآورد تنها تسلیم و بپا افتادگی ست و نه پیروی شهروندانه. به راستی تعریف قدرت سیاسی، از دید آرنت، همانا توانمندی بخشیدن به کنش آزادانه ست: او می نویسد:</span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">خشونت برای توصیف پدیده ی آنقلاب به همان اندازه با هوده ست که برای توصیف یک دگرگونی؛ تنها هنگامی ما می توانیم از انقلاب سخن گوییم که دگرگونی به معنای یک آغاز نو روی میدهد ، در جائیکه خشونت به تغییر ریخت کاملا دیگری برای حکومت منجر میشود، که ریخت دادن به یک پیکره ی سیاسی نوین را باخود همراه دارد، جائیکه به کمترین اندازه، هدفِ رهایی از بیداد برپا ساختن آزادی است.</span></span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;"> </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">به باور هانا آرنت، ارزش هسته ای نهادینه هایِ انقلابی، مانند "مردم سالاری" و "فرمانروایی برخود" در پدیداری" آزادی سیاسی" نمایان می شود. این "زندگی شهروندانه یا سیاسی" است که امکان و پیش شرط و ابزار لازم را برای " آزادی سیاسی" فراهم میآورد .</span><br />
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;"><br /></span>
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">برای نمون، دولت-شهرهای یونان بر بنیان "برخود فرمانروایی" و "مردم سالاری مستقیم و بی واسطه" با "آزادی سیاسی در فضای سیاسی" برپا شده بودند. شهروندان در این فضای سیاسی آزادانه گردهم میامدند تا به گفت و شنود با "همتایان هم -برابر باخود" بپردازند و چاره گزینی نمایند. این "کارکرد سیاسی روزمره"، پایه و بنیان "آزادیِ سیاسی" آنان بود. بباور آرنت آزادی گوهرمایه ای درونی یا و یا ویژگیی به میراث رسیده برای انسان نیست، که بل "شبکه ایست از روابط انسانی". آزادی بنیادی ساختگی از ناهمگنی ها و همزیستی مردمان است و برآمده ئی از سیاست است که دستاورد دولت شهرهای باستان یونان بود. </span><br />
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;"><br /></span>
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">برای مدت زمانی بلند، "آزادی" از خاطره و کارکرد مردمان ناپدیدار شد اما در سازمان "بخود-فرمانروایی" آمریکا به گونه ی یک جمهوری به دگربار زاده شد و باز همچنین درجنبش "بخود- فرمانروایی" مردم مجارستان در ۱۹۵۶ بدنباله ی کمون پاریس، در انقلاب ۱۹۰۵ روسیه و در انقلاب ۱۹۱۸ آلمان.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">آزادی به آوند یک پدیده با پیدایش دولت-شهرهای یونان هم سن ست. این اندیشار از هنگام هرودوت به آوندِ "ریختِ یک سازمان سیاسی" دریافت شده بود، که در آن شهروندان با یکدگر در زیر شرایطی " برابر" ، بدون تمایز میان فرمانده و فرمانبر می زیوَند . </span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">یکچنین اندیشار " برابری" با واژه ی ایزونومی </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large; text-align: left;">isonomy</span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;"> شناخته میشد، که ویژگی برجسته ی آن درمیان ریختهای فرمانروایی، بدانسان که باستانیان در می شمردندشان این بود که اندیشار "فرمان" </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">هیچ </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">در آن نبود. دولت-شهری یونانی براین انگار بناشده بودکه یک ایزونومی است ، و نه یک مردم سالاری. واژه ی "مردم سالاری" حتی در آنزمان هم معنایش فرمانروایی توده یی بود که دارای بیشترین شمار مردم بود، فرمانروایی </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">مردم </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">بسیار . این واژه را کسانی ساخته بودند که با ایزونومی در چالش بودند و می خواستند به آنها بگویند: آنچه را که شما "برابری" می خوانید در راستی گونه ای دیگر از فرمانگری </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large;">ست. واین بدترین ریخت دولت است، فرمانروایی به وسیله ی مردم </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; font-size: large; text-align: left;">demos.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">آزادی، که در جائیکه نه فرمانروایان هستند و نه فرمانبران که بل تنها شهروندانی همتا در رده ای برابر باهم، ساخته می شود ؛ اینک در مردمسالاری به بند "نابرابری" گرفتار شده بود.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">برابری، که ما... اغلب به آوند خطری برای آزادی می بینیم، در آغاز کم وبیش یکسان با آن بود. اما این برابری در پیرامون قانون... برابری در چگونگی شخصی نبود... که بل برابری آنهایی بود که بدنه ی همتایانِ گرد هم آمده را میساختند. ایزونومی برابری </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;">isotes را تضمین می نمود نه از برای اینکه مردمان برابر زاده شده بودند یا أفریده شده بودند. که بل به وارون، زیرا مردمان در طبیعتشان </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;">physei </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;"> برابر نبودند و نیاز به نهادی ساختگی مانند دولت- شهر داشتند که در ساختار قانون و هنجار هایش </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;">nomos</span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;"> </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;"> آنها را برابر نماید. برابری در این سپهرِ ویژه یِ سیاسی وجود داشت، جائیکه مردمان با یکدگر به آوند شهروندان و نه کسانی متشخص دیدار میکردند .</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333;">(...) اندیشار ما که انسان برابر زاده شده یاکه آفریده شده و در هنایش سیاست و اجتماع نابرابر شده، یعنی در هنایش نهادهای "انسان-ساخته" .. بباور دولت-شهرهای یونان </span><span face=""arial" , "verdana" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; color: #333333; text-align: left;"> برابری یا ایزونومی از ویژگی "شهر" بود و نه از ویژگی "انسان". انسان برابری خود را به سزاواری "شهروندی" خود دریافت میداشت و نه به سزاواری "زاده شدنش". برابری و آزادی به آوند چگونگی هایی گوهرین در طبیعت انسان دریافت نمی شدند . هر دو اندیشار در طبع</span><span style="background-color: white; text-align: left;"><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="color: #545454;"> </span></span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454;"> φύσει - physei انسان نبودند که از طبیعت گرفته شده و بخود رشد کرده باشند، آنها قانون و هنجاری νόμος, nomos هستند قراردادی و ساختگی، فراورده ی کوشش انسان و چگونگی جهان ساخته ی انسان. </span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: white; font-size: large;">(...) </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; font-size: large;">این آزادی به آوند آشکارایی تنها در برخی از کنش های انسانی دریافت شده بود، و نه به هیچ روی در همه کنش ها. ... و این کنشها تنها هنگامیکه دیگران آنها را می دیدند، داوری میکردند و بیاد میاوردند </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; font-size: large;">می توانستند پدیدار شوند و راستین شوند.</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; font-size: large;"> خودِ "آزادی" بنابراین به جایگاهی نیاز داشت که مردم بتوانند به گرد هم آیند- یعنی در اگورا </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; font-size: large;">Ἀγορά - یا بازار شهر و سیاستگاه.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: white;">نهاد انقلابی انسانی در دوران نوین بیانیه ای برای نیاز به "فرمانروایی بر خود" است که با پیشگامی خود جوش مردم کوچه و بازار از ۸۰ - ۱۷۷۰ پدیدار شده است. اندیشار انقلاب تنها به آوند بنیان آزادگی در جهان نو ارزشمنداست. آزادی liberty یک اندیشار سیاسی است و حال آنکه آزادگی liberation ، بیرون بودن از فشار و سرکوب شخصی است. انقلاب فرانسه در برپاسازی بنیانهای آزادی شکست خورد زیرا که کوشش آن انقلاب برآن بود که با سیاستهای دولتی فقر را ازمیان بردارد که نتوانست و همچنین می خواست که خشونت را به زیر فرمان آورد ، و پادشاهی خودکامه را به زیر لگام آورد و پاد شاهی مشروطه بپا کند که در این همه نیز شکست خورد .</span><br />
<span style="background-color: white;"><br /></span>
<span style="background-color: white;">اما از سویی دیگر، انقلاب آمریکا بنیانش بر آزادی بود و برآیند آن در جمهوریی فدرال چارچوبی برای بخود فرمانی شهروندان پدیدار شد. نبودن فقر فاحش، خودکامگی و فراوانی زمین های بارآور و منش پروتستانی و فرزانگی نویسندگان قانون اساسی آمریکا همه در پدیداری Constitutio libertatis دست داشتند. بباور آرنت ساختوستهای زورگار totalitarian systems در دنیای نو ریخت تازه ای از دولت را به وجود آورده اند؛ فرمانفرمایی ایدئولوژیکی و دهشت. ساختوستهای نازی و بلشویک حاوی ویژگی هراس انگیز وقفه ناپذیر برای شهروندان سر بفرمان بودند که شخصیت حقوقی و اخلاقی شان را نابود میساخت و دوزخ رابر روی زمین باز می آفرید. ساختوستهای "زورگار" جهانی تاکنون نادیده شده را پدیدار نمود جهانی نابود کننده را. در بن مایه ی فرمانروایی "زورگار" جاگزین نمودن خیال پردازی به جای واقعیت است و راندن بزور توده ی بسیاری</span><span style="background-color: white;"> از </span><span style="background-color: white;">مردمان را بسوی هستنی در سایه . این ساختوست کابوس آدمکهایی ست در تنهایی مطلق، انزوا ی کاملِ افرادِ خوار شده و زدودن سپهر شخصی . اگر که فرمانروایی سزاوار به نماد "فضایی میان مردم" انگار شود و فرمان ناروای خودکامه ی سنتی به مانند یک شنزار به انگار آید آنگاه ساختوست زورگاری مانند توفان شنی است که در آن مردمان بیکدیگر در انزوای کامل زنجیر شده باشند.</span><br />
<span><br /></span>
<span>کتاب برجسته ی هانا آرنت زیر آوند: میان گذشته وآینده: هشت پرسش در پنداشت سیاسی Between Past and Future: Eight Exercises in Political Thought که در ۱۹۶۱ نوشته شده است با دو پرسشِ ؛ "فرمایندگی Authority چیست؟" و "آزادی چیست؟" </span><span> بازتاب فرمانروایی هایی زورگار را در جهان سوم </span><span>شناسایی می نماید.</span><br />
<span><br /></span>
<span>برای دریافت فرمانگاری، آرنت میان ساختار فرمایندگی گرایی authoritarianism، همانند </span><span style="background-color: white;">"گرگی در پوست گوسفند"،</span><span> و زور گویی tyranny مانند <span style="background-color: white;">"لایه های </span>پیاز</span><span style="background-color: white;">" تمیز</span><span> می نهد . فرمایندگی گرایی گونه ئی ساختار حکومتی ست که مسند قدرت آن بر فرازیست که از آن فرماندهی و قدرت به پایین بسوی بنیان نشت مینماید و می تراود اما بگونه ئی که هر لایه ی بالایی در سنجه با لایه یی پائینتر از توان قدرت نمایی بیشتری برخوردارست.</span><br />
<span><br /></span>
<span>در </span><span style="background-color: white;">” </span><span>زورگویی</span><span style="background-color: white;">“</span><span>، به واژ، چنان مینماید که همه ی لایه های هرم از میان رفته اند، بدانسان که جایگاه رهبر با سرنیزه پاسداران نگاهداری میشود تا هر تن از زیربفرمانان باهم برابر، جدا ازهم و نا در آمیخته بمانند. به نوشته ی آرنت: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">برمن چنین می نماید که انگاره ی درست از سازمان و حکومت زورگار totalitarian rule and organization همانند ساختار پیازی شکل است که رهبر در کانون آن، که گونه ای فضای تهی ست، جا گرفته است؛ و هر آنچه که او میکند- چه آنکه اگر بدنه ی سیاست را مانند هرم فرمایندگار ی به هم بست دهد و یا که اگر همانند زورگو زیردستان را زیر ستم بدارد - این همه را ازدرون ساختار انجام میدهد ونه از برون یا بر فراز .</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> هنگامیکه فرمایندگی گرایی به زورگاری دگرگونی میگیرد، همانند آلمان در دوره ی Gleichschaltung نازی آن هنگامیست که ؛ <span style="background-color: white;">"</span>بیشترین همگان و بیشترین عناصر آشکاری آزادی انسانی<span style="background-color: white;">"</span> به همزمان دچار آفند میشوند.}</span><br />
<span><br /></span>
<span> اگرچه دریافت این نوشته شاید امروز تا اندازه ی زیادی دشوار و سخت می نماید، اما در آن روزگار که خوانندگان میدانستند که منظور نویسندگان را می باید از ژرفای نوشته به برون کاوید، به آسانی میشد فهمید که نویسنده از خوانندگانش می خواهد که زورگویی های رژیم شاه را که گاه به شکل <span style="background-color: white;"> </span><span style="background-color: white;">فرمایندگی گرایی</span> بود و گاه به شکل <span style="background-color: white;">زورگار با رده بندی آرنت مطابقت دهند. و ادعای اینکه ایران به دنیای کشورهای آزاد تعلق دارد را در پرتو این روشنایی بررسی نمایند. و به هر روی، اینکه ساواک این بخش نوشته را بکلی سانسور نمود می تواند دلیل آن باشد که به لااقل مأموری که این نوشته را خوانده بود فهمیده بود که پیام نوشته مورد پذیرش رژیم نیست. </span> </span><br />
<span><br /></span>
<span>البته اینکه چرا ساواک نوشته ها را سانسور میکرد همیشه بدین گونه دلیلی روشن نداشت. من نمایشنامه ای نوشته بودم بنام <i>محور مختصات</i> که در ان یکی از بازیگران نقش دو گانه ای دو روسپی را در کتاب مقدس بازی میکرد یکی مریم مجدلیه که سپس توبه نمود و به جرگۀ یاران عیسی پیوست و دیگر اهولیبا که در عهد عتیق به گناهان خویش علیرغم همه ی تهدیدها و مصیبت ها ی آسمانی ادامه میداد و البته در دوران شاه این دو شخصیت نقشی نمادین داشتند یکی خود را می فروخت و آن دیگری بر عصیان خویش می افزود . به هر روی هنگامیکه اجازه ی نشر کتاب را از وزارت فرهنگ و هنر خواستیم بگیریم مأمور سانسور در گزارش غریبش نوشته بود که نویسنده "به مادر حضرت عیسی توهین کرده است " و پس از برو و بیا های بسیار رئیس آن مأمور از من خواست که در نامه ای متعهد شوم که "مریم مجدلیه" با " مریم مقدس" یکی نیست و من البته آن تعهدنامه ی مسخره را به همراه پاسخ به یکی دو ایراد دیگر نوشتم ودادم تا اجازۀ نشر کتاب داده شد. و این خاطره را از اینرو گفتم تا نشان دهم که ساواک و سانسور را آدمهای ابلهی اداره میکردند که برایشان دریافتن نمادها دشوار بود.</span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: شاید یکی از پرآسیبترین و اندوهناکترین برآیند گاهاد نووایی رفتار گلهوار انسانهاست که نیچه و هایدگر و فوکو ودیگران در بارهی به ما هشدار دادهاند، که به گونهئی اَسانهگیری (بیتفاوتی) ونادیدهگیری می انجامد که هانا آرنت در گزارشش برای هفتهنامه نیویورکر در ۱۹۶۱ از دادرسی آدولف آیخمن جنایتکارنازی از آن به آوند «خوکردن به پلیدی» Banalität des Bösen نام میبرد ، که در فارسی به «ابتذال شر» برگردان شده که برگردان درستی نیست. چون Banalität از ریشهی دیسهی هند واروپائی «بهان» است که در سانسکریت بهانتی भणति به میانای « خوی گفتن» است . که در پهلوی «وهان» به میانای « خوی جستجوی دستآویز» و در پارسی باستان «بهان» به میانای « برائی یا دلیل» که در پارسی امروز بهانه از آن شاخه زده است . این واژه درریخت bannan به دیسهی آلمانی به میانای «جارزدن یا سخنرانی» راهیافته و در ریخت banal به فرانسه کهن راه یافته و میانای «همگانی» را از ریشه ی ban به میانای فرمان (فرمان اندازوا) گرفته است. و در ریخت banalité به میانای «عادی و پیشپا افتاده و مبتذل» رنگ باخته و از فرانسه به انگلیسی به همین میانا در ریخت banality اندرشده. درسدهی بیستم برخی از نویسندگان آلمان Banalität را در همین میانای فرانسوی «مبتذل» بهکار بردهاند. به هرروی، همانگونه که آرنت مینویسد ؛ بسیاری از ستمگران نابهکار در یک همتودهگی به خوی ستمگری گرفتار میآیند بدون آنکه به پیآمد بیداد خود آگاه باشند و به برآمدها بیاندیشند.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>در اینجا شاید هنگام آن باشد که به نقش روشن اندیشی و روشنگری که شما در نقدی بر نمایشنامه آنتیگون در مجله ی خوشه به آن پرداخته بودید بپردازیم. به ویژه آن نقد در باره ی مسئولیت روشنفکر جهان سوم نکاتی را در برداشت که من اخیرا پس از خواندن گفتگوهایی با آقای ماشالله آجودانی که در لندن بسر میبرند و گویا </span><span> </span><span> یکی از استادان دانشگاه اصفهان بوده اندو در باره مدرنیته و سنت دیدگاه هایی دارند که به سنجه ی من</span><span> به میزان قابل توجه یی به موضوع گفتگوی ما ربط دارد برآن شدم که می باید به بیزش گرفته شود </span><span>. آقای آجودانی</span><span> </span><span> </span><span>در این گفتگوها میگویند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در غرب تجدد از درون سنت بيرون آمد اما در جايی خودش را از ديانت باوری رهانيد. در جامعه ما تجدد از درون سنت رشد نکرد، تجدد بر ما وارد شد و از بيرون نقد سنت کرد. به همين دليل در تجدد ما اين اتفاق نيفتاد که سنت را بشناسد. چون ما با ابزارهای بيرون به سنت نگاه کرديم و به جای نقد آن را نفی کرديم. يک چيزهای حاضر و آماده ای داشتيم که هر جا سنت با آن نمی خواند نفی اش می کرديم. به همين دليل در کشورهايی مثل ايران ما به جای اينکه از نقد سنت شروع کنيم چنانکه در غرب اتفاق افتاد، ما بايد نقد خود را از درون تجدد آغاز کنيم تا بتوانيم بسياری از بد فهمی های خود را از سنت – چنانکه از تجدد هم – تصحيح کنيم. درکی که ما از سنت داريم نا بهنجار است و تا نقد تجدد در ايران سامان نگيرد، نخواهيم توانست نقد سنت را آغاز کنيم. با نقد تجدد است که بسياری از بد فهمی ها و خوش خيالی های ما، نسبت به سنت تصحيح خواهد شد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>البته من پس از خواندن این پاره کنجکاویم بر انگیخته شد که ایشان چگونه تجدد را نقد می کنند و این نقد چگونه چاره ی دردها و دشواری های ما خواهدشد. متاسفانه آنچه از ایشان دیدم ادعاهایی بود غریبتر از ادعاهای سید افغان برای نمون ایشان میگویند: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> ا</span><span style="font-size: large;">ز طريق همين تجدد بود که انديشه های ناسيوناليستی در معنای فرهنگی اش وارد ايران شد. يعنی ما در سر آغاز تجددمان شروع کرديم به تعريف کردن دوباره خودمان. اينکه ما که بوديم، چه بوديم؟ خواستيم تاريخ ايران را به صورت يکپارچه ببينيم و از سرگذشت قوم ايرانی روايتی ارائه بدهيم که بتواند دستمايه ای شود برای ايجاد حکومت مستقل و ايران مستقل جديد.</span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> نخست اینکه "ناسیونالیسم فرهنگی" را تا آنجا که من میدانم به اندیشارهایی اطلاق میشود که هنرمندان و روشنگران تلاش برای بازسازی و احیای فرهنگ یک کشور به کار می برند و به کاربردن این شناسه برای انقلاب مشروطیت به گونه یی که آقای آجودانی به کارش میگیرند، به زبان خود ایشان </span><span>"تقلیل" است</span><span> و به ویژه با تأکیدهای مکرر ایشان در باره اینکه مورخین و منتقدین ما مفاهیم اندیشارهای غربی را درست نفهمیدهاند و اینکه میگویند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">بحث اين است که اگر آسيب شناسی تجدد درست انجام نگيرد ما مشکلات و مسائل خودمان را نخواهيم فهميد. مثلا همين که می گوييم روشنفکران مشروطه مفاهيم را تقليل دادند بايد بپرسيم چرا تقليل دادند. </span></blockquote>
<div>
<span style="font-size: large;"><span>چرایی است که در مورد باورهای خود ایشان باید پرسیده شود. </span><br />
<span><br /></span></span></div>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ناسیونالیزم فرهنگی به مجموعه فعالیتهایی خوانده میشود که در جامعه های سیاسی مدرن رخ میدهند که معمولاٌ از سوی دولت ها پشتیبانی نمیشوند و حتی به فرمایندگی دولت خدشه میآورند. این فعالیتها در برگیرِ فرهنگِ در فراز High Culture که به وسیله ی رسانههایی که از سوی بنیادهای فرهنگی مانند دانشگاه ها و موزه ها و اپراخانهها و فرهنگ پائین Low Culture که در کنسرتها و سینماها و تماشاخانه ها پخشار میشود و برآنند که برداشتشان را از ملیت را در میان مردم بذرافشانی نمایند. آنچه که مردمان را به یگانگی میاورد به جز زبان و تبار مشترک - علاقه به ادبیات و موسیقی خاص، فیلمهای سینمایی بومی، و دیگر فعالیتهای هنری و اجتماعی میتواند باشد. </span><br />
<span><br /></span><span>آقای آجودانی انقلاب مشروطه را هم تقلیل میدهند و انرا یک "</span><span>انقلاب فرهنگی" با محتوای سیاسی میخوانند و </span><span>میگویند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به نظر من انقلاب مشروطه يک انقلاب فرهنگی با محتوای سياسی بود که میخواست نظام سياسی جامعه را قانونمند کند و بنيانهای فکری مردم را دگرگون کند تا نوعی ترقی پيش بيايد. انقلاب مشروطه انقلابی است نسبت به وضع تاريخی ما در ارتباط با تجددی که در جهان اتفاق افتاده بود. به همين جهت يکی نگاه میکند میبيند علم مايه پيشرفت است فکر میکند اگر علم را بياوريم ترقی میکنيم، ديگری نگاه میکند میبيند قانون موجب پيشرفت است میگويد راه نجات اين است که قانون را بياوريم. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>ایشان در اینجا مفهوم انقلاب فرهنگی را نیز کاستی، یا بگفته خودشان، تقلیل میدهند. چون انقلاب فرهنگی پدیدهئی بود که مائوتسه تونگ در دههی ۱۹۷۶-۱۹۶۶ در چین برای تقویت روحیهی کمونیستی معرفی نمود و همهی آن محتوای سیاسی داشت. و این شگفت آورست که ایشان در جایی دیگرگفتهاند که انقلاب مشروطه نخست انقلابی فرهنگی بود وسپس رفتهرفته جنبهی سیاسی آن شدیدتر شد. چون بهراستی باید دید که انقلاب فرهنگی بدون محتوای سیاسی یعنی چه و نمونههای آن در کجا دیده شدهاند. و اگر تنها نمونهی آن در جهان انقلاب مشروطه ماست. کجای آن انقلاب فرهنگی بود و چه چیز را در فرهنگ ما دگرگون نمود. این ادعای ایشان نیاز به استدلالی در شیوهی دانش دارد و نمیتوان آنرا به اینگونه سرسری داوش نمود و به سرسری پذیرفت. </span><br />
<span><br /></span>
<span>ایشان بدون آنکه نقش اقتصاد و استعمار را بررسی نمایند برپایی قانون را از دستآوردهای روشنفکری پیش از مشروطه قلمداد میکنند و مینویسند: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">... روشنفکری پيش از مشروطه بالاخره توانست مفاهيم تازه ای وارد جامعه ايران کند و تحولاتی پديد آورد که حاصل آن را دست کم نمیتوان گرفت. جايگزين کردن قانون عرف به جای قانون شرع، خواست تشکيل حکومت قانونی و ملی مهمترين اينهاست. در واقع ما با انقلاب مشروطه گامهای مهمی برای تشکيل يک حکومت ملی در معنای جديد برمیداريم. اينها همه دستاورد همان انقلاب مشروطه بود. فقط بايد توجه داشته باشيم که نقد انقلاب مشروطه به معنای نفی ميراث های ارزنده آن نيست.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
<span>فرید نوین: بله، به واقع نمیباید فراموش نمود که این استعمار انگلیس بود که پس از پیمان نهایی تهران که هارتفورد جونز با دولت فتحعلی شاه</span><span> منعقد نموده بود و امتیازهای اقتصادی و بازرگانی که دولت انگلیس بهدست آورده بود برای آن دولت ایجاب مینمود که ایران میباید دارای قانون باشد تا به آوند پشتیبانیِ حقوقیِ </span><span>قانون، بتوان</span><span> آن پیمانها و قراردادها را به کار گرفت. چرا که بازارهای سرمایه لندن به بازرگان انگلیسی که میخواهد به ایران کالا صادر نماید و یا معادن فلزات یا نفت را استخراج کند به شرطی اعتبار و وام فراهم میآورند که کشورِ طرفِ قرارداد قانونمند باشد. بازار سرمایه نمیتواند با قانونی کار کند که در آن هر مرجع تقلید میتواند استنباط و تفسیر خاص خودش را از یک قرارداد داشته باشد.</span><br />
<span><br /></span><span>گیتی نوین: و به همین دلیل بود که انگلیس نه تنها در ایران که بل در همهی کشورهای زیر نفوذش نیاز به بر پایی دولت ملی برای پدید آوردن سیستم حقوقی مشخص و ثابت داشت و این تقلیل دیگری ست که آقای آجودانی میگویند </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به تعبير ديگر منظور من اين است که ما در عصر تجدد با مهمترين چيزی که آشنا شديم مفهوم انديشه ملی بود. يعنی اين مفهوم که ملت بايد سرنوشت خود را در دست بگيرد و دولتی داشته باشد که منتخب ملت باشد. اين مفهوم ، مفهوم محوری ناسيوناليسم است. يعنی در هر ناسيوناليسمی، مفهوم state و Nation تواما بايد وجود داشته باشد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> در نوشتهی "جهان سوم وروشنفکر" شما به روندار استعمار زدایی جهان پس از جنگ دوم جهانی اشاره کردهاید. بسیاری از این کشورهای نوپا به همانگونه که سولزباخ Sulzbach می نویسد ملتهای اداری administrative nations بودند، چرا که مدیران ادارههای نگاهداری مستعمرات در کشورهای</span><span> اروپایی </span><span>مرزهای کشورهای زیرفرمان خود را</span><span> </span><span>در</span><span> </span><span>روی نقشه</span><span> </span><span> باکشیدن خطهایی </span><span>دلبخواهانه و از-خود-درآورده</span><span> تعیین نموده بودند. چنین مینماید که این اظهار نظر آقای آجودانی که میگویند "</span><span style="text-align: left;"><span>در هر ناسيوناليسمی، مفهوم state و </span></span><span>n</span><span style="text-align: left;"><span>ation تواما بايد وجود داشته باشد،</span></span><span>" شاید از همان برداشت آلبرت پُلارد Albert F Pollard گرفته شده باشد که باور داشت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> از آنجا که تاریخ باستان غالباٌ به دولت-شهرها میپردازد، و تاریخ سدههای میانی با دولت-جهانی، تاریخ دوران نو بیشتر با دولت ملی سروکار دارد (...) اندیشار بریدهئیک (abstract) کشور State در ریختهایی گوناگون یکی پس از دیگری پدیداری داده شده است. و تا کنون کاملترین و موثرترین آشکارائی آن اندیشار دولت ملی است. احساسی که یک آتنی را به شهر آتن و تاج بنفش آن وابسته میداشت و یک رمی را به شهر رم و هفت تپهی آن، اینک یک فرد را به به کشورش ، ودولت ملی وابسته میدارد ؛ و میهنگرایی Patriotism اینک از یک شهر به نیرویی ملی گسترش یافته است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>البته این در خور اندیشیدن است که چرا ما در زبان فارسی برای ملت واژهیی نداریم. </span><span>ایرانیان به دستکم از هزار سال پیش از روزگار فردوسی به اینکه یک ملت هستند باور داشتند. هنگامیکه فردوسی از نژاد سخن میگفت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">سخن بس کن از هرمز ترک زاد /که اندر زمانه مباد این نژاد</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> </span><span>نژاد دراین سروده به معنی ملت nation است و همخونی ژنتیکی race با ترکیب ترک زاد بیان شده است و این با ریشه یابی دو واژه ی هند و اروپایی </span><span> نژاد و نیشن آشکارست . هردوی این دو واژه ها از ریشه ی "ناُ" به معنی نو و تازه و زادن که این ریشه در واژه های "نیا" و "نوه" نیز شاخه زده است ودر سانسکریت "ناوا" नव به معنای نو ست ودر لاتین natio</span><span> نیز به معنای زادن است و در واژه هایی مانند </span><span>n</span><span>ative و</span><span> </span><span>n</span><span>aiveté و </span><span>n</span><span>ature پدیدار میشود. و البته پسوندهای شن و ژاد این واژه ها را به اندیشار ملت بدل مینمایند. البته این آشکارست که برای فردوسی همخونی یکی از پدیدار آورنده های ملت بوده است:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">شود بنده بی هنر شهریار /نژاد و بزرگی نیاید به کار</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">از ایران و از ترک و از تازیان/ نژادی پدید آید اندر میان/</span> </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود/ سخن ها به کردار بازی </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> در اروپای سده های میانی واژه ی Partia به معنای "شهرِخدا" از ریشه ی یونانی پاتِر πατήρ به معنای پدر که در لاتین پاتر </span><span style="font-size: large; text-align: left;">pater و در پارسی کهن پیتا و در سانسکریت </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">पितृ</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> پیتار است. سنت اگوستین پارتیا را به معنای بهشت به کاربرد که </span><span style="font-size: large;">"سرزمین پدری"</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> همه ی مسیحیان است. در ۱۵۹۰ واژه ی </span><span style="font-size: large; text-align: left;">patri</span><span style="font-size: large; text-align: left;">e</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> و صفت </span><span style="font-size: large; text-align: left;">patriot</span><span style="font-size: large; text-align: left;">e وارد زبان فرانسه شد و نویسندگانی انسانگرا مانند اتین دوله </span><span style="font-size: large;">Étienne Dolet و فرانسوا رابله François Rabelais آنرا به آوند </span><span style="font-size: large;">"سرزمین پدری" به کار می بردند. رفته رفته این واژه معنای تازه یی به خود گرفتند که با پادشاهی خودکامه در رویارویی بود. اما همانگون که کهن باور دارد هنوز تا نیمه ی سده ی هیجدهم معنایی مترادف با ناسیونالیزم به خود نگرفته بود و تاکیدی بیشتر بر آزادی شهروندان داشت تا یگانگی آنان.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span>به هر روی اینکه آقای آجودانی می پندارند که ایرانی ها معنای ملت را نمی فهمیدند از کج فهمی مایه میگیرد. فرهنگنامه کمبریج ملت را گروه بزرگی از مردمان که با دولت و زبان و آئین های خود در پهنه ئی از سرزمین می زیوند تعریف می کند. و فرهنگنامه ی اکسفورد ملت را </span><span> پیکره ئی بزرگ از مردمِ </span><span> </span><span>سرنشین کشور یا سرزمینی </span><span> که با هم با تبار ، تاریخ ، فرهنگ یا زبانی مشترک </span><span>یگانگی یافته اند تعریف می کند و لاروس آنرا </span><span> گروهی از انسان ها مجتمع در سرزمینی مشترک از ریشه ، تاریخ ، فرهنگ ، آئینها و گاه زبان که جامعه یی سیاسی را </span><span>تشکیل</span><span> میدهند. </span><br />
<span><br /></span><span>هنگامیکه </span><span>شیخ</span><span> بهاءالدی عاملی یا </span><span>شیخ بهائی در چهار صدسال پیش میگفت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این وطن، مصر و عراق و شام نیست / این وطن، شهری ست کان را نام نیست</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">زانکه از دنیاست، این اوطان تمام / مدح دنیا کی کند «خیر الانام» </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>کاملاُ اشکارست که از مصر و عراق و شام به آوند واحدهایی سیاسیی یاد کرده است. و یا سعدی که در هفتصد سال پیش به سفرهای برون مرزی تا حلب و شام رفته بود </span><span>می دانست که دارد چه میگوید، </span><span>هنگامیکه میگفت: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> خوشا تفرج نوروز خاصه در شیراز / که برکند دل مرد مسافر از وطنش</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> اینکه برخی در این سروده وطن را به معنای زادگاه گرفته اند نفهمیده اند تا چه اندازه از معنای این سروده کاسته اند و یا </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">سعدیا حب وطن گرچه حدیثی ست شریف / نتوان مرد به سختی که من آنجا زادم</span> </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین: بله دیدگاه پولارد و آجودانی از ناآگاهی به فرهنگ ایران سرچشمه گرفته است . یک دشواری اساسی در جامعه شناسی تاریخی این است که بسیاری از نویسندگان رده هایی را تعریف می کنند و سپس میکوشند تا رویدادها و پدیده های تاریخی را بزور در آن رده بندی ها جای دهند و البته هیچ تعریفی نمی تواند در بر گیر همه ی آشکاری های تاریخی یک پدیده در شکلهای متفاوت آن باشد. دولت و میهن و ملت از این سان پدیده ها هستند. </span><br />
<span><br /></span><span>ایرانیان خود را ایرانی می شناختند. برای نمون شاپور یکم ساسانی (۲۷۰-۲۴۰) در سنگ نوشته ی نقش رستم خودرا خدای ایرانشهر می خواند، منظور او از ایرانشهر مردم ایرانست.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">من مزدیسن، بَی شابوهر، شاهَن شاه اِران اود اَنِران، که چهر از یزدان، پوس مزدیسن، بَی اردخشیر، شاهَن شاه اِران، که چهر از یزدان، ناب بَی پابک شاه، اِرانشهر خوَدای هام.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
[من مزدایی، بِه شاپور، شاهنشاه ایران و انیران، روی بسوی یزدان، پور مزدایی، بِه اردشیر، شاهنشاه ایران) که رو بسوس یزدان داشت، نوه ی بِه پابک شاه، خدایگان ایرانشهر] </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> در یونان باستان نیز پولیس πόλις به معنای دولت-شهر، دولت، جامعه، و ملت بود. البته این اندیشارها در درازای تاریخ تعریف هایی ویژه گرفته اند ولی این تعریف های نو به معنای نبودن هسته ی اصلی این اندیشار ها نیست. یعنی نمی توان گفت ملتی مانند ایران یا یونان یا آشور وجود نداشت. البته پولیس πόλις یونان جامعه یی سیاسی بود که شهروند آن پولیتِس πολίτης خوانده میشد و پولیتِیا πολιτεία دهنادِ جمهوری بود که آوند کتاب پلاتو (افلاطون) بود.</span><br />
<span><br /></span>
<span><span>به نوشته ی پلاتو (افلاطون)، پورتوگراس چنین آموزانده بود که انسان می باید در "پولیس" بزیود زیرا که مانند جانوران نیست، که </span>در گیتی با ویژگی های زیستشناسیِ خود امکان تلاش و تکاپو برای ادامه ی زندگی را داشته باشد. وبنابر این می باید با دیگران با نشان دادن رفتارهای ضروری برای زیستن یگانه شود. او در جمهور خود "پولیس" را موجب پدیداری همکاری و دستیابی به ویژهگاری (تخصص) می شناساند. اریستاتل (ارسطو) در کتاب سیاست خود انسان را "جانداری سیاسی" <span>πολιτικό ζώο </span>می شناساند به این معنی که "کسی که در پولیس می زیود" و از این اندیشار ما نباید تنها مفهوم یک "جانداری اجتماعی" را دریافت نمائیم که بل کسی که تنها هنگامی خشنود خواهد بود که بتواند به همشهریان خود آزادانه تصمیم بگیرد که چه چیز برای زندگی همباشانه ی آنها درست است. به هر روی هر یونانی به "پولیس" خود آنچنان وابسته بود که حاضربود برای یاری دادن به رانش آن از وقت خود مایه بگذارد. و اگر ضروری بود برای دفاع آن جان فدا نماید و بزرگترین کیفر برای یک یونانی اوستراکیزموس <span>ὀστρακισμός یا تبعید از شهرش بود. به هرروی، یونانی ها همانند ایرانی ها نیازی به داشتن واژه یی جداگانه برای ملت نمی دیدند. اما همانند ایرانی ها برای توده ی مردمی که هم زبان و هم فرهنگ بودند اما به مفهوم امروزی "ملت" نبودند واژه ی "اتنوس" ἔθνος</span><span style="text-align: left;"> <span> یا به فارسی "بومی" را به کار می بردند. و همانند ایرانی ها "خورا" </span></span><span>χώϱα را برای "کشور" به کار می بردند.</span></span><br />
<br />
<span>گیتی نوین: به هر روی، جای تأسف است که نه تنها آقای آجودانی که بل بسیاری دیگر از جامعه شناسان ما این یاوه را که ایرانی ها مفهوم ملت را نمی فهمیدند باور داشته اند و حال آنکه بسیار ی از تاریخ نویسان اروپایی اینک آنرا به کلی رد می نمایند. برای نمون وارویک بال Warwick Ball در کتابش "رم در شرق" Rome in the East درباره ی این که چرا به جای "پارت" و "پارس" واژه ی ایران را به کار میبرد، می نویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">از دیدگاه شرق هر دوشناسه [پارت و پارس] ارضا کننده نیستند. "پارت"، به گفته یی دقیق، تنها به سرزمینی در شرق و جنوب شرقی دریای کاسپین اطلاق می شود؛ برای یک ایرانشناس - یا یک ایرانی- به کارگرفتن شناسه ی "پارت" برای میانرودان (آنچنانکه بسیاری از منابع کلاسیک چنین کرده اند) گمراه کننده است. به همین سان، "پارس" تنها آن بخش از ایران است که همسایه ی خلیج فارس است یعنی استان فارس امروز. امپراطوری دودمان های پارت ها و پارس ها (ساسانیان) چند ملیتی بوده اند. هیچکدام از این دودمان ها شناسه های پارتی یا پارسی به معنایی که شناسه ی "رم" و "امپراطوری رم" </span><span style="font-size: large;"> به آوند شناسه یی فراملیتی </span><span style="font-size: large;">به کاربرده میشوند، را به کار نمی بردند. برای ایرانی ها امپراطوری شان "ایرانشهر" بود، سرزمین ایران، در حالیکه برای رمی ها امپراطوریشان رم بود. برای رمی ها پایتختشان همه چیز بود، برای ایرانی ها پایتخت چندان مهین نبود، کشور همه چیز بود. افزون برآن ، یک پیوستگی شدید میان دودمانها ی پارتی و ساسانی وجود داشت. هردو آوندِ شاهانه یِ "شاهنشاه" را به کار می بردند ، هردو روحیه ی ناسیونالیستی ایرانی داشتند و هردو براین داوش بودند که از پادشاهان باستانی هخامنش برخاسته اند. هردوشناسه ی "پارت" و "پارس" شناسه هایی غربی هستند ؛ زیرا برای ایرانی ها همیشه کشورشان "ایران" یا "ایرانشهر" بوده است . </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>اگرچه اندیشار دولت ملی national state اندیشاری نوست، اما در نوشته های تاریخ نویسان و جامعه شناسان تعریفی یکسان و سازگار ندارد. و بنابراین اینکه گفته شود دولت ملی در روزگار باستان وجود نداشت گفته یی بی معناست مگر اینکه گوینده مشخص نماید که دولت ملی بر پایه ی چه تعریفی وجودنداشت. برای نمون نویسندگانی مانند </span><span> </span><span>هردر Herder و مونتسکیو Montesquieu خاستگاه ملت را منطقه ی جغرافیایی خاص و آب و هوا میدانند و هردر و </span><span>فیخت </span><span>Ficht</span><span>e داشتن زبانی ويژه را شرط نخستین برای پدیداری آن می دانند و گروهی دیگر مانند </span><span>مازینی</span><span> Mazzini و </span><span> </span><span>بورک</span><span> Burke داشتن تاریخ و فرهنگی مشترک و یا حتی مشیت الهی را سرچشمه ی پدیداری یک ملت خوانده اند و البته گروهی هم مانند تریچک Treitschke و ماوراس Maurras و لوبن Le Bon نژاد و همخونی را به آوند دانه یی که ملت از آن جوانه می زند در شمرده اند. </span><br />
<span><br /></span><span>هاینز زیگلر Heinz Ziegler در کتابش ملت نووا Die moderne </span><span>n</span><span>ation پیدایش ملتهای اروپایی را به گونه ی "منظومه ی سیاسی" Politische Konstellation توصیف می نماید. به باور او در سده های میانی نیروی مذهبی پاپ و امپراطوری که در برگیر فئودالیزم بود هسته ی نهاد </span><span> </span><span>"منظومه ی سیاسی" را به وجود می آورد تا اینکه رفته رفته یگانتاییِ مسیحی </span><span>Christlicher Universalismus</span><span> که به ساختوستِ فئودالیزم سزاواری داده بود، با پیدایشِ خدایگانی پادشاهی دودمانی </span><span>dynastische Souveränität از میان رفت و اینک سزاواریِ پادشاهی، هسته ی </span><span>"منظومه ی سیاسی" شده بود. </span><span> به باور زیگلر،</span><span> </span><span> </span><span>یگانتاییِ مسیحی که براین باور بود که به انجام همه بشریت به مسیحیت خواهد پیوست در نخست موجب پدیداری ملت نشد که بل آنچه که پدیدارشد ریخت هایی از کشورهای دودمانی بود که همه ی آنها به سوی تمرکز قدرت متمایل بودند. اما این پدیده شرایط نخستین را برای ارج نهادن یگانتایه به ملت فراهم آورد. به عبارت دیگر، این پادشاهی های سده های میانی مرحله ی مهمی برای پدیداری ملیت بود. </span><br />
<span><br /></span>
<span>کهن Kohn نشان داده که دراین برداشت کشور </span><span style="text-align: left;">state ساختار مشخص حقوقی و مکانیکی است که در ورای ملت </span><span>n</span><span style="text-align: left;"><span>ation </span></span><span style="text-align: left;">است. برای این نویسندگان ملت پرست آلمانی ملت پدیده ئی مقدس و ابدی است ومهینایی ژرف آن برتر از چیزی است که ساخته و پرداخته انسان باشد. </span><br />
<span style="text-align: left;"><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین: به هر روی ، می باید میان ملت گرایی فرانسوی و انگلیسی و آمریکایی، که اندیشاری ببارآمده از پیشرفت تاریخی درونی بود، وخواستار برپایی مردم سالاری آزادی خواهانه بود از یک سو؛ و ملت پرستی آلمانی، و اسلاو که واکنشی در برابر آن ملت گرایی بود تفاوت قائل شد. ملت پرستی آلمانی گونه ایی واکنش اندیشارباورانه (ایدئولوژی) به چالشی از بیرون بود که نخست شکلی اندیشارباورانه داشت و سپس به چالشی نظامی بدل شد. بنابراین اندیشار ملت پرستی آلمانی که بعدها از سوی بسیاری از کشورهای رسته از بند استعمار هم دنبال شد جهتش به سوی برون بود و خواستار پایان حکومت بیگانکان و برپایی استقلال ملی بود. </span><br />
<span><br /></span><span>هانس کوهن Hans </span><span>Kohn</span><span> نیز در بیزشی همسان به این برایند می رسد که در سده های میانی، جهانِ یگانتایِ آئینی با پدیداری رنسانس یا باززاد فرهنگی از میان رفت و این باز زادی پدیداریِ کشور ها را برانگیزاند. اگرچه "بارآمد ازهم پاشی یگانتایه سده های میانی خبره گرایی بود و نه ملیت گرایی."</span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> نویسندگانی مانند میخله Michelet </span><span>و مازینی Mazzini و فیخت Fichte و ملت پرستهای اسلاو از اندیشار</span><span> هِردِر در باره ی "مردم" که </span><span>دیدگاهی رمانتیک داشت </span><span> </span><span>هنایش گرفته بودند</span><span> </span><span>. هرچند در کارهای این پیروان، در سده ی نوزدهم، </span><span>دیدگاه هردر</span><span> تا اندازه ی زیادی ریخت روشنوایی خود را از دست داد.</span><br />
<span><br /></span>
<span>هردر بر این باور بود که </span><span>تفاوتهای آب و هوا در نقاط مختلف</span><span> موجب پدیداری تفاوتهای مردمان شده است. و بر گوهر هر آدمی "مُهر باریکه يی از سرزمینش و شیوه زندگی در آنجا خورده شده است ." آب وهوای سرزمین ترکیب پیکر و شیوه ی زندگی و همه شادی ها و کنشگری هایی که از زمان کودکی روی داده را شکل میدهد و افق روحی انسان را پدیداری میدهد و نهادهای بهنجار رفتاری را به وجود میاورد که مجموعه ی آنها فرهنگ و هویت ملی یک </span><span>"</span><span>مردم</span><span>" خوانده می شود. </span><span> نهادها و فرهنگ تبارها و هنجارهای رفتاری با آموزش از نسلی به نسل دیگر میرسد و زبان ابزاریست که به وسیله ی آن این آموزش صورت می پذیرد. </span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همانگونه که هرمن سایمون Herman Simon می نویسد ملت پرستی رمانتیک آلمان در جنگهای ناپلئونی نه تنها موجب توانمندتر شدن نیرو های محافظه کار شد که بل حتی نیرو های واپس رو و پادشاهی های فرماینده یِ مخالف با روشن وایی نیز نیرومندتر شدند. اگرچه این ناپلئون بود که آلمان ها را به سوی پیشرفت سوق داد و به گفته ی هگل او </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روح جهان بود سوار بر اسب</span><span style="font-size: large;">" Weltgeist zu pferde ولی از دیدی ملی او آزادی های ملی را در آلمان سرکوب نموده بود و 'فرانسه هراسی' در رمانتیسم آلمان و کین توزی نسبت به ناپلئون گونه یی درخواست پنهان برای رهایی و استقلال بود. </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">تعریف رمانتیک هردر از </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">مردم</span><span style="font-size: large;">" واکنش او بود به روشن وایی فرانسوی زیرا که مردمان طبقه ی متوسط آلمان خواستار رهایی و آزادی از بندهای وابستگی بودند . برای بسیاری از اندیشمندان آلمانی انقلاب فرانسه بر درستی نگرش های آن ها در باره ی آزادیخواهی</span><span style="font-size: large;"> گواهی میداد.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>به باور هردر، اندیشار یک </span><span>"</span><span>مردمِ</span><span>" ویژه بدون زبان ملی نمی تواند به وجود بیاید، زیرا:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">یک "</span><span style="font-size: large;">مردم" هیچ اندیشاری ندارد مگر آنکه برایش واژه یی داشته باشد . درخشان ترین اندیشار ها تا هنگامی که روح برایش برچسبی مشخص نیافته و با واژه یی آنرا به یاد نسپرده باشد فقط یک نودش تاریک خواهند ماند</span><span style="font-size: large;">. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>زبان همچنین در برگیر ادبیات و بیان های احساسی هستند و هر ملت انبار ویژه ی اندیشارهای خود را دارد که نمادهایش هستند. و این زبان ملی آن ملت است. زبان نه تنها زیوشی هم انداز با زندگی یک ملت دارد که بل خویشتن را پالایش می دهد و منسجم مینماید همانگونه که یک ملت خود را منسجم و روشنی میدهد. نیروی سیاسی با کاربرد زبان بیان می شود و هنگامی که <span>"</span><span>مردمِ</span><span>"</span> نیرومند، زبان <span>"</span><span>مردمِ</span><span>"</span> ناتوان را نابود می کنند هویت آنها را از آنان می گیرند.</span><br />
<span><br /></span><span>فرید نوین: همانگونه که گفتیم این اندیشارها و یا دیس انگاره ها همه ی پدیده های اجتماعی وسیاسی را در بر نمی گیرند. برای نمون ملتِ سوئیس زبانی مشترک ندارد ولی یک سوئیسی خود را یک سوئیسی به شمار می آورد. در بلژیک شمار بسیاری از مردمان برپایه ی زبان های داچ و فرانسه </span><span>خود را</span><span> </span><span> نخست فلامان و یا والون در می شمرند و به همین سان بسیاری از فرانسوی زبانان کُبِک در کانادا که خودرا کِبِکوا می خوانند. ازسوی دیگر بسیاری از اسکاتلندی ها با همه آنکه زبانی مشترک با انگلیسی ها دارند خود را از ملیتی جدا می دانند، و یا </span><span>ملت اسرائیل با همه ی تاریخ بلندش بر پایه ی زبان ریخت نگرفته است. و بنیان آن بر آمیزه یی از ایدئولوژی صهیونیزم و آئین بوده است.</span><span> هیچکدام از دیس-انگاره یی که دیدیم نمی توانند همه ی این تفاوت ها را توصیف نمایند. </span><br />
<span> </span><br />
<span>از سوی دیگر مارکسیست ها خواسته اند ملت را در رابطه با تولید و مالکیت ابزار تولید تعریف نمایند. مارکس پدیداری ملت را گونه یی پیشرفت قلمداد می کند و می نویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">شهرنشینی bourgeoisie بیشتر و بیشتر از پراکندگی جمعیت، ابزار تولید و مالکیت می کاهد. این پدیده جمعیت را در توده یی متراکم می آورد، ابزار تولید را متمرکز می نماید و مالکیت را در دستهای شماری معدود می نهد. برآمدِ ضروری این پدیده تمرکز سیاسی بود. استان های ناوابسته، ولی با پیوندی ضعیف، با منافع و قوانین و حکومتها و ساختوستهای مالیاتی جدا از هم، با یکدگر در یک ملیت در یک حکومت در یک پای بند قانونی و یک رده از منفعت ملی و تعرفه ی گمرکی یکسان پیوسته شدند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>به باور مارکس این ریختگیری ملت به گونه یی فزاینده نشان ازبند رهایی بورژوازی بود. همه ی بستگی های پیش از ملیت و فرا ملیت از گونه های آئینی، تباری و فرهنگی در ریخت بستگی های نووای اجتماعی و گمارش های ملی مستحیل گردید. یک ویژگی این روندار رهایی از بندِ "دیوان فرمانی" secularism بود که بدون آن حکومت ملی میسر نمی بود. ملی شدنِ سیاست قدرتِ کلیسا را از میان برد و آنرا در میان شماری از کلیساهای ملی پراکنده نمود. مارکس از این اندوهگین بود که بورژوازی </span><span>به نادرست</span><span> </span><span> رهایی و آزادی خود را از بند حکومتهای دودمانی، رهایی همه ی رده های اجتماع می خواند و حال آنکه این</span><span> رهاییِ تنها یک طبقه ی اجتماعی ویژه، یعنی شهرنشینان بود</span><span>.</span><br />
<span><br /></span><span>فردریک انگلس نیز پادشاهی های آغاز دوران نووایی را از پدیده های پیشروانه در می شمرد، زیرا که پدیده ی پادشاهی، یگانگیِ ملی را ممکن می نمود و نشانه يی از پدیداریِ بسامانی به جای آشفتگی پیشین در کشورهای فئودال بود. در این پادشاهی ها بود که نماد تولید سرمایه داری پدیدار شده بود که موجب درهم جوشش فرهنگی و بهم پیوستگی سیاسی مردمان، فرهنگ ها و زبان ها و تبارهای متفاوت را در یک ملیت فراهم می آورد. به باور او پیدایش "طبقه ی متوسط" در فرانسه، که از پادشاه در برابر پاپ کاتولیک هواداری می نمودند، بنیان ده به خدایگانی sovereignty دودمان پادشاهی بود.</span><br />
<span><br /></span><span>به باورِ هابرماس تراوشِ رفته رفته یِ اقتصاد شهری در سرزمین های پادشاهی، در سده های میانی، موجب پدیداریِ ملت شد. اگرچه تا پیش از انقلاب فرانسه دولت هنوز دولتی ملی وجود نداشت، زیرا دولت نمی توانست به آوند بنیانی برای شناختن سزاواری و رواییِ حکومت "طبقه ی متوسط" باشد، که هنوز به اندازه یی کفا گسترش نیافته بودند. به نوشته ی زیگلر:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">تنها پس از چرخش انگیزه ی انقلابیِ نگرش مردم سالاری بسوی سرنگونیِ ریشه ییِ دولت بود که "ملت" در کانون تمرکز همه-دربرگیر اندیشه ها و گفتمان های سیاسی در آمد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> چنین بود که در ۱۶۱۴ در نشستِ "همگانه ی دولت" </span><span>États généraux،</span><span> که ساختار اصلیِ پارلمان فرانسه بود، "دارایه سوم" </span><span> </span><span>le tiers-état</span><span> یا "ملت" پیشنهاد نمود که خدایگانیِ پادشاهی می باید پایه ی قانون اساسی باشد و پارلمان پاریس که بالاترین مرجع قانونگذاری بود این پیشنهاد را پذیرفت .</span><br />
<span><br /></span><span>از سوی دیگر برای روشن اندیشانِ آزادی خواه، مانند جان لاک، وظیفه ی همیشگی دولت فراهم نمودن امنیت برای بازتولیدِ </span><span>اجتماعیِ بنیانهایِ</span><span> زیر بنایی سرمایه داری بود. آزادیِ کنش دولت همواره در گیر مطالبات حقوقیِ مالکین محدود بود و وظیفه ی دولت از میان بردن هرگونه خطر در روندار باز تولید اجتماعی بود. این نگرش آزادیخواهانه ی لاک از "قانون طبیعت" بر می خاست که بنا به برداشت او: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">همه ی ما به گونه ئی طبیعی از آزادیی همه دربرگیر برخورداریم. مردم، آزادی همه دربرگیری دارند که به هر کاری که می خواهند، در درون مرزهای قانون طبیعی، دست یازند و با خویشتن خود و دارایی شان آنچه را که دلخواهشان است بکنند بی آنکه از کسی پروا بخواهند یا وادار به پیروی از خواست کسی دیگر باشند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span><span>اما برای روسو Rousseau "قانون طبیعی" اندیشاری واقعی و پذیرفتنی نبود و او به جای آن اندیشار "خواست همگانی" volonté générale</span><span> را پیش می نهاد که بنا له نوشته ی او:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span> انسان آزاد به جهان آمده</span><span> اما همه جا به زنجیر در بنداست. آن کس که می پندارد مهتر و زبردست بر دیگران است، با این همه هنوز برده تر از آن دیگران است. (...) اگر که تنها به قدرت، و هنایشی که از آن بر می آید بنگرم، می توانم بگویم که تا هنگامی که مردمی را بتوان وادار به سربفرمانی نمود، و آنان سربفرمانی کنند، این برآیندی مطلوب می نماید. اما همینکه مردمان توانستند این یوغ را از خود به تکانند و از گردن برافکنند، این برآیندی بس مطلوبتر تر ست؛ زیرا بر پایه ی همان حقی که آزادی را از آنان ربوده بودند ، آنان محق به بازگرفتن آن خواهند بود، وگرنه از همان نخست این روا نبود که آزادی از آنان</span> <span>ستانده شود. اما بسامانی اجتماع حقی آشاوان است که شالوده ی تمامی دیگرحق هاست. با این همه این حق از طبیعت بر نمی خاهد و بنابراین بنیادش در همه پذیری است. </span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>از دید روسو </span><span>"خواست همگانی" در دولت ملی پدیدار می آید. و خدایگانی ملی جانشین خدایگانی دودمانی پادشاهی میشود. بنابر این نویسندگانی مانند کوهن بر این باورند که پس از انقلاب فرانسه بود که اندیشار "دولت ملی" رونق گرفت. او می نویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>ناسیونالیزم بدون برپایی اندیشارِ خدایگانیِ مردمی -- بدون بازنگری کامل جایگاه فرمانروا و فرمانبر ، جایگاه طبقاتی و نژادها، </span><span>اندیشه پذیر نیست. </span><br />
<span> </span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: اما ناسیونالیزم آلمانی که بر بسیاری از کشورهای جهان سوم به ویژه در خاورمیانه هنایش نهاد در رویارویی با نبردهای ناپلئون پدیدار شد ناسیونالیزمی نابخردانه، احساساتی و مخالف با روشنوایی بود. یکی از ویژگی های این ناسیونالیزم برتر شمردن ملت آلمان در برابر با همه ی ملتهای دیگر بود که نویسندگانی مانند لوئی اشنایدر Louis Snyder در کتابش German Nationalism , the Tragedy of a People: Extremism contra Liberalism in Modern German History و هلگا گربینگ Helga Grebing در کتابش Nationalismus und Demokratie in Deutschland به بیزشی مو شکافانه از آن پرداخته اَند. نژاد پرستی بسیاری از غربزده های ایرانی همانند بسیاری دیگر از ملل جهان سوم و به ویژه نویسندگان ناسیونالیست عرب مانند ساطع الحصری و عبدالرحمن کواکبی و میشل عفلق از این ناسیونالیزم آلمانی تأثیر پذیرفته است. </span></div>
<span style="font-size: large;"><br />
<span>فرید نوین: از سویی دیگر، همانگونه که بیل اشکرافت </span><span face=""pt sans" , sans-serif" style="color: #444444; text-align: justify;">Bill Ashcroft </span><span>گارث گریفیث </span><span face=""pt sans" , sans-serif" style="color: #444444; text-align: justify;"> Gareth Griffiths </span><span> و هلن تیفین </span><span face=""pt sans" , sans-serif" style="color: #444444; text-align: justify;">Helen Tiffin </span><span> در پژوهش شان در ۱۹۸۸ گزارش داده اند حتی در جامعه های پسا استعماری که به استقلال سیاسی رسیده اند، استعمار هنوز موضوعی هناینده و تأثیرگذار است. کوساکو یاشینو Kosaku Yoshino در (۱۹۹۲) در </span><span>پژوهشش در </span><span>باره ی ناسیونالیزم فرهنگی در ژاپن که برپایه کارهای هاتچینسون و اسمیت است میان روشن اندیشان intellectuals و روشنوران intelligentsia تمیز قائل شده است. و می خواهد دریابد که چگونه اندیشارهای روشن اندیشان در میان دو گروه متمایز از روشن وران، یکی آموزگاران واساتید و دیگری بازرگانان و صنعت مردان پخش می شود و در میابد که این صنعت مردان هستند که نقشی برجسته تر از آموزگاران و اساتید بازی میکنند و بی گمان این همه به نقش برجسته ی تکنولوژی و فناوری </span><span>وابسته ا</span><span>ست که بستری در خور برای گسترش</span><span> خردورزی </span><span>فراهم میاورد. </span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> به هر روی، همان گونه که گفتیم اندیشار ناسیونالیزم فرهنگی در پایان سده ی بیستم آوازه گرفت و پیش ازآن البته فرهنگ و ناسیونالیزم دو مقوله ی جدا از هم بودند. ژان ژاک روسو و یوهان گاتفرید فن هردر Johann Gottfried von Herder را پدران ناسیونالیزم خوانده اند، در نیمه ی دوم قرن هیجدهم همانگون که لیرسن </span><span style="text-align: left;"><span>Leerssen نشان میدهد؛</span></span><span> تاریخگرایی، زبانشناسی هندواروپایی ، هنر و ادبیات رمانتیک و گسترش درخواستها برای سیاست های قانون اساسی مدار </span><span style="text-align: left;"><span>constitutional politics و اندیشارِ حکومتِ برخود و تعاریف فرهنگ و تمدن که اندیشورانی مانند گیامباتیستا ویکو </span></span><span style="text-align: left;"><span>Giambattista Vico ، فن هردر و امانوئل کانت پایه گزارش بودند بر روشن اندیشانی مانند ارنست گلنر </span></span><span style="text-align: left;"><span>Ernst Gellner</span></span><span style="text-align: left;"> هنایش بسیار نهاد و او بود که در پایان سده ی بیستم ساختوستِ آموزش را در برپاساختن "فرهنگ بر فراز" در جامعه های صنعتی اروپا موثر دانست. ناسیونالیزم که پس از پدیداری هیتلر واژه یی پلید در شمار میامد بار دیگر بکار گرفته شد تا نیاز جامعه ی صنعتی اروپا را برای گونه یی هماهنگی فرهنگی برآورده سازد. ملت در این اندیشار به نوشته ی هاتچینسون گونه ئی نیروی زندگی بخش بود که با فرهنگ و جاودانگی خود به شهروندان پروا میداد تا اصالت خودرا به آوند موجوداتی بخرد و منش ور پرورش دهند.</span><br />
<span style="text-align: left;"><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">درجهان سوم البته این بعد اقتصادی نووایی </span><span style="font-size: large;">(مدرنیته)</span><span style="font-size: large;"> است که از اهمیتی ویژه برخوردارست. </span><span style="font-size: large;">ما در گفتگوهایمان در باره ی نقش سازمان برنامه در </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">نووایی </span><span style="font-size: large;"> ایران به نگرش های اقتصادی توسعه وآبادانی که از سوی بنیادهای فورد و راند وسازمان سیا پشتیبانی می شد به تفصیل گفتگو کرده ایم. در اینجا شاید باهوده باشد که به هنایش این نگرش ها در کشورهای جهان سوم به پردازیم.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همانگونه که کنراد شولر Conrad Schuhler می نویسد در این نگرش ها چنین پیش انگار شده است که اندیشار آرمانیِ جامعه ی "نووا" همان جامعه ی نووا ست و دشواری کشورهای جهان سوم در تراگذر از جامعه یی "سنتی" به جامعه یی نووا یا جامعه یی صنعتی دیسه بندی شده است. در ۱۹۶۴ ماکس میلیکان </span><span style="font-size: large;">Max Millikan با خوشبینی از برآیند برنامه ریزی برای توسعه سخن میگفت به باور او موفقیت برنامه ی مارشال برای بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم موجب شکوفایی برنامه ریزی شده بود. او می نویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در همان هنگام، در جهان توسعه نیافته، کشوری پس از کشوری دیگر، غالباٌ پس از سالها تمرکز بر هدف دستیابی آزادی سیاسی، درحال به دست آوردن ناوابستگی از مهتران استعماریشان بودند، و رهبرانشان توجه خود را از تلاش همه در برگیر برای ناوابستگی به دشواری صنعتی شدن و توسعه اقتصادی چرخانده بودند. آنها طبیعتاٌ به برنامه ریزی اقتصادی به آوند یک ابزار روی آوردند، که در برخی موارد این امر ریشه درپیشینه ی سوسیالیستی این رهبران داشت، اما به گونه یی فزاینده نگرش های در حال پدیداری توسعه اقتصادی که ساخته ی اقتصاد دانان بود پیشنهاد می نمودند که با راهبردهای آگاهانه و مصمم دولتها این کشورها می توانند از دام درآمدِ اندک که خودرا درآن گرفتار می دیدند رها سازند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>در بسیاری از این کشورها مدرنیته و صنعتی شدن با ناسیونالیزم آمیخته شده بود. بنا بر برداشت جان کأوتسکی John Kautsky میهن گرایی های گوناگون سده های هیجدهم و نوزدهم در اروپا بر پایه ی ملیت هایی به آشکار پدیدار بنیان داشت. این ملیت ها توده هایی باهم سازگار از همزبانان و هم فرهنگان بودند که در درازای سده ها در کنارهم </span><span> </span><span>به گونه ئی اندامین در صنعتی شدنی رفته رفته رشد نموده بودند. از سویی بر واژ، میهن گرایی کشورهای مستعمره در جهان سوم بر پایه ی ملیت نبود. ناسیونالیزم جهان سوم با شناسه های برگرفته از تاریخ اروپا در خور شناسایی نیست. </span><br />
<span><br /></span><span>کأوتسکی مرزهای پدیدار شده ی پس از استعمار زدایی برای ریخت دادن به دولتهای ملی را مرزهایی از دید قانونی در شمر می آورد و نه که مرزهایی از دید ملیت. و این پدیدآور همان "ناسیونالیزمِ اداریِ" سولزباخ است. اگرچه به باور روپرت اِمرسون Rupert Emerson در این کشورها پدیده ی ناسیونالیزم بدون وجود یک ملت پدیدار شد. و به باور او ملت های جهان سوم هنوز در حال ساخته شدن می باشند. به باور کأوتسکی این ناسیونالیزم را به آوند ضد استعمار گری anti-colonialism می باید شناسایی نمود هرچند که این ویژگی تنها سر دشگری با استعمار ندارد و آرمان آن نوسازی کشور در گذاری صنعتی است. </span><br />
<span><br /></span>
<span>بسیاری از نگرش پردازان غرب مانند میلیکیان، روستو و کأوتسکی برآن بودند که روندار توسعه و نووایی می باید به دست دانش آموختگان در کشورهای غربی اداره شود زیرا آنها با فرهنگ نووای غرب آشنایی دارند و می توانند جامعه های پیش از صنعت سنتی خود را در راه پیشرفت رهبری نمایند. به باور کأوتسکی تفاوت اساسی میان نقش اندیشوران اروپایی و کشورهای مستعمره در این است که اندیشوران بورژوا آزادیخواهی را به آوند یک ایدئولوژی سرمایه داری به انگار آوردند. "این سرمایه داران صنعت بودند صنعت را بر پا ساختند و حال آنکه در کشورهای توسعه نیافته اندیشوران نقش هر دو گروه را ایفا می کنند." و ما در خاطرات عبدالمجید مجیدی و خداداد فرمانفرمائیان درستی این پیشنهاد را در می یابیم. بنابراین روشنفکران جهان سوم گویی بر فراز طبقات جای گرفتند و از برای خود گمارشی تاریخی را تعیین نمودند که هدف آن نووایی آمیخته با ناسیونالیزم بود چرا که به زعم آنان نهادهای سنتی قادر به ایفای چنین نقشی نبودند. </span><br />
<br />
<br />
<span>ادوارد شیلز Edward Shils در کتابش The Intellectuals, Public Opinion </span><span> and Economic Development</span><span>درباره ی روشن اندیشان نو در کشورهای آسیایی می نویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در اینک اندیشوران نووا دراین کشورها به روشن اندیشان سنتی، مانند پاندیت های هندوستان، با دیدی پر ترحم و تحقیر آمیز و یا سرزنش بار می نگرند. آنچه را اندیشوران سنتی آشاوان میدارند همتایان نووایشان خرافه و یا ساده انگاری می یابند. در میان این دو گروه از روشن اندیشان پیوندی اندک برپا ست. شیوه ی زندگی، کامروایی و کنجکاوی اندیشگی در میان آنها به فرسنگ ها از هم جداست. با این همه گونه یی همگرایی میان آنها هست که برای توسعه اقتصادی حائز اهمیت است. این همگرایی در تمایلات نگرشی و ادبی اندیشوران نووا در کشورهای توسعه نیافته به چشم می خورد. چه شمار اندک از دانشجویان به آموزش مهندسی و علوم طبیعی و به ويژه علوم تجربی و چه ناتناسبی گسترده میان آنها و کسانی که درجه ی تحصیلی در هنر یا قانون بازرگانی گرفته اند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>هرچند در ایران چنین عدم تناسب به خاطر اعتبار اجتماعی درجه ی مهندسی به چشم نمی خورد، با این همه آن رفتار تحقیر آمیز کارشناسان تحصیل کرده ی غرب و به ویژه آمریکا بسیار گسترده بود. این پدیده که یکی از ویژگی های غربزدگی در ایران بود.</span><br />
<span><br /></span>
<span>ریچارد بهرنت Richard </span><span>Behrendt در کتابش </span><span>Soziale Strategie für Entwicklungsländer. Entwurf einer Entwicklungssoziologie</span><span> پدیده ی "دگردیسی پویای فرهنگی گسسته" را در کشورهای توسعه نیافته شناسایی نمود که ضربان آفرینندگی آن در بیرون از آن کشورها برخاسته است و یا به سخنی دیگر دگردیسی فرهنگی آنان بر بنیان رونداری </span><span> فرهنگ دیسی </span><span>Akkulturation است. </span><span>بهرنت</span><span> دو گونه فرهنگ دیسی را شناسایی می کند : </span><br />
<br />
</span><ul>
<li><span style="font-size: large;">فرهنگ دیسی هنایش پذیر - دنباله رو: چنین فرهنگ دیسی پیروی بی قید وشرط و هنایش پذیرانه از فرهنگی است که برتر تلقی می شود - نمونه ی این فرهنگ دیسی، غربزدگی پیشنهادی تقی زاده بود که ایرانی می باید از فرق سر تا نوک پا فرهنگ اروپایی را بپذیرد. به باور بهرنت این فرهنگ دیسی به فرهنگی بدلی که نمی تواند ارزش ها و هنجارهای فرهنگ بومی را ریشه کن نماید می انجامدو</span></li>
<li><span style="font-size: large;">فرهنگ دیسی کنشگرانه ی - درهم آمیز: که گزینش و کاربرد کنشگرانه بخشهایی مناسب از فرهنگ بیگانه است و آمیختن آن با بخشهایی از فرهنگ بومی است که هنوز کارآمد و هنایش گذارند.</span></li>
</ul>
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span>ناسیونالیزم جهان سوم به باور بهرنت فرآورده ی "رونداری دنباله رو در به کارگیری"از سوی بخشی از مردمان استعمار شده است که او آنها را "مردمان کناره یی" می خواند که در سنجه با "مردمان هسته یی" غرب ارزیابی می شوند. اندیشوران </span>" کناره یی" اندیشارهای غربی ملت را می پذیرند زیرا برای آنان ناسیونالیزم جبرانی است برای عقده های مشترک حقارت در برابر قدرت نمایی کشورهای استعماری. ناسیونالیزم همچنین جایگزینی برای هویت از دست رفته، ناشی از تضعیفِ ساختارهایِ اجتماعیِ نهادین است. با این همه در این ناسیونالیزم گونه یی ناسازگاری به چشم می خورد این منورالفکران میهن پرستند اما از هرچه که بومی است بی زارند.آنها فرهنگ خویش را از دست داده اند و همه هنایش فرهنگیشان وام گرفته از غرب است "مهینانی که سخن و کنش شان در باره ی منفعت ملت است شاید بیش از هرکس دیگر بیگانه اند، یعنی غربی شده اند و آنان به ژرفایی دشمن ساختار سنتی جامعه شان هستند." و این جالب است که تا چه اندازه این دیدگاه به غربزدگی آل احمد نزدیک است. </span><br />
<br />
<span style="text-align: left;"></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">گیتی نوین: آقای آجودانی میگویند:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">آزادی با ذهنیّت مردم سروکار دارد و اين ظرفیّت در جامعه ی آن روز ايران وجود نداشت و به همين دليل رنگ باخت. مشروطه ی ايرانی داستان رنگ باختن اين آزادی و تقليل پيدا کردن آن و بيانگر اين است که چگونه استقلال ايران اهميت بيشتری از آزادی پيدا کرد. بنابراين از دو مفهوم استقلال (independence) و آزادی (freedom) که در غرب بنيان تجدّد و دولت های مدرن است، ما اهميت بيشتری نه به آزادی بلکه به استقلالِ ايران داديم.</span></span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به راستی این شرم آورست که کسی فقدان "آزادی" را در ایران به گونه ئی گزینش میان استقلال و آزادی پیوند دهد. و نقش استعمار انگلیس را در این فقدانِ آزادی پرده پوشی نماید. البته برای کسی که در لندن بسر می برد و پیاپی در باره ی مطالبات ۱۵۰ ساله ی ایران با بی بی سی BBC گفتگو می نماید بجای آنکه به دولت انگلیس بگوید که وجدان بشری از</span><span style="font-size: large;"> کشور شما انتظار دارد که در قبال مسئولیت ها ی خود در باره ی جرائم سیاسی که مرتکب شده اید از قربانیان خود پوزش بخواهید ، همانند ژاپنی ها در برابر کره ئی ها و یا آلمانها در برابر لهستانی ها، انگلیس ها نیز می باید به خاطر کودتای رضا خان و از میان بردن مشروطه ی نوپای ایران پوزش بخواهند، اما ایشان </span><span style="font-size: large;">پادشاهی رضاخان را خواست ملت ایران قلمداد می کنند،</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در واقع او را ادامه دهنده ی انقلاب مشروطه می خوانتد</span><span style="font-size: large;">، و می گویند:</span></div>
</div>
<span style="font-size: large;"><span></span><br />
</span><div style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> برخلاف آنانی که می گويند، رضاشاه ضدِ قهرمان انقلاب مشروطه است. من براين باورم که رضاشاه قهرمانِ انقلاب مشروطه است.</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
</div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> واینچنین بی شرمانه با این یاوه که "</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">ما اهميت بيشتری نه به آزادی بلکه به استقلالِ ايران داديم.</span><span>" حقوق ملت ایران را برای دادخواهی از کودتای ژنرال آیرون ساید و کلنل اسمایت پایمال می کنند و تازه به این هم بسنده نمی کنند و ادعا می کنند که رضا خان بود که مجلس های ایران را کاردان نمود!! ادعایی که اگر این همه شرم آور نبود، بس مسخره می نمود.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگر ما بعد از بمباران مجلس اول به سرنوشت نهضت مشروطه در ايران دقت بکنيم، تا آمدن رضاخان، مجلس هايی که وجود دارند، مجلس های کاردانی نيستند. دولتهايی که تشکيل می شوند عمدتا در سفارتخانه ی انگليس تشکيل می شوند و اصلا ما حاکميت ملی به آن معنا نداريم. امنيت وجود ندارد، مملکت تکه پاره است و هر گوشه ای دست عده ای ست و در نتيجه مردمی که به دنبال امنيت بودند، مردمی که به دنبال آن بودند که زندگی آرامتری داشته باشند، مردمی که خواست شان اين بود که راه آهن داشته باشند، جاده هايشان امن باشد، مدرسه داشته باشند، در نهايت قهرمان خودشان را در چه کسی ديدند، در رضاخان ديدند.</span></blockquote>
</div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>ایشان نمی دانند که کشور را انگلیس تکه پاره کرده بود. البته برای استدلال، و به تأیید رسانیدن حرفشان از ملک الشعرای بهار مثال میاورند و می گویند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و اگر به مطبوعات آن زمان شما دقت کنيد، به عنوان نمونه می گويم چون جای بحث بسياری اين جا نيست، می گويند ملک الشعرای بهار بزرگترين ستايشگر شعر آزادی در اين دوره بوده است. او خود در تاريخ احزاب سياسی می نويسد، ما در دوره ی مشروطيت، يعنی در دوره ی مجلس دوم و سوم، آن زمانی که حزب دموکرات وجود داشت و می خواستيم يک حکومت در ايران به وجود بياوريم، حکومت آرمانی ما _ اين را بعدها می گويد _ از نوع حکومت نازی ها، موسولينی و آتاتورک بوده است.</span></blockquote>
</div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>و نا اگاهند از اینکه ملک الشعرای بهار را به جرم فعالیت ها ی سیاسی سه بار به زندان های رضا خان انداخته بودند زندانی که او در باره اش سروده بود: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>با بشر هیچ کس نکرده چنین حیوان نیز نیست در خور این</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>بود اندر زمانههای قدیم گاهگاهی چنین عذاب الیم</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">لیک در دوره تمدن و دین با بشر کس نکرده است چنین</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> ایشان </span><span>از کشف حجاب به انگونه ی وحشیانه که پاسبانها چادر را بزور از سر زنها بزور میکشیدند را خواست انقلاب مشروطه قلمداد می نمایند و</span><span> می گویند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">حتّی حجابی که رضاشاه از سرِ زنان برداشت، اين خواست انقلاب مشروطه بود. شاعران دوره ی مشروطه از بهار گرفته تا ميرزاده ی عشقی و ايرج ميرزا و ... همه حجاب را مايه ی بدبختی زن ايرانی می دانستند و خواهان مشارکت زن ايرانی در جامعه بودند. پس با اين حساب می توان گفت که رضاشاه به آرمان های مشروطه جامه ی عمل پوشاند</span></blockquote>
</div>
</blockquote><span style="font-size: large;">
<span>آجودانی که روشنفکران پیش از انقلاب را به خاطر</span><span> ناآگاهی شان</span><span> در باره ی مشروطیت سرزنش می کند از شیوه ی رفتار رضا خان با روشنفکرانی مانند تیمورتاش و داور و سرداراسعد بختیاری و دیگران نا آگاه ست و گویی مقاله ی سناتور علی دشتی را خطاب به رضاخان در </span><span>روزنامه ی شفق سرخ</span><span> </span><span>نخوانده ست که:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">آن روزی که مدیر ستاره ایران را به امر شما شلاق زدند، یک نفر به شما نگفت که این رفتار در خاطره عموم ملت چقدر اثر سوء بخشیده است. آیا برای شما موجب خفت نیست که فرخی یزدی از بیم شما به سفارت روس پناه ببرد؟</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>و یا از سخنرانی علی دشتی در مجلس شورای ملی پس از سرنگونی رضا خان بی خبرست که:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">البته در ضمن بیانات دولت که قضیهی هبه و مصالحه را به عرض رسانید، به طور مجمل گفته شد کسانی که از معامله با شاه مستعفی غبن دارند میتوانند فسخ کنند. غبن چیست؟ مردم را که در زندان انداخته و املاک آنها را قباله کردهاند. حال دولت مکلف است اموال مردم را به آنها پس بدهد (صحیح است). </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اما در قضیهی اموال منقول میگویند در بانکهای داخلی شصت، هفتاد میلیون تومان دارند. از این مبلغ آنچه محقق است گویا بیست و چهارمیلیون تومان را به اعلیحضرت همایون پادشاه فعلی بخشیدهاند، که ایشان چند میلیون آنرا مطابق صورتی که آقای رییس مجلس خواندند به امور خیریه یا لوله کشی شهر تهران تخصیص دادهاند و هی دائما تعارف و مجامله راه افتاده است. این تعارفها تا کی، عطایا یعنی چه؟ پول مال مردم است باید به دولت برگردد. وانگهی پولهای بانکهای لندن و امریکا و برلن چه میشود؟ (یکی از نمایندگان: جزو اموال منقول است. خندهی حضار)</span></blockquote>
<div>
<span style="font-size: large;"><span>به هر روی این گونه منورالفکران که آل احمد آنها را مونتسکیوهای وطنی خوانده بود در رابطه با استعمار ما همیشه داشته ایم و امروزه آقای آجودانی در لندن و آقای زیبا کلام در تهران از روی همان دفترچه نتی می خوانند. که حاج آقا و مزلقانی در داستان صادق هدایت می خواندند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>حاج آقا: پس پریروز سلام بود. بپابوس مقدسشان شرفیاب شدم، چقدر ببنده اظهار تفقد و بنده نوازی فرمودند ! خداسایه ی مبارکشان را از سر ملت کم نکنه. خب امنیت، آبادی، قشون، راه آهن ، آسفالت کوچه ها و بناهای حیرت آور، همه ی اینهارا کی بخواب دیده بود؟</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> مزلقانی: بنده تصدیق دارم که با داشتن نابغه ای مثل اعلیحضرت رضا شاه هیچ خطری مردم ملت ایران را تهدید نمی کند.</span></blockquote>
</div>
</div>
<span style="font-size: large;"><span> در نقد شما بر نمایشنامه ی فاشیستی آنتیگون نوشته ی ژان آنویی که در خوشه چاپ شد شما اینگونه روشنفکران را که مانند آنویی می خواهند فاشیزم را توجیه کنند دروغگو و بی شرم خوانده بودید .</span><br />
<span><br /></span>
<span>فرید نوین: بله نقد آنتیگون می خواست جنبه های مواجهه ی روشنفکر را با دیکتاتوری زورگویانه رژیم پهلوی در زبانی نمادین بزیر انتقاد بیاورد .آنوئی و برشت تراژدی آنتیگون هگل را برای بیان اندیشار ها و باورهای خود باز نویسی کرده اند . آنوئی برای ستایش فاشیزم و برشت برای نکوهش آن. </span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در تراژدی هگل، آنتیگون یک "کنشگر" است که با کنشِ بنیانگرا و آرمانانۀ خویش در جامعه خویشتن را "گشتنده" می سازد. اما این "گشتندگی" او در جامعه، در نگاه هگل، به همراه خویش یک تضاد اجتماعی را دامن میزند زیرا که جامعه توان دریافت کنشگری او را ندارد. و این به باور هگل دشواریی است که دوران نووای ما با آن روبروست زیرا که اگر نهادینه ها و فرهنگ نووایی می باید زیر سیطره ی "خرد بخود بنیاد" قرار گیرند نیاز به آنست که کنشگران همچون کرئون درس مُدارای باهم را فراگیرند پیش از انکه بس دیر شده باشد. وتنها در اینروست که "زیستنی منشانه" یا اخلاقی sittlichkeit ممکن می شود. اما ژان آنویی در اقتباس خود از این نمایشنامه دادخواهی روشن اندیشان و برپاخیزی آنان را در برابر فرمانروایی زورگو به سخره گرفته بود. </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnuJW1wfYXtqt0gcjRNEEJa-3-iq27Lt7AKce2GmAmODlBpnysN-B1gOEgCNZHF-zwdZ-HFTiwKNlA6ovBkMH1U81uh5w0ALhFLa80Dfu3zTPh-ZsaU3ZOQKS8umgV5RpqgnoRFZffKZs/s1600/b.JPG" style="border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.098) 0px 0px 0px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0px; position: relative;" width="450" /></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">آنوئی یک دروغگوست. دروغگویی که بیشرمانه قلم بطلان بر شخصیت انسان های جهان سوم می کشد و مزورانه آنها را نفی میکند</span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> به هر روی این گونه انتقاد در دوران شاه کاری آسان نبود. زیرا در آن نقد من کرئون را به نماد شاه و آنتیگون را به نماد روش اندیشی انقلابی گرفته بودم. والبته در آن دوره این زبان نمادین را همه ی دانشجویان و روشنوران می فهمیدند . با اینهمه در طول نوشته کلید هایی آشکاری برای گشودن پیامهای آن به خواننده داده بودم. نوشته بودم:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> آنتیگون نمودی از روشنفکر عاصی قرن ماست. روشنفکری که در صدد برهم زدن نظام موجود است ولکن ار روشنگری می هراسد. (...) و کرئون ! کرئون دانا و بخرد و مغرور که در هر نقطه ی دنیا می توان او را دید کرئونی که حاکم است و حاکمیست هشیار باید که سمبلی از تمام هیئتهای حاکم دنیا باشد (...) و مگر نه اینکه چون اورا برای اجرای مراسم اعدام به میان مردم میبرند مردم بر علیه کرئون بر میخیزند (...) به هر حال آنتیگون را علیرغم خواست کرئون دانا در غاری زنده بگور می کنند لکن آنتیگون خود را در داخل غار بدار میآویزد ، در حالیکه صدای مسلسلها خروش مردم را ساکت میکند (...) آنتیگون آنوئی بدون شک بیشتر از آنچه یک نمایشنامه ی فلسفی باشد یک نمایشنامه ی اجتماعیست که عفونت منطق فاتالیزم استعماری از خلال هر جمله و هر کلمه آن مشام را می آزارد (...) منطقی ترین سوآل برای تماشاگر اینست که آیا اصولا آنتیگون گناهکارست ؟ اینکه آنتیگون تا پای جان بخاطر یک هدف پوچ بایستد و اینکه تمامی پیرامون او از او تاثیر پذیرد، بخاطر یک هدف پوچ، منطقی نیست. آنتیگون ذیحق است بخاطر اینکه نظام کرئون بخرد را نمی پذیرد. (...) آیا صرف اینکه روشنفکری متعلق بطبقۀ دردمند نیست اتهامی اقناع کننده می تواند باشد؟ (...) چراکه اگر (آنویی) شخصیت آنتیگون را آنچنانکه هست بشناساند و رو بواقعیت آورد یقینا آنتیگون از محک آزمایش سر بلند بیرون خواهد آمد همچنانکه در تمامی تاریخ این آنتیگون بوده ست که در پایان پیروزی را از آن خود ساخته.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> گیتی<span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "tahoma";"> نوین : شگفتی در اینست که چرا ساواک این بخشها را سانسور نکرد. و این البته از بلاهت "مأ مور امنیتی" و همدستانش خبر می دهد. به هر روی گفتگویی در باره ی این نوشته به گفتاک ما درباره "جهان سوم و روشنفکران " مرتبط است و جالبست که این رابطه ی میان "آنتیگون" و جهان سوم را هوشنگ حسامی که آن روزها از نویسندگان کیهان بود نپسندیده بود . حسامی در انتقاد ی بنوشتۀ شما که در شماره ی بعدی خوشه چاپ شد نوشت:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="background-color: white;"><span style="color: #111111; font-family: "tahoma"; font-size: large;">«ژان آنوی» که بی شک از درام نویسان پر توش وتوان این قرن است، به هنگام اشغال فرانسه توسط ارتش هیتلری باقتباس از تراژدی « آنتیگون» اثر«سوفوکل» دست زد تا در قالب آن به جدالی بخاطر آزادی و رهایی از بردگی و تحمل بیگانه پرداخته باشد. (...) «آنتیگون» آنوی، بعکس تصور نویسندۀ آن مقاله، سند محکومیت استعمار گرانست و بهیچ شکلی نمیتواند توصیه کننده ی حکومتی استعماری و استثماری باشد. (...) چنین خیال می کنم که حضرت نویسنده « مرگ آنتیگون» را نشانه ی توفیق حکومت پوچ و تو خالی «کرئن» تلقی کرده ست و بعد «جهان سوم» را - که از آن حرفهاست! - در قیافه ی «آنتیگون» دیده است. پیش از آنکه روشن کنم چرا استنباط جناب ایشان مسخره است، دلم می خواهد این را بداند که درام آنوی در سال ۱۹۴۲ نوشته شده اعنی در زمانی که این ترکیب «جهان سوم» در دنیا وجود نداشت ومهمتر از آن دنیا در گیر ودار پیشرویهای ارتش هیتلری آنقدر سمن داشت که یاسمن را از یاد برده بود و مردمان «جهان سوم» مطرح نبودند. بعلاوه، نویسنده ای که خودش و هموطنانش را گرفتار مشتی رجاله می بیند چطور می تواند بیاد دیگران باشد و بعد چیزی بنویسد که بدشمن فرصت خود نمایی بیشتر بدهد و یا لامحاله آنان را تائید کند!</span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">پرسش من اینست که آیا شما انتظار چنین واکنشی را از سوی روشنفکران داشتید؟ </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله من میدانستم که نمایشنامه ی آنتیگون آنوئی همیشه جنجال بر انگیز بوده ست. و امید داشتم که اگر آن نوشته گفتگو برانگیز گردد شاید بتوان نقش روشنفکران در جهان سوم را درگفتاکی هوشمندانه بررسی نمود. البته انتقاد حسامی انتقاد تند وتیزی بود و تا اندازه ای دور از گفتاکی که در دیدگاه من بود . پاسخ دادن به انتقاد او در فضای خفقانی آن روزها به آسانی ممکن نبود. آن نمایشنامه درانجمن ایران و آمریکا بروی صحنه آمده بود و البته به نمایش گذاشتن "آنتیگون" با لحن سیاسی بخصوص آن یاد آور روزهای نخست آزادی فرانسه بدست قوای متحدین بود که اداره ی سانسورارتش آمریکا اجازه ی بنمایش نهادن "آنتیگون" را با دستبرد هایی که مترجم درآن وارد کرده بود را داده بود. و این خود برای من پرسشی بود که چرا آمریکایی ها به یک نمایشنامۀ که از همان اجرای نخستش پنداشته میشد که از حکومت ویشیِ طرفدار نازی پشتیبانی می کند حمایت می کنند؟ در این باره شاید توضیح بیشتری در جای خود خواهم داد. ولی در اینجا میبایست یگویم که قصدمن در آن بررسی پاسخ دادن به همان پرسشی بود که حسامی در اینجا مطرح میکند: "نویسنده ای که خودش و هموطنانش را گرفتار مشتی رجاله می بیند چطور می تواند چیزی بنویسد که بدشمن فرصت خود نمایی بیشتر بدهد؟". بگمان من این مسئله خرده گیری حسامی به مفهومی که من از روشنفکر جهان سوم در دید داشتم بسیار نزدیک بود . ولی شگفت آور بود که او طرفداری آنویی از فاشیزم را نمی دید -- با همه جنجالهایی که در باره ی آن نمایشنامه شده بود، که حتی موجب به محاکمه کشیدن برخی از دست اندرکاران آن نمایشنامه پس از سقوط حکومت ویشی در فرانسه شد!</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: جالب اینجاست که خود حسامی در بخشی از نوشته اش گویی این خود فروشی از غم نان را توجیه کرده ست. او می نویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در نخستین لحظات تراژدی، «معرف» میگوید، «نگهبانان دستیاران بی گناه حکومت ها هستند» و این حقیقتی ست. گروهبان دستوردارد و بعلاوه ما در نمایش با«غم نان او» آشنا شده ایم پس چطور میتوانیم انتظار داشته باشیم که او به محکومی در آستانه ی مرگ اجازه پیشروی بدهد؟</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شاید شما می بایست در پاسخ می نوشتید "چگونه می توان دربرابر بیداد خاموش ماند؟" و آیا ؛خاموشی به مثابه دستیاری در جرم نیست؟" اما به هر روی پرسشی که حسامی مطرح می نمود علیرغم لحن تند و تیزش پرسشی در خور اندیشه بود که می نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">دست آخر نویسنده باصطلاح متفکر با بلاهت تمام می نویسد « آنوئی یک دروغگوست. دروغگویی که بیشرمانه قلم بطلان بر شخصیت انسان های جهان سوم می کشد و مزورانه آنها را نفی میکند»! حالا دلیل «قلم بطلان» کشیدن آنوی بر «شخصیت انسان های جهان سوم» از کجای درام حضرت آنوی در آمده ست چیزیست که تو -یعنی من- باید رمل و اصطرلاب بیاندازیم و رابطه ی «... وشقیقه» را پیدا کنیم؟!</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین - البته شاید کمی از گفتگوی خویش به جلو رانده شده باشیم زیرا که هنوز ما خرده گیری روشنفکران غرب بر مدرنیته را به آشکاری نگشوده ایم ولی شاید گفتگو در باره ی "آنتیگون" به روشنایی دادن به این گواک کمک کند. البته هوشنگ حسامی اینک چند سالی ست که درگذشته ست و این چندان خوشآیند نیست که به خرده گیری ازنوشته ی او بپردازم. چون من نویسندگان این روزگار را که به خرده گیری های ناروا از درگذشتگانی مانند آل احمد و آرین پور و فردید و دیگران می پردازند نکوهیده منش می خوانم . البته من با همه ی محدودیت سانسور آن روزگاران پاسخ حسامی را در خوشه ی ۸ اردیبهشت ۱۳۴۷ یعنی ۲۷ سال پیش از درگذشتش داده بودم و نوشته بودم که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">... به هرحال گمان من اینست که اعتراض دوست تازه ام فقط بترکیب لغوی "جهان سوم" است چرا که هم ایشان نیک آگاهند و هم خیلی های دیگر از جمله من که جهان سوم پدیده ای نیست که بیکباره بر پهنۀ گیتی از ۱۹۴۵ ببعد ظاهر شده باشد و بقول حسامی نازنین "اعنی" اینکه ترکیب جهان سوم خیلی آسان افاده معنی منظور مرا میکرد. زیرا این ترکیب امروزه ملموسترین مفهومیست که از کشورهای استثمار شده چه در زمان حال و چه در پیش از جنگ جهانی دوم در دست است. ومن اگر حتی برای ارائه این مفهوم از کلمات " عقب افتاده" یا "توسعه نیافته" و غیره هم استفاده میکردم ایشان چنین ایرادی را می توانستند از من بگیرند. و باز "اعنی" اینکه ایکاش ایشان مفهوم "جهان سوم" را در قالب آگاهی خویش بصورت "این هم از آن حرفهاست" شکل نمی دادند. </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">البته من واژۀ "اعنی" را بشوخی چندین بار تکرار کرده بودم چون حسامی این واژه ی غریب را در نوشته اش بسیار بکار برده بود . اما آنچه که از نوشته من سانسور شده بود اشاره به این میکرد که آنوئی در ۱۹۴۴ پروانه ی نمایش آنتیگون را از اداره ی سانسور ارتش اشغالی آلمان در حکومت ویشی بدست آورده بود و اینکه او توانست چنین اجازه ای را دریافت دارد خود دلیل این مدعاست که نمایشنامه ی او نمی توانست به گفته ی حسامی "نمونه ای باشد از جماعتی گرفتار و رنج کشیده که ناگهان سر بشورش و طغیان بر میدارند و با بکار گرفتن نیروی انسانی خود پایه های حکومت استعمارگری را میلرزانند" . نکته ی در خور توجه اینست که در نامه ای که آنوئی به کارگردان نمایشنامه اش بارساک Barsacq نوشته است از او می خواهد که پیش از آنکه نمایشنامه را به ماشین نویسها بدهد آنرا بازخوانی نماید و مراقب باشد که متن آن به مذاق سانسور آلمان Propagandastaffel بدآیند نباشد و آنچه را که ممکن است خطرناک باشد بخصوص در گفتار پایانی گروه کُر قیچی کند. واین آقای بارساک کسی بود که در ۹ ژانویه ی ۱۹۴۱ با سروان آلمانی مسئول سانسور در یک گفتگو با رسانه ها شرکت کرده بود و بگزارش روزنامه ی طرفدار نازی ها با برکناری کارمندان یهودی از تماشاخانه موافقت نموده بود.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> البته در همان نخستین هفته های بنمایش آمدن "آنتیگون" در فرانسه اشغالی هم بحث شدیدی در میان روزنامه های دست نشاندۀ اشغالگران و روزنامه های مقاومت درگرفت و هریک از آنها آنتیگون را همسوی دیدگاه های خویش میدید. برخی ازروزنامه های مقاومت آنوئی را ازمزدورترین نوکران اشغالگران خواندند چرا که گویی او کرئون ، که نمادی از مارشال پتن رئیس حکومت دست نشاندۀ ویشی و یا لاوال معاون او بنظر میآمد، را توجیه میکرد. منتقدی بنام آرموری Armory در Les Nouveaux Temps بکنایه نوشت که ازین ترس ندارد که به موفقیت نمایشنامه با خرده گیری خویش لطمه زند . زیراکه آنوئی دوستان بلند مرتبه بسیار دارد. که البته منظورش در میان اشغالگران بود. روزنامه های فاشیست از اینکه کرئون بخرد با اندرزهای خود به آنتیگون سبکسر از شعارهای فاشیستی حکومت ویشی مانند "کار، خانواده، میهن" پند میداد بسیار خشنود بودند. لوسین روباتت Lucian Rebatet آنوئی را در زمره ی کسانی که به آشکاری بر ضد نیروهای رهایی بخش دوگل بودند نام میـبَرد و او را به آوند همدست با اشغالگران می شناساند. روزنامه ی نیروهای مقاومت Les Lettres Françaises در آخرین شماره ی چاپ مخفی خود از آنتـیگون خرده گرفت و آنوئی را یک مُخّرب تهی مغز طرفدارهیتلر خواند. کلود روی Claude Roy آنتیگون را خطرناک توصیف نمود چراکه فاقد هرگونه تعهد نسبت به همنوعان بشریست و شخصیت کرئون را الهام گرفته از هیتلر دانست. پل ژیار Pol Gaillard در L'Humanité در دوازدهم اکتبر ۱۹۴۴ نوشته بود: "هیچ چیز بهتر ازین نمی تواند به نقشه های آلمان نازی دردوران اشغال یاری دهد وهیچ چیز نمی تواند امروزه بپاخاستن فرانسه را بیشتر به واپس اندازد". واین البته در پیوند با فاتالیزمی بود که در نمایشنامه به آن تاکید بسیار شده بود. </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آنوئی البته مقاله ای چند هم در نشریات هوادار اشغالگران درباره ی آرمانهایش برای رستاخیزی پس از جمهوری سوم و دلزدگیش از فساد پولی نوشته بود . او بعدها مانند همه ی روشنفکران خود فروش در دفاع از خویش نوشت که دلبستگی اَش به "خالص" یا "ناب" نه از جانب تمایلش به فاشیسم که بل از سوی دلبستگیش به هنر نشـأت گرفته بود. با این همه اگرچه او را چندی پس از آزادی پاریس به محاکمه کشیدند اما دادگاه باهمه ی آنکه شش نمایشنامۀ او در حکومت ویشی منتشر شده بود دربارۀ هیچیک از نمایشنامه هایش پرسشی نداشت. به هرکمترین، پس از آزادی پاریس "بارساک" کارگردان آنتیگون با همه ی آنکه در دوران اشغال به همدستی با اشغالگران پرداخته بود تا اندازه ای بهتر از آنوئی مورد داوری قرارگرفت. آنوئی خود ابراز شگفتی نموده است که بارساک به خاطر کارگردانی آنتیگون در شمار نیروهای مقاومت بشمار آمده بود و حال آنکه او را برای نوشتن آنتیگون در زمره ی همدستان نازی ها در شمرده اند.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">سرانجام در بخشی از پاسخم که سانسور شده بود نوشته بودم که اگر حسامی می خواست از آنوئی دفاع کند حداقل بهتر بود که از نوشته ی ژان پل سارتر درپاسخ به منتقدین نیویورک در باره ی آنتیگون زیر آوند " بدل سازان افسانه: نمایشنامه نویسان جوان فرانسه " در ۱۹۴۶ ( “Forger des mythes” in Un théâtre de situations) شاهد بیاورد که نوشته بود:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><span style="font-size: large; line-height: 30.6px;">آنتیگون زنی آزادست بدون هیچ ویژگی خاص مگر آنچه را که خودش از برای خویشتن بر میگزیند . و در این برداشت ما بازمیگردیم به اندیشار تراژدی به آنگونه که "یونان" به آن می نگریست. برای آنان ، همانگونه که هگل نشان داده است ، شوراشتیاق هرگزنه یک طوفان ساده ی احساسی که بل بگونه ای بنیانی همیشگی برای احقاق حق بوده است. </span></span></blockquote>
<div style="background-color: white; color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; line-height: 14.784px;">
</div>
</blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و ویژگی هایی را که آنتیگون می توانست برگزیند را سارتر چنین برمیشمرد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">تائید ساختار ارزشها و حقوقی مانند حق شهروندی، حقوق خانواده ، اخلاق شخصی، اخلاق اجتماعی ، حق کشتن، حق آشکارنمودن وضعیت قابل ترحم انسانی را به انسان.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> باری انگیزه ی من ازنوشتن آن نقد کندوکاوی بود درباره ی نقش روشنفکر در جهان سوم و آنتیگون درآن روزگاران بهانه ی خوبی برای این کار بود به ویژه که این نمایشنامه در انجمن ایران و آمریکا بروی صحنه آمده بود. وشباهت این امر با نقشی که گیلبرت میلر Gilbert Miller اداره ی اطلاعات ارتش the Office of War Information در اجرای ۱۹۴۶ آن در آمریکا بازی کرده بود برای من جالب بود. گیلبرت نقش تهیه کننده ی مشترک را با همسرش کاترین کرنل Katharine Cornell هنرپیشۀ آمریکایی که نقش آنتیگون را بازی کرد برعهده گرفته بود. لوئی گالانتیر Lewis Galantière مترجم آنتیگون با دستکاری هایی که درترجمه ی آنتیگون نموده بود آنرا تا اندازه ای به پسند دست راستی های آمریکا نزدیکتر آورده بود. الیته نقش خود میلر در این دستکاری مشخص نیست. ولی در این دوران دست راستی های آمریکا بیشتر دلواپس مبارزه با کمونیسم بودند و از شخصیتی مانند آنتیگون هراس داشتند. کمونیسم در آمریکا پس از بحران اقتصادی ۱۹۲۹ تا اندازه ای ریشه دوانده بود . بیکاری ناشی از بحران و دفاع کمونیستها از حقوق کارگران تا حد زیادی به محبوبیت آن ها یاری داده بود تا آنجا که در ۱۹۴۰ مارتین دیز Martin Dies رئیس کمیتۀ فعالیتهای ضّد آمریکائیِ مجلس نمایندگان the House Un-American Activities Committee که به HUAC شناخته می شود نشستهایی برای شنود نفوذ کمونیستها در هالیوود را سرپرستی مینمود و حتی در مجلس سنای کالیفرنیا نیز شنودهایی در این باره ترتیب داده شده بود که برانگیزاننده ی آن والت دیزنی بود که براین سوئظن برده بود که کمونیستها در اتحادیه طراحان کارتون نقش باز ی میکنند. حتی در انتخابات ۱۹۴۴ کاندیدای ریاست جمهوری از حزب جمهوریخواه تاماس دیویی پرزیدنت روزولت و سیاست "دادوستد نو " ی او را the New Deal به کمونیسم پیوند داده بود. پس از جنگ دوم جهانی هنگامیکه استالین به قول خود در باره ی برپایی انتخابات آزاد در کشورهای اروپای شرقی وفا نکرد. و بویژه در ۱۹۴۶ پس از آنکه آمریکائیها در یافتند که یکی از دانشمندانشان اسرار بمب اتمی را به روسها داده ست احساسات ضد کمونیستی اشان به شدت برانگیخته شده بود و البته شخصیتهای ضد کمونیستی مانند ادگار هوور رئیس اف. بی. آی، به این احساسات دامن میزدند. و این جریان بعدها در مَک کارتی ایزم به اوج رسید. به هر روی شخصیت کرئون در ترجمۀ گالانتیر تا اندازه ای انسانی تر و قابل پذیرش تر شده است تا آنجا که حتی خود آنوئی در نامه ای که به گالانتیر نوشت از دستکاری های او در متن آنتیگون اعتراضی اینچنین داشت که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">من متن انگلیسی را در برابر چشمهایم دارم و احساس می کنم کاملا مسخره است. من از شما بفوریت می خواهم که آن سطرهای اضافی را حذف کنید. (...) روزنامه های فرانسه دارند به من پوزخند میزنند. من پاسخی به آنها نداده ام و نخواهم داد. و لی به شما التماس می کنم که اجازه ندهید که آنها چنین بپندارند که من نویسندۀ آن خُرده سخنوری ها هستم.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و گالانتیر در پاسخ به او می نویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><span style="line-height: 30.6px;">می باید بشما بگویم که اجرای نمایشنامه ی شما مطلقا در امریکا ممکن نیست مگر آنکه همه ی رسانه ها فریاد بردارند که </span></span><span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;">فاشیسم! </span><span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><span style="line-height: 30.6px;">وکرئون را یک پیشوا Führer بخوانند و نویسنده ی نمایشنامه را یک فاشیست.</span></span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;"> </span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> آنوئی اما به او معترض میشود که :</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به باور من این کاملا بیجاست که به این کار اخلاقیات وارد شوید ... و لازمست که تماشاگران خود بتنهایی میان آنتیگون و کرئون یکی را برگزینند اگر که بخت به آنان این توانایی را داده باشد.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: به هر سوی دیگر ، شما تنها کسی نبودید که آنوئی را در ۱۹۶۸ یک فاشیست خوانده اید بیست وپنج سال پس از نوشتۀ شما ماری آن فریس ویت Mary Ann Freese Witt د ر Journal of European Studies در ۱۹۹۳ نوشت :</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;">I suggest that the text of Antigone although not a pièce à thèse, is, even more strongly than Anouilh’s earlier work, permeated by a subtext of right-wing ideology. […] The character of Antigone reverberates with a number of themes dear to both the traditional European right and to fascism. [Antigone] also adheres to contemporary fascist aesthetics of theatre. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <span style="background-color: white; color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; text-align: left;">من پیشنهاد میکنم که بافت آنتیگون اگرچه به شیوه ی نمایشی" گزارش دشواری" نیست خیلی شدیدتر از کارهای پیشین آنوئی از تراوش زیربافتی با اندیشباور دست راستی نشان دارد (...) شخصیت آنتیگون از شماری از آهنگها مترنم ست که هم برای راست سنتی اروپا و هم برای فاشیسم دلنشین است. (آنتیگون) همچنین به زیباشناسی تئاتر فاشیست وفادارست. </span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین - بله چنین بود که برای من نه شخصیت روتوش شده ی کرئون در ترجمه ی گالانتیر و نه مبهم گویی آنوئی که بعدها برخی آنرا به اگزیستانسیالیسم پیوند دادند درخور پذیرش بود. در رویارویی با فاشیزم نمی توان برخوردی دو پهلو داشت . و از اینرو بود که نوشته بودم:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شیوه ی آنوئی در این راه گریز از نکات حساس و مبهم بجای گذاشتن مسائلی ست که باید روشن میشد (...) منطقی ترین سوّال برای تماشاگر اینست که آیا اصولا آنتیگون گناهکارست؟ اینکه آنتیگون تا پای جان بخاطر یک هدف پوچ بایستد واینکه تمامی پیرامون او از او تاثیر پذیرد بخاطر یک هدف پوچ منطقی نیست.آنتیگون ذیحق است بخاطر اینکه نظام کرئون بخرد را نمی پذیرد.</span></blockquote>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG-so46tzIXhf-RY94gGDHNZk4z1QLkDVf5tEFnNL0Ix3XFQ4-yM-rQ3QMyfPvVul5_tuk-Mnbm9Gi_hisK9JdxzCbo0ksXCujLdJqmOstRdaCeU6o4J-j8Gy4u8mgKwNVvO4ec1cx3bA/s1600/a.jpg" style="background: transparent; border: none; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.098) 0px 0px 0px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 0px; position: relative;" width="307" /></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">آنتیگونِ برشت انسان معمولی کوچه و بازارست که دیگر تاب بیداد کرئون را ندارد اما میداند که "اگر ببینی دیده می شوی!"</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br style="background-color: white; color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; line-height: 14.784px;" /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">پس از این بخش اشاره ای به آنتـیگونِ برتولت برشت که در آن کرئون به روشنی یک دیکتاتور بود و هیچگونه ابهامی در آن نبود کرده بودم که مانند بسیاری دیگر ازنقدها ی من در باره برشت به زیر قیچی سانسور رفته بود. نوشته بودم :</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شاید از کارگردان باید پرسید چرا به جای آنتیگون آنوئیِ آنتیگون برشت را به صحنه نیاورده اند، تا با استفاده از تکنیک جداسازی یا فاصله گزاری او Verfremdungseffekt تماشاگر بهتر بتواند دربارۀ آنتیگون داوری کند؟ چرا که آنتیگونِ برشت انسان معمولی کوچه و بازارست که دیگر تاب بیداد کرئون را ندارد اما میداند که "اگر ببینی دیده می شوی!" </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> جالب اینجاست که برشت آنتیگون خویش را در ۱۹۴۸ چند هفته پس از اینکه به شبه محاکمه اش در کمیتۀ فعالیتهای ضّد آمریکائیِ HUAC فرا خوانده شود نوشته بود . در این کمیته که ۴۳ نفر از هنر مندان و روشنفکران را متهم به فعالیتهای ضّد امریکائی کرده بود از همۀ متهمین سؤال میشد "آیا شما اینک و یا هرگز عضو حزب کمونیست بوده اید؟" البته برخی از آن ۴۳ نفر عضو حزب بودند - ۲۴ نفر از متهمین اطلاعات درخواست شده را در اختیار کمیته گذاشتند ولی ۱۹ نفر از آنان حاضر بدادن شهادت نشدند که ۱۱ نفرشان به کمیته احضار شدند. که یکی از آنان حاضر به اقرار شد و ده تن دیگر که به "هالیوود ۱۰ " شناخته می شود شاهدان "دغل دوست" "unfriendly" witnesses نامیده شدند بیشتر آنان به حبس یکساله محکوم شدند و همۀشان ممنوع القلم و از بازی در سینما کنار گذاشته شدند. برتولت برشت یکی از کسانی بود که به کمیته خوانده شد و چون شهروند آمریکائی نبود به توصیۀ وکلایش به پرسش های کمیته پاسخ داد. اما پاسخگوئی خود را بگونه ای نمایش بدل نمود با وجود آنکه پاسخ هایش نادرست نبود اما همه دوپهلو و کنایه آمیز بود برای نمون هنگامیکه استریپلینگ Stripling بازجوی دادگاه بازگردان انگلیسی سروده ای از او بنام "به پیش، ما فراموش نکرده ایم" از نمایشنامه ی " اراده" ی او را می خواند که : "به پیش، ما فراموش نکرده ایم/ نیروی مان را در نبردی که پیروز گشته ایم / تهدید ها را به هیچ بگیر / به پیش فراموش مکن / نیروی مان را در یکی بودن / تنها این دستهایمانست که درد می کند/ از جاده ها و دیوارها و باروهایی که ساختیم / همه ی جهان ساختۀ ماست / چه فایده؟ به چه کار ؟ آیا از آنِ ماست؟ ... " و سپس می پرسد آیا این سروده را او سروده ست؟ برشت پاسخ میدهد " نه من به آلمانی می نویسم که اصلا یه جور دیگه ست!" که پاسخش موجب خندۀ حضار میشود. به هر روی برشت اندکی پس از این بازجویی آمریکا را ترک نمود و دیگر هرگز به آن کشور بازنگشت. و همانطور که گفتم در فاصلۀ چند هفته بعد آنتیگون را نوشت. در همان بازجوئی هنگامی که از او می پرسند آیا تو انقلابی و عضو حزب کمونیست هستی و آیا می خواهی دولت را براندازی؟ پاسخ می دهد که من برعلیه هیتلر بپا خواسته بودم و می خواستم او را براندازم و نه من عضو حزب کمونیست نیستم . بنابرین تفاوت میان آنوئی و برشت کاملا بارز ست. درادامۀ آن نوشته تاکید کرده بودم که: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آتتیگون برشت نه یک روشنفکرست و نه یک قهرمان ! اما او انسان است، زن جوانی ست که در بمباران برلین گیر افتاده ست . او نماد همۀ انسان هاست و برشت می خواهد که همۀ انسانها بر علیه کرئون بپاخیزند. </span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین - و این نقشی است که شما می خواهید روشنفکران جهان سوم بازی کنند. من نمی توانم به این موضوع نیندیشم که براستی ما خود شاهد شورش آنتیگون سای خسرو گلسرخی بودیم که در برابر شاه با ویژگی های کرئون مأبانۀ دیکتاتوریش بپاخاست و جانباخت. و البته باید این را هم افزود که بسیاری از منتقدین موافق با آنتیگون از اینکه این نمایشنامه ای در قالب"تئاتر ابزورد"ست از آن دفاع کرده اند. چون آنوئی مدعی بود که میان میان کرئون و آنتیگون تفاوتی نگذاشته ست. بنوشتۀ بئاریس دوسان Béatrix Dussane , در یادداشتهای تئاترش </span></div>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;">‘Anouilh est resté pendant toute l’occupation confiné dans son travail d’écrivain, professant qu’il ignorait volontairement la politique. Mais le public voyait autrement son œuvre.’</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> آنوئی در تمام دوران اشغال خود را به کار نوشتن اَش محدود کرده بود به این اعتراف که داوطلبانه از سیاست چشم پوشیده است . اما مردم به کار هایش دیدی دیگر داشتند.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین - من به تئاتر ابزورد دلبستگی دارم ولی براین باورم که تئاتر ابزورد با مسائل فلسفی هستی گریبانگیرست ونه با دشواری های استثمار و آزادی. من این دلبستگی را در نقدی که در باره ی نمایشنامه ی "چشم براه گودو" ی بکت نوشته بودم تا آنجا که زنده یاد عطا نوریان که از نویسندگان آن دوران در نگین بود مرا در نوشته ای متهم به یک دل و دو دلبر نمود که چگونه می توانم از آنتیگون آنوئی ناخشنود باشم اما از گودوی بکت تمجید نمایم؟ و پاسخ ساده بود من همانگونه که به اندیشار بیهودگی در خیام "که از روز ازل هر آنچه بایست بداد/ غم خوردن و کوشیدن ما بیهودست" را درخور اندیشیدن می یابم به تئاتر ابزورد هم می اندیشم. ولی به پیشگزاره ی ناصر خسرو که "نکوهش مکن چرخ نیلوفری را" بیشتر می پسندم و چنین باوردارم که "درخت تو گر بار دانش بگیرد /بزیرآورد چرخ نیلوفری را". اما به هر روی من در هیچ شرایطی نمی توانم بپذیرم که تفاوتی میان کرئون و انتیگون نیست. </span></div>
<div style="background-color: white; color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; line-height: 14.784px; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="background-color: white; color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; line-height: 14.784px; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman";"><span style="line-height: 30.6px;"> گیتی نوین- آنتیگونِ برتولد برخت نشان میدهد که نومیدی هانا آرنت بی اعتبارست و حتی در جهان نووای دکارت که تنها محک برای دل استواری داوری "منِ" خویشتن است حقیقت هنوز حقیقت است و برای رویارویی با فاشیزم می توان به داوری آن تکیه داد. و این معنی در سروده ی آنتیگون برخت بروشنی آشکارست. </span></span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>دختری که میدانم رو بر میگرداند</span><br />
<span><br /></span>
<span>تو از مردن می هراسیدی اما</span><br />
<span><br /></span>
<span>هنوز هراسان تربودی</span><br />
<span><br /></span>
<span>از زندگیی بی ارزش</span><br />
<span><br /></span>
<span>و تو زورمند را پروا ندادی</span><br />
<span><br /></span>
<span>که از هیچ مکافات بگریزد وبا آنانکه</span><br />
<span><br /></span>
<span>دراین باره گیج بودند سرسودا نداشتی و نه هرگز</span><br />
<span><br /></span>
<span>ناسزایی را فراموش کردی و هیچ ستمی را</span><br />
<span><br /></span>
<span>مجال پرده پوشی ندادی</span><br />
<span><br /></span>
<span>درود مان برتو</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;"> و در آخرین گزارش گروه کُر که از گریز کرئون خبر میدهد همه تأکید بر هشیاری آنتیگون است. "اما او همه چیز را دید / و نمی توانست به هیچ کس، مگر دشمنی، یاری ندهد / که اینک می آید و به شتاب نابودمان می کند " Aber die alles sah! Konnet nur noch helfen dem feind, </span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;"> der jetset/ kommet und uns austilgt gleich"</span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;"> </span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;"> شاید بهتر ست پیش از آنکه بازگردیم بگفتگو در باره ی جهان سوم و روشنفکران یک جمع بندی کوتاه در اینجا هوده مند باشد و آن اینکه ببینیم چرا دشواری های جهان سوم را نمی توان تنها در قالب ساختارهای اگزیستانسیالیزم مانند از-جهان -بیگانگی هانا آرنت و یا خرده گیری های آدرنو و هویک هایمر در مکتب فرانکفورت از مدرنیته به کاوش آورد. و اینکه روشنفکران "غربزده ی ما" که همیشه از این دید گاه ها به چاره جویی می پردازند آیا از رهسپاری بسوی ترکستان به مقصد کعبه شان خواهند رسید ؟</span></span><br />
<span><span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;"><br />
</span> <span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; line-height: 30.6px;">فرید نوین- بهترست این جمع بندی را در پیوند با اندیشار غربزدگی آل احمد انجام دهیم و آنرا به گفتگویی دیگر موکول کنیم . </span></span></span></div>
<div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="color: #111111; font-family: "bbcnassim" , "tahoma" , "times new roman"; font-size: small; line-height: 30.6px;"><br />
</span></blockquote>
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-60115669997904162312014-08-23T21:58:00.000-07:002018-11-03T14:33:09.444-07:00گفتگویی درباره ی مدرنیته ؛ غربزدگی ، جهان سوم و سازمان برنامه (بخش سوم) <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : در گفتگوهایی گذشته درباره ی فلسفه و جامعه شناسی مدرنیته ونووایی گفتگو کردیم ونشان دادیم که بسیاری ازبرداشتهای روشنفکران ایران از دریافتهای نادرست و سطحی نگری منتقدان وجامعه شناسان ما بوده ست که آل احمد آن هارا "مونتسکیوهای وطنی" خوانده بود که می خواهند "حرفهای دهن پرکن" بزنند. درپایان آن گفتگو شما این موضوع را عنوان کردید که "غربزدگی آل احمد" بیش از هر چیز یک متن اقتصادی است. که در باره ی اقتصاد تک پایۀ مبتنی بر نفت و فقر تکنولوژی ماشینی و استعمارنو شرکتهای چند ملتی و جامعۀ مصرفی است. در این گفتگو هدف من اینست که دربارۀ بُعد اقتصادی مدرنیته بیشتر صحبت کنیم و به گفتگویی در واقعیات بپردازیم . چون مدرنیزاسیون در ریخت نوکرد تکنولوژیکی در ایران پس از جنگ دوم ودر دوران جنگ سرد با پیدایش سازمان برنامه پی گرفت. شاید بشود گفت که پس از دولت دکترامینی بود که مدرنیزاسیون در ایران آغاز به پدیداریی گسترده و فراگیر نمود. و پیش از آنکه در این باره گفتگو را آغاز کنیم من می خواهم درنخست دربارۀ پیشینۀ اقتصادی شما آگهی هایی را در بهر با خوانندگان بگذارم تا روشن شود که تا چه اندازه می توانند به ارزیابی شما در این باره اعتنا داشته باشد؛ شما پس از گرفتن لیسانس در رشتۀ اقتصاد و خدمت سربازی برای پنج سال در دفتر بودجۀ سازمان برنامه و بودجه درسمت کارشناس بودجۀ آموزش عالی کارکردید سپس به دانشگاه بوعلی سینا پیوستید و برای ادامۀ تحصیل به کشور هلند رفتید و در انستیتوی مطالعات اجتماعی هلند دیپلمای عالی رشتۀ برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی را بدست آوردید سپس از دانشگاه منچستر انگلیس دیپلمای اقتصاد آبادایی (توسعه) و سپس فوق لیسانس اقتصاد با تخصص در رشته های سیاستهای پولی و اقتصاد آبادایی را بدست آوردید سپس دکترای اقتصاد را از دانشگاه کوئینز در کینگستون کانادا با تخصص در اقتصاد سنجی و اقتصاد پول دریافت کردید و در دانشگاه های کوئینز ، کنکوردیا ، آتاوا و و دانشگاه بریتیش کلمبیا تدریس کرده اید . شما همچنین برای مدت سی سال در بانک مرکزی کانادا سمتهای گوناگونی را داشته اید از جمله مسئول پیش بینی های اقتصادی بودید و آخرین سمت شما برای ۱۷ سال نمایندۀ ارشد بانک کانادا در ایالت بریتیش کلمبیا و یوکان بوده ست در این مقام شما سخنرانی های متعددی در اطاق های بازرگانی شهرهای مختلف و در دانشگاه ها و دیگر انجمن های اقتصادی داشته اید و مقالات متعددی در نشریه های تخصصی منتشر و همین گون نقش داور را برای پذیرفتن نوشته های اقتصادی در این گاهنامه ها داشته اید. نخستین پرسش من از شما درباره ی سازمان برنامه است که هنگامیکه شما به عنوان کارشناس آموزش عالی استخدام شدید. سازمان برنامه را که اداره میکرد وظیفه اش چه بود </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرید نوین: سازمان برنامه وصله ی ناجوری بود در ساختار دیوانسالاری ایران که در آغاز برنامۀ آبادانی دوم برای پشتیبانی از طرح های آبادانی و پیشرفت از سوی دولت ترومن با وامی ازسوی بانک جهانی یا IBRD پیشین برای مدرنیزه کردن ایران ، که البته میدانستند از محل در آمد نفت این وام بازپس داده خواهد داده شد برپا شده بود . البته همانطور که بعدأ خواهم گفت این وام پس از کودتای شاه در ۲۸ مرداد میبایست زیر نظر عده ای از مشاورین آمریکایی که از سوی بنیاد فورد با مشاورۀ سیا استخدام شده بودند هزینه میشد. و شخصی بنام ابوالحسن ابتهاج را که در صندوق بین المللی پول کارکرده بود و با سازمانهای اطلاعاتی در رابطه بود برای سرپرستی سازمان به ایران آورده بودند تا برنامه های آبادانی را برای پیشگیری از گسترش کمونیزم برپا سازد.</span></div>
<div dir="rtl">
<br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : "آورده بودند ؟" ! چون این مسئله براستی در رابطه با غربزدگی آل احمد و مسئله مدرنیته ایرانی حائز اهمیت است باید روشن شود که چرا آمریکایی ها این وام رادادند و چرا مدرن شدن ایران برایشان مهم بود؟</span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); color: #666666; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjq2Rat4phbtQJQtWVHVWmy72dOP0dEXPjAtfgfPZftPnHtBC-BFE1eW1HHQjl8T_CwnszYVgCu3kYfAQGydPRZThDLI7kdsOKa0kLHFTgHNR7lP8XJ1eSRW4w1Nylm_PRCAMW3uEWQc8c/s1600/a1.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="318" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjq2Rat4phbtQJQtWVHVWmy72dOP0dEXPjAtfgfPZftPnHtBC-BFE1eW1HHQjl8T_CwnszYVgCu3kYfAQGydPRZThDLI7kdsOKa0kLHFTgHNR7lP8XJ1eSRW4w1Nylm_PRCAMW3uEWQc8c/s1600/a1.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border-image: none; border: currentColor; box-shadow: 0px 0px 0px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 0px; position: relative;" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;"><span style="background-color: #f9fafc;"> <span style="color: navy; font-family: "arial"; font-size: xx-small;"> شاه در ملاقات با ترومن</span></span> -کتابخانه پرزیدنت ترومن</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div>
<div dir="rtl">
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین: بله همانگونه که میدانید پس از جنگ دوم جهانی استالین نیروهایش را در آذربایجان نگاه داشته بود . ترومن که از پیشروی کمونیزم در اروپا و آسیا نگران بود برآن بود که با بهبود اقتصاد ایران از تنش و ناخشنودی مردم بکاهد و به این شیوه از پیشرفت کمونیزم جلوگیری نماید. اوکه در سال ۱۳۲۸ ( ۱۹۴۹) برنامۀ کمکهای فنی اصل چهار را برای تسخیر قلبهای مردم کشورهای " توسعه نیافته" پیشنهاد نموده بود شاه را درهمان سال به آمریکا فراخواند تا برنامۀ مدرنیزاسیون، که در بارۀ آن بیشتر صحبت خواهیم نمود، را در ایران پیاده کند. البته اقتصاد ایران در سالهای ۱۹۵۳-۱۹۴۹ وضعی اسف بار داشت اسناد وزارت خارجۀ امریکا نشان میدهد که اگر ایران وامی دریافت نمی کرد اقتصاد بسیار ابتدائیش سکته میکرد. اما شاه که شیفتۀ اسباب بازی های جنگی بود، تا آنجا که این دلبستگی او برای سیاستمداران وروزنامه نگران خارجی تقریباً به مانند جوکی تکراری شده بود، در گفتگوهایش با آمریکائی ها بیشتر در صدد گرفتن کمکهای نظامی بود درحالیکه برای بهبود اقتصاد ایران او می بایست روی دریافت کمکهای فنی تکیه میکرد چرا که این روشن بود که غرب به هیچ بهائی حاضر نبود بروسیه ی شوروی اجازه دهد که به منابع نفت خیز ایران دسترسی پیدا کند. البته تمام آنچه که شاه از آمریکائیها تقاضا کرده بود اجاره ی چند واگن راه آهن برای حمل کالاهای مصرفی از بنادر جنوب به تهران بود که موجب شگفتی آمریکائیها شده بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">از لحاظ نظامی، دکترین ترومن اعلام میداشت که آمریکا به همه کشورهای در حیطۀ دمکراسی که در زیر تهدید نیروهای زورگرای داخلی یا خارجی باشند کمکهای سیاسی، نظامی و اقتصادی خواهد نمود. برمبنای این دکترین آمریکا می توانست در درگیری های منطقه های دوردست، که مستقیماً به آمریکا مربوط نمیشد، مداخلۀ نظامی نماید. براساس سناریوهای نظامیِ پنتاگون ایران بخاطر عقب ماندگی فنی و اقتصادیش و همسایگی با روسیه نمی توانست </span><span style="font-size: large;">برای دفاع ازخود</span><span style="font-size: large;"> در جنگی احتمالی ارتشی مدرن و بزرگ را اداره نماید و در صورت تجاوز نیروهای روسیه، پایداری ایران تنها می توانست در صحنه ی نبردهای چریکی روی دهد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">دین آچسن وزیر خارجه با این ارزیابی پنتاگون موافق بود و از اینرو بود که همانگونه که خواهیم دید با کمک بزرگ صد میلیون دلاری که سفیر آمریکا گریدی برای ایران تقاضا کرده بود مخالفت مینمود. ازسوی دیگر در استراتژی دفاعی آمریکا ایران در منطقۀ زیرنفوذ انگلیس بود وبنابراین کمک نظامی برای ایران تنها در حد برقراری ثبات داخلی لازم بود. البته آمریکائی ها می خواستند رفته رفته توان ارتش ایران را بالا ببرند اما این را منوط به توسعۀ اقتصادی میدانستند تا ایران خود بتواند هزینه های نظامیش را تأمین نماید. والبته آنها مایل بودند که انگلیس ها بخشی از درآمدهای تاراج کردۀ نفت را به این امر اختصاص دهند. اسناد وزارت خارجۀ آمریکا نشان میدهد که آمریکائیها شاه را جوانی مُرّدد ، نامُصّمم و نابخرد میافتند اما می خواستند او را به گونه ی یک عامل اجرایی مورد اعتماد برای مقابله با کمونیزم و هدفهای استراتژیک خویش تربیت نمایند. واز اینرو سفرا و دولتمردان خودرا را به عنوان مشاور و مربی او برگزیده بودند. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">در اعلامیۀ پایانی گفتگوهای شاه با ترومن که از سوی کاخ سفید منتشر شد به بستگی برنامۀ هفت سالۀ دوم و اصل چهار آمریکا اشاره شده است . بنا بر این اعلامیه شاه و ترومن بر این باور بودند که "</span><span style="font-size: large;">توانایی هر کشور برای محافظت از استقلال اَش بربنیان داشتن اقتصادی سالم و مُرّفه ست،</span><span style="font-size: large;">" در</span><span style="font-size: large;"> این راستا، اعلامیه یاد آور میشد که ایران از ۱۹۴۶، "گامهایی برای آماده سازی یک برنامه ی پیشرفت اقتصادی-اجتماعی هفت ساله فراهم نمود، که اینک به پیکرۀ قانون در آمده و با استفاده از همه ی ابزارهای در دسترس دولت اینک در مرحلۀ اجرا ست"</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<blockquote class="tr_bq " style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> پرزیدنت اهمیت این برنامه و درخواست دولت ایران برای دریافت وامی از بانک بین المللی توسعه وترمیم را برای بکارگیری در پیشبرد برنامۀ مزبور ، که از لحاظ اقتصادی برای گسترش اقتصادی ایران مورد لزوم اَست ، در می یابد و بنابراین وام مذکور از پشتیبانی ایالات متحده برخوردارست. در صورت درخواست ایران ایالات متحده آماده است تا مشروط به اقدام مساعد کنگره در باره ی برنامۀ اصل چهار برای آبادانی اقتصاد ایران با بکارگیری منابع فراهم شده در اصل چهار و دیگر برنامه ها برای فراهم آوردن مشاوره در کمکهای فنی تسهیلات فراهم آورد. اعلیحضرت یاری های پیش بینی شده در اصل چهار را خوشامد میگویند و به ویژه از مطلوبیت افزایش سرمایه گذاری های بخش خصوصی برای اقتصاد ایران آگاهند. دولت ایران برای تشویق اینگونه سرمایه گذاری معیارهایی را در نظر خواهد گرفت.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">همانگونه که در نوشتۀ بالا می بینیم آمریکائیها اهداف خودرا در ایران از زبان شاه بیان می کردند بباور آنان کمکهایشان می بایست بگونۀ کمکهای فنی و سرمایه گذاری بخش خصوصی می بود. چون با همۀ آنکه ترومن از حزب دمکرات بود مفهوم برنامه ریزی بگونۀ سوسیالیستی بسیار از طرز تلقی آمریکائی ها بدور بود. </span><span style="font-size: large;">در این راستا آنها ماکس وستون ثورنبرگ Max Weston Thornburg یکی از مدیران شرکت نفتی "استاندارد اویل کالیفرنیا" Standard Oil Company of </span><span style="font-size: large;">California</span><span style="font-size: large;"> که در شعبۀ "کمپانی نفت بحرین" کار میکرد را به ایران گسیل داشتند. ، ثورنبرگ در زمان جنگ دوم جهانی مشاور امور نفتی وزارت خارجه آمریکا بود و همانگونه که خواهیم دید در زیر پوشش شرکت "مشاورین اقتصادی خارجی" بسمت مشاور آمریکائی برای اجرای برنامۀ دوم و نظارت بر چگونگی پیشرفت تنش نفت میان ایران و انگلیس به ایران آمد او با آلن دالس چه پیش از آنکه به ریاست سیا منصوب شود وچه پس از آن در رابطه بود و همان کس بود که شیخ خلیفه حاکم بحرین جزیرۀ ام الصباح در سواحل آن کشور را بپاس خدماتش در امور نفتیِ بحرین به او بخشیده بود.</span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> آمریکا افرادی مانند ثورنبرگ رابه کشورهای جهان گسیل میداشت تا همانگونه که امیلی روزنبرگ Emily Rosenberg در کتابش گستردن رویای آمریکایی Spreading the American Dream نوشته است دادوستد جهانی را با توجه به منافع استراتژیک آمریکا و درچارچوب اقتصاد بازارآزاد گسترش دهند . همانگونه که در ادامه این گفتگو ها خواهیم دید .بسیاری از پرسناژهای این داستان: مانند آلن دالس رئیس سیا، ماکس ثورنبرگ، اِد میسون، کنت هنسن، هکتور پرودم، جولیوس هلمز، موریس ویلیامز، یوجین بلاک، کنت ایورسون، ریچارد بیزل، دیوید لیلینتال، نفیسی و ابتهاج که در پشت ماجراهای سیاسی نقشهای مهمی را در مدر نیزاسیون ایران بازی می کنند با یکدگر بگونه ای آشفته و بی نظم در ارتباطند. باور بسیاری از اینان به تئوریهای نیم پخته ی اقتصادی مانند "مراحل توسعه روستو" و یا نگرش های دست راستی نابخردانۀ روان گیثر، از بنیان گذاران بنیادهای رَند و فورد، که حتی جان فاستر دالس وزیر خارجه آمریکا نگرانی های اورا مانند احتمال حملۀ ناگهانی کمونیستها در آن واحد به همۀ پایگاه های نظامی آمریکا غیرواقعی می یافت، زیر بنای برنامه ریزی در ایران را برپاساخته بود. به باور گیثر عملیات توسعه میباید بوسیلۀ کارشناسان نخبه جدا از ساختار مجلس و نظارت دولت رهبری شود و این راهکار همان بود که از سوی بنیاد فورد تجویز میشد و ابتهاج و فرمانفرمائیان در الگوی سازمان برنامه پیاده اش کردند. این پیروی کورکورانه از نگرشهایی شتابزده برای پیشگیری از کمونیزم و بی باوری به ارزشهای نهادین فرهنگی و در کشوری که استثمار انگلیس و دخالتهای ناروای آن موجب فقر و قحطی شده بود همه عواملی بودند مؤثر در نابسامانی های مدرنیزاسیون ایران و بالنتیجه این تنها فساد درباری، رشوه خواری اداری و بی کفایتی شاه نبود که موجبات شکست برنامه ها ی توسعه در ایران را فراهم میاورد که بل به همان اندازه نابسامانی ها، رقابت ها ، کوته بینی ها ، سود جویی ها وگاه تضادهای ساختاری برنامه ریزان آمریکایی و دستیاران ایرانی شان بود که به مدرانیزاسیونی انجامید که بعدها خود دریافتند که به بیراهه رفته اند. آنها مدرنیزاسیونی را به پاساختند که حاصلش غربزدگی بود و همه آن پیامدهای دیگر.</span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">گ.ن این برنامه ی هفت ساله دوم آیا با برنامه ی اول ارتباطی داشت؟ خوبست که درباره ی برنامه اول کمی بیشتر توضیح بدهید.</span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">ف.ن : برنامه ریزی در ایران به مفهوم درست آن در سال ۱۹۳۷ در کابینه ی محمود جم با تشکیل شورای اقتصاد آغاز شده بود. در این زمان وزیر دارایی محمود بدر بود که فارغ التحصیل اقتصاد از دانشگاه کمبریج بود. از دیگر اعضای شورای اقتصاد حسین علا وزیر بازرگانی و فرخ وزیر پیشه وهنرو معادن بود . هدف این شورا ی ده نفره بررسی طرح های اقتصادی و پیشنهاد راه های عملی برای اجرای آنها به هیأت دولت بود. البته باید در نظر داشت که در این دوران سلطنت استبدادی رضاشاه و دخالت های دیکتاتور مآبانه او و تغییر و تبدیلهای دلبخواهانه او مانند رفتاری که با عبدالحسین داور و یا تیمورتاش کرد مانع اصلی در برابر هرگونه پیشرفت اقتصادی بود. ولی با این همه این مردان سیاسی که در اروپا درس خوانده بودند با دریافتی درست از دشواری ها میکوشیدند تا به اقتصاد کشور سر و سامانی دهند . در همانسال یک کمیسیون دائمی با تصویب شورای اقتصاد مأمور تهیه برنامه ۷ ساله کشاورزی شد که نتیجتاً منجر به تهیه پیشنهاد هایی درباره اصلاح وضع کشاورزی و مسأله مهاجرت شد. ولی دشواری در این بود که سیستم کشاورزی ایران یک سیستم فئودالی مالک و رعیتی بود و خود رضا شاه ازاین سیستم سوء استفاده کرد تا به صورت یکی از بزرگترین زمینداران ایران در آمد. و به هرروی آن برنامه با اشغال ایران در زمان جنگ در هم ریخت.</span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">گ .ن: نقش ابوالحسن ابتهاج در شورای اقتصاد چه بود؟</span><br />
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">ف.ن: الکساندر پوپ گفته است که دانش کم چیز خطرناکی است. واین براستی در مورد ابتهاج صدق میکند. او همانگون که خواهیم دید اعتقاد عجیبی به برنامه ریزی اقتصادی داشت و البته نه خودش آمار میدانست و نه از تئوری های اقتصاد کلان و اقتصاد پولی آگاهی داشت. او در خاطراتش به محمود بدر که در کمبریج درس اقتصاد خوانده بود و با تئوری های آلفردمارشال آشنایی داشت ایراد میگرفت که:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">در هنگامي كه مشغول تهيه مقدمات برنامه براي كشور شدم، در عمل ديدم هر جا كار ما به وزارت ماليه برمي خورد با كارشكني محمود بدر (كفيل وزارت ماليه) مواجه مي شدم. ناچار به علا (وزیر بازرگانی) گفتم كه استنباط مي كنم بدر با كارهايي كه ما در نظر داريم انجام دهيم، موافق نيست و چون وزارت ماليه در كارهاي ما خيلي مؤثر است خواهش مي كنم به ديدن بدر برويم و موضوع را با او مطرح كنيم شايد راه حلي پيدا شود. علا قبول كرد و ۲ نفري به دفتر بدر رفتيم و همه دلايلي را كه در جلسات قبل در حضور خودش گفته بودم دوباره تكرار كردم و لزوم تهيه برنامه بلند مدت را براي عمران مملكت يادآور شدم. بدر گفت: شما ايران و ايراني را نمي شناسيد ولي من مي شناسم. اصلاً برنامه بلند مدت يعني چه؟ جواب دادم در كارهاي مربوط به مملكت نبايد روز مره و بدون برنامه زندگي كرد . بدر گفت: من اعتقاد دارم در ايران بايد روز مره زندگي كرد. من فكر فردا را هم نمي توانم بكنم. آن وقت شما مي خواهيد نقشه تهيه كنيد كه ۵ سال ديگر چه كار بكنيد؟ انجام اين كار در اين مملكت غير ممكن است و اين فكر اصلاً عملي نيست. وقتي از دفتر بدر بيرون آمديم به علاگفتم من ديگر دنبال اين كار را نخواهم گرفت. وقتي كفيل وزارت ماليه عقيده دارد كه بايد روزمره زندگي كرد و نظرش درست مخالف فلسفه برنامه ريزي است، تلاش ما به جايي نخواهد رسيد...</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته ابتهاج معنای اقتصادی گفته ی بدر را در نمی یافت. ابتهاج تحصیلاتش در بیروت ناتمام ماده بود اما سالهای زیادی تجربه کارهای بانکی در بانک شاهی انگلیس داشت. و انگلیسها آنقدر به او اطمینان داشتند که پس از اشغال ایران اورا به سمت رئیس بانک ملی برگماردند و او در این سمت با چاپ اسکناس به اندازه ای که مورد نیاز قوای اشغالی بود از افزایش ارزش پول ایران که به نفع ایران بود جلوگیری مینمود. نتیجه این شد که تورم در ایران بیداد میکرد. و پایین آمدن ارزش ریال موجب شده بود که ایران نتواند به میزان مورد نیازش غلات واردکند و همه ی محصولات کشاورزی را قوای متققین برای سربازانشان با ریال ارزان خریداری مینمودند و این موجب قحطی شده بود که بشورش نان و خراب کردن خانه ی قوام انجامید. اینکه دکتر میلیسپو می خواست ابتهاج را از کار بر کنار کند بیگمان تا اندازه زیادی به این خاطر بود که او می فهمید که ابتهاج درک درستی از سیاست های پولی در اقتصاد کلان ندارد. جالب اینجاست که خود ابتهاج در خاطراتش از نامه ای از سفیر انگلیس سر راجرز استیونز Sir Rogers Stevens در ژانویه ی ۱۹۵۵ نقل قول می کند که:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">من معتقد هستم که منافع ایران در دراز مدت ایجاب می کند که ابتهاج در شغل خود باقی بماند و به کارش ادامه بدهد، و به نظر من چنانچه ما حربه بدست کسانی که خواستار بر کناری ابتهاج هستند بدهیم نه فقط به ایران بلکه به منافع انگلیس هم لطمه زده ایم . از آن گذشته به نظر من تعداد قرار دادهای بزرگی که ما میتوانیم بدون ایجاد انعکاسهای نامطلوب سیاسی با ایران منعقد کنیم طبعاٌ محدود است. در حال حاضر قراردادهایی مربوط به راه آهن، راه، لوله کشی و کارخانه سیمان یا منعقد شده اند و یا در مراحل نهائی هستند و بدین ترتیب آمریکائی ها هم اکنون نسبت به ما احساس حسادت می کنند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته ابتهاج همانگونه که خواهیم دیدید رفته رفته با کاهش نفوذ بریتانیا عامل اجرایی بنگاه فورد و بالمال سیا شد. </span><span style="font-size: large;">احمد نفیسی میگوید هنگامیکه رفته بود تا به ابتهاج بگوید که آرامش به شاه قول داده که برای او پرونده سازی خواهد نمود:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">او یکدفعه دیوانه وار بالا پرید و تمام میز را به هم ریخت. به او گفتم : در این اطاق جزمن و شما کسی نیست . من آمده ام پیام آرامش را به شما بدهم و بپرسم مگر در این کشور بیش از یک پادشاه و جود دارد. اگر دو شاه هست پس باهم بجنگید . اما اگر قبول داری که شاه این مملکت یک نفر است پس باید حکم عزل او را بپذیری . چون ظاهراٌ آمریکائی ها سبک سنگین کرده اند و بین شما و شاه اورا انتخاب کرده اند و رفقای آمریکایی شما اگر می خواستند لابد بلد بودند چگونه از شما حمایت کنند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: در این دوران ایا به جز اتحاد جماهیر شوروی کشور دیگری برنامه ریزی بلندمدت اقتصادی داشت؟</span><br />
<span style="font-size: large;"> فرید نوین: پیش از جنگ دوم جهانی ایده ی برنامه ریزی اقتصادی تنها در شوروی پا گرفته بود . پس از جنگ با به حکومت رسیدن دولت کارگری اتلی در انگلیس این ایده تا اندازه ای در انگلیس مورد گفتگو قرار گرفت ولی نه به صورت جدی که فرانسوی ها و به ویژه اقتصاد دان فرانسوی ژان مونه به برنامه ریزی نگاه میکرد. کشورهای اسکاندیناوی به ویژه سوئد نیز به برنامه ریزی پرداخته بودند ولی این برنامه ریزی خاصی بود که میکوشید با سیستم اقتصاد بازار تلفیق شود . ولی همانگونه که گفتم این در فرانسه بود که نخستین برنامه ۴ساله ۱۹۵۰ -۱۹۴۷ نوشته شده بود. و زیر برنامه آمریکایی بازسازی اروپا این برنامه تا ۱۹۵۲ تمدید شد و شعار آن نوگرایی یا پژمردگی بود. به هرروی به نظر میاید که ابتهاج کاملا زیر تاثیر این گونه برنامه ریزی بود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گ. ن: پس برنامه ی هفت ساله اول که در زمان کابینه ی قوام السطنه ریخته شد به راستی نخستین برنامه بود؟</span><br />
<span style="font-size: large;">ف.ن: ب اگرچه آن برنامه هم به جایی نرسید ولی به هر روی آنرا برنامه اول خوانده اند. داستان این بود که پس از پایان جنگ در ۱۹۴۶ بنا به اصرار بانک جهانی دولت قوام السلطنه اقدام به تاسیس نهادی ناوابسته به دولت بنام «سازمان موقت برنامه» نمود و شرکت OCI را برای یاری به برنامه ریزی عمرانی به استخدام گرفت. برای ریاست این سازمان موقت، وزیر دارایی دولت قبلی، دکتر حسن مشرف نفیسی انتخاب و مسئول تهیه برنامه مقدماتی شدکه زمان اجرای آن هفت سال بود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> نفیسی هیاتی به نام "کمیته برنامه" را تشکیل داد تا بر پایه برنامه وزارتخانهها، برای هفت سال آینده یک برنامه توسعه اقتصادی را طرح ریزد. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> به هر روی پس از پایان جنگ دوم جهانی و در راستای هدفهای دولت ترومن برای پیشگیری از پیشروی کمونیزم در ایران ماکس ثورنبرگ در ۱۹۴۶ مأموریت خویش را از ترکیه آغاز نمود. البته پیش از آنکه مأموریت خویش را درآن کشور آغاز نماید او به ایران سفر میکند و با ابوالحسن ابتهاج که در آن هنگام رئیس کل بانک ملی ایران بود ارتباط بر قرار می نماید. البته اسناد آمریکایی نشان میدهد که او در بارۀ برنامۀ هفت سالۀ اول با مقامات ایرانی مانند ابتهاج و سامرویل دبیر اول سفارت آمریکا در ایران و جرج آلن سفیر آمریکا در ایران در رابطه بوده است. برنامۀ دوم که درجریان بحران آذربایجان ریخته میشد می بایست اقتصاد ایران را بهبود می بخشید و ثباتی سیاسی برای مقابله با نفوذ روسیه را فراهم می آورد. بحران آذربایجان به ویژه در دگرگونی راهکارهای دولت ترومن از گونه ای بی تفاوتی و مدارا با سیاستهای گسترش طلبی استالین تا به نشان دادن واکنش جدی عامل مهمی بود، تا آنجا که ترومن در ۱۹۵۲ آشکار نمود که آمریکا تجاوز روسیه به ایران را به آوند اعلان جنگ casus belli و آغاز جنگ جهانی میگیرد.</span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">ثورنبورگ به حسین نفیسی مدیرکل سازمان برنامه در این دوران راهکار میدهد که سازمان برنامه با اتکا به درآمدهای نفت می بایست خویشتن را از وابستگی های سیاسی مصون دارد. و بویژه مدیریت سازمان می بایست به شکل مدیریت مدرن شرکتهای آمریکائی شکل گیرد تا کارآیی لازم را داشته باشد. نفیسی وابتهاج، مطابق شیوه ی رایج در میان رجال ایران درآن دوره در ابراز چاکرمابی وخوشخدمتی به خارجی ها، هردو خواستار آن می شوند که او سمت مشاور اقتصادی برنامۀ هفت سالۀ دوم را بر عهده گیرد ، اما ثورنبرگ از پذیرفتن این سمت خودداری می کند زیرا بر اساس راهکارهای از پیش برنامه ریزی شده ی آمریکا یک شرکت خصوصی آمریکائی می باید نقش مشاور را بازی می نمود. ثورنبرگ به دولت ایران پیشنهاد میکند که کمپانی Overseas Consultants, Inc. -- OCI را به استخدام گیرد. کمپانی OCI </span><span style="font-size: large;">که در ایران آنرا بنام "شرکت مشاورین ماوراء بحار" برگردان کرده بودند،</span><span style="font-size: large;"> مجموعه ای بود از یازده شرکت بزرگ مهندسی که در۳۰ جون ۱۹۴۷ از سوی وزارت جنگ آمریکا برای ارزیابی توان صنعتی بجاماندۀ ژاپن و آلمان برای باز پرداخت غرامتهای جنگ به آمریکا، سازمان داده شده بود. ثورنبرگ با OCI برای بستن قراردادی با ایران برای برنامۀ دوم تماس گرفت و ترتیبات ایجاد کنسرسیومی را با شرکت وزارت خارجۀ امریکا و بانک صادرات وواردات امریکا و یازده عضو OCI داد. </span><span style="font-size: large;">خود </span><span style="font-size: large;">ثورنبرگ در سِمَت معاونِ پرزیدنت OCI از ترکیه به ایران منتقل شد و قرار بر این شد که </span><span style="font-size: large;">در ابتدا</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">نمایندگان شرکت OCI برای بررسی وضعیت اقتصادی در ۱۹۴۹ به ایران بیایند و گزارش اولیه یی را تهیه نمایند. سپس دریکی دوسال آینده آن شرکت گزارش کاملتری را بشکل الگویی برای اصلاحات سازمان برنامه فراهم نماید. </span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"> کمیته برنامه با کمک ثورنبرگ یک برنامه ۶۲ میلیارد ریالی را طرح ریزی نمود و چون هزینه های برنامه از توانایی مالی کشور فراتر بود، به پیشنهاد ثورنبرگ برآن شدند که با گرفتن وام خارجی، بخشی از پول و اعتبارهای مورد نیاز برای انجام برنامه هفت ساله اول را فراهم آورند. دولت ایران با بانک بینالمللی ترمیم و توسعه تماس گرفت و بانک بینالمللی برای بررسی درخواست وام ایران، از دولت خواست که پروژهها و برنامههای خود را به بانک بدهند. </span></span></div>
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">ابتهاج و ثورنبرگ به یاری سفارت ایران شرکت موریسن نودسن را برای اجرای برنامه های عمرانی برگزیدند. و نخستین گروه کارشناسان این شرکت در ۱۹۴۶ وارد تهران شدند و بیدرنگ آغاز به بررسی نیازمندیها برای بازسازی کشور کرد. </span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">هیات مهندسین با استفاده از آمار و اطلاعاتی که هیات عالی برنامه گردآوری کرده و در اختیار آنها گذاشته بودند و پس از سفر به نقاط گوناگون کشور کارهای خود را در ماه می ۱۹۴۷ پایان داد و سپس گزارشی به آوند " برنامه توسعه و عمران ایران" به دولت ایرا ن با پیشنهاد ۲۴۰ پروژه آبادانی و تولیدی ارائه داشت. شرکت دو برنامه عمرانی جداگانه تهیه کرد که هزینه یکی ۵۰۰ میلیون دلار و دیگری ۲۵۰ میلیون دلار برآورد شده بود. در این گزارش یادآور شده بود که ۵۰۰ میلیون دلار هم با نگرش در نیازهای کشور ایران بسنده نخواهد کرد. </span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">ولی از آنجا که گستره برنامه نوشته شده در گزارش شرکت از چهارچوب تواناییهای مالی دولت بیشتر بود یک برنامه فرجامین به نام "برنامه هفت ساله دوم" به وسیله کارشناسان ایرانی بر پایه پژوهشها و بررسیهای شرکت موریسن نودسن به روی کاغذ آمد. این برنامه هفت ساله بر پایه خورند مالی و نیروی انسانی ایران به یک سوم کاهش یافت که هزینه ای بود به میزان ۶۵۰ میلیون دلار. این هزینه از درآمد نفت که به برنامه عمرانی اختصاص داده شده بود تامین میشد و قرار شد که دولت ۲۰۰ میلیون دلار نیز از بانک جهانی فراهم آورد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">دکتر مشرف نفیسی گزارش خود را به نخستوزیر احمد قوام داد و در همین روزها نیز مجلس شورای ملی درخواست امتیاز نفت شمال به شوروی را رد کرد و با تظاهراتی که روزانه حزب توده در پایتخت راه انداخت، دولت قوام سقوط کرد. در ۱۹۴۹ عبدالحسین هژیر به نخستوزیری برگزیده شد و کابینه خود را تشکیل داد و خود عهدهدار وزارت دارایی نیز شد. او درخواست اعتبار ۲۵ میلیون ریالی برای انجام کارهای سازمان موقت برنامه کرد همچنین به آگاهی رساند که:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">"از هفته آینده نماینده عالی مقام شرکت [مستر گس نماینده شرکت نفت انگلیس و ایران] از لندن خواهد آمد و مشغول مذاکره در باب اموری که خودمان در اینجا در طی سنوات عدیده بخصوص در ظرف این چند ماه اخیر از مهرماه ۲۶ به بعد مطالعاتی کردیم هم حقوقی هم فنی هم بالاخره از قسمت بین المللی موجود است و بر آن اساس مذاکره خواهیم کرد ولی چون بالاخره بایستی این عمل منجر بشود بیک توافق طرفینی و بعد ازآنکه بتصویب مجلس شورای ملی رسید قابل اجراباشد برای اینکه از هر جهت اطمینان خاطر حاصل باشد که کلیه نظریات متخصصین جلب شدهاست این تبصره را بعرض مجلس رساندم که اگر اجازه بفرمائیداز ممالک بیطرف غیر پنج مملکت معظمی که در دنیا شناخته شدهاست متخصص دعوت بشود که کمک بکنند هم از حیث پیش بینی مطالبی که برای اینکار لازم است وهم اگر توافقی از حیث موافقت نامه طرفین حاصل شدهر دو بسته بنظر مجلس است."</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> پس از تصویب اعتبار اداره ای به نام "اداره کل برنامه" از سوی هیات دولت و به ریاست دکتر مشرف نفیسی بنیان شد که می بایستی که برنامه تفصیلی هفت ساله برای دولت و مقدمات اجرای برنامه پس از تصویب قانون اجرای آن را فراهم آورد. </span></div>
</div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">شرکت OCI پیشنهادات خودرا برای برنامه های توسعه ایران شامل پروژه های بزرگی مانند ساختن سد، شهرسازی و برپاسازی صنایع</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">در ۵ جلد تنظیم نمود و</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> آلن دالس رئیس آیندۀ سازمان سیا CIA و رئیس پیشین دفتر امور خاورنزدیک در وزارت خارجه </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> که </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">در این هنگام به عنوان وکیلی در شرکت حقوقی سولیوان و کرامول کار میکرد را</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> به استخدام خود درآورد که موافقت شاه را برای اجرای این برنامه جلب نماید. در پانیز سال ۱۹۴۹ آلن دالس به تهران سفر نمود و با شاه ملاقات کرد. پس از بازگشت او به آمریکا اعلام شد که ایران موافقت نموده است که ۶۵۰ میلیون دلار به </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">شرکت OCI</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> برای برنامۀ هفت سالۀ دوم بپردازد. این مبلغ بپول امروز رقمی کیهانی وسرسام آور بود</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> در تاریخ قرن بیستم و شاید قرن حاضر این رقم بزرگترین پروژه توسعه بود. مجله تایم نوشت :</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">"</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">شرکت OCI برای شاهِ شاهان دستورکار یک انقلاب اقتصادی و برای شرکتهای آمریکائی و اروپای غربی دفترچۀ راهنمایی برای یک منطقۀ تازه ایی که هنوز بازارهایی دست نخورده دارند </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">را فراهم نموده است" .</span></blockquote>
<br />
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">یکماه بعد آلن دالس در برابر گروه اسرارآمیز و مقتدر مشاورین روابط خارجی </span><span style="font-size: large;">Council on Foreign Relations </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">ایستاد و دوست تازه اش محمد رضا پهلوی را معرفی نمود. شاه در سخنرانی اش در برابر این گروه خود را یک دمکرات متعهد معرفی نمود که "ایده های پیشرو" را با آغوش باز می پذیرد و هیچگونه قدرتی بیشتر از پادشاه سوئد را آرزو ندارد. و اینکه آیندۀ ایران "با برنامۀ هفت سالۀ عمرانی، که هماگونه که بدون تردید میدانید، با کمک مهندسین مشاور آمریکائی طرح ریزی شده است" شکل خواهد گرفت. او گفت " دولت و مردم من مشتاق خوشامد گویی به سرمایه های آمریکائی هستند." و "ملّی شدن صنعت در برنامۀ ما نیست" وپس از پایان سخنرانی در بخش پرسش و پاسخ گفت " منابع طبیعی ایران هنوز باکره اند و می باید توسعه یابند" . از آنشب بود که این فرمانروایان تجارت جهان و نخبگان سیاست خارجی آمریکا شاه را به آوند همراهِ ایرانی خود پذیرفتند. </span><br />
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> <table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEge2opRpnlgWTC_lM8Pw6khLqL_ZKqX2_-yB6fVv5Ul_FWmwT1ee4HBCye7SemvWxs4tbDRjnuARblW_6EFE7lgtl18y_3l5YdAmJamo96Chk1d6GwOfIRSP9cI3VLwLruRlQyhhe7AgOU/s1600/y.jpG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEge2opRpnlgWTC_lM8Pw6khLqL_ZKqX2_-yB6fVv5Ul_FWmwT1ee4HBCye7SemvWxs4tbDRjnuARblW_6EFE7lgtl18y_3l5YdAmJamo96Chk1d6GwOfIRSP9cI3VLwLruRlQyhhe7AgOU/s1600/y.jpG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">برادران دالس</td></tr>
</tbody></table>
</span></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span> </div>
<div class="separator" style="clear: both; color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal; text-align: center;">
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnX4dfVW3SujvdL7D75B5CVb_X8FdVw9Yc8YGKNjtOCRrGxZT1Ua5caIIVIjv0u9m8iZNI3zpynu0WFpicD3SgLeGEDdeYa620okRS9-X2wBFqMnhR4UvcQBCrMj4R5ksuigi2YEfh1_w/s1600/%D8%B4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="259" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjnX4dfVW3SujvdL7D75B5CVb_X8FdVw9Yc8YGKNjtOCRrGxZT1Ua5caIIVIjv0u9m8iZNI3zpynu0WFpicD3SgLeGEDdeYa620okRS9-X2wBFqMnhR4UvcQBCrMj4R5ksuigi2YEfh1_w/s1600/%D8%B4.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> آلن دالس ، شاه وراسل لفینگول یکی از شزکای ج پی مورگان <span style="color: #222222; font-family: "georgia" , serif; font-size: xx-small; line-height: 21px;">Russell C. Leffingwell</span><span style="color: #222222; font-family: "georgia" , serif; font-size: 15px; line-height: 21px;"> </span><span style="font-size: 12.6666669845581px;"> در شورای روابط خارجی </span><span style="color: #222222; font-family: "georgia" , serif; font-size: xx-small; line-height: 21px;">CFR</span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">همانگونه که استفن کینزر Stephen Kinzer در کتابش برادران دالس و جنگ جهانی پنهانشان The Brothers: John Foster Dulles, Allen Dulles, and Their Secret World War می نویسد: آلن دالس البته به حقیقت واقف بود ومیدانست که شاه پرت و پلا میگوید؛ وعلیرغم ادعایش که "ارزشهای دمکراتیک در میان کشورهای ما همسانست"، شاه دشمن بزرگ جنبش مردمسالاری در ایرانست. البته دالس در جریان سفرش به ایران جنبش مردمسالاری ایران را بس آشفته و ریاکار یافته بود. اما این دکتر مصدق بود که او را نگران میداشت؛ دکتر مصدق با ارادۀ خستگی نا پذیرش ، با شجاعتش و با اعتقادش به اینکه ایرانی میبایست منابع طبیعی خود را در دست خویش بگیرد و آقای خودش باشد. مصدق آلن دالس را هراسان میکرد زیرا که آشکار بود که او از نیروی سهمناک غرب به هیچ باک ندارد و چنان می نمود که دارد این نترسی وگستاخی را به مردم کشورش نیز سرایت میدهد. مصدق مانند دالس تحصیلکردۀ حقوق و جهاندیده بود و این بیشتر مایۀ نگرانیِ دالس بود. زیرا او با همۀ اینکه اروپا رفته و تحصیلکرده بود زرق و برق اروپا را جادویی و افسون انگیز نیافته بود و بر این باور بود که در فرصتی کوتاه ایران نیز می تواند فناوری را زیر فرمان خویش آورد. شاید این از بازیهای شگرف تاریخ است که در ۱۹۱۹ آلن دالس و مصدقِ جوان هردو در شهر بِرن بودند. آلن دالس درپایان مأموریت های جاسوسیش در جنگ جهانیِ اول و مصدق برای سفارش یک مُهر که او میخواست برای رسمیت بخشیدن اعلامیۀ </span><span style="font-size: large;">"کمیتۀ مقاومت ملی"</span><span style="font-size: large;"> بر علیه قرارداد ۱۹۱۹ استثمار انگلیس </span><span style="font-size: large;">در زیر آن اعلامیه</span><span style="font-size: large;"> زده شود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> اینک در سالهای دهۀ ۱۹۴۰ آلن دالس از مصدق بیزارشده بود زیرا او بود که با قراداد </span><span style="font-size: large;">شرکت OCI مخالفت می نمود و نتیجۀ زحمات دالس و ثورنبرگ را در گرفتن موافقتنامه از شاه بباد می داد. اگرچه حتی دین آچسن وزیر خارجۀ آمریکا نیز قرار داد </span><span style="font-size: large;">شرکت OCI را بدور ازواقعیت میدانست و آنرا "برنامه ئی بلند پروازانه و در ماورای توانائی های دولت ایران" توصیف می نمود.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">البته OCI گزارش داد ه بود که درآمدهای حاصله از نفت می تواند اکثر پروژه های دولتی را از لحاظ مالی تأمین نماید. هرچند، ثورنبرگ، همانگونه که خواهیم دید، یک مهندس شیمی بود. و برای او برنامه ریزی چیزی بود مانند کار یک مقاطعه کار. باورهای او را از اظهار نظرهایی که درسمینارهایی که روستو و میلیکان در سیا راجع به اقتصاد توسعه برپا نموده بودند به آشکاری میتوان دریافت. و البته شیوه ی برنامه ریزی او به روشنی در خاطرات دستیار ایرانی ایشان آقای رضا نیازمند مشهود است . </span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-family: "tahoma"; line-height: 21.3333px;">رئیس مشاوران ماوراء بحار اسمش ترنبرگ بود که بعدها فهمیدم آدم بسیار مهمی در آمریکاست. خیلی متمول و خیلی بانفوذ است. جزو مردمی است که همه او را میشناسند. رژیم هم رفته و او را پیدا کرده تا با گروهش که هفت هشت نفر میشدند، سازمان مدیریت را تاسیس کنند. سازمان مدیریت در آن زمان یک حالت تاسیس اولیه داشت. رئیس سازمان مدیریت کارها را تقسیم کرده و دفاتر کشاورزی، راهسازی، برق، تعلیم و تربیت و... را ایجاد کرده بود و برای هر قسمت یک رئیس گذاشته بود تا با این آمریکاییها کار کنند. تمام افرادی که جمع کرده بودند تا در این قسمتها کار کنند، محصلانی بودند که رضاشاه فرستاده بود اروپا و به ایران برگشته بودند. خب اینها شده بودند زبدههای مملکت. هر کدام در رشته خودشان کار کرده بودند. مثلاً کسی که در رشته برق کار کرده بود شده بود رئیس قسمت برق. همهشان زبان فرانسه بلد بودند اما کسی انگلیسی بلد نبود. گروه آمریکایی با مشکلات زیادی و از طریق مترجم با ایرانیها ارتباط برقرار میکردند و به آن طرف یاد میدادند که چه کار کند. رئیس گروه هی غر میزد که یکی بیاورید که انگلیسی بلد باشد. من که آمدم فوری من را پهلوی این آقای رئیس گروه فرستادند. من اسیستنت (دستیار) آقای ترنبرگ شدم. برای من موقعیت خیلی خوبی بود. تمام روسای قسمتهای سازمان، از من مسنتر و پیش از من در اروپا فارغالتحصیل شده بودند. رضاشاه آنها را فرستاده بود و برگشته بودند. ولی من حالا شده بودم اسیستنت رئیس این گروه و به همه اینها اشراف داشتم. آقای ترنبرگ خیلی خوشحال شد که حالا من میتوانم با او حرف بزنم و او میتواند حرفهایش را به من بگوید. گفت یکی از کارهایی که من باید به تو یاد بدهم برنامهریزی است و مثل معلم هر روزی که برایش کار میکردم، یک ساعت را برای این میگذاشت که به من تعلیم برنامهریزی بدهد و بگوید اصلاً برای این مملکت چطوری برنامهریزی میکنند. مثلاً میگویند اینقدر درآمد مملکت را بگذار برای راهسازی، اینقدر برای تعلیم و تربیت، اینقدر برای کشاورزی، اینقدر برای برق و... این را به من یاد میداد. </span><br />
<strong style="font-family: tahoma; line-height: 21.3333px;">(...)</strong><span style="font-family: "tahoma"; line-height: 21.3333px;">فکر میکنم اولین فردی هستم که در ایران تحت نظر آمریکایی بسیار مشهوری برنامهریزی را یاد گرفتم آن هم به طور خصوصی. در این کلاس آقای ترنبرگ معلم بودند و من هم تنها شاگرد ایشان. وقتی که به من درس میداد وقت تلف نمیشد. واقعاً یک ساعت که درس میداد به اندازه یک هفته، دو هفته، یک ماه کار یادم میداد. خیلی هم خوب این کار را بلد بود. این مرد خیلی هم شهرت جهانی داشت. بالاخره من از ایشان برنامهریزی را یاد گرفتم. خلاصه اینکه دوران قرارداد گروه آمریکایی مشاوران ماوراء بحار تمام شد. این آقا (ترنبرگ) از من بسیار راضی بود و تشویقنامه بسیار بلندبالایی (که هنوز هم دارمش، بعداً لازم شد میآورم که ببینیدش) برای من نوشت. خیلی به من توصیه کرد که تو بسیار آدم با استعدادی هستی و حیف است که درسات را نیمهکاره در آمریکا رها کردهای، حتماً در اولین موقعیت برگرد و ادامه بده. وقتی میخواست برود، به رئیس سازمان مدیریت توصیه من را کرد. گفت بشوم رئیس قسمت برنامهریزی. تنها این قسمت بود که برنامهریزی میکرد و قسمتهای دیگر مجری بودند و برنامهها را اجرا میکردند. این یک موقعیتی بود که مسوولان سایر قسمتها بایستی میآمدند زیردست من و برنامهها را با نظر من مینوشتند. رئیس قسمت کشاورزی خودش با نظر من برنامه کشاورزیاش را مینوشت. خودش هم یک عده کشاورز داشت، میرفت و مطالعه میکرد. ولی آخرش باید برنامهاش را میداد به من و من باید قبول میکردم و میبردم شورای عالی سازمان مدیریت.</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">البته آقای ثورنبرگ نه اقتصاد دان بود و نه از برنامه ریزی سررشته داشت. ایشان یک مهندس شیمی بود و اینکه برنامه ریزی را یک مهندس شیمی بگونه ئی شفاهی در مدتی کوتاه بدستیارش بیاموزاند چه در مورد کشاورزی چه در مورد صنایع چه در مورد راهسازی و چه در مورد سد سازی و برق و غیره نشان میدهد که جریان برنامه ریزی از چه قرار بوده ست. پارامترهای معادله های اقتصادی در بر نامه ریزی نیاز به بررسی های دقیق اکونومتریک دارد برای اندازه گیری آن پارامتر ها نیاز به آمار دقیق است که می باید برای حداقل پنج یاشش سال گذشته فراهم باشد که باز شکافتن این نکته های فنی در حوصله این گفتگونیست. ولی باید بگویم که برنامه ریزی های برنامه ی های چهارم وپنجم هم که من از نزدیک در سازمان برنامه شاهد روند آنها بودم تفاوت چندانی با شیوه ی اله بختکی که آقای نیازمند توصیف کرده اند نداشت. </span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : ما تا اینجا در باره ی انگلیسها خاموش مانده ایم. در حالیکه چنین می نماید که آنها در این میانه به مدد سیاستمدارانی مثل سید ضیا و سهیلی سخت مشغول کارشکنی بودند. </span></div>
<div style="font-size: medium;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">فرید نوین - دقیقا. انگلیس در این هنگام تنها نگران منابع نفتی اش در ایران بود. برنامه توسعه اقتصادی ایران را برپایه ی در آمد نفت به ضرر منافع ملی خویش می دید. بنا بر گزارش ۱۹۵۰ جوزف واگنر Joseph Wagner دبیر دوم سفارت آمریکا در ایران:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;"> پرسش واقعی توانایی برخی از بریتانیائی هاست که آیا می توانند دریابند ، که چه خوششان بیاید و چه نیاید ، آنها در ایران دیگر تنها درگیر بازرگانی نفت نیستند که بل در بازی نیروهای اجتماعیی در گیرند ، که با درنظر گرفتن تهدید برونمرزی کمونیزم ، نیازمند به عملیاتی غیر خودخواهانه و دیدی درازمدت است.</span></blockquote>
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">آمریکائی ها فکر میکردند که انگلیس ها هنوز پابند رویاهای امپریالیستی خودشان هستند که در دنیای پس از جنگ دیگر نمی توانستند به تحقق برسند. ولی درک این واقعیت برای بسیاری از سیاستمداران ایران که از رخنه ی ژرف انگلیس در ساختار سیاسی ایران با خبر بودند دشوار بود که اینک بازیگر اصلی آمریکاست و البته انگلیس تمام توانایی خود را برای نگاهداری و تشدید این باور که هنوز سررشته ی راهکارها در دست اوست به کار می بست. انگلیسها بر دولت ترومن فشار میاوردند که با برنامه ی نظامی آنان برای پیاده کردن نیرویشان در آبادان و برپایی یک دولت طرفدار انگلیس برهبری سید ضیا موافقت نماید. اما دولت ترومن، با همه انکه بسیار مایل بود انگلیس را خشنود نگاه دارد، یک چنین اقدامی را همانند دعوتی برای دخالت نظامی شوروی در ایران و افزایش محبوبیت توده ئی ها تلقی می نمود به گزارش سفیر آمریکا در ایران گریدی </span>Grady<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;"> در اگوست ۱۹۵۱:</span><br />
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اینک ما به آن نقطه رسیده ایم که میباید میان سیاست خودمان و یا پیروی از سیاست بریتانیا یکی را برگزینیم. به اعتقاد راسخ من سیاست بریتانیا در این کشور به فاجعه خواهد انجامید... به باور من این اشتباهی سهمگین است که در زیر فشار بریتانیا ما سیاست خویش را تغییر دهیم.</span></blockquote>
</div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<br /></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> فرماندهی ستاد مشترک نیروهای آمریکا در ارزیابی خود از این هم فراتر رفت و پیشنهاد نمود که اگر لازم باشد آمریکا باید از اتحاد با بریتانیا چشم بپوشد. بر پایه ی این ارزیابی در اکتبر ۱۹۵۱:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">از دید کاملا محدود ارتش آمریکا، سویگیری ایران بسوی ایالات متحده در زمان صلح و نگاهداری موقعیت بریتانیا در خاورمیانه اینک ارجح بر مطلوبیت پشتیبانی از منافع نفتی انگلیس در ایران است. ستاد فرماندهی مشترک در صورتی که اتحاد جماهیر روسیه شوروی با معیارهای جنگی کوتاه دکترین ترومن را زیر پای نهد مجبور خواهد بود بلافاصله استراتژی جهانی خود را بازآزمون نماید.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> به هر روی، دیرزمانی چند نگذشت که ماکس ثورنبرگ توجه خود را ازبرنامه های OCI و نقش اقتصادی آن به مذاکرات قرارداد الحاقی نفت ۱۹۳۳ باشرکت نفت ایران وانگلیس معطوف نمود. زیرا چنین می نمود که با افزایش در آمدهای نفت ایران می توانست هزینه های هنگفتی را که </span><span style="font-size: large;">OCI درخواست میکرد بپردازد. </span><span style="font-size: large;"> سفیر آمریکا در ایران جان ویلی، John Wiley برای حفظ ظواهر دیپلماتیک با انگلیس برآن بود که ثورنبرگ نباید آشکارانه و مستقیماٌ وارد حیطۀ مذاکرات نفتی شود. اما ثورنبرگ پاسخ میداد که او تنها کسی است که میتواند در مذاکرات نفت به ایران یاری دهد و بر این باور بود که با چاره کردن دشواری نفت و بهره برداری از درآمدهای آن می توان ایران را مدرنیزه نمود زیرا ازاین طریق بود که طبقۀ متوسط درکشور به وجود میآمد که بالمآل در رابطه ای مصرفی با اقتصاد آمریکا هم سدی در برابر کمونیزم ایجاد می نمود و هم با منافع استراتژیک آمریکا هماهنگی می داشت. و البته شرکت </span><span style="font-size: large;">OCI نیز به منافعش دست میافت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">ثورنبرگ این تجربه اقتصادی را در ۱۹۴۳ در ونزوئلا با بستن یک قرار داد ۵۰-۵۰ بدست آورده بود. البته اندکی بعد شرکت نفت آرامکوی آمریکا نیز با عربستان سعودی قرارداد ۵۰-۵۰ را امضا نمود. وآقای مک گی به انگلیس ها توصیه میکرد که بهترست آنان نیز در قراردادهایشان با ایران تجدید نظر کنند. اما دولت کارگری اتلی برای بازسازی انگلیس و هزینه های رفاه اجتماعی نیاز بپول داشت. وچنین بود که شرکت های نفتی آمریکائی در رقابت با انگلیس در بازارهای جهانی اینک سخت در نابرابری اقتصادی بودند، زیرا شرکت نفت ایران و انگلیس با داشتن قراردادی ۸۳.۵- ۱۶.۵ درصد که حتی در مذاکرات تیمورتاش در لندن قرار بود فقط به ۷۵-۲۵ درصد بالا برود برتری رقابتی بسیار بالایی در مقایسه با شرکت های آمریکایی ها داشت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">از سوی دیگر با دفع الوقت انگلیس هنوزاضافه درآمد ایران بمرحلۀ پدیداری نرسیده بود و بر طبق سخنرانی دکتر مصدق در دیوان داوری لاهه سهم ایران از در آمدهای خالص نفت در سال ۱۹۴۸ حدود ۱۴.۸ در صد در مقایسه با ۸۵.۲ در صد سهم انگلیس بود. و حتی این در صدها نیز در صدهای واقعی نبودند چون شرکت نفت ایران انگلیس هر گز ترازنامۀ واقعی خود را آشکار نمی نمود و با استفاده از تکنیکهای حساب سازی، که به آن انتقالِ بهاگذاری Transfer Pricing گفته می شود، همیشه میزان هزینه ها را بالاتر و میزان در آمدها را پائین تراز آنچه بودند نشان میدادند و به این ترتیب در صد سودی که به ایران تعلق میگرفت بسیار پائین بود و از دید شرکتهای آمریکائی شرکت نفت انگلیس بخاطر این برتری همیشه در جنگ قیمت با کمپانی های آمریکایی دست بالا را داشت. </span></div>
</div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
</div>
<div dir="rtl">
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">گیتی نوین: و جالب این است که در شرکت </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">OCI که برنامه ریزی ایران را بعهده داشت هیچ اقتصاددانی در استخدام آن شرکت نبود و خود آقای ثورنبرگ یک مهندس شیمی بود که در شرکتهای نفتی کار میکرد. و از اینرو بود که بانک جهانی با فعالیت های </span><span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">OCI</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> مخالف بود و گویا آمریکائیها از سالها پیش یعنی حداقل از ۱۹۳۷ میکوشیدند که در منابع نفتی ایران سرمایه گذاری نمایند. و در این رابطه شرکت نفت آمیرانییان </span><span style="font-size: large;"> Amiranian Oil که شعبه سی بُرد اویل Seaboard Oil بود و سه سال بعد در ۱۹۴۰ شرکت نفت استاندارد وکیوم Standard-Vacuum Oil می کوشیدند انحصارنفت شرکت انگلیسی را درهم بکوبند و این موجب اختلاف میان آمریکا و انگلیس شده بود . زیرا انگلیسی ها نمی خواستند پای شرکتهای نفتی آمریکا به ایران باز شود . بالمال از نفوذ و قدرتشان که هم اینک بس کم رنگ شده بود بیشتر بکاهد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هرروی </span><span style="font-size: large;"> بررسی روند مدرنیزاسیون در ایران کمی پیچیده است زیرا ما در بارۀ سه جریان صحبت می کنیم. ۱- ترس آمریکا از نفوذ کمونیزم و کوشش برای مدرنیزه کردن ایران ۲- اختلاف شرکت انگلیسیِ نفت ایران و انگلیس </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">با شرکتهای نفتی آمریکائی </span><span style="font-size: large;"> و با ایران برای تقسیم درآمد نفت که می باید برای مدرنیزه کردن ایران بکار میرفت و از سوی </span><span style="font-size: large;"> انگلیس به یغما می رفت</span><span style="font-size: large;"> ۳- تآثیر شرایط فئودالیزم و فساد اداری و سیاسی بر روند مدرنیزاسیون در ایران. </span><br />
<div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"><br />
</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">فرید نوین: دقیقاً و این سه جریان بر یکدگر تاثیر می نهادند. پس از جنگ جهانی دوم کُردِل هال </span><span style="font-size: large;">Cordell Hull</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> وزیر خارجۀ روزولت به او اندرز داده بود که "ازنقطه نظری خودخواهانه، این بنفع ماست که هیچ قدرت جهانی دیگر در خلیج فارس در برابر منابع مهم نفتی ما در عربستان بر پا نشود." روزولت با این نظر موافق بود و برآن بود که اینک موقع آنست که باید به مفاد منشور آتلانتیک عمل شود تا شرکتهای نفتی آمریکائی بتوانند به استخراج نفت در ایران بپردازند و انحصار انگلیس را از میان بردارند. درماه مارچ ۱۹۴۷ دکترین ترومن با سخنرانی او در کنگرۀ آمریکا اعلام شد ود ر ۲۵ جولای همانسال او سازمان سیا را بازسازمانی داد و دریاسالارروسکو هیلنکوتر </span><span style="font-size: large;">Roscoe Hillenkoetter را به مدیریت آن گمارد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> یکی از نخستین فعالیت های سیا عملیاتی بود در ایران با نام رمزی "لعنت شده" bedamn که طبق مدارک پروفسور مارک گسیاروسکی </span><span style="font-size: 17px; line-height: 22.5333347320557px; text-align: -webkit-center;">Mark Gasiorowski </span><span style="font-size: 17px; line-height: 22.5333347320557px; text-align: -webkit-center;"> </span><span style="font-size: large;"> در آرشیوسازمان امنیت آمریکا، سیا </span><span style="font-size: large;">در ۱۹۴۸ </span><span style="font-size: large;">برای مبارزه با حزب توده اشخاصی را اجیر می نمود که در وانمود به توده ای بودن به روحانیون و مساجد حمله کنند و حتی در خانۀ یکی از آنها بمبگذاری نمودند تا مذهبیون را بر ضد توده ئی ها بشورانند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در </span><span style="font-size: large;">چنین شرایطی بود</span><span style="font-size: large;"> که آلن دالس رئیس آیندۀ سیا و ماکس ثورنبرگ به ایران آمدند وبه رزم آرا ودیگر مقامات ایرانی پیشنهاد می نمودند که ایران باید مانند ونزوئلا قراردادی با تقسیم درآمد ۵۰ - ۵۰ داشته باشد تا بتواند هزینه های گزاف برنامه های </span><span style="font-size: large;">OCI را تقبل نماید. </span><span style="font-size: large;"> البته دولت پرزیدنت ترومن هم درابتدا از ثورنبرگ و برنامه هفت ساله دوم ایران حمایت می نمود. برنامه هفت ساله دوم ایران که کارشناسان شرکت OCI واضع آن بودند، همانگون که پیش از این گفتیم، یک برنامۀ ۶۵۰ میلیون دلاری بود که ایران در بابتش سرمایۀ لازم را نداشت و آوردن آن به مرحلۀ اجرا با دشواری روبرو گشته بود. دراوایل ۱۹۵۰ فساد اداری، فقدان اصلاحات ، دسیسه ها ونیرنگهایِ سیاسی ، کسری بودجه و اطوارهای نا بخردانۀ شرکت نفت ایران و انگلیس که همانگونه که شما گفتید بهتر ست آن را شرکت نفت انگلیس نامید بروخامت اوضاع اقتصادی ایران افزوده و برآیند این بود که آمریکا می باید کمکهای خود را به ایران تا بنتیجه رسیدن مذاکرات نفت افزایش میداد. ارزیابی سفارت آمریکا از اوضاع کاملاً بد بینانه بود. بگفتۀ جوزف واگنر Joseph Wagner " اگر برنامۀ دوّم بشکست می انجامید نتنها آبروی آمریکا رفته بود که بل کاملاً آشکارست که راه برای ادامۀ تجزیۀ کشور حتی بگونه ای کُند و بطئی گشوده می شد. .. </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">ما هیچ راه دیگری نداریم مگرآنکه از هر راهی که ممکن است تلاش کنیم که برنامۀ دوّم را بموفقیت برسانیم". </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">وزارت خارجه آمریکا دشواری را درضعف و دست بعصایی نخست وزیرانی که یکی پس از دیگری میآمدند و میرفتند بدون آنکه بتوانند دست به هیچگونه اصلاحات بزنند و در ناپختگی و بی کفایتی شاه می یافت. ثورنبرگ برآن بود که بدون یک حکومت نیرومند مر کزی اصلاحات اقتصادی ناممکن است و سرانجام وزارت خارجه آمریکا نظر اورا پذیرفت که چاره در یافتن نخست وزیری مُصمّم و با عُرضه است. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">در چنین هنگامی بود که سپهبد حاج علی رزم آرا رئیس ستاد ارتش در گفتگویی با کلنل فردریک دروری Frederick V. Drury (وابسته ارشد نظامی در سفارت آمریکا) اظهار میدارد که اگر او نخست وزیر شود </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">تضمین میکند که در ظرف شش ماه می تواند اصلاحات لازم را عملی نماید و</span><span style="font-size: large;">میتواند ساختار حکومت را دگرگون نماید. دروری که رابطۀ بسیار نزدیک و دوستانه ای با سفیر آمریکا جان ویلی John C. Wiley دارد جریان را به او گزارش می کند و اندکی بعد وزیر خارجه آچسن از ویلی گزارش می خواهد که: </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">احتمال نخست وزیری رزم آرا را تا چه اندازه ممکن میداند؟</span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> سفارت آمریکا که رزم آرا را بسیار شایسته و کاردان می یافت نظر مثبتی دربارۀ او ابراز میدارد. چرا که در ارزیابی سفارت او هم می توانست شاهِ نامتعادل ودمدمی مزاج را سرجایش بنشاند و هم اصلاحات ضروری را آغاز نماید. ثورنبرگ نیز نظرش همین بود و بی پرده برای نخست وزیری رزم آرا فعالیت مینمود و بدون تردید عامل مهمی در نخست وزیری او گردید.</span></div>
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;">از سوی دیگر دکترمصدق و متحدین او درجبهۀ ملی با قرارداد </span><span style="font-size: large;">OCI</span><span style="font-size: large;"> در ستیز بودند. </span><span style="font-size: large;">در مذاکرات مجلس، نمایندگان جبهۀ ملی اعلام خطرمی نمودند که هزینه های این قرارداد"کمر نسلهای آینده را خواهد شکست" .</span><span style="font-size: large;">در جلسۀ ۱۲۱ مجلس دورۀ پانزدهم در هفتم آذر ۱۳۲۷ مهندس رضوی در سخنرانی خود در بارۀ </span><span style="font-size: large;">OCI</span><span style="font-size: large;"> گفت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">راجع به برنامه هفت ساله كه عرض كردم مطالبى به استحضار مجلس خواهم رساند به واسطه این که امیدوارم اصل مطلب در اینجا مطرح گردد به ذکر چند نكته اكتفا میکنم آقایان باتنظیم عواملى جز به جزء و بدون در نظر گرفتن تأثیر آن عوامل در یك دیگر و تأثیر اجرای كل آن در رفاه و آسایش ملت ایران نمیتوان برنامه اقتصادى تنظیم نمود زیرا ممكن است شما تأسیسات و آبادیهاى فراوانى در مملكت شروع و حتى به انجام برسانید بدون این که کوچکترین رفاهى در وضع مردمان فقیر این مملكت ایجاد شود چون مملكن است این قسمت از مطلب من مبهم و حاكى از بدبینى تعبیر شود ناچارم شما را باز به اوایل دوره اعلیحضرت فقید متوجه كنم زیرا در آن موقع ایرانیان از بىترتیبى دولت و عدم بسط اقتدار قانونى مركز در ولایات خسته شده بودند هر گونه پیشنهاد اصلاحى با کمال شوق و ذوق از طرف مردم استقبال میشد و تنها عنوان یك اصلاح بله فقط عنوان یك اصلاح قلوب ملت ایران را به هیجان مى آورد و چنان چه شما به مطالعه جراید آن ایام چند ساعت صرف وقت كنید ملاحظه خواهید كرد كه وقتى صحبت از تأسیس کارخانجات بافندگى یا برقرارى راهآهن سرتاسرى پیش آمد قاطبه ملت ایران تنها از شنیدن این عناوین در پوست نمیگنجید اسم راهآهن اسم كارخانه تأسیس صنایع جدید و بهرهبردارى معادن مردم را هر روز از روز پیش شایقتر و امیدوارتر مینمود همه راضى بودند كه ایران عزیز پس از تمدن درخشان قدیم و رخوت قرون اخیر اكنون به شاهراه تمدن جدید خواهد رسید و بسیار میگفتند و خود اینجانب در مقالات و بعضى كتابها دیدم كه ما فقط ده پانزده سال از اروپا عقب هستیم و آن را هم به زودى طى خواهیم كرد اما راجع به نتیجه عملى كه برای ملت ایران حاصل شد چه عرض كنم این قدر كه میگفتند راهآهن از هر كجا بگذرد آبادى درست میکند آیا شما در سراسر راهآهن فعلى ناحیهای خواهید یافت كه به واسطهى عبور این خط حمل و نقل بتوان آن را مسكن یك عده مردمان نیمه راحت تلقى كرد حالا راجع راهآهن مطلبى نگفته و تذكراتى نمیدهم زیرا اگر بخواهم بگویم كه مسیر این خطر به نظر بسیارى از مردمان دقیق بیشتر برای همین جنگ اخیر بود. (...) </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">و اخیراً باز یك دسته ۶ نفرى آمریکایى كه اعضاء شركت مشاوره ماوراء بحار «اورسیز كانسالتنت » حالا انگلیش را من آن قدرها قوى نیستم مشاوره ماوراء بحار كه این اشخاص اعضاء این شركت هستند این شركت خودش از ۱۱ شركت فرعى قبلاً بودهاند كه در هم ذوب شدهاند به اصطلاح شركتى این را آقایان میدانند كه میگویند فوزیون تبدیل به این شركت شدهاند اینها ۶ نفرشان الان در ایران هستند چهل هزار دلار مخارج سفرشان را قبلاً گرفتهاند یك سفر به شمال رفته بودند دیروز و پریروز به اصفهان رفتهاند به جنوب هم خیال میکنم تشریف ببرند اطلاعات دو سه نفر از اینها به نظر بیش از اطلاعات اشخاص قبل میرسد ولى اینها خودشان میگویند میخواهند به وضع زندگى و آب و هواى ایران رسیدگى كنند این آقایان میروند به آمریکا و آنچه شنیدهام قرار است كه جمع كثیرى بفرستند جمع كثیرى اشخاص را برای مطالعه آب و هوا و طرز زندگى ایران بفرستد كه صنایع و </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">معادن و كشاورزى ما را ترقى بدهند آقایان آنچه من احساس میکنم دولتها کوشیدهاند كه به این برنامه هم جنبه تظاهر و تشریفات بدهند (اسلامى - معلوم نیست آقا كارى نكرده برنامه ۷ ساله نجات میدهد مملكت را) شما كه سیاستمدار عالى رتبه هستند و مصالح عالیه را بهتر از امثال بنده میدانید قدرى به اوضاع و احوال دنیا توجه بفرمایید و برنامه را از صورت کاملاً آمریکایى خارج بسازید ما برای اجرای برنامه محتاج به مستشار خارجى نیستیم (صحیح است) ما یك عده اشخاص متخصص و متبحر احتیاج داریم كه از حیث صلاحیت و سابقه تجربه باید در مملكت خودشان درجه اول باشند و باید به همین عنوان متخصص دعوت بشوند و برای كار معین هم بیایند باید فرد صلاحیتدار را دعوت كرد نه این که مملكت ایران كوركورانه از یك كشور بیگانه مستشار و آقا بالا سر دعوت كنند (صحیح است)</span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;"> </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">حسین مَکّی هم در جلسۀ ۵۹ جلسۀ دورۀ شانزدهم د ر سخنرانیی در بارۀ وام بانک جهانی و شرکت </span><span style="font-size: large;">OCI</span><span style="font-size: large;"> گفت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">اما موضوعى که بنده امروز مىخواستم به عرض آقایان برسانم موضوع سازمان برنامه است و یک سوابق هم بنده تهیه کردهام چون این موضوع شیفر است لذا تهیه کردهام ما کمکى از آمریکا نگرفتیم بلکه یک مقدار هم از حیث دلار کمک کردیم (صحیح است) در کابینه آقاى قوام دستگاهى براى تنظیم برنامه عمران این کشور به وجود آمد این دستگاه پس از مطالعه زیاد و شور با اهل فن برنامه عمرانى براى مدت ۷ سال تدوین کرد و لایحه قانونى آن در تاریخ ۲۶ ر ۱۱ ر ۲۷ به تصویب مجلس شوراى ملى رسیده بنده با این لایحه مخالف بودم و آقایان امروز فراموش نفرمودهاند که بنده با تمام قوا مخالفت کردم و دلایل من هم این بود که این برنامه ۷ ساله یک موضوعى است که عملى نخواهد شد و خسارت زیادى به ملت ایران خواهد داشت و با حرف خواهد گذشت امروز به عرض آقایان میرسد در قسمت ثانیاً از ماده ۶ قانون برنامه ۷ ساله پیشبینى شده بود که ممکن است تا مبلغ ۲۵۰۰ میلیون دلار از بانک بینالمللى توسعه و ترمیم با تصویب مجلس شورای ملى دریافت شود ظاهراً مذاکرات مقدماتى با بانک بینالمللى به این نتیجه رسیده بود که برنامه ۷ ساله ایران باید به وسیله دستگاه مهندسین مورد اطمینان بانک بینالمللى رسیدگى شود آقاى ابتهاج مدیر کل وقت بانک بینالمللى در یکى از مسافرتهاى خود به آمریکا با مؤسسهاى به نام موریس نودسن قراردادى از طرف دولت منعقد نموده که در مقابل ۱۵۰ هزار دلار به اضافه هزینه مسافرت در ایران دفتر مهندسى نامبرده برنامه ۷ ساله را رسیدگى و نتیجه را به بانک بینالمللى گزارش دهد و این عمل صورت گرفت یعنی </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">۱۵۰</span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;"> هزار دلار را دادیم از قرار اطلاع واصله بانک بین المللی نظر دستگاه موریس نودسن را براى پرداخت وام به دولت ایران کافى ندانست و اظهار نموده در صورتی که شرکت مشاورین ماوراء بحار برنامه ۷ ساله ایران را تصویب کند بانک حاضرست وام مورد تقاضاى ایران را تأمین نماید در حقیقت ۱۵۰ هزار دلار پرداختى به شرکت موریس نودسن و هزینههاى ریالى آنان در </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;">ایران بىنتیجه ماندو به ضرر دولت تمام شد دولت مجدداً با شرکت مشاورین ماوراء بحار پیمانى منعقد نمود که با پرداخت ۶۰۰ هزار دلار و هزینه ریالى آنان در ایران برنامه ۷ ساله مورد رسیدگى قرار گیرد مشاورین ماوارء بحار پس ازرسیدگى به طرحهاى برنامه ۷ ساله ترجمه آنها را همراه خود به آمریکا برده ودر ۵ جلد به طبع رساندند بانک بینالملى اظهار داشت که اصولاً ممکن است به دولت ایران وام داده شود ولى باید مصرف آن تحت کنترل بانک قرار گرفته و عمل نظارت به وسیله مشاورین ماوراء بحار صورت بگیرد دولت ایران قراردادى با مشاورین ماوراء بحار منعقد نمود که سالیانه مبلغ ۳۰۰ هزار دلار به شرکت نامبرده براى عمل نظارت در اجراى برنامه ۷ ساله بپردازد و مبلغى نیز بابت هزینه آنان در ایران به ریال پرداخت نماید با وجود تمام تحمیلات بانک بینالمللى تا کنون در مورد هر طرحى نمایندگان خود را جداگانه به هزینه دولت ایران اعزام داشته است و نتایج حاصله تا کنون غیرقابل ذکر است و در مواردى که موافقت هایى از طرف بانک نامبرده به عمل آمده همه به قدرى به ضرر ایران است که مصلحت ایران خواهد بود که موضوع مسکوت بماند مثلاً کارخانه سیمانسازى ۲۰۰ تنى فارس که اعتبار خرید ماشینهاى آن از آمریکا به وسیله بانک بینالمللى تأمین شده اقلاً ۳۰۰ میلیون ریال تمام خواهد شددر صورتی که یک کارخانه ۲۰۰ تنى سیمانسازى که در نظر است در دورود ساخته شودو ماشینهاى آن از اروپا خریدارى گردد در حدود یکصد میلیون تمام خواهد شد با بهای کارخانه سیمانسازى فارس ممکن بود بدون دخالت بانک بینالمللى سه کارخانه سیمان تأسیس نمود با تمام تحمیلات فوق بالأخره شنیده میشود که دولت از مساعدت و دریافت وام از بانک بینالمللى مأیوس شده و به بانک صادرات و واردات آمریکا با شرایط مشکل و کمرشکن متوسل شده است به این ترتیب دولت ایران تا کنون متجاوز از یک ملیون و صد هزار دلار و در حدود بیست میلیون ریال براى مشاورین آمریکایى که اکثر آنان در فن خود تخصص ندارند و حتى با کارشناسان درجه دوم و سوم ایران قابل مقایسه نیستند خرج کرده است </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; text-align: justify;"> بدون آن که نتیجهاى به دست بیاورد در صورتی که با همین پول میتوانستیم مثلاً یک کارخانه سیمانسازى ۲۰۰ تنى تأسیس بنماییم و سالیانه مبالغ هنگفتى براى خرید سیمان نپردازیم ما از دوران ساختمان راهآهن جنوب به دست یولن و کمپانى و دوران میلیسپو خاطرات بدى داریم که باید از تجدید آن جلوگیرى به عمل آید به همین مناسبت بنده این سؤال را تهیه کردم که تقدیم مقام ریاست میکنم و از ریاست محترم مجلس شورای ملى درخواست دارم به اطلاع جناب آقاى نخست وزیر برسانند که براى جواب پرسشهاى زیر در مجلس شورای ملى حاضر شوند: در سه ساله پیش عدهاى آمریکایى به نام مشاورین براى مطالعه در برنامه هفت ساله به ایران دعوت شدهاند چون لایحه استخدام آنها تا کنون به مجلس شورای ملى نرسیده است مجوز قانونى استخدام آنان چه بوده است.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: initial; background-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; border: 0px; color: #333333; font-family: Tahoma, Geneva, sans-serif; font-size: 18.3999996185303px; line-height: 25.2000007629395px; margin-bottom: 15px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify;">
۲-مبالغى که تا کنون به این مشاورین پرداخته شده است از حیث دلار و ریال چه مبلغ بوده و مجوز پرداخت مبالغ فوق چیست؟ ۳-ریاست مشاورین آمریکایى نامبرده با شخصى به نام ثورنبرگ است این شخص همان کسى است که قرارداد نفت بحرین را با شیخ بحرین منعقد کرده و عملاً تجزیه قسمتى از ایران را تصویب نموده است دولت به چه مجوزى این چنین شخصى را که بر علیه تمامیت ایران اقدام کرده و مستحق مجازات اعدام میباشد با حقوق گزاف به خدمت گماشته است.</blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> این سخنرانی ها در دل میهن دوستان می نشست و در ماه دسامبر ۱۹۵۰ مجلس با مخالفت در تخصیص بودجه عملاً آن قرارداد را فسخ نمود. وبا یک ضربه برای همیشه به رویاهای سودجویانۀ ثورنبرگ وآلن دالس که سوداهای بسیار در سر پرورانده بودند پایان داد. البته با </span><span style="font-size: large;">ملی کردن نفت </span><span style="font-size: large;">مصدق ضربۀ دیگری نیز به منافع دالس وارد نمود زیرا یکی از مشتریان مهم اوشرکت بانکی ج هنری شرودر J. Henry Schroder Banking Company بود که نمایندۀ مالی شرکت انگلیسی نفت ایران و انگلیس بود و او خود عضو هیئت مدیرۀ آن شرکت بود. به همین سان برادر آلن دالس یعنی جان فاستردالس که بعدها وزیر خارجۀ آیزنهاور شد نیز از ملی شدن نفت زیان دید زیرا او نیز </span><span style="font-size: large;">بدنبال کاری تجاری در ایران </span><span style="font-size: large;"> برای یکی از مشتریان شرکت حقوقی سالیوان و کرومول Sullivan and Cromwel یعنی بانک چیس مانهاتان بود. و شاید چنین بود که برادران دالس در کودتای براندازی مصدق از هیچ چیز کوتاهی نکردند.</span><br />
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> به هر روی ثورنبرگ، که برای آوردن فشاربه وزارت خارجه برای پشتیبانی از </span><span style="font-size: large;">OCI</span><span style="font-size: large;"> گزارش داده بود که برنامۀ هفت ساله دوم و همۀ پروژه های OCI در موجی از فساد شسته و ناپدید شده است، در این هنگام میکوشید که میان خودش و OCI که دیگر برادامۀ فعالیت های آن امیدی نمیرفت فاصله نهد و چنین بود که در سخنرانیی در سفارت آمریکا اعلام داشت که هم OCI و هم سازمان برنامه اشتباهشان در این بوده است که بجای تمرکز برثبات سیاسی ابتدا از اصلاحات اقتصادی آغاز نموده اند. البته </span><span style="font-size: large;">باید</span><span style="font-size: large;"> این را نیز بیادداشت که رزم آرا به ثورنبرگ اعتماد کامل داشت تا آنجا که او را تنها واسطۀ تماسهایش با سفارت قرار داده بود. در واقع ثورنبرگ نقش مشاور اقتصادی رزم آرا را بازی می نمود و در این نقش بود که او برای دولت آینده رزم آرا</span><span style="font-size: large;"> برنامه های اصلاحات مورد لزوم را</span><span style="font-size: large;"> می نوشت که سپهبد جاه طلب این برنامه ها را برای جلب موافقت آمریکائیها با نخست وزیریش به سفارت می فرستاد و این برنامه های اصلاحی البته تحسین هم سفارت و هم وزارت خارجه را بر می انگیخت بود. چراکه ثورنبرگ میدانست آنها چه می خواهند. </span><span style="font-size: large;">در این رابطه بود که در ماه مارچ ۱۹۵۰ ویلیام رونتری William Rountree معاون مدیر ادارۀ امور یونان، ترکیه و ایران در وزارت خارجه برای ارزیابی وضع به ایران سفر می کند و گزارش میدهد که :</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> شرکت OCI </span><span style="font-size: large;">در شرایط موجود دارد بشایستگی کار میکند اما اینکه این فعالیت ها به پیشرفتی واقعی منجرشود، تا زمانیکه ساختار آشفتۀ کنونی حکومت بسامان نیاید بهیچ نخواهد انجامید و چیزی بجز سرخویش را بدیواری ازسنگ کوفتن نخواهد بود!"</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> رونتری از دسیسه بازی های سیاسی که جلوی پیشرفت برنامه ها ی OCI را گرفته است به وزارت خارجه خبر میدهد. بر پایه اسناد وزارت خارجۀ آمریکا در یک نشست کارکنان با معاون وزارت خارجه نتیجه گیری حاصله اینست که: " رژیم ایران در شکل کنونیش قادر به چارۀ وضعیت نیست" در این نشست بار دیگر از بی ارادگی بیش از اندازۀ شاه وعدم شجاعت اخلاقی او ابرازنگرانی میشود. تصمیم نشست بر این می شود که به شاه اطلاع داده شود که دولت باید تعویض شود. واگر لازم باشد نام کسیکه می تواند بنحو موثری با دشواری ایران مقابله نماید به شاه داده شود. گام نخست آنست که جان ویلی از سفارت فرا خوانده شود وهنری گریدی بجای او منصوب شود و گام دوم آنکه ثورنبرگ می باید نقش مهمتری را بازی نماید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><b>گ.ن : </b>شاید در اینجا با هوده باشد که من یک گزارش محرمانه ی سفیر آمریکا جان ویلی را که در باره ی پس زمینه ی این رویدادها به ویژه در باره ی نخست وزیری رزم آرا اطلاعات ارزنده یی دارد را در اینجا به فارسی برگردان کنم. </span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<h4 class="tei-head7" dir="rtl" style="box-sizing: border-box; font-family: Tinos; font-size: medium; line-height: 1.3; margin-bottom: 10px; margin-top: 10px;">
<span style="color: #333333; font-family: "source sans pro" , "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: large;"><span style="font-weight: 400;"><i> </i>در گزارش محرمانه ی جان سی ویلی </span></span>John<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 15px;"> C. </span><span class="tei-hi3" style="box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 15px;">Wiley </span><span style="font-size: large; font-weight: normal;">سفیر آمریکا در تهران به وزارت خارجه ی آمریکا در ۳۰ ژانویه ی ۱۹۵۰ چنین می خوانیم :</span></h4>
<div>
<span style="font-size: large; font-weight: normal;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos; font-size: medium;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "source sans pro" , "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: large;">با آذرمداشت دریافت دستورکارهای وزارت را آگاهی داده و بررسی کوتاهی را ازچگونگی وضعیت کلی داخلی وخارجی سیاسی ایران را تقدیم میدارد. </span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "source sans pro" , "helvetica" , "arial" , sans-serif; font-size: large;">روابط خارجی</span><i style="color: #333333; font-family: "source sans pro", helvetica, arial, sans-serif; font-size: 1.9rem; text-align: left;"> </i><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span><span style="background-color: transparent; text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> وضعیت سیاسی خارجی همچنان در زیر ابرهای تیره ی اتحاد جماهیر شوروی است. روابط روسیه و ایران با حوادث مرزی مداوم و پیشروی های زمینی شوروی نشان می شود که در برخی مناطق به میزان میانگین دو مایل در سال است. همه ی اینها همراه با تبلیغاتی توفنده همراهست، رخنه ی مخربانه و فشارهایی که از زمانی که من در اینجا بوده ام ، شامل یادداشتهای سختگیرانه و نمایندگی های سیاسی قدرتمایانه ی شوروی بوده است . </span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">در حال حاضر سفیر شوروی، ایوان واسیلویچ سادچیکف </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Ivan </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">Vassilievitch Sadchikov </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">، پس از غیبتی طولانی در اتحاد جماهیر شوروی، انگار میشود که با دستورکارهایی تازه بازگشته است. گروه کارکنان او شدیدا تقویت شده اند. توجه ویژه ای به گمارش دانیل سیمونوویچ کمیساروف </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Daniel Simonovitch Komisarov شده است که کارشناس</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> منطقه و پیشینه ی خدمت در ایران را داراست، او به آوند کارشناسی "درخشان" و یک اسونگالی Svengali ( شخصیتی زیرک و دغلباز در داستانی از جرج دوموریه) شوروی شناسایی شده است. آشکار است که حضور او در اینجا برای دولت ایران بسیار ناخوشایند است.</span></span><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">سفارت گزارش های بسیار متناقضی در رابطه با گمارش آقای کمیسارف Komisarov در اینجا داشته است؛ نخست اینکه، ویزای ورود او ردشده بوده است. سپس آقای </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> کمیسارف</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> وارد شد. سپس به سفارت اطلاع داده شد که دولت ایران از شوروی درخواست بازگشت آقای کمیساروف را خواهد نمود. آقای </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> کمیسارف</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> ماندگار شده، اما نخست وزیر به من گفت که آقای </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">کمیسارف باید ایران را ترک کند.</span></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">سياست روسيه در برابر ايران بازتاب دهنده ی نياز آنها به دسترسی به دریاست . اتحاد شوروی ارزش لغو امتیاز نفت را که با قوام مداکره شده است را از سوی مجلس بی اعتبار می داند. بیگمان اتحاد شوروی مایل به محروم داشتن غرب از نفت آبادان است و به فرجام می خواهد که به خلیج فارس دسترسی یابد.</span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">یکی از ویژگی های شاد این چگونگی این است که ایران تا کنون موفق بوده که در بیرون از پرده ی آهنین بماند و تا به اینک نشانه هایی به هیچ سان از هراس از رویدادهای مرزی یا فشارهای دیپلماتیک نشان نداده است. </span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">روابط ایران با بریتانیا در یک مرحله ی شکننده و دشوار است. امتیازات نفتی با شرکت نفت ایران و انگلیس AIOC از نو گفتگو شده است </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">، اما، اگرچه رد نشده اند، مجلس آنها را تصویب نکرده است، این همه پذیری در ایران بر پاست </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> که، اگرچه گفتگوهای نو </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> شاید درآمد دولت ایران را دو برابر کند، اما این گفتگوها </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> به اندازه یی بسنده همه چیز را نمی پوشانند.توافق های نو دربرگیر بند ها و شرایطی است که برای ایرانیان ناپذیرفتنی است. </span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">سفیر بریتانیا، سر جان لو روگتل </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Sir John Le Rougetel</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">، که در حال بازگشت برای گرفتن سمت دیگری است، برآن است که شرکت نفتی ایران وانگلیس هم اینک بیش از اندازه به خواسته های ایران تن داده است. این عقیده ی راسخ اوست که نه دولت بریتانیا ، که دارنده ی اکثریت سهام شرکت نفت ایران و انگلیس است ، و نه هیئت مدیره شرکت، حاضرند که به اندازه ی سر انگشتی کوتاه بیایند. به سخنی دیگر، او بر آن است که توافقنامه به همین گون که هست باید به مجلس عرضه شود، ویاکه اصلا نباید عرضه شود. از سوی دیگر، </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">به دید نمی آید که</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> دو مشاور در سفارت انگلیس، لافورد Lawford و پیمَن Pyman با نظر سفیر موافق باشند. من نیز به سفیر پیشنهاد نمودم که سیاست "یا بگیر یا ولش کن" ممکن است بسیار خشک ونرمش ناپذیر باشد.</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> افزون بر این، در رابطه با بریتانیا، مسئله ی</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> بانک انگلیسی ایران و خاورمیانه است که پییش از این"بانک شاهنشاهی ایران" </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">the Imperial Bank of Iran</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> شناخته میشد. پذیرش در باره ی تجدید مجوز آن توسط آقای عبدالحسین ابتهاج رئیس کل بانک ملی (بانک مرکزی ایران)، که خود برای ۱۷ سال کارمند بانک انگلیس بود به تعویق افتاده ست. باور بر این است که مسئله ی این امتیاز، به رغم مخالفت آقای ابتهاج، می تواند به شیوه یی رضایت بخش چاره شود. مگس افتاده در آش ایران و بریتانیا یراستی به شرکت نفت مربوط است و نه بانک.</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">روابط ایران و ایالات متحده در حال حاضر بسیار خوب است. پیامدهای سفر شاه به آمریکا موفقیتی بزرگ بود. البته خوشبینی بیش از اندازه یی بال وپر گرفته بود که پس از بازگشت شاه از ایالات متحده معجزه هایی رخ خواهد داد . افزوده بر این، ما باید احتمال سرخوردگی ژرفی را </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">پیش بینی کنیم </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">در هنگامی که به فرجام در ایران دریافت شود که میزان کمک نظامی و اقتصادی آمریکا بسیار بسنده نیست.</span></span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 15px;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: x-large;">چگونگی سیاست داخلی</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: x-large;"> </span></span><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">صحنه ی سیاست داخلی برای چهارده سال گذشته با ناهماهنگی </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">شگفتی </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">میان خشونت و آرامش نشان شده است. پنج گلوله به شخص شاه در یک سوء قصد اصابت کرد. پس از آن، وزیر دربار او، هژیر در یک مسجد کشته شد. ساعد که ۱۴ ماه پیش هنگامی که به آوند نخست وزیر برگزیده شد، تنها یک زندگی سیاسی چند هفته ای از او انتظار می رفت، هنوز بر سر کارست. او حکومت را به گونه یی در تراز نگاه داشته است ؛ که دراین شرایط دست کم یک دستاورد منفی اما بدون ارزشی اندک است .</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">ساختار سیاسی کشور اینک به شاه سرانجام می شود که با قانون اساسی تجدید نظر شده و یک مجلس سنا نسبت به پیش </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">قدرت بیشتری به کار خواهد گرفت</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> . من به موقعیت شاه بعدا می پردازم. </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">.</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">سستی ساختار سیاسی در ایران، فقر بزرگ از داشتن دولتمردانی شایسته ست. یک رده از کهن سالان و رده یی از جوانان وجود دارد و در میان این دو رده شماری زیاد نیست. مردان قدرتمند پرشمار نیستند. پیرانگی مورد آذرم است؛ و جوانی بی اعتمادی بر انگیز. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">قوام، رهبر سیاسیی که به راستی قدرتمند بود، اکنون در فرانسه است. من فکر می کنم، او قربانی کبر سن و، به گفته مشاور پزشکی اش، ناچار به انجام یک عمل جراحی بسیار جدی است که، با توجه به شرایط جسمی کلی اش و با در دید داشتن کاستی های ناشی از سن وسال، ممکن است کاملا خطرناک باشد. بر پایه یهترین اطلاعات من، او از لحاظ سیاسی همچنان جاه خواه باقی مانده است. و می خواهد سمت نخست وزیر ی رابه دیگربار به دست آورد و بر ایران حکومت کند. اما من فکر می کنم کبر سن بر او فائق خواهد شد.</span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: x-large;">پیگیری با فهرستی از رهبران سیاسی کهن سال</span></span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><b>محمد ساعد مراغه ئی،</b> نخست وزیر، ۴۴ سال در خدمت دولت بوده است، اکنون ۶۸ سال دارد و از فشار خون بالا رنج می برد. او در روسیه تحصیل کرده؛ در باتوم، باکو و مسکو خدمت کرده و روسیه ی قدیمی و روسیه ی جدید را از نزدیک می شناسد. او درستکار، نرمش پذیر و قابل پیش بینی است. من حس می کنم که خواست قلبی او یافتن لانه روباهی است در آینده ای نه چندان دور؛ مانند یک سفارت یا کرسیی در مجلس سنا. اما اگرچه این شدایی هم هست که به کمین ترین تا هنگامیکه مسئله امتیاز نفت در مجلس به فرجام نرسیده است </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> شاه ممکن است پافشاری کند</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> که او در مسند نخست وزیر باقی بماند.</span></span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">نقش ساعد برای ایران بسیار ارزشمند خواهد بود اگر که او را شاه از بارهای اداری و تنش های مجلس بدور کند و به آوند مشاور و یا دولتمردی کهن نگاهش بدارد؛ شاید در سمت وزیر دربار. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"><b>تقی زاده،</b> مردی است که درستکاری او ثابت شده است، اگرچه او نیز درگیر کبرسن است. وی اَبَر محافظه کار است و اگرچه شماری پیرو دارد، اما رهبری شور برانگیز نیست. چشمداشت من از او بسیار اندک است شابد مگر بر افراط گرایی هنایشی بازدارنده داشته باشدو</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><b>سیدضیاء الدین طباطبائی</b> کارآمد، پرکار و بسیار جوانتر از سالهای زندگی خود مانده است. با این حال، او تا اندازه یی مانند البرت هابارد </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Elbert Hubbard </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> وسواس خوراک دارد (البرت هوبارد یک آنارشیست، سوسیالیست و هنر شناس بود که در نوشته یی بنام سرورمرد </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">The Master-Man نوشته بود </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">سرور مرد به سادگی کسی است که سرور یک تن است - خودش هنگامی که شما سرور خود شدید آنگاه شایسته آنید که سرپرستی مردمان دیگر را بر دوش گیرید) </span></span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">اما، با وجود موهای شوریده اش ، او فرزانه تر از آنست که در این هنگام به دنبال سمت نخست وزیری باشد. . او احتمالا قادر نخواهد بود که بعدآ به آن سمت دست یابد. سید ضیا، با این حال، آدم بدی نیست، و اگر خودش بخواهد از پشتیبانی قابل توجه انگلیس برخوردار خواهد بود .</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><b>علی منصور، </b> نخست وزیر پیشین و فرماندار پیشین آذربایجان ، او نسخه ی فارسی یوریا هیپ </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Uriah Heep </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">است (شخصیتی چاپلوس و مزور در رمان دیوید کاپرفیلد چارلز دیکنز). او دارای انگشتهایی پرآوازه به چسبناکی است و در حال حاضر رئیس شورای عالی برنامه هفت ساله است که ظاهرا از لحاظ مالی به تیزترین شتاب از لحاظ مالی جیب های خود را پر می کند . علی منصور، دارای جاه طلبی های سیاسی بلندپروزانه ایست و فکر می کنم تا این اواخر پشتیبانی سفیر بریتانیا را برای نخست وزیری داشت. این پشتیبانی، آنطور که من می فهمم، از او اینک دریغ شده است . من معتقدم که شرکت مشاوران ماورای دریاها </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">The Overseas Consultants Incorporated</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> مشتاق هستند که او از پست کنونی خود اخراج شود. به نظر میاید که آینده ی سیاسی او رو به زوال است البته نه ثروت شخصی او!</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">در برداشت من سه شخصیت شایستگی جلب توجه و بررسی بسیار را دارند. پیش از همه در نخست من به شاه باز میگردم . او تحصیل کرده ی </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">سوئیس</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> است</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">، بسیار اروپایی شده و ۳۰ سال دارد. او بی باک، اما آرام و دارای خواست نیکوست . و صادقانه به عدالت اجتماعی، بهبود سطح زندگی مردم و کارهای نیک پابند است. من هیچ وقت در باره ی شخصیت شاه به نتیجه ئی نرسیده ام، اگرچه او را خیلی خوب می شناسم. او در زیر فشار بسیار مادر، درباریان و دیگران است تا با کفش های زورگویانه پدرش، رضا شاه پهلوی، گام بردارد. او در برابر این فشارها تا کنون ایستادگی کرده است. بدون تردید او درخویش رشته یی بسیار قوی از یکدندگی دارد. من این را نمی دانم که آیا این یکدندگی نشان ضعف یا قدرت اراده ی او ست که تمایل او را به انجام کارها یی به شیوه ی خودش و در هنگامی که خودش می خواهد بازتاب می دهد. البته ممکن است این باشد که او برای یک کشور شرقی بسیار غربی شده است.</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">من مایلم به ویژه به نا برادر ی شاه، شاهپور عبدالرضا اشاره کنم. شاهپور فارغ التحصیل در رشته ی حکومت و اقتصاد در دانشگاه هاروارد است. او اکنون ۲۶ سال دارد. پس از یک دوره ی درخشان دانشگاهی در ایالات متحده، دو سال پیش با این باور که می تواند زندگی اقتصادی کشور را بازسازی نماید به ایران بازگشت. </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">چند ماه پیش، </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">در هنگام سازماندهی دیگر باره به برنامه هفت ساله، وی </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> با زدوبند ها روبرو شد و خویشتن را سرخورده و تحقیر شده یافت . اگرچه او پایداری کرده ست، و بی درنگ به تشکیل گروه خود پرداخته است. چنین می نماید که او و شاه پس از یک گسستگی تقریبا کامل به یک رابطه ی نسبتا نزدیک بازگشته اند، </span></span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">شاهپور مصمم به این که خود را تنها وقف جنبه های اقتصادی زندگی دولتی نماید و از سیاست کناره جوید به ایران بازگشت. او هنوز مصمم است که تمرکز خودرا بر امور اقتصادی بگذارد، اما بر آن شده است ، وی خودش به من این را گفته است که، این امری بنیانی است که وارد عرصه ی سیاست شود. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">شاهپور</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> عبدالرضا </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">اگرچه ناپخته است، دارای هوش، جاذبه ی شخصی و انرژی فراوانی است. او در گفتگوی خصوصی بسیار رک سخن میگوید و اظهار نظر های او در باره ی تیمسار رزم آرا قابل چاپ نیست. در جمله یی ملایم شده او وی را "ماری در چمن" می خواند. أگرچه، آنها به تازگی دیدار کرده اند و، چشم بد دور</span></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">،</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> ظاهرا رابطه ی کاری "محترمانه" یی میانشان برپا شده است. </span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">اکنون من به باره ی تیمسار رزم آرا می آیم . همانگون که وزارت خارجه می داند، تیمسار رزم آرا فارغ التحصیل</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> سنت سیر است. او سرباز ی است که سربازان را به آوند یک سرباز به تحسین وامیدارد . او بسیار لاغر و جوان است . و مدت زمان درازیست که بر فراز نردبان نظامی رسیده است. این دومین دوره ایست که او به آوند رئیس ستاد برگزیده شده است. تا آنجا که می توانم بسنجم ، او ارتش ایران را در کف دستهای خود دارد. پیش از اخراج "رژیم دموکراتیک" از آذربایجان، او از اعتماد شاه برخوردار نبود. سپس آن را به دست آورد. اما شاه می خواهد، اگر بتواند، او را در قلاده نگه دارد. </span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;">با این حال، هر افسر ی که از اعتماد تیمسار رزم آرا برخوردار نباشد از تماس با نیروها کنار گذارده می شود. تنها استثنائی که من می توانم به آن فکر کنم تیمسار شاه بختی، در آذربایجان است، و چنین آشکارست که تیمسار رزم آرا به زودی قادر خواهد بود او را از ارتش کنار بگذارد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"> تیمسار رزم آرا به شیوه ی بی زرق وبرق بورژوایی زندگی می کند. هیچ نشانه ای از دارائی گزاف ندارد. شایعات همیشه فراوانند که او مانند دیگران در ایران ثروت زیادی را انباشته کرده ست . تا کنون هنوز هیچ یک از این شایعات به اثبات نرسیده است. چنین دانسته شده است که قشقایی ها یک بار برای رزم آرا رشوه یی بزرگ فرستاده اند و پس از چند روز او آنرا بازگرانیده است. با این همه، این در خور توجه است که روابط عشایری او اینک از بهترین هاست و او با چهار برادر قشقایی رابطه ی کاری هماهنگ ونزدیکی دارد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">اطلاعات رسیده به سفارت درباره ی ورود احتمالی رزم آرا به زندگی سیاسی، به کمترین از چهار منبع خوب بوده، و خود تیمسار رزم آرا آنرا تأیید کرده است . وی در گفتگو با سرهنگ درووری </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Colonel Drury</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">، اظهار داشته که در صورت پیشنهاد، سمت نخست وزیر ی را رد نخواهد نمود.</span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> نخست وزیر کنونی، </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">ساعد، در گفتگو با من، این را بگونه یی بسیار جدی رد نکرد (شاه نیز همینطور)، هرچند نخست وزیر پیشنهاد کرد که ممکن است رزم آرا کمی مانند دوگل باشد. من فکر می کنم کاملا اشکار است که تیمسار رزم آرا تا زمانی که مسئله توافق نامه ی شرکت نفت AIOC حل شود </span></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">قصد ندارد </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">وارد عرصه سیاسی شود</span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">.</span></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">اگر که او نخست وزیر بشود، می خواهد "سیستم" را تغییر دهد. اینکه منظور او از این حرف چیست، را من نمی دانم. این می تواند خیلی بزرگ باشد باشد؛ یا خیلی کوچک. به آوند نخست وزیر، من برآنم که به این باور باشم که او از رضا شاه پهلوی پیروی نخواهد کرد؛ یعنی که نمی خواهد شاه بشود . وی احتمالا می خواهد نقش ریشیلیو </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Richelieu</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> را بازی کند. او بلندپرواز است، کاملا خونسرد و سنگدل و قرن شانزدهمی </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">cinquicento. </span></span></span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: large;"> در بازگشت دوباره به شاهپور عبدالرضا، او تا اندازه یی همانند تیمسار رزم آرا است. برغم پس زمینه ی هارواردیش وی ممکن است همانند الگوی پدرش سنگدل باشد. این چگونگی در سه سامانه ی در چرخش به گرد سه ستاره یعنی شاه، رزم آرا و عبدالرضا متبلور می شود. تیغه ی تیز شمشیری، که در باره اش ماکیاولی در "شاهزاده" نوشت، ممکن است پیش از پرده ی پنجم این تراژدی ایرانی بدرخشد.</span><span style="font-size: large;">در ایران یک عامل روانی- سیاسی وجود دارد که اهمیت زیادی دارد؛ مردم ایران از بالا به پایین ترجیح می دهند که دستی نیرومند، بر آنها فرمان براند ، هرچند اگر به نادرست، تا که دستی سست، حتی اگر به درست، </span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> با آذرم داشت از آن شما </span><br />
<span style="font-size: large;"> جان ویلی</span> </blockquote>
</div>
<div class="tei-p3" style="box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: merriweather, georgia, "times new roman", serif; margin-bottom: 10px; text-align: left;">
</div>
<div class="tei-p3" style="box-sizing: border-box; font-family: Tinos; margin-bottom: 10px; text-align: left;">
</div>
<div class="tei-closer" style="box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: merriweather, georgia, "times new roman", serif; margin-right: 1em; margin-top: 1em;">
</div>
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">در ۲۷ فوریه ۱۹۵۰ ویلی سفیر آمریکا در ایران در تلگراف محرمانه دیگری به وزارت خارجه ی آمریکا نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"> دیروز در مجلس، چهار نماینده، از جمله معاون سیاسی پیشین سیاسی ساعد ، کشاورز صدر ضمن حمله ی شدیدی به نخست وزیر او را به خاطر بیش از سه ماه به تعویق افکندن گشایش مجلس شانزدهم از هنگام پایان مجلس پیشین، متهم به نقض قانون اساسی نمودند. عباس اسلامی، یکی از نمایندگان سپس لایحه ی استیضاح نخست وزیر را مطرح کرد که حکمت رئیس مجلس آنرا در برنامه ی مجلس قرار نهاد . </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">این غیرممکن نیست که استیضاح از سوی خود ساعد برانگیخته شده باشد. کارکرد او به گونه یی زیرکانه است و من مطمئن هستم که دولت جدید تمایل اندکی به اجرای نظر مصمم شاه دارد که مذاکرات شرکت نفت <span style="color: #333333; text-align: left;">AIOC باید بی درنگ و به همانگونه که هست به </span>مجلس ارائه شود .</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"> روز گذشته با دكتر تقي نصر وزير اقتصاد ملی گفتگو یی طولانی داشتم. چنان می نماید که او انتظار دارد به دیگر بار به دولت وارد شود . وی گفت که وزیر اقتصاد ملی سرپرست سازمان برنامه ی هفت ساله خواهد شد. او فکر می کند که سرپرست فعلی شو رای عالی (برنامه ریزی) علی منصور، ، به آوند سفیر به آنکارا می رود تا جایگزین دکتر غنی گردد. او این را به بسیار مایه تاسف خواند، زیرا او دلواپس آنست که منصور از هیچ چیز کوتاهی نخواهد کرد تا که موقعیت ایالات متحده در ترکیه را تضعیف کند. نصر همچنین خبر داد که دکتر مشرف نفیسی نقش بسیار پرسش برانگیزی را به عنوان مدیر (سازمان) برنامه بازی می کند. او همچنین از آنچه که آنرا "محور ابتهاج -علا" می نامید، بسیار خرده گیر بود. وی فکر می کند که ابتهاج وادار خواهد شد که بانک ملی را ترک کند. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">در باره ی شرکت مشاورین ماورای دریاها OCI نصر ادعا می کند که کارشان ازچپ و راست با خرابکرای روبرو شده است و توصیه های آنها در وزارتخانه ها مورد تمسخر و بی توجهی قرار گرفته است. او به رک و راست اظهار داشت که اگر همکاری میان مشاوران خارجی و دولت ایران مورد نظر است، تنها راه دستیابی به چنین مشارکتی، اعطای قدرت اجرایی به این مشاوران است. چنین باور را همچنین روز گذشته شاهپور عبدالرضا به دوهر ابراز نمود و همچنین چند روز پیش </span><span style="font-size: large;">سیاسی، </span><span style="font-size: large;">وزیر امور خارجه نیز به من همین را گقت . (...)</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">در روند گفتگو یمان درباره ی غیرعاقلانه بودن مطرح کردن مسئله نفت در این هنگام ، نصر قویا پافشاری نمود که ایران در برنامه ریزی اقتصادی خود باید به جای پروژه های بلندمدت تمرکز فوری و اولیه خود را بر زدایش وضعیت ناخوش توده ها بگذارد . او نیز از دستاوردهای پیشروی حزب توده ابراز نگرانی شدید نمود و اظهار داشت که تنها اقدامات اقتصادی فوری می تواند وضعیت را آرام نماید. </span></blockquote>
<div style="font-family: Tinos; text-align: left;">
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در ۲۷ فوریه همان سال ویلی سرخورده از این که آمریکا به خاطر روابطش با انگلیس به گونه یی جدی به ایران کمک نمی کند. در تلگراف محرمانه یی دیگر به وزارت خارجه می نویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">من اعتقاد ندارم که رزم آرا یا اقبال و یا بسیاری دیگر از رابطه های سطح بالای ما، همه متفقا، به شدت به گونه یی بی خود بدبین هستند.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ایران از لحاظ اقتصادی زیر فرمان فئودالیسمی عتیقه قرار دارد که تنها با فساد کار می کند. در درون هرم قدرت حاکم، عدم هماهنگی قابل ملاحظه ای به دید میاید.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شرایط اقتصادی که در برگیر گرسنگی و نومیدی در میان توده ها هستند، دعوت آشکاری برای عملیات خرابکاری است. پاسخ به این دعوت پاسخ ساده ی "متاسفانه نمی توانم این دعوت را به پذیرم" نیست.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ما نمی توانیم با صدای آمریکا، اصل چهار یا اسمیت- مانت Smith-Mundt (قانونی که به وزارت خارجه آمریکا اجازه ی تبلیفات سیاسی میدهد) با آن مقابله کنیم. بیشتر از اینها مورد نیاز است. به عنوان مثال، اصل چهار با پول تنها، به نتیجه نخواهد رسید زیرا پشتیبانی لازم مالی و دولتی و شرایط اولیه برای سرمایه گذاری وجود ندارد. به هر روی نه به اندازه ی کافیی که بتواند وضعیت فوری را چاره باشد .</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ایران یک سبک وزن در رویارویی با سنگین وزن است. در زیر هیچ شرایطی ما نمی توانیم بسیار خوش بین باشیم. با این همه، سرمایه گذاری ما برای صلح در جهان آنقدر گسترده است که من زیر سؤال می اورم اینرا که آیا می توانیم به ایران و یا به خودمان کمکی را توجیه کنیم ، کمک به ایران را، که هم به لحاظ اقتصادی و هم نظامی تنها "نمایشی" ست . (...)</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">در ۲۳ مارچ ویلی در نامه یی محرمانه به وزیر خارجه ی آمریکا دین آچسن می نویسد: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">دیروز شاه به ساعد نخست وزیر و وزیران گفت مبارزه بر علیه فساد می باید "به دلایل حکومتی" به تعویق بیفتند</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">او سپس استعفای دستجمعی دولت ساعد را پذیرفت و چند ساعت بعد علی منصور را برگزید تا دولت بعدی را تشکیل دهد.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"> صبح امروز دوهر <span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Dooher</span> سه ساعت با شاهپور عبدالرضا، دکتر تقی نصر و رئیس تبلیغات شاهرخ، گفتگو کرد. دوهر بر طبق دستورالعمل های من تلاش کرد تا با پیشنهادهایی محتاطانه از واکنش های ناگهانی و خطرناک آنها پیشگیری نماید. او در بندهای ذیل به توافق رسید:</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> ۱. </span>شاهپور عبدالرضا<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> بیماری های دیپلماتیک را بهانه می کند و و از مشارکت فعالانه در امور اقتصادی کنار ه می گیرد. با این همه، او آشکارا با شاه و حتی با منصور مخالفت نخواهد کرد.</span></span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">۲. دکتر نصر از پذیرفتن سمتی در کابینه بعدی که درهم اکنون به او پیشنهاد شده است سرباز می زند. او دلایل خود را برای این عدم پذیرش اعلام خواهد کرد، اما به شاه حمله نخواهد کرد. وی فعلا ایران را ترک نخواهد کرد.</span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">۳. شاهرخ در سمت رئیس تبلیغات باقی خواهد ماند. با این همه، او ناگهان دچار بیماری مچ درد نویسنده ها خواهدشد و برای نخست وزیر جدید هیچ تبلیغی نخواهد نمود . وظیفه ی او، از دیدگاه عبدالرضا، این خواهد بود که شاهپور را از تصمیم های دولت باخبر نگاه دارد، از جمله از خبرهای اختلاس که انتظارش می رود و دوز وکلک های احتمالی با شوروی ها.</span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">شاهرخ منصور را دو بار پس از انتصاب دیده است. شب گذشته نخست وزیر با شاه گفتگو داشته و</span><span style="font-size: large;"> گزارش شده است که باهم به توافق رسیده اند که شاه نیمی از کابینه و منصور بقیه شان را برگزیند. ظاهرا منصور می خواهد که بدر، وزیر پیشین دارائی و رئیس کنونی آستان قدس مشهد، وزیر دارائیش باشد. بدر در امور مالی پیشینه ئی نادرست دارد که احتمالا با نقشه های منصور جور خواهد بود. اگرچه، ممکن است شاه به دلیل سیاست های شرکت نفت AIOC روی گلشائیان اصرار داشته باشد. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">نصر انتظار دارد که ابتهاج اینک در مورد راهکارهای سیاست های اعتباری عقب نشینی کند و برای پشتیبانی اقتصادی از منصور به داخل بازار پول بریزد. اگر چنین شود، نصر برآنست که ابتهاج، علیرغم پیشینه ی میهن پرستی و درستکاریش، با فاسدترین و خودخواهانه ترین عناصر کشور همدست شده است.. <span style="text-align: left;"> </span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: large;">واکنش بی درنگ عمومی به انتصاب شاه سرخوردگی تلخ و، در صورت امکان، ژرفتر شدن احساس درماندگی است. پیشینه ی شاه به آوند مبارزی برای علیه فساد، با همه ی کم رنگی آن، رنگ باخته تر شده ست. شگفت اینست که سخت ترین واکنشها بر علیه انتصاب منصور در داخل خود دربار بوده ست. </span></span></blockquote>
<div style="font-family: Tinos; text-align: left;">
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">انتصاب علی منصور آمریکائی را دریاره ی توان شاه در مبارزه با کمونیزم و فساد بسیار سرخورده نمود تا آنجا که در یک گزارش محرمانه (<span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Lot 53 D 250;</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> </span><span class="tei-gloss" style="box-sizing: border-box; color: #333333; font-family: inherit; text-align: left;">UM</span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; text-align: left;">Documents, No. 6, 86–113</span>) وزارتخارجه آمریکا برآیند این بود که: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif;">رویدادهای اخیر در ایران نشان داده اند که زمان فروپاشی ممکن است دور از دسترس نباشد. همه ی نشانه های یک رهبری کارآمد عملا ناپدید شده اند؛ شاه که برای اندک زمانی به دید می آمد که نیرویی برای پیشرفت و اصلاحات است، نشان داده است که نه شخصیت و نه توانایی انرا دارد که به مردم خود رهبری نماید. مقامات ارشد دولت هنوز توان آن ندارند و یا نمی خواهند از سنت های قدیمی فساد و ناکارآمدی دست بردارند؛ مجلس متشکل از سنگ جلوی پا اندازان و فرصت طلبان است. و مردم اگرچه به حال تهوع از رژیمی هستند که چشم اندازی از یک آینده ی هنوز تیره تر را ارائه می دهد، آماج بی نظیر ی هستند برای حزب مخفی کمونیست (توده)، که به خوبی سازمان یافته و به خوبی تامین مالی شده و نفوذ آن با نرخ رشدی بیم دهنده در حال گسترش است. (...)</span></span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شاه، مردی جوان سرشار از نیت خوب است، ,ولی نمیتواند تصمیم بگیرد که آیا او باید حکومت کند یا سلطنت، و در نتیجه هیچ کدام را هم نمی کند. وی در حالی که صادقانه به اهداف برنامه هفت ساله و نیاز به اصلاح حکومت ایران اعتقاد دارد، اما بازیچه ی خوبی برای هر چاپلوس خود خواه است ، که در کاخ سلطنتی از آنان نزدیک به او بسیار هستند. ناتوانی او از تصمیم گیری افسانه ایست و شجاعت اخلاقی او بحث بر انگیز. وی اخیرا با انتصاب علی منصور، سیاستمدار ی پرآوازه از فساد با پیشینه ی نگرانی آور سر و سر داشتنش با اتحاد شوروی همه ایرانیان اصلاح طلب و پیشرو و همچنین بیشتر ناظران خارجی را آزرده و بیزار کرده است. انگیزه های این انتصاب مبهم است و در حالی که شاه با یک استدلال شرقی می تواند قصد این داشته باشد که به طبقات توانمند نشان دهد که توان چاره ی دشواری ها ی این وضعیت راندارند، ممکن است برای ایران فاجعه آمیز باشد. گزارش ها از تهران نشان می دهد که احساس دل به هم خوردگی و سرخوردگی عمومی با انتصاب او همراه بوده ست و بعید به نظر می رسد که منصور حتی اگر هم بخواهد بتواند به گونه یی کارامد حکومت نماید </span></blockquote>
</div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><b>ف.ن</b> : به هر روی پس از اینکه شاه از تصمیم آمریکایی ها به نخست وزیری رزم آرا اطلاع حاصل می نماید، در جلساتی میان او، ثورنبرگ ورزم آرا نقشه ی چگونگی ادامۀ این بازی بدینگونه مطرح میشود؛ که شاه می بایست در اول جولای ۱۹۵۰ رزم آرا را به نخست وزیری منصوب نماید، رزم آرا سپس "پنج یا پانزده یا بیست نفر از نابکارترین مشکل تراشان کشور که اکثراً از رجال فتنه بر انگیز بودند"، را به عنوان اختلاس و کارهای ناشایست دستگیر و زندانی می نماید و در همین احوال رزم آرا لایحۀ اصلاحات را، با این تهدید بمجلس تقدیم میدارد، که اگر درظرف بیست و چهارساعت آنرا تصویب ننماید شاه مجلس را منحل و انتخابات عمومی را اعلام می نماید. و سپس "با صدور فرمانیه بر طبق قانون اساسی حکومت می نماید" . اما با آغاز جنگ کره آمریکائی ها که نگران تجاوز روسیه به ایران دراین شرایط بی ثبات بودند تاریخ نخست وزیری رزم آرا را بروز ۲۶ جون ۱۹۵۰ جلو کشیدند .</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> پس از اینکه سپهبد رزم آرا به صندلی صدارت تکیه داد ، بخاطر نداشتن منابع مالی </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بناچار و</span><span style="font-size: large;"> با راهنمایی </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> OCI</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> تغییرات زیادی در برنامۀ دوم وارد نمود. چراکه یک وام ۲۵ میلیون دلاری از سوی بانک صادرات و واردات Ex-Im Bank و وام دیگری با پشتنویسی آمریکا از سوی بانک بین المللی توسعه و ترمیم (که بعدا تغییر نام داد وشد بانک جهانی) به میزان ۷ تا ۱۵ میلیون دلار به علت دشواری های پشتوانه پول ایران و نامعلومی نرخ ارز به حال تعلیق بود. از سوی دیگر، </span><span style="font-size: large;">بخاطر مخالفتهای دکتر مصدق</span><span style="font-size: large;"> از </span><span style="font-size: large;">نفوذ رزم آرا</span><span style="font-size: large;"> پس از رسیدن به مقام نخست وزیری بسیار کاسته شده بود . رزم آرا </span><span style="font-size: large;">از ارائه موافقتنامه اش</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">برای تصویب</span><span style="font-size: large;"> به </span><span style="font-size: large;">مجلس اِبا داشت زیرا</span><span style="font-size: large;"> در مذاکرات ناموفقش برای افزایش سهم ایران از درآمدهای نفت به انگلیسی ها امتیازات زیادی داده بود</span><span style="font-size: large;">. البته در شرایطی که </span><span style="font-size: large;">اقتصاد ایران با فقر و بیکاری ورکود صنعت و بازرگانی دست بگریبان بود</span><span style="font-size: large;"> و پس از قراردادهای ۵۰-۵۰ امریکا با ونزوئلا و عربستان سعودی دیگر موافقتنامۀ او با انگلیس، که در واقع دستپخت ثورنبرگ بود، به هیچ وجه برای مجلس قابل قبول نبود؛ به ویژه که اینک دکتر مصدق از ملّی شدن صنعت نفت صحبت مینمود .</span></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: نقش بانک صادرات و واردات آمریکا </span><span style="font-size: large;">Ex-Im Bank</span><span style="font-size: large;"> در ارائۀ وام به ایران تا حدی درخور بررسی است. چرا این بانک؟ و برای چه این بانک می خواست به ایران که با چنین بحران اقتصادی در گیر بود ۲۵ میلیون دلار وام بدهد؟</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فرید نوین: پرزیدنت روزولت این بانک را در ۱۹۳۴ برای مقابله با بحران اقتصادی آن سالها ایجاد کرده بود البته در ابتدا دو بانک صادرات و واردات ایجاد شد یکی برای دادو ستد با روسیۀ شوروی و دیگری برای دادوستد با کشورهای آمریکای لاتین و دیگر کشورها اما چندی بعد این دوبانک باهم ادغام شدند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">گیتی نوین: پس این یک بانک دولتی است؟</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فریدنوین: بله این بانک را دولت آمریکا بوجود آورد تا با پرداخت وامهای مشروط به کشورهای فقیر آنها را ترغیب به خرید واردات از آمریکا بنماید و به این ترتیب با ایجاد تقاضا برای کالاهای آمریکائی از میزان بیکاری در آمریکا بکاهد و این امر البته در سالهای بحران آقتصادی حائز اهمیت بسیار بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">گیتی نوین : ولی چگونه بانکهای پر قدرت بخش خصوصی اجازه دادند یک بانک دولتی با آنها رقابت کند؟ </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فرید نوین: این بانک البته برای رقابت با بانکها ی بخش خصوصی ایجاد نشده بود. تخصص بانک صادرات و واردات در دادن وامهای پرخطر است که معمولا بانکهای بخش خصوصی حاضر نیستند درگیر اینگونه وامها بشوند. به هر روی همانگونه که گفتم وامهای این بانک بیشتر جنبۀ کمک به ایجاد تقاضا برای صنایع آمریکاست. البته وامهای این بانک همیشه باز پرداخت شده است. چون پشت سر این بانک قدرت نظامی غول آسای دولت آمریکاست و همانگونه که خواهیم دید وام پرداختی بانک </span><span style="font-size: large;">صادرات</span><span style="font-size: large;"> به ایران </span><span style="font-size: large;"> برای ساختن سد کرج بر اساس پشتوانۀ درآمدهای نفتی ایران بود که آمریکا مطمئن بود که می تواند شرایط بازپرداخت آنرا فراهم آورد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">گیتی نوین : ولی بنظر میاید که میانۀ بانک صادرات و واردات آمریکا با بانک جهانی چندان خوب نبود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فریدنوین: بله این اختلاف نظر از دو سو بود نخست اینکه بانک صادرات و واردات آمریکا برای تسهیل صادرات شرکتهای آمریکایی برپا شده بود و حال آنکه بانک جهانی برای تسهیل تجارت بین المللی از جمله صادرات شرکتهای اروپایی بود. از سوی دیگر تا اندازه زیادی تنش های قدرت طلبی و سیاسی کارمندانی که برای سازمانهای دولتی کار می کنند در اختلاف این دو بانک نقش داشت. چنین بود که هنگامیکه وامهای یکی از این دوبانک مثلاً بانک صادرات در جایی باشکست روبرو میشد بانک جهانی کوس و کرنا بر میداشت که ببینید که بانک صادرات چه ناشی و بی تجربه و سهل انگار ست والبته بانک صادرات هم مقابله بمثل مینمود و از ناکارآیی بانک جهانی شِکوه داشت . هرچند در صورت ظاهر اینگونه تنش ها را معمولا کتمان میکردند: اما مثلا در یکی از مدارک بانک صادرات که در آرشیو فدرال رزرو سنت لوئیز است می خوانیم:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">ایالات متحده مصّمم به پشتیبانی از نهادهای </span><span style="font-size: large;">بین الملل</span><span style="font-size: large;"> برای نگاهداری از صلح و تامین مالی برنامه های ترمیم و توسعه برای ثبات پولی است. درمورد نکته ی دوم بانک </span><span style="font-size: large;">بین الملل</span><span style="font-size: large;"> توسعه و ترمیم (که بعدها شد بانک جهانی)، به دلایل گوناگون هنوز قادر به ایفای نقشی که در کنفرانس برتون وودز برایش در نظرگرفته شده است نیست. (...) هنگامیکه بانک </span><span style="font-size: large;">بین الملل</span><span style="font-size: large;"> توسعه و ترمیم به مرحلۀ اجرا ئی رسید، بانک صادرات و واردات به فعالیت های وامهای بلندمدت توسعه خود پایان داد. و رابطه ای نزدیک میان دو بنیاد نگاه داشته شد، دوباره کاری و بازپوشی فعالیت ها به حداقل رسانده شد و ما کوشیده ایم که خط مرزی میان عملیات دو سازمان را بر اساس وامهایی برای هدفهای کلّی بلندمدت در مقابل وامهای کوتاه مدت و میانه مدت برای تجارت خارجی ترسیم نمائیم. امّا تا کنون نتیجۀ این فعالیت ها حداقل در زمینۀ وامهایِ بلند مدت برای توسعه منفی بوده ست و بانک بین الملل یا قادر به انجام وظائفش نبوده است و یا که خود مایل به انجام آنها نبوده است.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> این امر تا اندازه ای از اینرو بوده ست که بانک بین الملل برای تأمین منابع مالیش وابسته به بازارهای سرمایه گذاری خصوصی است و تا اندازه ئی دیگر بخاطر عدم شناخت مدیریت کنونیش از ماهیت اساسی وظائفش به عنوان یک نهاد بین الملل می باشد. به هر روی، ایالات متحده مصّمم به پشتیبانی از نهاد بین الملل است و بانک صادرات و واردات به عنوان بازوی وام دهندۀ دولت آمریکا می باید به تعهدات دولت آمریکا جنبۀ واقعیت بدهد. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اگرچه بر بانک صادرات و واردات التزامی نیست که فعالیت های کنونی خود را محدود نماید و ماهیت آتی خویش را بر پایه ی بی عُرضگی بانک جهانی تعیین نماید. بانک صادرات می تواند در دادن وامهای اقتصادیِ سالم در مدتهای گوناگون که از ماهیتِ توسعه بر خوردارند و بانک بین الملل ، بخاطر مشکلات اساسنامه ای و یا دیگر دشواریها قادر به انجام آن نیست ، پیشرو باشد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">همانگونه که دیده می شود در این نوشته انتقاد تیز و تند بانک صادرات از بانک جهانی کاملا مشهودست. درمقابل بانک جهانی نیز از بانک صادرات بسیار گلایه مند بود . این گلایه مندی در کتاب آقای اِد میسون و اَشر دربارۀ تاریخ بانک جهانی تا اندازه ای تشریح شده است </span><span style="font-size: large;">اِد میسون وا َشر می نویسند</span><span style="font-size: large;"> که: </span><span style="font-size: large;">یوجین بلاک (رئیس بانک جهانی) بشدت احساس میکرد که دول عضو بانک جهانی </span><span style="font-size: large;">می باید </span><span style="font-size: large;"> تنها این بانک را برای اخذ راهنمایی در امور </span><span style="font-size: large;">برنامه ریزی توسعه و وامهای بلندمدت برای پروژه های "صحیح" در نظر بگیرند. او در چندتایی از گفتگوهای محرمانه اش در موقعیت های مختلف درسالهای ۵۵-۱۹۴۹ به این موضوع اشاره کرده بود. اگرچه در یاد آوری خاطراتش د ر ۱۹۶۱ وی به صراحت ادعا کرد که هرگز رقابتی میان بانک صادرات و بانک جهانی نبود. او گفت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> ما با بانک صادرات و واردات </span><span style="font-size: large;">بگومگویی نداشتیم.</span><span style="font-size: large;"> امّا احساس می کردیم که آنها ممکن است کاری بکنند که اعتبار یک کشور وام گیرنده را بخطر اندازد. و یا ما فکر می کردیم که آنها مایلند به کشوری وام دهند، که ما ، از اینرو که آن کشور سیاست های درستی را دنبال نمیکرد، </span><span style="font-size: large;">تقاضای وامش را رد کرده بودیم</span><span style="font-size: large;">. این امر به اصطلاح مانند زیر پای مارا خالی کردن بود آن هم در هنگامیکه تلاش می کردیم کشوری را مجبورنمائیم که اموراتش را اصلاح نماید. اما نگرانی واقعی ما این بود که هر بار که بانک صادرات وامی می پرداخت به میزان بدهی یک کشور می افزود و آن وامها به ناچار در ردۀ همگن با وامهای ما قرار میگرفتند. و درآن سالهای نخست ما شاید احساس می کردیم که برخی از کشورها اعتبار محدودی داشتند و اگر کشوری میرفت و همۀ پولی که می خواست را از بانک جهانی میگرفت و همۀ پولی را هم که می خواست از بانک صادرات واردات آنوقت ممکن بود بیشتر از آنچه که از لحاظ تجارت بانکی درست باشد وام بگیرند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: پس برداشت من اینست که بانک صادرات و واردات همانطور که گفتید هدفش گسترش و افزایش صادرات امریکا بود یعنی اگر شما کالایی را از آمریکا می خریدید این بانک به شما وام میداد تا بتوانید به آن دادو ستد بپردازید ولی در وامهای بانک جهانی کشورهای اروپایی هم زینفع بودند. پس باید گفت که این مرافعه میان بانکهای خارجی عامل دیگری بود که در بیراهه رفتن مدرنیزاسیون ایران نقش بازی کرد. یعنی این بانکها بجای اینکه وامی برای پروژه های درست توسعه بپردازند روی چشم و هم چشمی باهم و دست یافتن به بازارهای صادراتی به وامها رسیدگی میکردند. و البته شاید خودشان بوجود آورندۀ فسادی بودند که از آن مینالیدند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;"> فرید نوین: دقیقاً همینطورست . مسئله توسعه واقعی اقتصادی در هرج ومرج مبارزه سازمان سیا با کمونیزم و چشم و همچشمی بانکها و سودجویی های کمپانی ها که چشم به در آمدهای نفتی دوخته بودند و حسادت انگلیسها برای محفوظ نگاه داشتن خوان یغمایشان همه دست بدست هم داده بودند تا مدرنیزاسیون ایران، به آن شکل غرب زده اش که آل احمد توصیفش کرده بود، را برپاسازند. به هر روی با ضعیف شدن وضع اقتصادی ایران و عدم توانایی رزم آرا در حل مسئله نفت و به کار انداختن پروژه های برنامه دوم </span><span style="font-size: large;">در ۲۳ ژانویۀ ۱۹۵۱ سفیر کبیر آمریکا در ایران آقای گریدی Grady در تلگرامی به وزارت خارجه امریکا نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> ما برآنیم که با که تلاشی پوینده ایران را از لحاظ سیاسی واقتصادی بازسازی کنیم وبدینسان آنرا به آوند سٌَدی در برابرسیلاب تهاجمی روسیه استوار سازیم. از اینروست که ما باید از پشتیبانی کامل و مؤثر هم از سوی واشنگتن و هم از لندن برخوردار باشیم. برای تحقق این آرمان این نکات ضروریند. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">۱- کسب موافقت بدون تاخیر از بالاترین مراجع انگلستان دربارۀ داشتن راهکارهایی همسان،</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">۲- ادامۀ تلاشهای ما در اینجا از راه ایجاد روابط شخصی با شاه و نخست وزیر و با همکاری با انگلستان (اگر بشود که آنان را متقاعد نمود که با ما به اخلاص همکاری نمایند) برای تقویت روحیه اشان و راهنمایی گامهایشان در مسیر راهی برای پیشرفت آبادانی در این کشور</span> ،</blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">۳- تشویق حل هرچه زودتر مسئله نفت، </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">۴- ارائه کمکهای مالی نظامی و سیاسی به ایران با شرایطی ساده ودر مبالغی درخورتوجیه با توجه به موقعیت استراتژیک این کشور. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">در تلگرام آقای گریدی به روابط بد شاه و نخست وزیرش رزم آرا اشاره شده بود و ا</span><span style="font-size: large;">لبته</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">هراس شاه را از رزم آرا، با توجه به اینکه سلسله پهلوی خود با یک کودتای نظامی بر علیه احمدشاه به سلطنت دست یافته بود، قابل فهم میدانست . هرچند، بگفتۀ خود رزم آرا در یک مصاحبه با آسیوشیتد پرس اینک شاه به اندازۀ کافی اورا را تضعیف کرده بود که دیگر از اونترسد و از اوپشتیبانی کند.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> در سرانجام این مرحله وزارت خارجۀ آمریکا با همکاری بانک صادرات و واردات آمریکا و توافق رئیس جمهور برنامۀ برای کاهش ضعفهای ایران و زیربنای اقتصادی اش تدوین کرده بود که شامل موارد زیر بود: </span><br />
<span style="font-size: large;">(الف) یک وام ۲۵ میلیون دلاری ازسوی بانک مزبور برای ساختن جاده وبهبود کشاورزی. عدم موفقیت ایران از پذیرفتن این وام آمریکا را نیازمند اتکاء به بانک بین الملل توسعه وترمیم می نمود تا بتواند آنرا بسان اهرمی برای فشار بدولت ایران برای بهبود وضع اقتصادی کشور و جلوگیری از نفوذ کمونیزم بکار گیرد. </span><br />
<span style="font-size: large;">(ب) تحکیم سازمانی سفارت آمریکا و پست های کنسولی و گشایش یک کنسولگری در اصفهان </span><br />
<span style="font-size: large;">(پ) گسترش قابل توجه روابط اطلاعاتی و فرهنگی با ایران </span><br />
<span style="font-size: large;">(ت) یک برنامۀ کمکهای نظامی مطابق توانائیهای ارتش ایران </span><br />
<span style="font-size: large;">(ث) بک برنامۀ کمکهای فنی با استفاده از منابع مالی اصل چهار با تمرکز بر بهداشت عمومی، توسعه روستا، و آموزش و غیره درسطح دهات. </span><br />
<span style="font-size: large;">(ج) کوشش برای همکاری با دولت انگلیس برای دادن توانائی به ایران که بتواند ذخائر دریافتی از نفت به لیرۀ استرلینگ را برای آبادانی اساسی مورد استفاده قرار داده ودرصورت لزوم بتواند آن ذخائر را به دلار تبدیل نماید و صرف تعهدات دلاری برای توسعه بنماید.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> اما پس از اینکه گریدی درخواست نمود که مبلغ این وام به ۱۰۰ میلیون دلار افزایش یابد، در ۱۶ فوریۀ ۱۹۵۱ وزیر خارجه آمریکا دین آچسن در تلگرامی برای گریدی سفیر آمریکا در ایران که برای شرکت در کنفرانسی به استامبول رفته بود نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> من در بارۀ تلگرام اخیر شما با پرزیدنت صحبت کردم و ایشان توجه کاملی را به پیشنهاد شما در بارۀ افزایش وام بانک صادرات و واردات آمریکا به میزان ۱۰۰ میلیون دلار معطوف نمود اما با آگاهی کامل به وضعیت ایران رئیس جمهور با توصیه شما موافق نیست و پیشنهاد نموده است که وام ۲۵ میلیون دلاری بانک صادرات وواردات به اجرا گذاشته شود.</span><span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">از دید وزارت خارجه میزان کمک آمریکا چه در حال حاضر وچه میزان پیش بینی شده برای آینده بر اساس برنامه ئی واقع بینانه است که برای تحقق اهداف آمریکا طراحی شده است. ما اطمینان داریم که بهره های حاصله برای ایران و منافع سیاسی برای آمریکا ناچیز خواهد بود مگر آنکه دولت ایران تمایل خودرا به پذیرفتن: (الف) صریح و مستقیم مدیون بودن بر پایه ی قرار داد وام و (ب) نظارت فنی</span><span style="font-size: large;"> آمریکا در ارتباط با هزینه های وام مزبور به آشکاری نشان دهد</span><span style="font-size: large;">.</span><span style="font-size: large;"> </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">بباور ما پرونده این امرشفاف است. بانک صادرات وواردات آمریکا، با همکاریِ کامل، تفاهم دوستانۀ خویش را دربارۀ موقعیت ایران نشان داده است. بانک آمادگی خویش را برای اجرای این دادوستد در نهایت سادگی و روشنی وهماهنگ با شروط یاد شده در پیش مجدداً ابراز نموده است. از سوی دیگر ایران به وقت گذرانی پرداخته و جلوی تلاشهای ما را برای کمک به وسیله وام بانک صادرات وواردات سد کرده ست.چنین مینماید که بکارگیری این راهکارها در تأ یید این نظریه است که ایران می خواهد از شکست وام بانک صادرات و واردات بگونۀ اهرمی برای اخذ امتیازات بیشتر از امریکا استفاده نماید.</span><span style="font-size: large;"> من پیشنهاد میکنم که پس از بازگشت به ایران شما به اطلاع رزم آرا و احیانا شاه برسانید که دولت آمریکا نمی تواند وامی را بدون اخذ حداقل شرایط یاد شده در بالا بپردازد. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">در ماه مارچ ۱۹۵۱ آچسن به فکر افتاد که، در شرایط موجود، اینک که برنامه های </span><span style="font-size: large;">OCI با مخالفت مجلس به شکست انجامیده،</span><span style="font-size: large;"> باید از برنامه هفت ساله دوم که در ۱۹۴۸ به تصویب مجلس رسیده بود برای کمک </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">به توسعه و به ثمر رساندن اهداف آمریکا در جلوگیری از کمونیزم استفاده نمود </span><span style="font-size: large;">.</span><span style="font-size: large;"> و انگار بر این بود که برنامه ها ی کوچک و کم هزینه تری از قبیل چاه زدن و استفاده از تلمبه آب در نقاطی مشخص، از جمله در زمین های توزیع شدۀ شاه، و هزینه هایی نسبتاً ارزان اما چشمگیری، مانند اسفالت کردن خیابان ها و جاده سازی و برنامه های بهداشتی، که موجب برانگیختن دلبستگی مردم میشد، تنها راه</span><span style="font-size: large;"> رساندن سریع کمک به ایران است و با نشان دادن </span><span style="font-size: large;">دستاوردهای</span><span style="font-size: large;"> این گونه برنامه ها می توان با تبلیغات حزب توده مقابله نمود. </span><span style="font-size: large;">و البته با توجه به کمبود مواد اولیه و متخصصین میبایست که یا این پروژه ها هماهنگ با برنامه های اصل چهار گسترش یابد و یا که برنامه های اصل چهار بسوی برنامۀ دوم منعطف گردد.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: پس برنامه ی دوم براستی در هم ریخته شده بود اما پس از ترور رزم آرا چه بر سر ثورنبرگ آمد؟</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرید نوین: پس از ترور رزم آرا امریکائیها وضعیت ایران را مورد ارزیابی مجدد قرار دادند. اینک آمریکا سناریوها مختلفی را در بارۀ دفاع از ایران مورد بررسی قرار میداد و بتوجه به وضع وخیم مالی ایران دین آچسن ارسال کمکهایی از قبیل برخی مواد مصرفی مانند دارو و اغذیه را نیز بررسی میکرد، اما ازآن هراس داشت که اینگونه کمکها ایجاد سابقه خواهند نمود و قطع آنها در سالهای بعد دشوار خواهد بود. یک امرمسلم بود و آن اینکه ثورنبرگ در مأموریتش شکست خورده است و انگلیسها به عنوان متحد اصلی آمریکا از دخالتهای او در مذاکرات نفت خشمگین و ناراضیند. بانک جهانی از اینکه او اقتصاد را نمی فهمد و سفیر آمریکا گریدی از مداخلات سیاسی او ناخشنودند. گریدی از ثورنبرگ می خواهد که ایران را ترک کند. ثورنبرگ پس از خروج از ایران تقاضا می کند که با دین آچسن وزیر خارجه ملاقات نماید صورت جلسۀ این ملاقات در تاریخ ۵ جولای ۱۹۵۱ که درآن ویلیام رونتری نیز شرکت نموده است به شرح زیراست: </span></div>
</div>
<div dir="rtl">
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; font-size: medium; text-align: center;">
</div>
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="font-size: medium; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjE0_ZcMLtRKOjLd4n13d4VVndbYgoBpgAQOc6N3_KLq5Dp-JmTTkxtuRkuNdMYjNyjaQQFoM6K_H8BLAgNLtr8Iq0y4W3hmxmxcXvcZXK7wjQ-UOLEWG1OoVqCU0N_bBQRcfioKU9ZHfc/s1600/a.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjE0_ZcMLtRKOjLd4n13d4VVndbYgoBpgAQOc6N3_KLq5Dp-JmTTkxtuRkuNdMYjNyjaQQFoM6K_H8BLAgNLtr8Iq0y4W3hmxmxcXvcZXK7wjQ-UOLEWG1OoVqCU0N_bBQRcfioKU9ZHfc/s1600/a.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">ماکس ثورنبرگ و همسرش لیلا</td></tr>
</tbody></table>
<div class="separator" style="clear: both; font-size: medium; text-align: center;">
</div>
<blockquote class="tr_bq" style="font-size: medium;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5tY-4CcLiEyFvcn66N18ynl2C1m0LOwFsrpU0VbZudLPoXfwArfE7pTayhwmeX0S6mfzwfMPJ9mJVgjYzN7haMXh9BZyT8VzN02iNoL54aMAf0ckh8vye7R33znYZbkFI9bH87cYB00E/s1600/%D8%B4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5tY-4CcLiEyFvcn66N18ynl2C1m0LOwFsrpU0VbZudLPoXfwArfE7pTayhwmeX0S6mfzwfMPJ9mJVgjYzN7haMXh9BZyT8VzN02iNoL54aMAf0ckh8vye7R33znYZbkFI9bH87cYB00E/s1600/%D8%B4.jpg" width="285" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: 12.7272720336914px;">شاه و رزم آرا</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br />
</span></blockquote>
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<blockquote class="tr_bq " style="font-size: medium; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> آقای ماکس ثورنبرگ که اخیراً پس از چندین سال خدمت به عنوان رئیس OCI گروهی که دولت ایران را در برنامه توسعه اقتصادی راهنمایی مینمود به کشور بازگشته و برای ارائۀ نظریاتش در بارۀ وضعیت ایران به ملاقات وزیر امورخارجه امده است.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">آقای </span><span style="font-size: large;">ثورنبرگ</span><span style="font-size: large;"> به وزیر خارجه نسخۀ یادداشتهایی که برای این ملاقات تهیه نموده و ضمیمۀ</span><span style="font-size: large;"> این صورتجلسه است را به وزیر خارجه داد و پیشنهاد نمود که آقای وزیر آنرا بخواند . گفتگوهای بعدی آقای </span><span style="font-size: large;">ثورنبرگ</span><span style="font-size: large;"> اکثراً در بارۀ روشنی بخشیدن به مفاد این یادداشتها بود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">آقای وزیر پس از خواندن یادداشتها اظهار داشت که وضعیت کنونی ایران شاید تا اندازه ای از ایده های غربی تأثیر میگیرد که در آن کشور نفوذ نموده اند ولی ایرانیان بدلایل گوناگون نتوانسته اند آنها را به بهره رسانند. در نتیجه، اینک آن کشور تعداد زیادی "روشنفکران بدون کار" دارد که این موضوع ملی کردن را برداشت کرده اند و برآن پافشاری می کنند بدون آنکه دریافت به اندازه ئی داشته باشند که چگونه می توان آنرا بگونه ئی منظم بدست آورد ویا چگونه می توان آنها را برای منفعت واقعی کشور بکار گرفت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">آقای </span><span style="font-size: large;">ثورنبرگ</span><span style="font-size: large;"> این برداشت را تأیید نمود و گفت که لازمست که ما شیوۀ دولتمردی خویش را درجهت آفرینش گونۀ حکومت در ایران بکار بریم که بتواند این وضعیت را اداره نماید. شاه خالصانه به رفاه مردمش علاقمند است اما دارای فقدان شجاعتی لازم برای دست یازیدن به اقدامی درخورست که می باید از سوی او صورت پذیرد. البته می توان او را به درپیش گرفتنِ برنامه ای سازنده تشویق نمود مشروط بر آنکه وی از پشتیبانی ایالات متحده و انگلستان اطمینان حاصل نماید که در صورت عدم چنین پشتیبانی او دست به هیچ اقدامی نخواهد زد. آقای </span><span style="font-size: large;">ثورنبرگ</span><span style="font-size: large;"> این نظررا ابراز نمود که یک مقام بلند مرتبۀ </span><span style="font-size: large;">آمریکائی اینک می باید برای مذاکرات خصوصی با شاه به ایران سفرکند اما پیش ازاین که </span><span style="font-size: large;">بتواند به شاه اطمینان دهد که هم انگلستان و هم آمریکا کاملاً از او پشتیبانی می کنند </span><span style="font-size: large;"> کسیکه به ایران میرود می باید قبلاً مذاکراتی با انگلیسی ها برای کسب حمایتشان انجام دهد . از نظر آقای </span><span style="font-size: large;"> ثورنبرگ ، </span><span style="font-size: large;">اگر که فشارهایی که بر علیه </span><span style="font-size: large;"> دکتر مصدق اعمال میشود </span><span style="font-size: large;">برداشته شود، او</span><span style="font-size: large;"> نخست وزیری مناسب برای ایران خواهد بود. و به این منظور آغازی مؤثر در بکار نهادن برنامه توسعۀ اقتصادیی فراگستر به شاه این امکان را خواهد داد که این فشارها را ازاو بردارد. یکی از نخستین گامهایی که شاه می باید بردارد اینست که برخی از عناصرشرور را ، چه در مجلس و چه در دیگرجاها، دستگیر وزندانی نماید. سپس اومی باید </span><span style="font-size: large;">از مجلس بخواهد که قوانین لازم برای پیشرفت را تصویب نماید. و اگر مجلس در اجرای این امرتوفیق نداشت می باید منحل و انتخابات تازه ای در مدت مقرر صورت پذیرد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">آقای ثورنبرگ اظهار داشت که اگر ایرانی ها حکومت خوبی میداشتند فرونشاندن همۀ هیاهوها به بیشتر از دوساعت وقت نیاز نداشت. اما در بارۀ گامهایی که می بایست در این هنگام برداشته شود آقای ثورنبرگ فکر میکند که انگلیسها می باید تدریجاً خروج خویش ازایران را آغاز نمایند. واجازه دهند که عملیات تولیدی نفت کاهش یافته و یا متوقف گردد زیرا این اقدام اثری مثبت بر وضعیت خواهد گذاشت و امکان یک انفجاررا به حّداقل </span><span style="font-size: large;"> درجه </span><span style="font-size: large;">خواهد رساند. در چنین صورت عناصر مخالف در ایران به ستیزه </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">با یکدیگر</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">برخواهند خاست اما آقای ثورنبرگ برآنست که ارتش به مقابله با چنین وضعیتی </span><span style="font-size: large;">قادر</span><span style="font-size: large;">خواهد بود. شاه آنگاه خواهد توانست که برای تشکیل یک حکومت شایسته </span><span style="font-size: large;"> که بتواند ترتیبات بخردانه ای را با منافع انگلیس پیدا نماید </span><span style="font-size: large;">اقدام </span><span style="font-size: large;">نماید</span><span style="font-size: large;">. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">در پاسخ بپرسشی از وزیر امورخارجه آقای ثورنبرگ اظهار داشت که اگر عملیات تولید نفت متوقف شود ایران هنوز می تواند برای مدتی درخور ملاحظه بصورت تجزیه نشده باقی بماند . وی گفت که تنها پانصد هزارنفر از جمعیت هفده میلیونی ایران مستقیماً از عملیات شرکت نفت بهره می برند . اما از دیگرسوی درآمدهای نفتی به جیب گروه حاکمه میرود و مردم عادی هرگز از داشتن یکی از بزرگترین صنایع نفتی جهان بهره ایی نبرده اند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">آقای رونتری به این واقعیت اشاره نمود که در حال حاضر بخش عُمده ای از بودجۀ داخلیِ دولت به درآمدهای نفتی وابسته است و قسمت اعظم تراز پرداختهای بین المللی از در آمدِ نفت تأمین میشود. بنابراین پایان دادن به درآمدهای نفتی پرداخت هزینه های دولت را، حتی برای پرداخت حقوق های کارمندان اداری و ارتش، ناممکن خواهد ساخت و بنحوی بسیار جّدی بر واردات مواد ضروری اثر خواهد گذاشت. آقای ثورنبرگ تأیید نمود که ناتوانی در پرداختِ حقوقِ ارتشی ها وضعیت را وخیم خواهد نمود ولی احساس می نماید که حداقل در زمان حاضر جنبه های دیگر این دشواری فاقد اهمیتی ویژه است. او به میزان بسیاربارزِ اندوخته های مالیِ متعلق به ایران که انگلستان در لندن نگاهداشته است اشاره نمود و گفت که آزاد نمودن این اندوخته ها ایران را برای مدتی طولانی برپا نگاه خواهد داشت.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">در پاسخ به پرسش وزیر امور خارجه آقای ثورنبرگ اظهار داشت که بهتر خواهد بود که عملیات تولیدی نفت را موقتاً ادامه داد مشروط براینکه این امر موجب "انفجار" نگردد. اگرچه او احساس میکند که برای دکتر مصدق غیرممکن خواهد بود که موافقتنامه ای را برای ادامۀ عملیات تولیدی، تحت شرایطی که اینک در ایران حکمرواست امضا نماید. بنابرین او احساس می کند که پیش از روی دادن یک واقعه ناخوشایند مانند کشتار دستجمعی شهروندان انگلیسی بدست ایرانیان آزرده شده </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">انگلیس ها می باید</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> از ایران خارج شوند زیرا این ممکن است به بحرانی بزرگ بدل شود .</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;">در اشاره به رویدادهای گذشته آقای ثورنبرگ گفت که ضعف سفیرکبیر گریدی در این بوده است که او می کوشیده است که درمانهایی اقتصادی را برای بیماری های سیاسی تجویز نماید و پیش ازاینکه </span><span style="font-size: large;">اصلاحات سیاسی به منصه ظهور رسد</span><span style="font-size: large;"> تلاش می نموده است که اصلاحات اقتصادی را بدست آورد . او اظهارداشت که عدم موفقیت برنامۀ هفت سالۀ سازمان برنامه ازین ناشی می شده است که در وضعیت کشور هیچ انتظام سیاسی وجود نداشته است و ایرانیانِ مجریِ برنامه خود مبتلا به فسادی گسترده بودند که بکلی نادیده گرفته شده وهیچکدام از آنها به کیفر نرسیده اند. </span><span style="font-size: large;">اقدام به اصلاحات سیاسی </span><span style="font-size: large;">پیش از هرگونه بهبود در استانداردهای پایینِ وضعِ اقتصادیِ مردمِ ایران ضروری می باشد و چنین اصلاحات تنها با آمادگی ایالات متحده و انگلستان برای پشتیبانی از شاه در اخذ تصمیماتی حاد میسر خواهد گشت. آقای ثورنبرگ گفت که سفیر کبیر ویلی برداشتی متفاوت داشت اویک کارشناس سیاسی بود و نه کارشناس اقتصادی ، او که یک"مخالف مداخله سیاسی" بود فکر نمی کرد که تلاش برای تأثیر نهادن بر ریخت سیاسی یک کشور درست باشد .</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">در روشنایی بخشیدن</span><span style="font-size: large;"> بیشتر به اینکه شاه چگونه می تواند یک دولت جدید را برپا سازد آقای ثورنبرگ گفت که شاه میباید مردی قوی را بعنوان نخست وزیر منصوب نماید. اگر مصدق آن مرد نیست شاید قوام باشد. زیرا او سیاستگری بی رحم است. اگرچه نقطه ضعف او اینست که شاه به او بی اعتمادست. آقای ثورنبرگ احساس میکند که اگر ما در انتصاب قوام دخالت نمائیم می توانیم به شاه اطمینان بدهیم که وی فقط یک نخست وزیر خواهد بود و به او اجازه داده نخواهد شد که هیچگونه جاه طلبی را </span><span style="font-size: large;">درسر بپروراند ، </span><span style="font-size: large;">چه جاه طلبی ای که ممکن است در جهت دیکتاتوری خودش بکار ببَرَد و چه آنکه به برکنار کردن شاه از ریاست حکومت. اگر فقط قرار بر این باشد نخست وزیری</span><span style="font-size: large;"> برنامۀ اصلاحات را اجرا نماید </span><span style="font-size: large;">به غیر از قوام یک دوجین از دیگرکسان هم هستند که می توانند نخست وزیر بشوند</span><span style="font-size: large;">. شاه تنها می باید بتواند لوایحش را از تصویب مجلس بگذراند و امکان این امر با راهکارهایی درست وجود دارد. او می باید مردانی شایسته را برای کابینه برگزیند و ازاینکه ماشین سیاسی قدیمی ها کنترل برنامۀ هفت ساله سازمان برنامه را بدست گیرد جلوگیری نماید. آقای ثورنبرگ اظهار داشت که ایرانی ها به کمک های فنی باکیفیتی مانند آنچه که شرکت </span><span style="font-size: large;">OCI</span><span style="font-size: large;"> فراهم می آورد نیازمندند وسپس بتفصیل در بارۀ نیاز به کمکهای اصل چهار که به حداکثر روستا ها با بیشترین سرعت ممکن برسد صحبت نمود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">وزیر خارجه نگرش خویش را از گفته های وی چنین خلاصه نمود که از اظهارات آقای ثورنبرگ چنین بر میاید که از دید ایشان نکات اساسی یک راه حل برای وضعیت ایران بشرح زیر است: (الف) پیدا کردن شخص درستی مانند رزم آرا بعنوان نخست وزیر (ب) اجرای اصلاحات بنیادی و التزام به گذراندن قوانین مربوط به اصلاحات در</span><span style="font-size: large;">مجلس و در صورت عدم موفقیت در این امر با صدور فرمانیه و (پ) جلوگیری از "گروه قدیمی" ها در اعمال قدرت وتأثیر نامطلوبشان. آقای ثورنبرگ اظهار داشت که اگرتعدادی میان پنج تا بیست و پنج نفر از شرورترین افراد زندانی شوند کافی خواهد بود که "لرزه بر اندام" همه شان بیافتد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">در جریان این مباحثه آقای ثورنبرگ از سفیر کبیر گریدی انتقاد نمود زیرا او بخاطر مداخلِۀ ایشان (آقای ثورنبرگ) در مذاکرات با شرکت نفت ایران انگلیس از او خواسته بود که ایران راترک نماید. سفیرکبیر سپس این موضوع را به آقای علا گفته بود که درنتیجه آبرویی برای آقای ثورنبرگ باقی نمانده بود. با ترک ایشان از کشور اینک دولت ایران از داشتن مشاورنفتی برای رایزنی محروم مانده و بنابرین اینک</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بدون داشتن آگاهی های لازم برای بدست آوردن قضاوتی بنیانی </span><span style="font-size: large;">مجبور به اخذ تصمیم</span><span style="font-size: large;"> است. </span></blockquote>
<br />
<blockquote class="tr_bq" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">وزیر امور خارجه ازلُطف آقای ثورنبرگ در ابراز نظریات سودمندش دربارۀ این دشواری های بس پیچیده سپاسگذاری نمود.</span> </blockquote>
<br />
<span style="font-family: "tinos";">گیتی نوین - شاید با هوده باشد که به اوضاع ایران و نقش سپهبد حاج علی رزمآرا در ین دوران روشنایی بیشتری بیفکنیم. او فرزند سرهنگ محمد خان از افسران قزاقخانه بود که به نسبت دیگر ارتشی های آنزمان تا اندازه ای درس خوانده تر و فهمیده تر بود. درساختار نوی ارتش در سال ۱۳۰۰ درجه ی سرهنگی برای او که یک میرپنج قزاق بود کاهش درجه بشمار میامد و از این رو پس از چند ماهی خدمت درخواست بازنشستگی نمود. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">حاجعلی رزم آرا در دبیرستانهای الیانس، اقدسیه و دارالفنون درس خوانده بود و پس از گذراندن مدرسه ی نظام مشیرالدوله در سال ۱۲۹۹ در سن نوزده سالگی با درجه ستوان دومی وارد ارتش گردید. و سه سال بعد وزارت جنگ او را به همراه چند افسر جوان به دانشکده سن سیر به فرانسه در رشته پیاده نظام فرستاد. پس از بازگشتش به ایران در بخشهای مختلفی خدمت نمود و پس از شهریور ۱۳۲۰ و تبعید رضاخان او به جای سرلشکر بوذرجمهری، فرمانده لشکر اول مرکز گردید.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">پس از اشغال ایران و از همپاشیدن ارتش اوضاع امنیت ایران به ویژه در مناطق کردستان و لرستان و بختیاری بس نابسامان شده بود. این فروپاشی ارتش براستی به یک نابودی میماند، برای نمون به تخمین ستاد ارتش از پنجاه هزار تن نیروی لشگرهای یکم و دوم تهران تنها دوازده هزار نفر باقی مانده بودند و در واقع برخی از امیران ارتش به نومیدی می گفتند که به هیچ نیروی در خور اعتمادی دسترسی ندارند. آمریکائی ها به این برآیند رسیده بودند که اگر برای بازسازی امنیت به ویژه در کردستان که سخت در هرج و مرج شده بود به ارتش ایران اسلحه دهند بیکفایتی سران ارتش و ژاندارمری رضا خانی تنها موجب افتادن آن اسلحه ها بدست کردها خواهد شد. و چنین بود که انگلیس ها با همه اینکه هنوز در گیر نبرد های جنگ دوم جهانی بودند و ترجیح میدادند که نیروهای ایران برقراری نظم داخلی را بر عهده بگیرد با بیزاری و بناچاری تصمیم گرفتند که خود به برقراری امنیت در کردستان بپردازند.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";"> ولی این دشواری ها و بی نظمی و عدم امنیت در همه ی روستاها و مناطق ایل نشین نیز به چشم میخورد. این امر البته موجب احساس سرشکستگی و خواری بیشتر سربازان و افسران میهندوست ایرانی بود که در گیر فساد های دربار نبودند. و البته این نیروها توان آنرا هم نداشتند که سربازان فراری را کیفر دهند. و چنین بود که این دشواری ها رو به افزایش بود زیرا به ویژه روسها سربازان فراری را در پناه میداشتند و این خود بر دشواری فروپاشی ارتش بس می افزود زیرا مناطق گیلان، مازندران و آذربایجان که بیشترین شمار سربازان ارتش را فراهم میاوردند زیر نظارت روسها بود .</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">فرماندهان ارتش مانند زاهدی و رزم آرا و ارفع شاه را متقاعد کرده بودند که برای بازسازی ارتش باید نظام وظیفه ئی اجباری برقرار شود و شاه که زیر نفوذ اندرزهای پدرش بیشتر از هرچیز بداشتن ارتش و حکومت بزور سرنیزه علاقمند بود، توصیه این فرماندهان را بدون هیچ برو برگرد پذیرفته بود. اگرچه آمریکائی ها به شاه و ارتش فشار میاوردند که ارتش باید از نیروهای داوطلب باشد ولی بزودی معلومشان شد که این خواسته در شرایط ایران به هیچ وجه عملی نیست. البته برپایی نظام وظیفه ی اجباری نیز کار چندان آسانی نبود زیرا از یک سو در مناطق ایل نشین ناآرامی بود و از سوی دیگر در مناطق زیر اشغال روسیه آنها اجازه ی سربازگیری نمیدادند. ولی با این همه رفته رفته وضعیت نظام وظیفه در مناطق بیرون از دسترس روسیه شوروی سامان گرفت.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">اما همینکه ارتش نوپا شکل گرفت دخالت های سفارت های اروپایی وآمریکایی از یکسو در رابطه با منافع استراتژیکی شان و رقابت جاه طلبانه ی سپهبدها و سرلشگرها از سوی دیگر ، و دخالت احزاب سیاسی از توده ئي ها و جبهه ی ملی ها و مذهبی ها که میخواستند از برپایی دیگر باردیکتاتوری رضاخانی جلوگیری کنند، و دخالتهای دربار و شاه که می خواستند از ارتش پایگاه قدرتی برای خود بسازند شوربای غریبی ایجاد نموده بود. شاه با بکاربردن اندرزهای پدرش بویژه میخواست، با سیاستهای ماکیاولی، ارتشی وفادار بخود برپاسازد؛ هر فرمانده ارتش باید متقاعد میشد که تنها شاه ست که می تواند پاداشهای هنگفت مالی و توانمندی و نیرو به آنها بدهد و آنها را از گزند کیفر مجلس وقانون پاسداری نماید. و بهای پشتیبانی شاه وفاداری مطلق و بی چون و چرا به او بود. اما در آن سالهای نخستین که درامد نفت به یغما میرف، افسران پایین درجه از درآمدهایی ناچیز برخوردار بودند و امکان پیشرفت و ترفیع به درجه های بالاتر، که به فرزندان اشراف تعلق داشت، برایشان بسیار محدود بود و درجه داران ارتش خودرا همچون زندانیان در میشمردند و ازاین رو بود که حزب توده توانسته بود به ارتش رخنه نماید. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">البته بسیاری ازسپهبدها و سرلشگرهای شاه هم میدانستند که در آن بلبشو اگر دست خود را درست بازی کنند شاید که همچون رضاخان بتوانند بر اریکه قدرت فرارسند و از اینرو بود که شاه دائما در حال پس و پیش کردن مهره های ارتش به شیوه هایی دلواپسانه بود تا دو هدف را دنبال نماید نخست از پدیدار شدن رضاخانی دیگر در میان افسران ارشدش جلوگیری نماید و دوم اینکه راه هرگونه رخنه بر ارتش را بر سیاستمدارانی مانند قوام و یا مصدق ببندد تا که پایگاه قدرتش کاستی نگیرد. چنین بود که شاه مانند رضا خان فرمان هایش را بر ارتش مستقیما از سوی ستاد ارتش اعمال می نمود و وزارت جنگ را در تصمیم گیری هایش دخالت نمیداد و از وزارت جنگ تنها به آوند فراهم اوردن بودجه ارتش بکار میگرفت. اما نخست وزیران پرقدرت از زمان قوام تا مصدق میکوشیدند تا این چموشی شاه را مهار نمایند و ارتش را به زیر حکومت قانون در آورند. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">از سوی دیگر، فرماندهان ارشد ارتش از قرارداد سه جانبه در ۱۳۲۱ tripartite treaty of alliance میان روسیه شوروی انگلیس و ایران، که به نیروهای ایران تنها وظیفه ی برقراری امنیت داخلی را محول نموده بود، ناخشنود بودند. آنها بدرستی دریافته بودند که آن قرارداد اتحاد ارزشی نداشت و بیش از بازیی با واژه ها نبود چرا که نیروهای متفقین با ایران به آوند یک متحد راستین و برابر رفتار نمی نمودند و بل رفتار شان ادامه ی تحقیر و خواریی بود که با اشغال ایران آغاز کرده بودند. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">انگلیس ها برای انکه دست آمریکایی ها را از ایران کوتاه بدارند می خواستند که هیئتی مرکب از مشاوران نظامی انگلیس و روسیه بر ارتش ایران نظارت داشته باشد. چرا که بسیاری از افسران ایرانی به آلمان ها علاقمند بودند و بویژه از انگلیس ها بیزار بودند، زیرا بگمان آنها این انگلیس بود که پای روسیه کمونیست را به ایران باز کرده بود. آنها بویژه از اینکه انگلیس پیشنهاد نموده بود که ارتش ایران باید ارتشی کوچک مرکب از داوطلبان باشد بسیار خشمگین بودند . والبته مشاورین نظامی کمونیست روسی ابدا نه برای آمریکایی ها پذیرفتنی بود و نه برای دربار. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">سرانجام، شاه زیر فشار امریکائی ها ناچار به پذیرفتن یک هیئت مشاورین آمریکائی برای نظارت برارتش و ژاندارمری شد. به ويژه آمریکائی ها با فراهم آوردن کمکهای مالی زیر برنامه ی کمک وام و کرایه US Lend Lease Aid تا اندازه یی از تلخی این سرافکندگی برای شاه کاسته بودند. از سوی دیگر شاه امیدوار بود که با عهده دار شدن نظارت آمریکائی ها ارتش ایران را گسترش دهند و آنرا با سلاح های مدرن مجهز نمایند. اما با همه اینکه شاه کاملا در این باره در برابرشان سر به تسلیم فرود آورده بود، بسیاری از افسران ارتش از نظارت وکنترل ارتش از سوی کشوری بیگانه بی اندازه خشمگین بودند. به هر روی با آمدن سرهنگ نرمن شوارتزکف Norman Schwarzkopf برای ژاندارمری و ژنرال رایدلی Ridley برای ارتش تصمیم گرفته شد که ارتش ایران از افسران ناسازگار با نیروهای بیگانه پاکسازی شود. و ستاد ارتش از افسران آماده به همدستی باز سازی شود.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">انگلیس ها در زیر پرده ی شورش نان در آذر ۱۳۲۱ بر علیه قوام السلطنه افسران ارتش طرفدار آلمان را از کار برکنار نمودند. در ۱۳۲۲ رزم آرا از سوی قوای متفقین به ریاست ستاد ارتش ایران برگزیده شد. او به زیرکی و تیزهوشی توانسته بود به آوند شخصیتی با ثبات و مصمم مورد اعتماد سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس CIA و MI6 قرار گیرد. رزم آرا با همکاری روزنامهنگارانی مانند علی اکبر صفیپور توانست افسران و فرماندهان موافق با نظارت متفقین را که از یارانش بودند به جایگاه فرماندهی های مهین و پر هنش ارتش برگمارد و به این شکل نفوذ خود را بر ارتش گسترده سازد. هرچند هنوز بسیاری از افسران رده های پائینی از قرار گرفتن درزیر فرماندهی بیگانگان ناخشنود و خشمگین بودند. تا آنجا که برخی از آنان تصمیم به کودتا داشتند. یکی از این کودتا های نافرجام قصد داشت که شاه را به آوند یک نماد سلطنتی اما بدون توان حکومت نگاهداری نماید و سران آن با رزم آرا تماس گرفته و از او دعوت به همکاری نموده بودند. ولی رزم آرا از واکنش ناخوشایند روسیه به آنان هشدار داد و موجب شد که کودتا سترون بماند.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">به هر روی در همانسال مجلس لایحه ی استخدام سی تن مستشار آمریکایی برای ارتش و هشت تن برای ژاندارمری و یک آمریکایی بنام تیمرمن را به آوند مدیرکل شهربانی تصویب نمود. اما زیر فشار مجلس و افکار مردم شاه با اکراه مجبور به امضای فرمانی شد که رئیس ستاد ارتش (رزم آرا) را در زیر نظر وزیر جنگ قرار میداد و همچنین توان حکومتی خود شاه نیز تا اندازه ایی محدود و زیر نظارت مجلس میشد. و این البته چیزی بود که مورد پشتیبانی دولت ترومن بود هرچند شاه بلافاصله به برنامه ریزی برای از میان برداشتن این فرمان پرداخت .</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">در ۱۳۲۳ رزم آرا که نمی خواست زیر نظر وزیر جنگ </span><span style="font-family: "tinos";"> سپهبد امیراحمدی</span><span style="font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";"> باشد از ستاد ارتش کناره گرفت و سرلشکر ارفع که از سوی انگلیس ها پشتیبانی میشد رئيس ستاد ارتش شد . اما شاه سرلشگر رزم آرا و سپهبد یزدانپناه ، که هردو از روئسای پیشین ستاد ارتش بودند، را به آوند آژدان مخصوص به دربار آورد و با این حرکت دو باره توانست که تراز قدرت را به دربار بازگرداند. ارتش در این هنگام یک نیروی جنگی پنجاه و سه هزار نفره بود ولی با افزودن شمار همه کارمندان اداریش یک سازمان هشتاد و شش هزارنفره بود که بر پایه ی گزارش های سازمانهای اطلاعاتی دچار دزدی و فساد در میان افسران ارشد و تهی دستی افسران رده های پايین به نحوی بسیار چشمگیر بود. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">در ۱۳۲۳ دولت ساعد برای آنکه به اضطراب شاه در باره ی از دست دادن کنترل ارتش خاتمه دهد یک غیر نظامی بنام ابراهیم زند را به وزارت جنگ برگزید. با اینکه زند از سوی خود شاه پیشنهاد شده بود اما چیزی نگذشت که شاه بدیگر بار مضطرب شد و سر بگلایه برداشت که "زند طوری رفتار می کند که گویی هم وزیر جنگ است و هم فرمانده ی کل قوا ". از سوی دیگر دکتر میلیسپوی آمریکای که رئیس دارایی ایران بود از تز ارتشی کوچک که به حفظ امنیت داخلی بپردازد دفاع میکرد و در برابر تقاضاهای شاه برای افزایش بودجه ارتش مقاومت می نمود. او به نمایندگان مجلس توصیه میکرد که با کاهش شمار نیروهای ارتش در بودجه ی نظامی صرفه جویی نمایند تا با آن پول پس انداز شده بتوان حقوق افسران رده های پایین را افزایش داد و از نارضایی آنان کاست. و این گونه توصیه ها برخشم شاه می افزود. در این هنگام سرلشگر رزم آرا، سرتیپ هدایت ، و سپهبد یزدانپناه که می دانستند شاه از ارتشی بزرگ خوشش میاید از یکدگر گوی سبقت می ربودند و شاه را به داشتن ارتشی بزرگ تشویق می نمودند و بدین وسیله بر ارج و قرب خود نزد او می افزودند. شاه از اینکه ژنرال رایدلی در اداره ی ارتش دخالت می کند بس آزرده بود. ولی با فروکشیدن آتش جنگ از دخالت های رایدلی هم که دلش می خواست هرچه زودتر به آمریکا باز گردد رفته رفته کاسته می شد . </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">رزم آرا که میدانست آمریکائی ها با او هستند به اندرز ثورنبرگ میکوشید که روابط خوبی هم با انگلیس و شوروی داشته باشد تا آنها در برابر بلندپروازیهای او سدی بر پا ندارند. به هر روی در ۱۳۲۵ با پشتیبانی آمریکا او یکبار دیگر به ریاست ستاد ارتش منصوب شد و برای استحکام پایه های قدرت خود در ارتش پاکسازی ژرفی را آغاز و گروهی از فرماندهان ارشد ارتش را که سر لشگر ارفع جانشین دوستان او نموده بود بازنشسته کرد. و این تا اندازه ایی از نفوذ انگلیس در ارتش به بهره ی آمریکا کاست. در این هنگام سپهبد امیراحمدی که وزیر جنگ در کابینه قوام بود نسبت به رزم آرا بسیار بدبین شده بود. خودشاه هم که ازنزدیکی رزم آرا به آمریکاییها دهشت داشت اورا خائن و بدتر از توده ای ها می خواند. هنگامیکه جرج آلن سفیر آمریکا به رزم آرا برای خاتمه ماجرای آذربایجان چراغ سبز داد شاه از اینکه این جریان بر محبوبیت رزم آرا در ارتش بی افزاید بسیار نگران بود. او میگفت "سر این افعی را باید بسنگ کوبید!" ولی اشرف پهلوی خواهرش به او اندرز میداد که باید با رزم آرا بسازد زیرا که در این هنگام قوام السلطنه دشواری بزرگتری برای دربارست. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">به هر روی رزم آرا توانست به زیرکی و کاردانی با کمکهای مالی پشتیبانانش جنگ تبلیغاتی گسترده ای در روزنامه ها بر علیه دولت قوام السلطنه بر پا نماید. این روزنامه ها در سرمقاله هاشان بر لزوم برپایی یک دولت قدرتمند نظامی برای سر و سامان دادن به اوضاع آشفته ی ایران تاکید می نمودند. تقریبا بر همه آشکار بود که او در پی ریزی برنامه ای برای کودتاست. او فرماندهی نیروهای سه گانه را بر عهده داشت و به ویژه در ۱۳۲۸ بخش مهمی از نیروهای ژاندارمری را نیز بزیر فرمان خود آورده بود. پس از سرنگونی کابینه قوام برای مدتی کوتاه حکیم الملک و هژیر به نخست وزیری رسیدند. سرانجام در سال ۱۳۲۹ با فشار آمریکايی ها که نگران از گسترش کمونیزم بودند شاه نخست وزیری رزم آرا را که در یکسال پیش به درجه ی سپهبدی رسیده بود بناچار پذیرفت. </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";"> نخستین اقدام رزم آرا در نخست وزیری کوشش برای اخذ تصویب لایحه الحاقی گس– گلشاییان از مجلس بود. این لایحه که در زمان منصور به مجلس تقدیم شده بود در کمیسیون نفت زیر بررسی قرار داشت. پس از گفتگوی فراوان، کمیسیون در ۱۹ آذر ماه، گزارش و برآیند کار خود را به این گونه ابراز داشت که: "چون قرارداد الحاقی کافی برای استیفای حقوق ایران نیست، لذا مخالفت خود را با آن اظهار میدارد." سرانجام روز ۲۶ آذر ماه، این گزارش در مجلس به رای گذاشته شد و مجلس نتیجه گیری کمیسیون نفت را پذیرفت و بالمآل قرارداد گس – گلشاییان بکنار گذاشته شد. هنگام گفتگو در باره ی گزارش کمیسیون نفت یازده تن از نمایندگان طرحی مبنی بر ملی شدن صنعت نفت را به مجلس تقدیم کردند اما چون امضای کافی نداشت، مسکوت گذارده شد.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">رزم آرا به تلاش افتاد تا راه چاره ای برای فروش نفت برای تامین مالی هزینه های برنامه های آبادانی که شرکت OCI و ثورنبرگ پشتشان بودند بیابد. او در نشست دربسته ی سوم دی ماه مجلس به شدت علیه ملی شدن نفت، سخن راند و در پایان با آشکاریی رسا گفت: " ملی کردن صنعت نفت بزرگترین خیانت است." دو روز بعد، وزیر دارایی او، غلامحسین فروهر به مجلس آمد و ضمن مخالفت با ملی شدن صنعت نفت، لایحه قرارداد گس- گلشاییان را بازپس گرفت.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">سخنرانی فروهر وزیر دارائی کابینه درباره ملی شدن صنعت نفت، بر مخالفان رزم آرا افزود و در بین هیئت وزیران شکاف ایجاد نمود در همین هنگام طرح ملی کردن صنعت نفت به اندازه ی کافی امضاگرفت و در مجلس مطرح و تصویب شد. رزم آرا برای آنکه بتواند موافقت توده ای ها را جلب کند ترتیب فرار ده نفر از سران حزب توده از زندانرا بیاری چند تن از افسران ارتش داد. بنا بگزارش ها ی سازمانهای اطلاعاتی شاه که از قصد رزم آرا به کودتا باخبر شده بود و میدانست که سازمان فدائیان اسلام نقشه ی ترور اورا دارند تصمیم گرفت که از فرصت استفاده کند ودر براندازی او پیشدستی کند. چون ممکن بود که تیراندازی ناشیگرانه فدائیان اسلام با شش تیر ، همانند تیراندازی بخودشاه که گویا رزم آرا از آن آگاهی داشت به موفقیت نیانجامد، اسدالله علم یک گروهبان ارتش را مامور نمود که بلافاصله پس از شلیک نخستین گلوله از سوی خلیل طهماسبى، عضو جمعیت فدائیان اسلام، رزم آرا را با کلت کمرى خود هدف قرار دهد . </span><br />
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">بنا بر نوشته ی محمود هدایت، برادر زن و معاون پارلمانى رزم آرا ، اسد الله علم صبح آنروز براى دیدن نخست وزیر به دفتر او رفته بود، اما رزم آرا در نخست وزیری نبود. هدایت، علم را به مجلس ترحیم در مسجد شاه همراهی میکند، اما اندکی بعد علم مجلس ترحیم را ترک و باردیگر به نخست وزیرى میرود و رزم آرا را به اصرار به مسجد شاه میاورد. در حیاط مسجد بود که طهماسبى با یک اسلحه شش تیر خفیف به رزم آرا شلیک کرد. به گزارش پزشکى قانونى گلوله ها از دو سو به رزم آرا شلیک شده بود و ردپای گلوله ها نشان میداد که از یک اسلحه کلت شلیک شده که تنها در اختیار ارتش بوده است. سید ضیاالدین طباطبایی نخست وزیر کودتا هم در خاطراتش می گوید:</span><br />
<blockquote class="tr_bq" style="font-size: medium;">
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<blockquote class="tr_bq">
خدمت اعلیحضرت بودم تا مشورتی داشته باشم...اما نوعی حواس پرتی و پریشان خاطری در ایشان می دیدم. مدام به ساعت نگاه می کردند. به تلفن خیره می شدند و اصلا حواس شان به من نبود...در این اثنا در باز شد. کسی شتاب زده بر آستانه در ظاهر شد و بدون این که مرا دیده باشد یا بر اثر هیجان با صدای بلند گفت: تمام شد قربان! اعلیحضرت راحت توی صندلی افتاد و چشم ها را بست و پس از لحظه ای گشود و به من گفت : آقا! فردا پس فردا بیایید تا حرف مان را تمام کنیم.</blockquote>
</div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: پس برای جمع بندی آنچه که تا کنون گفتیم شاید بهتر باشد که از نوشتۀ ادوارد میسن دانشگاه هاروارد که بعد در باره اش بیشتر خواهیم گفت و رابرت اَ شر در کتابشان "بانک جهانی از هنگام برتون وودز" مدد بگیریم که می نویسند:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">بنا به اصرار بانک جهانی ایران یک سازمان ناوابسته به دولت (سازمان برنامه) را ایجاد نمود و شرکت OCI را برای یاری به برنامه ریزی عمرانی به استخدام گرفت. </span><span style="font-size: large;"> در بارۀ اینکه آیا ایران برای برنامۀ آبادانی خود نیاز به کمک خارجی دارد یا نه دیدهای ناسازگاری وجود داشت. OCI گزارش داد که درآمدهای حاصله از نفت می تواند اکثر پروژه های دولتی را از لحاظ مالی تأمین نماید. هرچند برای برنامه های بخش خصوصی کمکهای خارجی لازم است. این دید با نظر رئیس کل بانک مرکزی یکی بود. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> اگرچه مقامات دیگر ایرانی مشتاق دریافت کمک مالی از بانک جهانی بودند و در ۱۹۴۹ دولت ایران صورتی از پروژه های درخواستیش را به میزان ۳۶ میلیون دلار برای برسی به بانک تسلیم نمود . بانک تمایل خود را به دادن وام به ایران ابراز داشت مشروط بر انکه صورت روشنی از پروژه ها تسلیم میشد و همچنین بانک بوضوح آشکار ساخت که پرداخت وام مشروط به اصلاحات اقتصادی در معیاری گسترده خواهد بود. </span><span style="font-size: large;">گارنر معاون پرزیدنت بانک جهانی به ایران آمد و بانک یکی ازکارکنان خود (که همان هکتور پرودم بود که در باره اش بیشتر خواهیم گفت) را به سازمان برنامه انتقال داد و هیئتی اقتصادی را روانۀ آن کشور نمود. دراین منوال روابط میان OCI و دولت ایران از یک سو و میان OCI و بانک از سوی دیگر دچارتنش شد. مقامات مختلف ایران از انتقال قدرت وزارتخانه ها به سازمان برنامه معترض بودند و از کارمزدهای OCI شکایت داشتند. بانک جهانی از نبودن اقتصاددان و یا متخصص مالی در میان کارکنان OCI در تهران دلواپس بود و هراس از آن داشت که تلاشهای OCI به فراهم شدن پروژه های "آماده برای تامین مالی" نیانجامد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">در ژانویۀ ۱۹۵۱ قرار داد میان OCI و دولت ایران منسوخ گردید و OCI مراتب ناخشنودی خویش را از عدم توانایی بانک برای پرداخت وام که ایجاد مانعی بود برای آغاز برنامه دوم ابراز داشت. </span><span style="font-size: large;">هیئت اعزامی بانک جهانی هیچگونه اقدام سازنده ای را در ۱۹۴۹ انجام نداد تا بالاخره در اگوست ۱۹۵۰ بانک صادرات وواردات آمریکا هیئتی را به ایران فرستاد. درفاصله فقط چند روز بانک جهانی به ایران تلگراف زد که آماده پرداخت وامی به مبلغ ۳ میلیون دلار برای بهسازی بندر خرمشهر میباشد (این پروژه یکی از پروژه های صورت ۳۶ میلیون دلاری بود)، اما هرگونه مذاکره در بارۀ وامهای دیگر مشروط به اصلاحات اقتصادی در ایران و ادامۀ ناوابستگی سازمان برنامه خواهد بود. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">هنگامیکه بانک صادرات و واردات اعلام داشت که در پائیز ۱۹۵۰ وامی به میزان ۲۵ میلیون دلار به ایران خواهد داد بانک جهانی به وزارت خارجۀ آمریکا آمریکا اطلاع داد که دیگر درخواست هیچگونه وامی اضافه بر وام سه میلیون دلاری را پذیرا نخواهد شد مگراینکه سقفی روی وامهای بانک صادرات وواردات گذاشته شود. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: white; color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: normal; orphans: auto; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: auto; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">اندکی بعد در آن سال ایران وام سه میلیون دلاری را برای بهسازی بندرخرمشهر بر مبنای اینکه بسیار اندک است و از لحاظ سیاسی قابل پشتیبانی نیست رد نمود. ( افزون برآن اینکه آنقدر مذاکرات طول کشیده بود که دولت همۀ وسائل و ماشین آلات لازمه را خریداری نموده و بیشتر بازسازی بندر هم اکنون به انجام رسیده بود). </span> </div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: white; color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: normal; orphans: auto; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: auto; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">ایران آنگاه برای ساختن دو کارخانۀ سیمان، که در صورت پروژه های مورد درخواستش بود، تقاضای وام نمود. مذاکرات بدیگر بار طولانی شد زیرا بانک دربارۀ سلامت اقتصادی این پروژه ها تردید داشت و هنوز براجرای اصلاحات اقتصادی اصرار می ورزید. سپس تنش ملی شدن نفت با کمپانی نفت ایران و انگلیس آغاز شد . همانگونه که گزارش سالانۀ بانک در ۵۱-۱۹۵۰ به ظرافت گزارش می دهد "رویدادهای ایران از مارچ ۱۹۵۴ این ضرورت را ایجاب می نماید که تا هنگامیکه وضعیت به اندازۀ کافی روشن نشده است که به بانک توانایی ارزیابی مجدد وضعیت ایران را بدهد بانک باید شکیبا بماند/" هنگامیکه در ۱۹۵۲ گزارش بانک در شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل مورد بحث قرار گرفت. هیئت نمایندگی ایران اظهار داشت "این نحوۀ برداشت بانک برای ما اندوه انگیزست و موجب تأسف عمیق ماست." بسرانجام تا سال ۱۹۵۷ طول کشید که بانک نخستین وام را به ایران بدهد .</span></div>
</blockquote>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">این نوشته و شواهد دیگر نشان میدهد که تا چه اندازه نقشه های ثورنبرگ با بانک جهانی و ابتهاج در ابتدا هماهنگ شده بود. </span><span style="font-size: large;">باید بیاد داشته باشیم که وظایف بانک مرکزی را در این زمان بانک ملی انجام میداد که ابتهاج مدیریتش را بعهده داشت. البته همانگونه که خواهیم دید بانک جهانی، سفارت آمریکا در ایران و ابتهاج نظرشان را در بارۀ ثورنبرگ بعداً تغییر خواهند داد. نکته جالب دیگر هراس بانک جهانی از این که ایران وامی از بانک صادرات و واردات دریافت نماید و این موجب شود که کشورهای دیگر نیز بجای در خواست وام از بانک جهانی از آن بانک تقاضای وام نمایند و بنابراین بانک جهانی کنترل خود را روی وامهای توسعه از دست بدهد. و البته همانگونه که خواهیم دید سیا با این برداشت موافق بود هرچند که بانک صادرات وواردات خود یک بانک وابسته به وزارت خارجۀ امریکا بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در بابت اختلافات OCI با بانک جهانی که نوشتۀ بالا به آن اشاره میکند باید در نظرداشت که همانگونه که بعداً هم خواهیم دید در این هنگام وزارت خارجه و سفارت آمریکا از کُندی کار واصراف و نا کارآیی برنامه های OCI و کارمزدهایی که طلب مینمود </span><span style="font-size: large;">نگران بودند</span><span style="font-size: large;"> و متمایل بودند که بانک جهانی سرپرستی </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">برنامۀ دوم</span><span style="font-size: large;"> را بعهده </span><span style="font-size: large;">گیرد. و البته در این جریان ناخشنودی انگلیسها از مداخلات ثورنبرگ در مذاکرات نفت هم بی تأ ثیر نبود. البته وقتی انگلیسها به ابتهاج گفتند که بهترست با بانک جهانی کار کند او شاید بخاطر شخصیت تندرو اَش سنگ تمام گذاشت تا آنجا که رئیس بانک صادرات واردات آمریکا ابتهاج را متهم می نمود که نسبت به آن بانک تبعیض قائل می شود و اینک به هر چه که بانک جهانی میخواهد روی خوش نشان میدهد! </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی این اختلاف میان دو بانک به این گونه حل شد که بانک صادرات از بندی که در آمدهای نفتی ایران و وام آن بانک را به هم پیوند میداد صرف نظر نماید. بر پایه ی آن ماده ایران نمی توانست درآمدهای نفتیش را پشتوانۀ هیچ وام دیگری از منابع مالی دیگر نماید و این به اصرار بانک جهانی بود که آن ماده حذف شد تا بانک جهانی بتواند به ایران وامی با پشتوانه درآمدهای نفتی بدهد و البته بانک جهانی نیز در مقابل پذیرفت که میزان مازاد در آمدهای نفتی ایران برای پشتوانۀ وام ۲۵ میلیون دلاری بانک صادرات بکار گرفته شود.</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
</blockquote>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">همانگونه که می بینیم در این جریانات تنها ندانم کاری های ایران نبود که به اصطلاح سدی در برابر مدر نیزاسیون بپا کرده بود که بل بازیگری ها و آزها اشتباهات متعدد غرب در بازپس نگاهداری ایران نقشی بارز تری داشت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
</div>
</div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
</div>
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5c-gs6eZ5ZQwvg7QGmsMUqWAO5OFA3eRGaLmaBU1TjY6C7n5D33AXTdmAXxOyujIRfVHK4X8kdV_NXhTxh9hKjimkrXGz6qSp1PWUpph7XkJ0_gDWBMXf8i2Wppba2SfWJla2EUmrZxI/s1600/a1.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="310" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5c-gs6eZ5ZQwvg7QGmsMUqWAO5OFA3eRGaLmaBU1TjY6C7n5D33AXTdmAXxOyujIRfVHK4X8kdV_NXhTxh9hKjimkrXGz6qSp1PWUpph7XkJ0_gDWBMXf8i2Wppba2SfWJla2EUmrZxI/s1600/a1.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border-image: none; border: currentColor; box-shadow: 0px 0px 0px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 0px; position: relative;" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;">دکتر مصدق درملاقات با ترومن - کتابخانه پرزیدنت ترومن</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZdF0hKLQj5x2rWqCzCsOSAxsBbHK-05BNNl-BQqOBUQaTJqRtKVwH-Y9aIl1LPpjMDM4gusedauLDKdC_1DmPyS_JX5DeS3H1A3RvNNjdouMmeLuq163bGW2ZmkdUJkBe-053X53et2U/s1600/a1.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="307" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZdF0hKLQj5x2rWqCzCsOSAxsBbHK-05BNNl-BQqOBUQaTJqRtKVwH-Y9aIl1LPpjMDM4gusedauLDKdC_1DmPyS_JX5DeS3H1A3RvNNjdouMmeLuq163bGW2ZmkdUJkBe-053X53et2U/s1600/a1.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border-image: none; border: currentColor; box-shadow: 0px 0px 0px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 0px; position: relative;" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;">دکتر مصدق در بازدیدی از دادگاه اَبرترین <span style="background-color: #f9fafc; color: navy; font-family: "arial"; font-size: xx-small;"> the Supreme Court</span> آمریکا -کتابخانه پرزیدنت ترومن </td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyh4GQmQOanme9JSl3CAjHxuB1YnpoUcdRo6RyWTHQ7HZ6DhlJ9anw2_Zv4sHsl5ebcO-Lhxn8MM7tb3_U2sSJx-c05YaisoLzCLFZYCGmnh7qUyuDBqznF9ESZC9LYbFIRO5yJpuxNl0/s1600/b.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-decoration: none;"><img border="0" height="312" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyh4GQmQOanme9JSl3CAjHxuB1YnpoUcdRo6RyWTHQ7HZ6DhlJ9anw2_Zv4sHsl5ebcO-Lhxn8MM7tb3_U2sSJx-c05YaisoLzCLFZYCGmnh7qUyuDBqznF9ESZC9LYbFIRO5yJpuxNl0/s1600/b.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 5px; position: relative;" width="400" /></a></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzIpjzvG0j4GBXLBjaOWZGykGsZFsRmoBMd90QtGqge2dnHFZMQaQPLDnhSK9Q0pPL7gDpy5b5A-UOvPAjdf2qQGVlhMF192JNcUzC57RHYCthyRacusuPUR21R46FgXMeg6spp3Hgpks/s1600/a1.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzIpjzvG0j4GBXLBjaOWZGykGsZFsRmoBMd90QtGqge2dnHFZMQaQPLDnhSK9Q0pPL7gDpy5b5A-UOvPAjdf2qQGVlhMF192JNcUzC57RHYCthyRacusuPUR21R46FgXMeg6spp3Hgpks/s1600/a1.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border-image: none; border: currentColor; box-shadow: 0px 0px 0px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 0px; position: relative;" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;">دکتر مصدق در باز<span style="background-color: #f9fafc; color: navy; font-family: "arial"; font-size: xx-small;">گشت از</span> آمریکا به همراه دخترش ضیا اشرف بیات -کتابخانه پرزیدنت ترومن </td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<span style="font-size: large;"></span><br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; line-height: 18.47px;">
<div style="font-size: 13px;">
<span style="font-size: large;"></span><br /></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">در اکتبر ۱۹۵۱ دکتر مصدق طی یک سخنرانی در سازمان ملل ديوان بين المللى دادگسترى و شوارى امنيت را فاقد صلاحيت رسيدگى به موضوع ايران دانست زيرا اين مسٸله گونۀ چالش داخلى بين دولتى مستقل و شرکتى خصوصى بود·</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">دکتر مصدق پس ازایراد سخنرانیش در نیویورک با پرزیدنت ترومن در کاخ سفید ملاقات نمود. در این ملاقات ترومن گفتگویش را با مصدق چنین آغاز نمود که دلش نمی خواهد دربارۀ دشواری هایی که نخست وزیر را به آمریکا کشانده ست در هنگام ناهار صحبت کند زیرا که نمی خواهد اشتهای اورا کور کند. مصدق در پاسخ گفت که به اندازه کافی استراحت کرده ست و ناهار هم بسیار عالیست و وی کاملاً در اختیار پرزیدنت است که هرچه را که اومی خواهد بگوید بشنود. ترومن گفت که بی اندازه علاقمند رسیدن به یک راه چارۀ دادورانه برای دشواری نفت است. ما به همانگونه که دوست انگلیسها هستیم </span><span style="font-size: large;"> دوست ایرانیان نیز بوده ایم</span><span style="font-size: large;"> . ما هیچگونه منفعت ویژه ئی در این موضوع، </span><span style="font-size: large;">مگر بجز یافتن یک راه حّل، </span><span style="font-size: large;">را دنبال نمی کنیم . سپس دین آچسن وزیرامور خارجه هم گفتۀ ترومن را تکرار نمود و ادامه داد که گفتگوهای پربهرۀ با دکتر مصدق از سوی آقای مک گی انجام پذیرفته ست. و اگر او درست جریان را فهمیده باشد چنین دریافته ست که نکتۀ بنیانی در باور نخست وزیر اینست که فعایتهای دولت انگلیس در صنعت نفت که احتمالاً با مداخله در امور داخلی ایران همراهست باید قطع شود. و دربارۀ امور دیگر او چنین در میابد که نخست وزیر آماده ست که یک راه چارۀ بخردانه را بپذیرد. دکتر مصدق حرف او را تأیید کرد. سپس ترومن پرسید آیا انگلیسها دربارۀ این ملاقاتها باخبر شده اند؟ آچسن پاسخ منفی داد و گفت ما به مذاکرات خصوصی با نخست وزیر احترام می نهیم و هرگز آنچه که او بما گفته است را به انگلیسها گزارش نمی دهیم. دکتر مصدق از این پاسداری به اطمینانش سپاسگذاری نمود وگفت ایالات متحده با ایران در اموری کوچک مانند مبارزه با ملخ و دِدِتِ یاری هایی کرده ست. و لی هیچ کمک بزرگی از آنگونه که به سایر کشورها می نماید به ایران نداده ست و او دلیل این را نمیداند. و اگر کمک های دیگری نیز به ایران شده ست و او از آن بی خبرست مایل است که از آن ها آگاهی یابد -- البته مصدق در اینجا تلویحاً از قولهای کمک نظامی که دولت ترومن بگونۀ خصوصی درملاقاتش به شاه داده بود مشروط به آنکه شاه بر شمار سربازان ارتش بیافزاید انتقاد میکرد. در پیامد این فشارها بود که شاه نیروهای ارتش را به دویست هزار سرباز افزایش داد و این موجب کسری بزرگ بودجه در زمان نخست وزیری دکتر امینی گشت که موجب آن شد که پرزیدنت کندی روی شاه فشار بگذارد که تعداد سربازان را به ۱۵۰ هزار نفر کاهش دهد. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">به هر روی ترومن این کنایت دکتر مصدق را در بارۀ هزینه های هنگفت نظامی به زیرگوش ناشنیده گرفت وگفت شاید کمکهای آمریکا به ایران از دید ایرانی ها ناچیز باشد. ولی آن کمکها اثرهای بسیار مهم بلند مدتی را در باردهی اقتصاد ایران خواهند نهاد. او گفت که کشورش با دشواری تقاضای کمک از همۀ جهان روبروست . مصدق دریافت که ترومن از قولهای نظامی خود بشاه نمی خواهد صحبت کند. وی که خود طراح راهکارهای "موازنۀ منفی" بود، که مطابق آن ایران می بایست از دادن هرگونه امتیاز به دول بیگانه خودداری نماید و اگر امتیازی را از یک کشور دریغ می دارد میبایست آنرا از همه کشورهای دیگر نیز دریغ دارد تا بدین گونه از توقعات دول استعماری جلوگیری نموده باشد، ازسیاست شاه در رها نمودن بی طرفی ایران خشنود نبود. چرا که شاه عملا ایران را با تحمل هزینه های هنگفت نظامی به اردوگاه غرب پیوند داده بود. او از اینکه شاه درآمدهای نفتی را به جای آنکه در بکارگیری برای بهبود اقتصاد وآبادانی صرف نماید برای کمک به دفاع از منافع غرب به هدر میدهد نگران بود. والبته شاه پس از کودتای ۲۸ مردادش ایران را به پیمان پرهزینۀ بغداد و سپس سنتو که پیمانی وابسته به ناتو بود داخل نمود واشتهای او برای مخارج نظامی سیری ناپذیر مینمود. شاید این یک دشواری روانی بود ترس از پدری قلدر مانند رضاخان که وقتی از کوره در میرفت با لگد و فحاشی به جان مخاطبش می افتاد بالمال در بزدلی و ترسویی بی اندازه ی شاه بی تاثیر نبود وشاید خریدن اسلحه و داشتن ارتشی بزرگ این نیاز روانی اورا ارضا می نمود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"> به هر دید مصدق انتقاد خویش را از توقعات نظامی آمریکا در قالبی دیگر ریخت وبه ترومن گفت که او تنها برای گفتگو دربارۀ نفت نیامده ست و وضعیت کنونی اگر ادامه یابد خطر بزرگی استقلال کشورش و ماندگاری صلح را تهدید می کند. ترومن این بار نیاز ایران به تقویت نیروهای نظامیش را با زبانی استعاره ئی بیان داشت . او نخست از دشواری های کشمیر و سوئز سخن گفت و اظهارنمود که روسیه همچون لاشخور به انتظار دست درازی به منابع نفتی ست واگر روسها به این منابع دست پیداکنند می توانند جنگ جهانی دیگری را آغاز کنند. اما دکتر مصدق با روحیۀ که داشت حاضر نبود که به آسانی ازانتقاد خویش دست بردارد و پس با تندباری سرشار از احساس رهبری اندوهگین اما مصّمم به ترومن پاسخ داد که ایران توان مالی برای حمایت نظامی از منافع امریکا را ندارد او گفت وضع ایران بی اندازه وخیم است. نیرو های ارتش و پلیس برای دو ماه است که مزدی دریافت نکرده اند. کسری بودجه ئی به میزان ۴۰۰ میلیون تومان و فقر ونا آرامی کشور را تهدید می کند. معلمین مدرسه در ماه ۱۰۰ تومان یا در تراز ۲۵ دلار حقوق دریافت می کنند واین به سختی کفاف پرداخت اجاره خانه شان است و ازاینروست که بسیاری از آنان هوادار کمونیستها شده اند و ایده های آنان را درسطح فرهنگ گسترش می دهند. ایران کشوری بسیار بی نوا و ایالات متحده کشوری توانمند ست . وبا اینکه این امر یک حقیقت است او برای گدایی نیامده ست. تنها آمده ست که بگوید که حتی پس از یافتن چارۀ برای دشواری نفت در آمدهای حاصل از آن کفاف نیازهای ایران را نخواهد کرد. ارتش ایران در حال حاضر نیرویی ۱۰۰ هزارنفرۀ ست و اگر ایرانیان بر نیروهای مسلح خود بی افزایند می بایست که کشاورزان را از کشتزارها فرا خوانند. واین موجب کاهش تولید کشاورزی خواهدشد. ترومن که تا اندازه ئی غافلگیر شده بود برای آنکه او را بر سر جایش بنشاند پاسخ داد که تا آنجا که او اطلاع دارد ایران همیشه از لحاظ تولیدات غذایی خودکفا بوده ست. مصدق در پاسخ گفت که در همین حال حاضر ایران دارد گندم وارد می کند. این پاسخ به ترومن این امکان را داد که بتواند بر تندی آفند خود بیافزاید و بگوید: "ولی این واردات بخاطر فقر ایران نیست چراکه خشکسالی سال گذشته است که بارِکشت را کاهش داده ست." دکتر مصدق سخن اورا تأیید کرد. در اینجا دین آچسن</span><span style="font-size: large;"> وزیر خارجه</span><span style="font-size: large;"> بکمک رئیس جمهورآمد و چنین نتیجه گرفت که: "ایران کشوری غنی ست". ترومن این نتیجه گیری را مبنای ادامۀ بحث قرار داد و گفت : "پژوهشهای آمریکائیان در سوریه عراق ایران وشمال هندوستان نشان می دهد که </span><span style="font-size: large;">اگر که توان </span><span style="font-size: large;">تولید مواد خوراکی در </span><span style="font-size: large;"> این کشورها</span><span style="font-size: large;"> برای باردهی پرورده شود </span><span style="font-size: large;"> آنها توان بالقوۀ شان بسیارست" . او گفت: "اگرچه ایران از ایالات متحده کوچکترست اما توان بالقوه اش تقریبا به همان اندازه ست". ترومن سپس جزئیات یک روند برنامه ریزی اقتصادی را برای مصدق تشریح نمود. این روند همان بود که برنامه ریزان آمریکائی بگونه ئی هشلهف در برنامۀ ی دوم الگوی خویش قرار دادند. ترومن گفت: "</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در ۱۹۳۳ </span><span style="font-size: large;">ما در ایالات متحده وضعیتی داشتیم با ۱۲ تا ۱۳ میلیون نفر بیکار، کشاورزان برای عدم توانایی شان در پرداخت وامهای رهنی که موجب از دست دادن زمین هاشان به بانکها میشد دربیچارگی فرو شده بودند . برای چاره نخست ما سیاست بده-بستان نو New Deal را معرفی کردیم و سپس سیاست </span><span style="font-size: large;">بده-بستان</span><span style="font-size: large;"> منصفانه Fair Deal را. در این سیاست ها ما برای دستمزدها کف پائینی را تعیین نمودیم که کارگران حّد اقل در آمدی را داشته باشند. سپس قیمت های محصولات کشاورزی را ثابت نگاه داشتیم. و میزان اجاره ها را زیر کنترل آوردیم تا آن و ضع وخیم اقتصاد را درمان نمائیم. ما برای مدتی طولانی کسر بودجه داشتیم تا که در نزدیکی های سال ۱۹۳۹ تراز اقتصادیمان دوباره برقرار شد و ثروت به شیوه ئی عادلانه توزیع گردید. اگر ایرانیان دشواری گریبانگیری خود را با انگلیس چاره کنند. و راه کارهایی از این دست را بکار گیرند امکانات فراوانی به وجود خواهد آمد و ما مایل خواهیم بود که به آنان کمک کنیم". آچسن گفته های ترومن را به خلاصه تکرار و تأیید نمود سپس ترومن گفت که اگرچه او خود یک سوسیالیست نیست بر این باورست که ایرانیان با بکار گرفت این راهکارها می توانند ثروت را به شیوه ئی درست توزیع نمایند.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; background-attachment: initial; background-clip: initial; background-image: initial; background-origin: initial; background-position: initial; background-repeat: initial; background-size: initial; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLf3Y6wdE2lpw5vfwOy40BIG6tCyRTZwqfLg9aA43tVY43nEqws5KVzEd4nBVFIXDjIHWkRy0j6US5Km_wNretPiAliq306l60Eg8XD51tJlb4tpAc0V3Rp0r_h8Dm_8TpZO30QH1DAQ8/s1600/a1.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="474" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLf3Y6wdE2lpw5vfwOy40BIG6tCyRTZwqfLg9aA43tVY43nEqws5KVzEd4nBVFIXDjIHWkRy0j6US5Km_wNretPiAliq306l60Eg8XD51tJlb4tpAc0V3Rp0r_h8Dm_8TpZO30QH1DAQ8/s1600/a1.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border: currentcolor; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; padding: 0px; position: relative;" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;">1951 -دکتر مصدق و آورل هاریمن نمایند ۀ ترومن در مدااکرات نفت<br />
<div>
<br /></div>
</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">چندی بعد هنگامیکه چرچیل نخست وزیر انگلیس برای ملاقات با ترومن به آمریکا آمد کمیته ی آماده سازی برای گفتگوها گزارشی را درباره تنش نفت در ۵ ژانویه ی ۱۹۵۲ آماده نمود که در آن پیش بینی میکرد که ایران در معرض سقوط به دامان کمونیزم است . بنا برین گزارش : </span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">پس از ملی شدن صنعت نفت ایران و نیافتن راه حلی میان دولتهای انگلیس و ایران وضعیت در ایران بسرعت رو بوخامت نهاده است. با اینهمه علیرغم وضع اسف بار اقتصادی و شکست دکتر مصدق، در دستاورد رفاهی بیشتر برای مردم بوسیله ملی کردن نفت، او هنوز از پشتیبانی گستردۀ میان مردم برخوردارست و کاملاً آشکارست که شاه خود را به اندازۀ کافی قوی نمی پندارد که بتواند اقدامی شدید را برای بر کناری مصدق بر عهده گیرد و اصرار مداوم سفرای آمریکا و انگلیس هم در این باره به جایی نرسیده ست. خطر بزرگ دراینست که نخست وزیر در میان این آشفتگی اقتصادی خود را بدامان روسیه شوروی بیفکند. در این گزارش هدفهای آمریکا در مذاکره با چرچیل که در واقع مطابق هدفهای برنامۀ دوم بود چنین توصیف شده است:</span><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"> ۱- هدف نخستین ما نگاهداری ایران به آوند کشوری مستقل است که در اردوی کشورهای آزاد باشد . هدف ردۀ دوم ما دسترسی جهان غرب به نفت ایران است و به پیامدی دردنباله آن جلوگیری از دسترسی اردوی شوروی به نفت است. ۲-</span><span style="font-size: large;"> برای پیگیری از نخستین هدف، سیاست آمریکا معطوف است بگسترش پشتیبانی سیاسی، کمکهای نظامی، اقتصادی و فنی که بیش از هر چیز دیگر به جانبداری از شاه، به آوند تنها منبع تداوم رهبری در حال حا ضر، معطوف میباشد. ارائه این کمکها در هرزمان بر این پایه است که بتواند منتج گردد به (الف) افزایش ثبات و امنیت داخلی و تحکیم توانایی و تمایل مردم ایران به مقاومت دربرابر اخلال کمونیزم (ب) تحکیم دولت مرکزی از طریق تحکیم رهبری شاه و (پ) نشان دادن نیت آمریکا در یاری به نگاهداری استقلال ایران.</span><span style="font-size: large;"> ۳- اگرچه تنش موجود میان ایران و انگلیس عامل بنیانیی است که امنیت ایران و تعلق اش به غرب را زیر تأثیر می نهد، از اینرو سیاست آمریکا اینست که نفوذ خویش را برای چارۀ هرچه سریعتر این اختلاف با بدست آوردن موافقتنامه ای مابین طرفین بکارگیرد ۴-</span><span style="font-size: large;">تمایل ایالات متحده درین است که با بکار گیری برنامه ها و راهکارهای خویش بتواند هماهنگیی با دولت انگلیس تا آنجا که در تضاد با هدفهای آمریکا نیست را جستجو نماید. و در این رابطه ما در صورت اقدام کمونیست ها برای قبضه کردن یا کوشش برای قبضه کردن و یا امکان وقوع قبضه کردن آشکارحکومت در تهران فعالیت های بهم بستۀ سیاسی و گفتگوهای نظامی با انگلیس را به دنبال خواهیم بود. درچنین شرایطی دولت آمریکا از اعزام نیروهای انگلیس به جنوب ایران به درخواست ِقانونی ایران پشتیبانی سیاسی کامل نموده و در نظر خواهد گرفت که آیا پشتیبانی نظامی مطلوب و یا ممکن میباشد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته همانگونه که خواهیم دید دشواری آمریکا با انگلیس ازین تضاد بر می آمد که آمریکا ازسویی می خواست از نفوذ بریتانیا در بهره برداری از نفت خلیج فارس و بویژه در ایران بکاهد. اما از سوی دیگرمی بایست "روابط ویژه" خودرا با آن کشور به عنوان یک متحد همزبان بافرهنگی بسیار نزدیک در مقابله با خطر بلوک شرق حفظ نماید. و بدیهی است که برای انگلیس که پس از جنگ دوم جهانی تقریباً تنها شبحی از دوران پیشین خود بود این رفتار آمریکا بسیار گران می نمود. </span></div>
<div style="font-size: 13px;">
<br /></div>
</div>
<div dir="rtl">
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<br /></div>
</div>
<div dir="rtl">
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPykxwXsmFwVVYbyBNE2MLK8Ggt51I9P4NDmE4O_hyphenhyphenk3B1JvXNURh260qv_jKGooVnnvojYPbSvYoso-8zRfUpeZWlFHGoyI487C8l0eivPFDqbgNEj8EzbmzL3XAum5cWhU0MGpoNrdA/s1600/a.PNG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="308" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPykxwXsmFwVVYbyBNE2MLK8Ggt51I9P4NDmE4O_hyphenhyphenk3B1JvXNURh260qv_jKGooVnnvojYPbSvYoso-8zRfUpeZWlFHGoyI487C8l0eivPFDqbgNEj8EzbmzL3XAum5cWhU0MGpoNrdA/s1600/a.PNG" width="400" /></a></div>
<div style="line-height: 18.47px;">
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"><br />
</span> </div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">در این گزارش مقاصد احتمالی دولت انگلیس برای پرزیدنت چنین برآورد شده بود که: </span><span style="font-size: large;">چرچیل پشتیبانی مستحکم دولت آمریکا برا ی واکنشی نیرومندانه در برابر ایران در رابطه با تنش نفت ، تحریم اقتصادی و اقدام سیاسی مشترک برای تغییر حکومت در ایران را تقاضا خواهد نمود به اضافه او از آمریکا خواهد خواست که هیچگونه وامی را برای پشتیبانی بودجه ایران که بخاطراز دست دادن در امد های نفت مواجه با کمبود درآمد بود فراهم ننماید. وهمین گونه چرچیل ممکن بود در صورت قبضۀ قدرت در ایران از سوی کمونیستها تقاضای کمک نظامی داشته باشد. این گزارش همچنین نگرانی ازدست رفتن ایران به جانب کمونیزم را مطرح نموده وآین رویداد را ضربۀ شدیدی برای دفاع خاورمیانه تلقی مینمود . اگروضع کنونی در ایران ادامه می یافت برآیند ببارآمده ممکن بود یکی ازین چهار پیآمد باشد (الف) سکتۀ کامل اقتصادی با همۀ عواقبش (ب) چرخش ایران بسوی اردوی شوروی برای تقاضای کمک در فروش نفت (پ) تقاضای کمک مالی از آمریکا و یا(ت) حّل تنش نفت. بنا بر ارزیابی گزارش چه مصدق بر سر قدرت میماند و چه از کار برکنار میشد احتمالِ رخدادِ هرکدام از این چهار برآیند ارزشی برابر داشتند . بنا برین گزارش اگرچه حلّ دشواری نفت بدون مصدق آسانتر می بود ولی در حال حاضر هیچ نشانه ئی از سقوط احتمالی او به چشم نمی خورد. و گفتگوهای نمایندگان آمریکا با شاه در تهران در بارۀ برکناری احتمالی مصدق به هیچ کجا نرسیده است و موقعیت مصدق از همیشه مستحکمتر مانده ست. دولت آمریکا کاملاً از دشواری بزرگی که تمامی این مسئله برای انگلیس به وجود آورده و از سختی یافتن راه چاره ئی که بنحوی جدی احترام به دولت انگلیس و منافع اقتصادیش را محفوظ بدارد به نیکی آگاه است و ما فکر می کنیم که مصدق ممکن ست پیش از آنکه به آشکاری شکست برنامۀ مّلی کردن نفتش را بپذیرد </span><span style="font-size: large;">خود را برای دو امکان نخست یعنی سکته اقتصادی و یا تقاضای کمک از شوروی آماده کرده باشد.امّا او بس ترجیح میدهد که این تنش بگونه ای چاره شود که بتواند نفت را در سازگاری با افکار عمومی ملّتش </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">مّلی کرده</span><span style="font-size: large;"> باشد.</span></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<br /></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> البته ممکن است که بانک بین الملل که برنامه اش را تا یک یا دو هفته دیگر پیشنهاد خواهد کرد بختی برای موفقیت داشته باشد ولی ما براستی در این باره تردید داریم. بباور ما این کاملاً مهم ست که برای یافتن چاره یا چاره هایی بیشتر ازین وقت تلف نشود. زیرا اگر ایران آغاز بفروش نفت به شوروی یا اقمارش به هر میزان بنماید خود را به نقطه یا نقطه هایی پابند می نماید که دیگر بازگشت از آنها بسیار دشوار و یا نا ممکن خواهد بود. وزیر خارجه امریکا آچسن از آقای ایدن درخواست نموده که رجالی سرشناس از انگلیس را برگزیند تا راه حل هایی را به نمایندگان آمریکا پیشنهاد دهند . ما امیدواریم که این امر بزودی به تحقق برسد. دریافت ما این است که مصدق اخیرآً نماینده اش (شاهزاده صارم الدوله) را با یک چارۀ پیشنهادی و پیامی برای دیدن مسئول شما در تهران فرستاده است که نشان میدهد که اوخود الزام رسیدن به راه حلی را در می یابد . اگرچه پیشنهاد او بخودی خود ممکن است مطلوب نباشد ولی بباور ما جنبه هائی دارد که میتواند مورد بررسی سریع قرار گیرد و امیدواریم که نمایندگان انگلیس و امریکا در این باره بدون هیچ درنگ به گفتگو بپردازند. دولت آمریکا می خواهد از سقوط ایران جلوگیری کند واگر راه حلی در این باره یافت نشود به چاره جوییهای دیگر دست خواهد یازید زیرا از دست دادن ایران برای غرب یک تراژدی خواهد بود. ما پیش بینی می کنیم که شاید ناچار شویم کمک های مالی به ایران را به حداقل تا اندازه ئی محدود فراهم آوریم که از سکتۀ اقتصادی ایران جلوگیری نمائیم البته نه به آن اندازه که از میزان فشار آنچنان کاسته شود که ایران لزومی را برای حل تنش نبیند. بدیهی است که اگر چنین تصمیمی بگیریم بر اساس سیاست خویش دولت انگلیس رااز پیش آگاه خواهیم ساخت. ما در هم اکنون به مذاکرات دشواری با مصدق دربارۀ تمامی مسئله کمکهای نظامی و اقتصادی آمریکا درگیر هستیم این مذاکرات به پیش از هرچیز دیگر به مسئله اطمینان مورد لزوم در زیر بند a) 511) قانون امنیت متقابل است که برای آنکه استحقاق یک کشوررا برای دریافت کمک تعیین نماید برخی از کشورهایی که صادراتی از برخی کالاها به شوروی انجام می دهند را مورد تحریم قرار میدهد.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3MkCX1CwoD8x6keuTN72MLorQOj2Hk74S5WSK-5HOygxxWfxyFpekKKCIJsizwP4626vE4m-3LV9iAbk46Pz7L4vM_q_qjAa5ARufUyCB8flKDAdV0IgMGzjuBMaIV7QHC-GmqD6uSjs/s1600/a.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3MkCX1CwoD8x6keuTN72MLorQOj2Hk74S5WSK-5HOygxxWfxyFpekKKCIJsizwP4626vE4m-3LV9iAbk46Pz7L4vM_q_qjAa5ARufUyCB8flKDAdV0IgMGzjuBMaIV7QHC-GmqD6uSjs/s1600/a.JPG" width="252" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">ویلیام فریزر</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">بباور جرج مک گی George C. McGhee دستیاروزیر خارجه امریکا که مصدق را به کشتزار خود در میدل برگ دعوت نمود مصدق بسیار خوش برخورد و شوخ طبع بود اما از انگلیس ها بیزار بود وابداً به آنها اعتماد نداشت. بباور او ویلیام فرزیر William Fraser یک حسابدار اسکاتلندی که شرکت نفت ایران و انگلیس را اداره میکرد ، هیچ دریافتی از روابط اقتصادی در دنیای مدرن را نداشت و بنابراین در مذاکرات نفت با ایران خشک رفتاری نابخردانۀ ای را اعمال می نمود و اگراو نرمشی نشان میداد به احتمال زیاد راه حل ۵۰-۵۰ در دسترس بود. هنری گریدی سفیر آمریکا در خاطراتش مینویسد .هنگامیکه در زمستان ۱۹۵۰ یک آمریکائی از فریزر پرسید: " در باره رزم آرا چه فکر میکنی؟" او پاسخ داد " به اوفرصت داده شد اما ازش کاری بر نیامد ودیگر باید برود". گریدی می نویسد "این مطمئناً نشان دهندۀ رفتار یک کمپانی خارجی در امور داخلی یک کشور مستقل بود". البته هراس انگلیس از آن بود که اگر در برابر ایران نرمش نشان دهد سرمایه گزاری های استثماریش در همه جای جهان به خطر خواهد افتاد. زیرا که مردمان دیگرنقاط جهان در آفریقا و در آمریکای لاتین امتیازاتی مانند ایران خواهند خواست. دولت ترومن به این نتیجه رسیده بود که در این احوال تنها کلید چاره دست آمریکاست اما اگر ایران نفت خودرا به وسیلۀ کمپانی ها آمریکائی در بازار توزیع نماید این موجب رقابت تخریبی میان توزیع کنندگان آمریکائی و انگلیسی خواهد شد که ببازار نفت لطمه خواهد زد بنابراین در یافتن هر راه حل کسب رضایت انگلیس از دید دولت ترومن ضروری بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: پس در واقع برنامۀ مدرنیزیشن ایران پس از جنگ دوم جهانی بیش از هر چیز دیگر با این نیت بود که ایران را در اردوگاه غرب نگاه دارند. و شاید این ریشه یابی گلایه آل احمد از پدیدۀ "غربزدگی" باشد. چون برای جلوگیری از کمونیزم تلاش بر این شد که ایران را به جامعۀ مصرفی مبدّل نمایند .</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">فرید نوین : دقیقاً همینطورست. به هر روی برنامۀ اصل چهار ترومن تا آنجا موفق شده بود که آقای و یلیام ،ئی ، وارن William Warne رئیس کل اداره همکاری فنی امریکا برای ایران UnitedStates Operations Mission-Iran -- USOM-I درنامه ای برای جوزف شرت رئیس دفتررسانه های پرزیدنت ترومن می نوشت که اینک فارسیش آنقدر خوب شده که می تواند در گفتگوهایش بشنود که همه به جای کمکهای فنی آمریکا این برنامه را "اصل چهار ترومن" میشناسند.</span></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"><br /></span></div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> شمار بسیاری از پژوهشگران تاریخ این دوران اتفاق نظر دارند که با ریاست جمهوری آیزنهاور و انتقال ریاست جمهوری آمریکا از حزب دمکرات به محافظه کار در سیاستهای آمریکا نسبت به ایران یک دگرگونگی بنیانی در چارچوب "جنگ سرد" پدیدار شد. به نوشته ی مارک لیتل Mark Lytle دولت تازه ی آمریکا برآن بود که بحران نفت را به سرخود چاره کند .و به مصدق درسی در باره ی سیاستهای "جنگ سرد" آنهم به شیوه ی دست راستی جمهوریخواهان آموزانده شود. دولت آیزنهاور و وزیر خارجه ی او جان فاستر دالس نسبت به سیاستهای ملی گرایانه در جهان سوم سوئظن داشتند. و آنها را پوششی برای گسترش کمونیزم انگار می نمودند. به ویژه دالس به عملیات پنهانی covert actions برای پیشگیری از کومونیزم اهمیت بسیار میداد. و در این میان زیان های شخصی دالس ها از ایستادگی های مصدق کمکی به کاهش این سوئظن نمی نمود.</span><br />
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<br /></div>
</div>
</div>
<blockquote class="tr_bq ">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); color: #666666; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9_GIMrwI4cE-qbyF_3KObp7olksG9hupSc-zK0Eak6Zi8CtXHe0deHL9FDO0wXWHNnqNfNF0S-og5KOppiVdBdPVO5vaPYLyYmbeqjdpKo97aJJm-IK9CfYeYdIsaKo2hRFPTJyzW0F8/s1600/warren.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" height="323" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9_GIMrwI4cE-qbyF_3KObp7olksG9hupSc-zK0Eak6Zi8CtXHe0deHL9FDO0wXWHNnqNfNF0S-og5KOppiVdBdPVO5vaPYLyYmbeqjdpKo97aJJm-IK9CfYeYdIsaKo2hRFPTJyzW0F8/s1600/warren.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border: currentcolor; box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; padding: 0px; position: relative;" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 13px;">ویلیام ئی وارن (نشسته سمت راست) و جوجه های وارداتی اصل چهار امریکا</td></tr>
</tbody></table>
</blockquote>
<div style="line-height: 18.47px;">
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">مصدق در نامه ای در پاسخ به آیزنهاور در بارۀ چاره جوئی برای مسئله نفت نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">اگرچه امید برآن بود که درزمان ریاست جمهوری آنجناب توجهی دوستانه تر به موقعیت ایران مبذول شود اما متاسفانه هیچ دگرگونی در طرز تلقی دولت آمریکا تاکنون دیده نشده است.(...) باید بخاطر آورد که دولت ایران آماده بود تا ارزش املاک کمپانی سابق را که ممکن است از سوی دیوان بین المللی لاهه تعیین شود بپردازد. دولت ایران همچنین حاضر به پذیرش داوری دیوان مذبور در بارۀ پرداخت غرامت خواهد بود مشروط بر آنکه دولت انگلیس مبلغ درخواست خودرا ازپیش اعلام دارد ومبلغ مذبور در حیطه مرزهای بخردانه باشد. آشکارست که دولت ایران نیز دعاویی بر علیه کمپانی سابق نفت و دولت انگلیس دارد که درهنگام بازرسی مسئله آنها را عنوان خواهد نمود (...) ما البته از کمکهایی که تاکنون دولت آمریکا عرضه کرده است سپاسگزاریم . اگرچه این کمک به اندازۀ کافی برای چارۀ دشواری های ایران و برقراری صلح جهانی که هدف و آرمان مردم شریف و دولت آمریکاست نبوده است. در نتیجۀ یک قرن سیاستهای امپریالیستی سطح زندگی مردم ایران بسیار پائین آمده است و نا ممکن خواهد بود که بدون برنامه های گستردۀ آبادانی و بازسازی آن را ارتقاء داد. با تأسف کمکهایی که تاکنون اهداشده ست بیش از هرچیز ماهیتی فنی داشته ست. و حتی از این جنبه نیز نیازهای موجود در گاه هایی برآورده نشده ست. برای نشان بانک صادرات و واردات که قرار بود ۲۵ میلیون دلار برای استفاده در حیطۀ کشاورزی در اختیارما بگذارد به دلیل مداخلات خارجی چنین نکرده ست.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">درهنگام انتقال قدرت از دمکراتها به جمهوریخواهان دین آچسن به دولت آیزنهاور آگهی داده بود که دولت ترومن اعتمادش را به دکتر مصدق از دست داده است و مقدماتی را برای دخالت مستقیم در ایران تدارک دیده است. دولت آیزنهاور البته کاملا آماده برای چنین مداخله بود در گزارش وضعیت کمیته امنیت ملی آمریکا در آوریل ۱۹۵۳ آمده است که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">بریتانیایی ها به هر صورت سرمایه های خود را در ایران از دست داده بودند و روندار اقدام یکجانبه ایالات متحده </span><span style="font-size: large;">تنها چیزی بود که هنوز آزمون نشده بود.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> این برآیند بسیار مورد توجه </span><span style="font-size: large;">ر ئیس جمهور قرار گرفت و به دالس وزیر خارجه دستور داد که او می باید با بریتانیایی ها راه چاره یی را برای حفظ آبرویشان جستجو نماید که ولی در هر حال اداره ی وضعیت را در دست ایالات متحده بگذارد.</span></blockquote>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large;">در نشست ۱۲ مارچ شورای امنیت ملی آمریکا ایران به آوند هدفی بالقوه برای اتحاد شوروی در نظر گرفته شد و تصمیم به رویارویی مستقیم با این دشواری گرفته شد. بنا بر یک گزارش سیا که در سال ۲۰۱۳ اجازه ی آشکاری یافت " کودتای نظامی که دکتر مصدق و کابینه ی جبهه ی ملی اورا سرنگون نمود به آوند یک کنش سیاست خارجی به مدیریت سیا طرح ریزی و مورد تصویب بالاترین مقامهای دولت آمریکا قرارگرفت. " اسناد بریتانیایی نشان میدهد که چگونه مقامات عالیرتبه ی انگلیسی حتی در سالهای ۱۹۷۰ آمریکا را زیر فشار قرار داده بودند که از افشای اسناد مربوط به کودتا که موجب شرم و سرافکندگی انگلیس خواهد شد ابا ورزند و شاید به همین خاطر بود که ادعا شده است که بسیاری از این اسناد به علت کمی جا برای بایگانی نابود شده اند! بر اساس تاریخی که اسکات کاک Scott Kock</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large;"> برای خود سازمان سیا نوشته و بشدت سانسور شده است رئیس قرارگاه اطلاعاتی MI6 انگلیس در تهران مونتی وودهاوس </span><span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">Monty Woodhouse نیاز به پشتیبانی آمریکا را از کودتا گوشزد نموده بود و آنتونی ایدن وزیر خارجه این امر را پذیرفته بود. به نوشته ی کاک " وودهاوس این موافقت را به آوند اجازه ی تلویحی برای پیگیری نقشه ی کودتا به یاری آمریکا گرفت. " و آمریکا برای حفظ آبروی انگلیس در منطقه آنها را در بازی کودتا </span><span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">به کارگردانی کیم روزولت</span><span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;"> شرکت دادند.</span><br />
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-family: times new roman; font-size: large;">گیتی نوین: </span><span style="background-color: #eff1f3; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif;"><span style="font-size: large;">طرفه اینجاست که حتی پس از آنکه خانم مادلن آلبرایت وزیرامور خارجه آمریکا اعتراف نمود که آمریکا در کودتای 28 مرداد نقش داشته است هنوز برخی از شاه زدگان براین پافشاری می کنند که برکناری دکتر مصدق از خیزشی مردمی بنیان گرفته است!! بی گمان گویاترین گواهه از دخالت آمریکائی ها و انگلیس ها را در خاطرات پرزیدنت آیزنهاور که در ماه می سال 2010 ازحالت سری خارج شده است، می توان یافت: آیزنهاور در خاطرات هشتم اکتبر 1953 خود می نویسد:</span></span><br />
<blockquote dir="rtl">
<span style="font-size: large;">از دیگر رویدادهای اخیر ی که به یاری ما رخ داد بازبر تخت نشاندن شاه ایران و برکناری مصدق بود. آنچه که ما کردیم عملیاتی "پنهانی" بود. اگررازهای این عملیات از پرده بیرون افتد، نتنها موجب شرم زدگی ما درمنطقه خواهد شد، که بل امکان این را از میان خواهد برد که در آینده نیز بتوانیم هرگونه عملیاتی همانند را انجام دهیم .</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به هر روی مآمور ما در آنجا (منظور آیزنهاور کرمیت روزولت جونیور است) که کارمند سی آی اٍ است ، هوشمندانه ، شجاعانه و با خستگی ناپذیری کارکرد. من به جزئیات گزارشهای مفصل او، که بیشتربه نظر میامد شبیه بک داستانسرایی پاورقی باشد تا یک واقعیت تاریخی گوش دادم (آیزنهاور در اینجا ناخوشایندی خود از نوشته ی روزنامه نویس دست راستی فولتون لوئیس جونیور Fultion Lewis, Jr را تکرار می کند . که در گزا رشی به داستانهای پلیسی نویسنده ی انگلیسی، ای فیلیپ اپنهایم E. Phillips Oppenheim اشاره می کند که داستانهایی پول ساز مانند "نیرنگ بزرگ" The Magnificent Hoax و "سرجاسوس" The spymaster را نوشته بود. فولتون لوئیس در همان روزی که آیزنهاوراین بخش از خاطره ی خودرا می نوشت در گزارش خود به داستان اپنهایم، بنام "خروج یک دیکتاتور" Exit a Dictator که مانند عملیات آژاکس در کودتای زاهدی بود -- در باره ی عملیات جاسوسی بنام آقای آلکساندر که ماُموریت داشت تا دولت روسیه را بدون درگیری های خون ریزانه سرنگون نماید، اشاره نموده بود و نوشته بود که ایالات متحده مستقیما در سرنگونی مصدق نقش داشته است. آشکارست که آیزنهاور از اینکه این راز از سوی دستیاران سناتور مک کارتی فاش شود نگران بود،) هنگامی که ما دریافتیم که در نخستین ساعات کودتای نافرجام ، به خاطر ناوفاداری برخی از دست اندرکاران همه ی ویژگی های شگفت آورانه ی عملیا ت از میان رفته ، شاه به بغداد گریخته و به نظر می آمد که مصدق پابرجاتر از همیشه ماندگار مانده ست درمیابیم که چگونه مامور ما براستی شجاعانه بر ماموریت خود ایستادگی نمود و به عملیاتش ادامه داد تا تمام وضعیت را به تمامی برعکس نمود. </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span></blockquote>
<blockquote dir="rtl">
<span style="font-size: large;">اینک اگر انگلیس ها آشتی پذیر باشند و تا اندازه یی ازخود فرزانگی نشان دهند (آیزنهاور روی "تا اندازه یی ازخود فرزانگی نشان دهند "را به خاطر لحن توهین آمیز آن خط زده است)، اگر شاه و نخست وزیر تازه اش سپهبد زاهدی اندکی بیشتر نرمش پذیری نشان دهند . ایالات متحده هم از لحاظ مالی و هم با مشاورت های عاقلانه خود در کنارشان خواهد ایستاد، وبدین گونه خواهیم توانست شکستی جدی را به توقعات روسیه وبرنامه هایش در منطقه وارد آوریم.</span></blockquote>
<blockquote dir="rtl">
<span style="font-size: large;">البته؛ حتی اگر پالایشگاه های نفت هم به دیگر بار به کارافتند ، برای اقتصاد ایران آسان نخواهد بود که بپا خیزد. این به خاطر این واقعیت است که در مدت طولانی بسته بودن میدانهای نفتی خریداران جهانی نفت به سوی عرضه کنندگان دیگر رفته اند. واین امر اینک تا آنجا گسترده شده است که دیگر ایران هیچ بازار آماده یی برای قابلیت تولید فراوان خود ندارد. اگرچه، این دشواریی است که ما توان چاره کردنش را داریم. </span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<br /></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: به هر روی پس ازکودتای شاه بیاری سیا</span><span style="font-size: large;">، سپهبد زاهدی طی نامه ای به آیزنهاور از اوتقاضای کمک نمود او درنامه اش نوشته بود که خزانه خالیست. در ۵ اگوست ۱۹۵۴ آیزنهاور در نامه ای به شاه نوشت که :</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">خبر مهمی که دولت شما در مذاکراتش با انگلیس ، فرانسه ، هلند و ایالات متحده به توافق، ریشه ای، بر مبنای راه حل منصفانه و عادلانه ای در بارۀ دشواری پیچیدۀ نفت رسیده است بسیار خوشنود کننده ست. اعلیحضرت میباید رضایت بسیاری از موفقیت این مرحله از مذاکرات که خودشما سهم با ارزشی در آن بر عهده گرفتید داشته باشید. من اطمینان دارم که اجرای این موافقتنامه در زیر رهبری اعلیحضرت نشانگر آغاز دورۀ جدیدی از باروری اقتصادی و ثبات در کشورشما خواهد بود.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">شاه در پاسخ نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">من از نامۀ ۵ اگوست شما بسیار سپاسگزارم و به احساسات دوستانه شما که الهام بخش آن بوده ست ارج مینهم. این براستی سرچشمۀ رضایت خاطر منست که دولت من توانسته است که ، از ریشه، به چاره ای برای چالش نفت درآید، که در زیر روشنایی شرایط حاضر در جهان به نظر میرسد راه حل عادلانۀ ممکنی، به اندازۀ عادلانه بودن هر راه حل دیگر، برای یک دشواری پیچیده باشد.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">باید در دید داشت که در این دوران صادرات نفت باندازۀ ۵۰ درصد ارز ایران را تأمین میکرد و یک سوم درآمد بودجه ایران از نفت بود. آمریکائیها می گفتند در دنیای آنروز عرضۀ نفت از خاورمیانه در مازاد برتقاضاست. که این البته موجب کاهش بهای نفت میشد. و از میزان سرمایه گذاری در نفت میکاست. بنابر ارزیابی های آنان کشورهای کویت، عربستان، و عراق هر کدام بتنهایی می توانستند تقاضا ی نفت را در بازار خلیج فارس با تولید خویش ارضا نمایند. اما دکتر مصدق با شَّم اقتصادی قویی که داشت این ارزیابی را نادرست تلقی می نمود. او میدانست که با شتاب روزافزون رشد کشورهای اروپایی پس از جنگ نیاز به نفت به گونۀ تصاعدی افزایش خواهد یافت واو نمی تواند ونمی باید برپایۀ ارزیابی کوتاه مدت از منافع ایران چشم پوشی نماید. اما شاه و سپهبد زاهدی خیلی زود خودرا فروختند و بر اساس تحلیل آمریکائیها:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">شاه و نخست وزیر زاهدی در این باره به میزان درخور توجهی آموزش گرفته اند و وزارت تبلیغات شان میکوشد تا این حقائق را برای ایرانیها شرح دهد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">به هر روی در اکتبر ۱۹۵۴ گفتگو ها برای برپایی یک کنسرسیوم از شرکتهای نفتی به سرانجام رسید و یک شرکت نگاهدارنده holding company بنام شرکت کنندگان نفت ایران the Iranian Oil Participants -IOP تشکیل شد. شرکت ملی نفت ایران مسئول نگاهداری پالایشگاه ها شد ولی کنسرسیوم یا شرکت IOP مدیریت و عملیات خرید و فروش و توزیع نفت ایران را در بازارهای جهانی را بر عهده گرفت. در این شرکت بریتیش پترولیوم ( یا شرکت پیشین نفت ایران و انگلیس) ۴۰ در صد سهام کنسرسیوم را داشت رویال داچ شل ۱۴ درصد، گلف ۸ درصد و کمپانی نفت فرانسه ۶ درصد Compagnie Francaise des Petroles و شرکتهای نفتی آمریکایی ۳۶ درصد. </span></div>
<div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif;">
<br /></div>
<div dir="ltr" style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; text-align: left;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<br /></div>
</div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8Ejsmgfh6w_-kNGpM1REiH0WM3Pjpo3LFlqtqRhN7HG49H17SdC5JhkXcPiTvaro8OFfnx_NM0tn80oTZmR0UecQAosRrSWer1MubJzRY6lIh9lLHrR5ZRsnHEFmziu3YtOB0sgqRQzc/s1600/a.Jpeg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-decoration: none;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8Ejsmgfh6w_-kNGpM1REiH0WM3Pjpo3LFlqtqRhN7HG49H17SdC5JhkXcPiTvaro8OFfnx_NM0tn80oTZmR0UecQAosRrSWer1MubJzRY6lIh9lLHrR5ZRsnHEFmziu3YtOB0sgqRQzc/s1600/a.Jpeg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 5px; position: relative;" width="255" /></a></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">متن سخنرانی ابتهاج در دانشگاه تهران در بارۀ برنامه ریزی- به نویسندگی مهندس طرفه </span><br />
<table><tbody>
<tr><td><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyRzGtGLCzTFTM16jmj0kRG9YYb3WakgUTCgDsUhBw2jcXrwFgD28wQa5avAKw_cjCCK37GqyeUrUQq_AoYnAOZyMmZ9HCQxlMRrOseJ0E-4nVrvYrV4LNVkICn2zJp9572tAr8lUnDJA/s1600/%D8%A7%D8%A81.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyRzGtGLCzTFTM16jmj0kRG9YYb3WakgUTCgDsUhBw2jcXrwFgD28wQa5avAKw_cjCCK37GqyeUrUQq_AoYnAOZyMmZ9HCQxlMRrOseJ0E-4nVrvYrV4LNVkICn2zJp9572tAr8lUnDJA/s1600/%D8%A7%D8%A81.jpg" width="203" /></a></div>
</td> <td><br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAlUv2Mvs7ccKlECBeB1ZEWO-XesqnshIDjNG-SY8bsgx3hcQkwcHthW-5zVUdYUK8AqPOoEEm7Cx5bkp3K2su-jWSTMLAhm1FP2XBOV38F20afMwuffLWeFIycBb1_b7E4Nv12V1zz-4/s1600/%D8%A7%D8%A82.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAlUv2Mvs7ccKlECBeB1ZEWO-XesqnshIDjNG-SY8bsgx3hcQkwcHthW-5zVUdYUK8AqPOoEEm7Cx5bkp3K2su-jWSTMLAhm1FP2XBOV38F20afMwuffLWeFIycBb1_b7E4Nv12V1zz-4/s320/%D8%A7%D8%A82.jpg" /></a></td> <td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiE5DF91SqBbD3N3oRwKPiHDyMpKeUJ-D1El3sehEhMn6-lb30KDO-DcEGLkqkZ4VUpDx9KTqYWVuvChD6bIoQBMArsufZY_suiWlwRjwrh6Dv7KvLsz04geebQYE_8m1f1gpoxYU_pEuY/s1600/%D8%A7%D8%A83.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiE5DF91SqBbD3N3oRwKPiHDyMpKeUJ-D1El3sehEhMn6-lb30KDO-DcEGLkqkZ4VUpDx9KTqYWVuvChD6bIoQBMArsufZY_suiWlwRjwrh6Dv7KvLsz04geebQYE_8m1f1gpoxYU_pEuY/s1600/%D8%A7%D8%A83.jpg" width="204" /></a></td> </tr>
<tr> <td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgltgwIyUFbGqsuod44Ykvv2pwZDYaruiqpzm2jJk6JZaWgTi4lZ4ZXmdiFRm1pruezbe9Mu6TuFz5TTE9K4sL2fGBfDaZewBq1AtndC3Y8vz5-QzCHYc8c5h8SirsdR7Sh1e5NlbvRo2M/s1600/%D8%A7%D8%A84.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgltgwIyUFbGqsuod44Ykvv2pwZDYaruiqpzm2jJk6JZaWgTi4lZ4ZXmdiFRm1pruezbe9Mu6TuFz5TTE9K4sL2fGBfDaZewBq1AtndC3Y8vz5-QzCHYc8c5h8SirsdR7Sh1e5NlbvRo2M/s1600/%D8%A7%D8%A84.jpg" width="203" /></a><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
</td> <td><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPUhrPLhLxweZiiqse9K2wjJN_9U58jiGKb6VRw2ZN7HztRuLJzW6pDI78cvePL8n_nURihCN2bNbm8ePWYA88wlrc2ElAQ9ZQFr-BPGUWY6zm2mGuFetU2acVGuqu2-SwkL_pnhS3PEk/s1600/5.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPUhrPLhLxweZiiqse9K2wjJN_9U58jiGKb6VRw2ZN7HztRuLJzW6pDI78cvePL8n_nURihCN2bNbm8ePWYA88wlrc2ElAQ9ZQFr-BPGUWY6zm2mGuFetU2acVGuqu2-SwkL_pnhS3PEk/s1600/5.jpg" width="209" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
</td><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbgYsEkdDpTw2opYjr5rcRtwa_fAAihFz1dk7OOGQLV0VGkIeRwXmpXNjgMCdkkPRXcFCvrQfr3SLgirAkQ-mff7YiDQYX9jfh_GhBMV6eQDSrmiJEykEf10ZVj0ikfGAyBUuZmpbj8Fs/s1600/%D8%B4.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbgYsEkdDpTw2opYjr5rcRtwa_fAAihFz1dk7OOGQLV0VGkIeRwXmpXNjgMCdkkPRXcFCvrQfr3SLgirAkQ-mff7YiDQYX9jfh_GhBMV6eQDSrmiJEykEf10ZVj0ikfGAyBUuZmpbj8Fs/s1600/%D8%B4.jpg" width="202" /></a> </td> </tr>
</tbody></table>
<br />
<br /></div>
<div>
<div dir="rtl">
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> مسخرگی این موافقتنامه در این بود که عربستان سعودی با همۀ جمعیت ناچیزش بنابر اسناد آمریکایی در آمد سالانه ای برابر ۲۰۰ میلیون دلار از نفت داشت ولی ایران می بایست به درآمدی معادل ۱۰۰ میلیون تا ۲۰۰ میلیون دلار تن در میداد. یعنی صادرات روزانه ئی میان ۴۰۰ تا۸۰۰ هزار بشکه نفت در روز و تازه تحقق این میزان درآمد در صورتی بود که اگر ایران با توزیع کنندگان عمده قرار داد بست. اما اگر ایران می خواست به صورت مستقل با واسطه های کوچک معامله نماید تولیدش به ۱۰۰ هزار بشکه درروز با درآمدی برابر با ۲۰ میلیون دلار کاهش می یافت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">نکتۀ جالب اینست که درآمد خالص مورد نیاز ایران برای ثبات اقتصادی به ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده میشد. یعنی میزان درآمد نفت دریافتی درست به اندازه میزان نیاز ایران ارزیابی شده بود و البته با نشان دادن در باغ سبزی که اگر خوب رفتار کنید درآمدتان ممکن است تا به اندازۀ عربستان سعودی بالا برود! و این در شرایطی بود که پالایشگاه آبادان که پیش از بحران نفت نیم میلیون بشکه در روز تولید داشت پس از بسته شدن نیاز به ۳۰ تا ۶۰ میلیون دلار هزینه برای باز شدن داشت. و افزون بر آن اینکه برای تعمیر لوله ها و مخازن نگاهداری نفت به سرمایه گذاریی اضافی معادل ۴۰ تا ۸۰ میلیون دلار نیاز بود.</span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">در این هنگام بود که آقای ابتهاج را از صندوق بین المللی پول IMF به ایران آوردند تا به آوند پوششی باشد برای برنامه ریزی های بنیاد فورد در زیر نظارت سازمان سیا برای مبارزه با کمونیزم. که همانگونه که خواهیم دید، قرار بود با برنامه ریزی های مشاورین دانشگاه هاروارد به رهبری اد میسون برپایه های نگرش های بیزل و روستو و میلیکان در سازمان اطلاعات سیا انجام گیرد. البته ابتهاج در باره ی آمدنش به ایران بگونه ای سخن میگوید که گویی پس از کودتای شاه او به سرخود تصمیم گرفته بود که به ایران بیاید و کاری کند که درامدهای نفت به هدر نرود! و ایشان چنین می نمایانند که نه کنسرسیوم نفت و نه بانک جهانی و نه سفارتهای آمریکا و انگلیس و نه سازمان سیا، که این همه در باره ی برنامه های توسعه در ایران برای مبارزه با کمونیزم نگران بود، هیچکدام در طرح ریزی برنامه ها نقش داشته اند. ایشان می نویسند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">با کودتای سال ۱۳۳۲ و با عقد قرارداد نفت و روشن شدن میزان درآمدهای سالیانه ایران از محل آن ، و با توجه باین فکر که عقیده داشتم درر آمد نفت باید صرف عمرانی کشور شود و نباید آنرا برای هزینه های جاری مملکت بکار برد، تصمیم قاطع گرفتم که به ایران بازگردم و تمام هم خودرا صرف این کنم که در آمدهای حاصل از فروش نفت تلف نشود. (...) </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">سه روز پس از مراجعتم به دیدار شاه رفتم و دلایل خود را برای بازگشت شرح دادم. به او گفتم که من آمده ام موی دماِغ کسانی باشم که قصد دارند در آمد نفت را تلف کنند، و با همه قوا در هر موقعیتی که باشم با آنها خواهم جنگید. درآمد نفت باید صرف عمران این مملکت شود و حق نیست که این فرصت خداداد با ندانم کاری ها و بی مسئولیتی ها از بین برود. شاه در جواب من گفت برای شما دو کار در نظر گرفته بودیم یکی شرکت نفت و دیگری سازمان برنامه. نفت را در هر حال خارجی ها اداره خواهند کرد، بنابر این بهترست به سازمان برنامه بروید. گفتم اعلیحضرت من هیچ وقت فراموش نکرده ام با چه طرز زننده ای از بانک ملی برکنار شدم. بامن بدتر از یک خانه شاگرد رفتار کردید. من همان ابتهاج هستم و عوض نشده ام . میدانید که اوامرتان را کورکورانه اجرا نخواهم کرد. شاه تا پشت گوشش سرخ شد و من ادامه دادم که میایند، به عرضتان میرسانند که شما شاه هستید پس این آدم چه میگوید؟ یک دفعه، ده دفعه ، بالاخره در اعلیحضرت اثر خواهد کرد. آیا فکرش را فرموده اید؟ شاه گفت میخواهم پول نفت دست کسی باشد که تحت نفوذ احدی قرار نگیرد. شاه جواب مرا ، همانطور که عادت او بود، بدین نحو، بطور غیر مستقیم داد. گفتم نخست وزیرتان چه نظری دارد؟ جواب داد او کاملاٌ موافق است. اما بهترست خودتان هم با او ملاقات کنید . گفتم بسیار خوب، البته یک شرائطی هم دارم . شاه گفت شرایطتان را بگوئید . گفتم اول باید بروم شازمان برنامه را مطالعه کنم آنوقت شرائطم را عرض خواهم کرد. گفت پس این موضوع را با نخست وزیر مطرح کنید.</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">البته ابتهاج می توانست با شاه بدینگونه سخن گوید چون توپش به پشتیبانی سیا و بانک جهانی و انگلیس پر بود. به هرروی پس از کودتای سیا وشاه در براندازی مصدق، آمریکا تصمیم گرفت در دادن وام به ایران تسریع نماید به این منظور در ۱۲ اکتبر ۱۹۵۴ نشستی در وزارت خارجه آمریکا با شرکت آقای یوجین بلاک رئیس بانک جهانی و ژنرال گلن ادگرتون Glen Edgerton مدیر عامل بانک صادرات وواردات آمریکا در باره بررسی امکان شرکت بانک جهانی در پرداخت وامی به ایران ترتیب داده شد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در این جلسه ویلیام باکستر William Baxter معاون وزارت خارجه اظهار داشت که بباور وزارت خارجۀ آمریکا دلایل متقن سیاسی و عوامل روانی ضرورت اعطای یک بسته کمک که شامل پرداخت وامی اساسی به ایران باشد را ایجاب می نماید. بر پایه ی نظر همۀ مقامات رسمی آمریکا در تهران موافقتنامۀ نفت فضای مساعدی را برای پیوند دادن محکم ایران به غرب بوجود آورده ست. اینک که همه چیز بر وفق مراد پیش میرود این به پیش </span><span style="font-size: large;">شتاب</span><span style="font-size: large;"> را می باید حفظ نمود. با این همه حداقل سه سال طول خواهد کشید تا درآمدهای نفتی ایران به فراوانی برسد و این درآمدها در سال نخست حتی کفاف نیازهای بودجۀ جاری ایران را نخواهد داد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">یوجین بلاک خواست از فرصت استفاده کند و ناخشنودی خود را از اینکه بانک صادرات پای خویش را توی کفش بانک جهانی میکند ابراز دارد بنابراین گفت که از دید او </span><span style="font-size: large;">باید </span><span style="font-size: large;"> به این پرسش </span><span style="font-size: large;">پاسخ</span><span style="font-size: large;"> داده شود که چگونه بانک جهانی می تواند داخل این تصویر شود البته <i><b>اگر</b></i> که واردشود! </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">بنابر اطلاعات او تعهدات مالی غیر مسئولانه ای ازسوی مقامات مختلف ایرانی به عهده گرفته شده است که شاید هیچ مطابقتی یا با نیازهای ایران ویا با توانائی کشور در بازپرداخت آنها ندارند . بنا به گفتۀ بلاک، علی اصغر ناصر رئیس بانک ملّی ایران به او گفته بود که او از ۵۲ میلیون دلار تعهدات مالی ناهماهنگ شده باهم خبردارد و ناصر درشگفت نخواهد شد اگر با خبر شود که ۵۰ میلیون دلارتعهد دیگرهم باشد که او درباره اشان هیچ آگاهی ندارد! </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">بنابراین بلاک از وام سّد کرج که بانک صادرات به ایران داده بود تلویحاً انتقاد میکرد و با همۀ دشواری هایی و کار شکنی هایی که با نک جهانی برای پروژه های ثورنبرگ بوجود آورده بود بلاک مدعی شد که بانک جهانی اطلاعات کمی در بارۀ ایران دارد و این بانک پروژه های ایران را بررسی ننموده است تا ببیند آیا توجیه اقتصادی دارند یانه و بنابرین قادر بپرداخت وام نخواهد بود مگر اینکه ایران بوضعیت اقتصادی خویش سامان دهد و وکنترل مؤثری را روی هزینه هایش اعمال نماید. سپس او در بارۀ پیشنهادِ </span><span style="font-size: large;">وام</span><span style="font-size: large;"> صد میلیون دلاری به ایران سئوال نمود وپرسید که آیا دولت آمریکا در این باره </span><span style="font-size: large;">قولی </span><span style="font-size: large;">به دولت ایران داده است ؟ و البته تأکید نمود که چنین قولی هیچ استلزامی را برای بانک جهانی، که یک سازمان بین المللی است، ببار نخواهد آورد. هربرت هوور دستیارمشاوردالس وزیر امورخارجه گفت آمریکا هیچگونه تعهدی در این باره به ایران نداده ست ولی سیاستش بر آنست که به ایران یاری کند. هرچند برخی از مؤسسات آمریکائی مانند بانک صادرات وواردات در صورتی که سیاست آمریکا براین باشد که چنین کمکی موافق منافع آمریکاست، و اگر این کمک داده نشود آن کشور از دست خواهد رفت، </span><span style="font-size: large;">میتوانند کمکهایی را ارائه دهند</span><span style="font-size: large;">. او افزود ایران اینک بهترین نمونه از کشوریست که می باید حفظ شود . اگر امیدهای مردم ایران برای بهبود سریع، هرچند هم که بگزافه باشد، پس از امضای قرارداد نفت برآورده نشود این امکان جدی وجود دارد که ایران بدامن اقمار شوروی بیفتد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">بلاک پاسخ داد که اگرسیاست آمریکا اینست او دیگر چیزی ندارد که بگوید والبته در اینصورت بانک جهانی نمیتواند با چنین کمکی همکاری نماید. ولی او نگرانی خود را از این امر ابراز نمود که چنین سیاستی موجب برقراری پیشینه های خطرناکی خواهد شد زیرا به ایران و کشورهای دیگر این تصور را الغا خواهد نمود که می توانند وامهای بلند مدتی را برای توسعه از منابعی بجز بانک جهانی که به این منظور برپا شده است دریافت نمایند. او همچنین نگرانی خودرا از عاقلانه بودن اینکه بازپرداخت وام بدرآمدهای نفتی پیوسته شود ابراز نمود. وزارت خارجه با این امر</span><span style="font-size: large;">موافقت نمود </span><span style="font-size: large;">که وام پرداختی به ایران به درآمدهای نفتی پیوند زده نشود . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی قرار بر این شد، که </span><span style="font-size: large;">برای کنترل هزینه ها، </span><span style="font-size: large;">دادن وام مشروط بشود به تشکیل کمیته ای در ایران؛ مرکب از دکتر امینی وزیر دارائی ، ابتهاج مدیرعامل سازمان برنامه علی اصغر ناصر رئیس بانک ملی ، و وزیر اقتصاد که هنوز تعیین نشده بود. ژنرال ادگرتون اظهار داشت که این پیشنهادات از دید بانک صادرات وواردات ارضا کننده است. او برای اینکه یوجین بلاک را در مقابل عمل انجام شده قرار دهد گفت، بانک صادرات همَکنون </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">از دولت</span><span style="font-size: large;"> ایران </span><span style="font-size: large;">تقاضای وامی به میزان ۵۳ میلیون دلار دریافت نموده است. در این مورد سد کرج بخاطر اهمیت سیاسی و اقتصادیش در رده خاصی قرار دارد و کارها و مهندسی آن هم اینک در مرحله ای بس پیشرفته است. </span></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"><br />
</span> </div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> فردای آنروز در تلگرامی که از سوی کفیل وزارتخارجه آمریکا به سفارت آمریکا در تهران مخابره شد. بسته بندی کمکهای مالی آمریکا به این شرح اعلام شد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(ا) ۸/۵ میلیون دلار کمک فنی</span> .</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(ب) ۱۳ میلیون دلار کمک توسعه که با بند الف بکاربرده شود.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(پ) ۱۲/۸ میلیون دلار کمک بودجه از محل منابع ادارۀ عملیات خارجی برای مابقی سال که ۵ میلیون دلار آن بفوریت واریز خواهد شد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(ت) ۸۳ میلیون دلار کمک بودجه وتوسعه که شامل ۱۸ میلیون دلار برای سد کرج است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">همۀ این کمک ها بصورت وام بود بجز: ۸/۵ میلیون دلار در بند (ا) و ۱۲/۸ میلیون دلار دربند (پ) و ۱۱ میلیون دلار از ۱۳ میلیون دلاردر بند (ب). تلگرام در بارۀ نگرانی بسیاربانک جهانی و دیگر مسئولین در بارۀ ناهماهنگی و عدم کنترل هزینه ها در ایران به سفیر هشدار میداد و این بسته بندی کمک را مشروط به داشتن انضباط مالی و تشکیل کمیتۀ نظارت یاد شده در بالا برای کنترل هزینه ها قلمداد میداشت. بنابراین تلگرام:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> " این ترتیبات به تمایل ابتهاج برای ایجاد مسیر ی در جهت توسعه اقتصادی با در نظر داشتن هزینه ها ی دولت کمک خواهد بود".</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> در تلگرام همچنین تصریح شده بود که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> "همۀ وامهای توسعه از سوی آمریکا و موسساتش ، به استثنای ۱۸ میلیون دلار برای سد کرج، که پروژه ایست که قاعدة می بایست از سوی وامی از بانک جهانی تأمین میشد، محدود به خرید کالا و خدمات برای پروژه ها و برنامه هایی سودمند است که باید به نتایجی سریع بنفع ایران منجر شوند. ما بقی پروژه های توسعه می بایست با بانک جهانی مورد مذاکره قرار گیرند" </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;">البته مقصود از بافت این نوشته این بود که سفارت به ابتهاج و دولت انگلیس اطمینان دهد که ایران ازین پس با بانک جهانی طرف خواهد بود و در این بسته بندی کمک فقط ۱۸ میلیون دلار بانک وام صادرات برای سّد کرج دست نخورده باقی مانده است هرچند آن وام نیز قاعدة باید از بانک جهانی می آمد که بتواند از اصراف هزینه در خرید کالاها و خدمات آمریکایی جلوگیری نماید ولی خب کاریست که شده است و بلااقل شاه و زاهدی و ابتهاج که دلشان می خواست که یک بنای باشکوه و چشمگیر در نزدیک پایتخت داشته باشند به آرزویشان میرسند حتی اگر با پول آن پروژه میشد بسیاری از پروژه بار آورتری را در صنعت و کشاورزی برپا نمود. علی ایُّحال مابقی وام در بند (ت) یعنی ۶۹ میلیون دلار می باید از بانک جهانی به وام گرفته شود .</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> پس از دریافت این تگرام لوی هندرسن </span><span style="color: #333333; font-family: "merriweather" , "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: 15px;">Loy Henderson</span><span style="font-size: large;"> سفیر آمریکا که نگران سوء استفاده زاهدی و دیگر بند و بستچی ها در کابینه ی او بود در تلگرافی در ۱۵ اکتبر ۱۹۵۴ به وزارت خارجه گزارش داد که پس از بازگشت آقای وارن به تهران آنها باهم در بارۀ تاکتیکی که چگونه می باید دولت ایران را وادار به پذیرش شرایط قید شده برای وام نمایند تبادل نظر نموده اند و به این نتیجه رسیده اند که باید از سپهبد زاهدی بخواهند که او نامه ی تضمینی، که آنها از سوی وی نوشته بودند، را امضا نماید. هندرسون متن نامه را، پیش از فرستادن به زاهدی، </span><span style="font-size: large;">برای تصویب</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">به وزارتخارجه آمریکا فرستاده بود که وزارت خارجه با اصلاحاتی آنرا تصویب نمود و به سفارت باز پس فرستاد تا به زاهدی ارسال شود. متن نامه پس از اصلاحات بشرح زیراست:</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<br /></div>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آقای سفیر عزیز: من شما را ارجاع میدهم به مذاکرات اخیرمان در بارۀ کمکهای اضافیِ فنی، اقتصادی و مالی که دولت آمریکا اینک آماده است به دولت ایران گسترش دهد. خواهشمندم برای این نشانۀ علاقمندی آمریکا به یاری دادن به ایران، در این شرایط حساس، تا هنگامیکه در آمدهای نفتی به اندازه ای قابل ملاحظه آغاز جاری شدن به ایران نماید و ایران در وضعیتی قرار گیرد که مسئولیت کامل مالی را برای توسعه خویش و دیگر ضروریات بعهده گیرد </span><span style="font-size: large;">سپاس دولت مرا </span><span style="font-size: large;">بپذیرید</span><span style="font-size: large;">.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">طبیعتاً مذاکرات ما در بارۀ کمک پیشنهادی شامل ملاحظاتی بود در بارۀ نیت دولت ایران، نه تنها در بارۀ بکارگیری کمکهای مالی آمریکا که در دسترس قرار خواهد گرفت، که همچنین در بارۀ بکارگیری منابع ایران، بگونه ای که موثرترین نتایج را از همۀ منابع مالی منجمله کمکهای آمریکا، ببار آورد . همانگونه که میدانید دولت ایران در بارۀ برنامه ها و سیاستهایی که می باید در زمینۀ اقتصادی بر مبنای اجرای موافقتنامۀ نفتی با کنسرسیوم بیت المللی دنبال نماید بدقت اندیشیده است. با دریافت اهمیت به حرکت آوردن و بیشترین استفادۀ مؤثر از منابع مالی در خلال دورۀ حساسی که در پیشِ روی ماست دولت ایران قصد آن دارد که سیاستهای مندرج در زیر را برای اجرای برنامه های توسعه دنبال نماید؛ </span><span style="font-size: large;"> </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">(ا) . دولت ایران قصد آن دارد که راههای مناسبی برای سیاستهای که هم اینک برای افزایش درآمدهای جاری بنیاد گرفته اند را پیگیری نماید و آنها را به مصرف بودجه در رابطه با برنامه ها بکار گیرد. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">(ب) برای بهترین کاربرد منابع در دسترس اقتصاد ایران و برنامه ریزی منظم و اجرای برنامۀ توسعه ، دولت ایران قصد دارد به وسیلۀ کمیتۀ هماهنگی دهندۀ متناسبی، متشکل از مقاماتِ مسئول، سطح هزینه های دولتی منظور در بودجه و مقاصد توسعه یی را سرپرستی نماید و بر علیه هزینه هایی که در این منظور با نیازهای مرجح اقتصادی </span><span style="font-size: large;">هماهنگ </span><span style="font-size: large;">نیستند پاسداری نماید. </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">(پ) در امتداد همین راستا ها کمیته مزبور همچنین خواهد کوشید که همۀ منابع ارز خارجی ایران را محفوظ بدارد و بیشترین استفاده کارآیانه را با مدیریت این منابع به نحوی بنماید؛ که</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(۱) توسعۀ اقتصادی منضبطی را پشتیبانی و تسهیل نماید؛</span> </blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: "times new roman"; text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">(۲) واردات خصوصی و دولتی را در سطحی محدود نماید که به نحوی مدّلل به ارز فراهم شده درآیندۀ بلندمدت وابسته باشد و با پذیرش نامحدود کمکهای خارجی مورد نیاز</span><span style="font-size: large;"> منابع آتی را در شمول </span><span style="font-size: large;"> تعهدات زیاده از حد واقع ندارد</span><span style="font-size: large;">.</span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;">ایران به آوند یک عضو صندوق بین المللی پول ، البته، در انطباق با دستورالعملهای آن پیش از هرگونه تغییرات مؤثر در نرخ ارز با صندوق مشاوره خواهد نمود.</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;">به هردید، پس از ۱۹ ماه شاه سپهبد زاهدی را برکنار نمود . </span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">به گفته ی سفیر آمریکا لوی هندرسن : من به شاه گفتم شایعاتی در شهر پراکنده ست که او و زاهدی در باره ی ارتش دیدی سازگار ندارند. و گفته می شود از یک سو زاهدی بدون رایزنی با شاه در ارتش اقداماتی میکند و از سوی دیگر شاه او را نادیده گرفته و بدون آگاهی زاهدی به ستاد ارتش مستقیماٌ فرمان صادر می کند. حزب توده و سایر دشمنان شاه و زاهدی بدون تردید از این رویدادها بسیار خوشنود هستند و در پراکندگی بیشتر این شایعه ها سخت میکوشند . شاه گفت اگر زاهدی خوب بفهمد که نباید کاری به ارتش داشته باشد هیچ موردی برای این اختلاف نظر و حتی شایعه ای در باره ی این اختلافات پیش نخواهد آمد. برای زاهدی خیلی دشوارست که بفهمد که به عنوان یک نخست وزیر باید فراموش نکند که او اینک یک غیر نظامی است ودیگر افسر ارتشی نیست. او کاملا مایل است که زاهدی با او شخصاٌ و محرمانه در باره ی ارتش صحبت کند، ولی حاضر نیست که با دادن اجازه به نخست وزیر که به آشکار در باره ی امور ارتش توصیه بنماید برای اینگونه مدا سابقه ایجاد نماید . </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">به هر روی، شاه دائماٌ از زاهدی به هندرسون شکایت میکرد و به عناوین مختلف دلیل میاورد که می بایست او را برکنار نماید. اما وزارت خارجه آمریکا و خود سفیر دلیل میاوردند که تا مذاکرات نفت به نتیجه نرسیده است صلاح نیست که نخست وزیر تغییر کند. چون هیچ کس را به قدرت زاهدی که به تواند آن مذاکرات را به فرجام برساند نمی توانستند پیدا کنند. از سوی دیگر برای اینکه موافقتنامه ی نفت قانونی باشد آمریکایی ها فشار میاوردند که انتخابات بر پا شود. زاهدی میگفت در آن شرایط به صلاح نیست که انتخابات جدیدی صورت بگیرد زیرا او می تواند با مجلس فعلی کار کند . شاه به هندرسون گفت با انتخابات مشکلی ندارد ولی آیا بهتر نیست که انتخابات "مدیریت" supervised بشود. هندرسون به او گفت در صورتیکه نمایندگان </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"مدیریت" شده از سیاستمداران کهنه کار و فاسد نباشند و از جوانانی که مایل به پیشرفت مملکت و مقابله با کومونیزم باشند او اشکالی در </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"مدیریت" انتخابات نمی بیند. زاهدی و شاه هردو لیستهایی برای </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"مدیریت" تهیه می کنند و لیستهاشان را با هم مقایسه می کنند و سرانجام پس از انتخابات هندرسون در گزارش ۷ ژانویه ۱۹۵۴ خود می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در میان منتقدین انتخابات رئیس ستاد ارتش (سرلشگر) باتمانقلیچ ... روز سوم ژانویه علا (وزیر دربار) به من گفت که باتمانقلیچ با لیست بلند و بالایی از شکایت ها نزد او آمده است. اوبر آن بود که زاهدی سرگرم توطئه ای برای کنترل نیروهای مسلح ، مجلس و نهادهای دولتی و سپس براندازی شاه است. زاهدی در انتخابات تقلب مبکند تا کاندیداهای طرفدار خود و نه طرفدار شاه را به مجلس بیاورد... زاهدی بدون شک جاه طلب است. من به علا گفتم من اطمینان دارم زاهدی می خواهد شاه را تقویت نماید و بر علیه او نیست. زاهدی کاملاٌ آگاهست که دولتش کاملا وابسته به پشتیبانی شاه است. این فاجعه آمیزست اگر که دسیسسه بازی ها موفق شوند میان شاه و زاهدی نفاقی عمیق ایجاد کنند.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> همچنین سیاستمداران ناراضی اتهاماتی میزنند که آمریکائیها "درست مثل انگلیسی ها" لیستهایی تهیه کرده و آنها را در انتخابات قبولانده اند. علیرغم کوششهای ما که در انتخابات خودرا درگیر نکنیم بخش عظیمی از ایرانیان هنایش ما را در انتخاب نماینده ها نقشی قاطع در میشمرند. ما به پیگیری تلاش میکنیم که به مقامات رسمی ایران که بی باورند و از ما کمک می خواهند، بقبولانیم که ما را با انتخابات کاری نبوده ست. به انگلیسها نیز این تهمت زده میشود ، البته نه به اندازه ی ما، که به وسیله ی " نوکرانشان" در انتخابات مداخله کرده اند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته نکته ی جالب دیگر در گزارش های هندرسون اینست که او چندین بار از شاه در دیدارهای مختلف می پرسد :"چرا آدمهای کاردانی مانند ابتهاج" را به کار نگرفته است. و نکته جالب دیگری اینست که در یکی از این دیدارها شاه از هندرسون می پرسد که آیا او فکر می کند انگلیسها در توطئه ای بر علیه او دست داشته اند. و هندرسون با صراحت به او پرخاش می کند که هرگز نباید سعی کند دودوزه بازی کند و میان آنها و دوست و متحد ارزنده شان شکاف ایجاد نماید.</span><br />
<br />
<div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">گیتی نوین: من در بارۀ یوجین بلاک رئیس بانک جهانی خوانده ام که او به شدت ضد کمونیست بود و برنامه کمکهای توسعه را در این راستا بکار میبرد. و البته بانک جهانی هم همیشه سیاستهایی ضد کمونیستی داشته است . مثلاً کاترین گوین </span><span style="font-size: large;">Catherine Gwin</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> مینویسد دولت آمریکا تقاضای کمک مالی و پرداخت وام بانک جهانی به فرانسه ، تا زمانیکه حزب کمونیست فرانسه در دولت شرکت داشت ، را رد نموده بود . </span><span style="font-size: large;"> وفقط</span><span style="font-size: large;"> هنگامیکه کمونیستها از دولت اخراج شدند بانک جهانی پرداخت وامی بمبلغ ۲۵۰ میلیون دلاررا پذیرفت.</span><span style="font-size: large;"> وبنابرین شاید از اینرو بود که یوجین بلاک در جلسۀ وزارتخارجه دعوت شده بود. ولی پرسش من اینست که چگونه دولت آمریکا می توانست بر بانک جهانی فشار بگذارد که مثلاً در سیاستهای سیا برای توسعه اقتصادی سرمایه گذاری نماید. </span></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فرید نوین: دقیقاً و البته بلاک به این راهکارهای </span><span style="font-size: large;">بانک جهانی</span><span style="font-size: large;"> " دیپلماسی توسعه" نام نهاده بود. همانگونه که کاترین گوین </span><span style="font-size: large;">در کتابِ بانک جهانی در نیمۀ نخست صد ساله اش </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 11pt; line-height: 15.6933336257935px;">The World Bank, Its First Half Century </span><span style="font-size: large;">به ویراستاری</span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 11pt; line-height: 15.6933336257935px;"> </span><span style="font-size: large;"> دِوِش کاپور </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;">Devesh </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;">Kapur </span><span style="font-size: large;"> جان لوئیس </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;">John P. </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;"> </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;">Lewis </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;"> </span><span style="font-size: large;">و ریچارد وب </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 11pt; line-height: 15.6933336257935px;">Richard </span><span style="font-family: "calibri" , sans-serif; font-size: 15px; line-height: 15.6933336257935px;">Webb</span><span style="font-size: large;"> نوشته است. و خود بانک جهانی خود بی شرمانه آنرا انتشار داده ست. </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">ایالات متحده در تمام طول تاریخِ بانک بین المللی توسعه و ترمیم (بانک جهانی) بزرگترین سهامدار و پر نفوذ ترین عضو این بانک بوده است. پشتیبانی ، فشار، و انتقاد ایالات متحده از بانک محورمرکزی رشد و تحول سیاستها برنامه ها و شیوه های عمل بانک را تشکیل داده است. (...) ومدیریت ارشد بانک </span><span style="font-size: large;">وقت خویش را</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> بیش از هرکشور عضو دیگر صرف ملاقات و مشاوره و پاسخ به ایالات متحده می نمایند. اگرچه این تبادل نظر در طول سالیان چندان تغیییر نکرده است راهکارهایی که ایالات متحده برای برانگیختن دیگر اعضا به پشتیبانی موضع های خود بکار میگیرد بمقدار قابل ملاحظه ای دگرگون شده ست. "</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">کاترین گوین می نویسد در سالهای نخست یعنی همان سالهایی که وامهای برنامۀ هفت ساله ایران پس از کودتای شاه و سیا در زیر مذاکره بود نفوذ آمریکا بر بانک جهانی " آنچنان فراگیر بود که تفاوت میان تصمیمات و نحوه ی برخورد هیئت مدیرۀ بانک با مواضع وتصمیمات دولت آمریکا غیر قابل تشخیص بود". یعنی در واقع ایالات متحده مقاصدش را بوسیلۀ بانک جهانی به اجرا می نهاد. و باز به نوشتۀ گوین در آن کتاب " ایالات متحده به همه ی نهادهای چند ملیّتی ، از جمله بانک جهانی، به عنوان ابزارهای سیاست خارجی برای بکاربری هدفها و مقاصد ویژۀ خویش نگاه میکرد." </span><br />
<span style="font-size: large;">بنابراین آقای بلاک به جلسۀ وزارت امورخارجه دعوت شده بود که به او گفته شود که نه تنها دیگر می بایست از کارشکنی هایش با پروژه های بانک صادرات مانند پروژۀ سد کرج دست بردارد که بل می باید برای پروژه های دیگر توسعه وام فراهم نماید. والبته در مقابل بانک جهانی می تواند نظارت مستقیمی بر مابقی وامها داشته باشد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: ولی آیا در پس این "دیپلماسی توسعه" هیچ تئوری اقتصادی هم وجود داشت؟</span></div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"><br />
</span> <span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">فرید نوین: بله یک سری تئوری هایی مانند لحاف چهل تکه سرهم شده بود که اینک بی اعتباری آنها به اثبات رسیده است. و من در بارۀ انها در جای خود صحبت خواهم کرد. ولی در اینجا به این اکتفا می کنم که بگویم که وقتی در نوامبر ۱۹۵۳ آیزنهاور به ریاست جمهوری انتخاب شد گونه ای دودستگی در میان دست راستی های آمریکا وجود داشت. دستۀ انزواطلبان که طرفدار اقتصاد بازار آزاد و مخالف دخالت های دولت در امور اقتصادی بودند در کابینه آیزنهاور وزیر خزانه داری جرج همفری را داشتند که بشدت مخالف تئوری های توسعه بود و وامهای خارجی دوجانبه و چند جانبه مانند وامهای بانک صادرات و واردات آمریکا و یا بانک جهانی را بکلی بی اثر میدانست. اما جمهوریخواهان ایالت های شرقی آمریکا که اکثراً وابسته به بانکها ودیگر بنیادهای اعتباری و مالی هستند براین عقیده بودند که تنها راه مبارزه با کمونیزم توسعه اقتصاد مصرفی در کشورهای در معرض خطر ست. البته خود آیزنهاور و برادران دالس نیز بیشتر به این سیاستها متمایل بودند. والت روستو که تئوری مراحل پنجگانه رشد را وضع نمود شاید مهمترین تئوریسین در این گروه بود که به همراه پروفسور دیگری بنام ماکس میلیکان هردو شاگردان ریچارد بیزل بودند که مدتی بنیاد فورد را اداره مینمود که درواقع پوششی بود برای فعالیتهای سیا و بیزل خود پس از چندی از بنیاد فورد به سازمان سیا پیوست. میلیکان هم از استادان دانشگاه اِم آی تی بود که برای سیا کارهای تحقیقاتی میکرد. والت</span><span style="font-size: large;"> روستو در کتابش بنام "توسعه: اقتصاد سیاسی بلندمدت مارشال" می نویسد. </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> در پائیز سال دوم تحصیلاتم در دانشگاه (۱۹۳۳) پس از آشنائی سرمستی آورم با جامعه های پویای درگیرشده در طغیانی انقلابی در مسیر سمینارهای آزاد هفتگیِ تئوری اقتصاد مدرن قرار گرفتم که آموزگار آن ریچارد اِم بیزل بود که بتازگی از تحصیل فوق لیسانس در دانشکده ی اقتصاد لندن </span><span style="font-size: large;">London School of E</span><span style="font-size: large;">conomics </span><span style="font-size: large;"> بازگشته بود . بیزل در توصیف روشنایی بخش این تئوری ها قدرتی خارق العاده داشت ودارد. چهار دانشجوی دیگر نیز بودند که یکی از آنها ماکس میلیکان بود .</span></blockquote>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> در ۱۹۵۴ ماکس میلیکان و والت روستو برای آلن دالس، در مقاله ای در سری "گزارش وضعیت</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> سیا CIA" درباره ی جنگ سرد، تئوری "مدرنیزاسیون و پروژه های توسعه" را به عنوان </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">حربه ای بر علیه بپا خیزی های مردمی ارائه دادند. همانگونه که دیوید پرایس استاد و محقق مردمشناسی مینویسد</span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> : </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> نوشته های روستو کاملاً روشن میسازد که </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">تئوری مدرنیزاسیون هدف نخستینش در جهان سوم جلوگیری از کومونیزم بود و نه "پیشروی بسوی پختگی درفناوری" و هدفهای تئوری توسعه تنها هنگامی با معنا هستند که در متن سیاسی جنگ سرد به دید گرفته شوند. میلیکان و روستو در "یادداشتهایی در باره سیاست اقتصاد خارجی" </span><span style="color: #545454; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-small; line-height: 12.1333341598511px; text-align: left;">“</span><span style="color: #545454; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; line-height: 12.1333341598511px; text-align: left;">Notes on Foreign</span><span style="color: #545454; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-small; line-height: 12.1333341598511px; text-align: left;"> Economic Policy,”</span><span style="font-size: large;"> برای سیا می نویسند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">درکوتاه مدت میباید کمونیزم را در محاصره داشت. اما در بلند مدت ما باید با همکاری دیگر متحدین خود روی </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">توسعۀ محیطی </span><span style="font-size: large;">تکیه کنیم که درآن جوامعی که بطور مستقیم و یا نامستقیم برای ما آسیب زایند پیشرفت ننمایند. بباور ما دستاوردِ درجه ای از رشدِ مداومِ اقتصادی بخشی ضروری از یکچنین محیط می باشد. (...) آفرینش و نگاهداری یک همکاری مؤثر دنیای آزاد دارای اهمیت ویژه ای برای مقابله برعلیه اردوی کمونیزم است. نخست، موفقیت دنیای آزاد در یاری به کشورهای توسعه نیافته برای انتقال آنان به مرحلۀ "رشدی پاینده" مسکو و پکن را از </span><span style="font-size: large;">این افسون</span><span style="font-size: large;"> که تنها کمونیزم است که می تواند کشورهای توسعه نیافته را دگرریختی دهد محروم میدارد. دوّم اینکه پی ریزی سیاسی بی خطری را برای بنیان تلاش برای مبادلۀ تجاری میان شرق و غرب فراهم می آورد، و اگر که این کشورها برای متحدین غربی ما در دادوستد بازرگانی شرق وغرب بتوانند گزینۀ دیگری بشوند باین معنی که جانشین بلوک شرق بشوند </span><span style="font-size: large;">این </span><span style="font-size: large;">برای ما </span><span style="font-size: large;">حتی یک امتیاز سیاسی نیز در برخواهد آورد</span><span style="font-size: large;">. وسوم اینکه در دنیای آزاد، </span><span style="font-size: large;">اقتصادی کارا </span><span style="font-size: large;">می تواند گزینۀ بس گسترده يی را برای بلوک شرق، بجای چالش پر هزینۀ کنونی، فراهم آورد تا آنها بتوانند هر آنگاه که آمادگی اش را داشته باشند برگزینندَش. </span></blockquote>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiifBNCtOtVfTK_RVJ1r31RaYxCprewhzdM5d9zfPcK783ZR5OvjixPP5PoiWBujVRDYeCHaFdsapkKBIACexdPC1XCl0ZNx2y1HWWRC5x5Ey_jm1UfGAX8oJBFgGbGh4c6DoWyl75HENs/s1600/y.jpG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="131" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiifBNCtOtVfTK_RVJ1r31RaYxCprewhzdM5d9zfPcK783ZR5OvjixPP5PoiWBujVRDYeCHaFdsapkKBIACexdPC1XCl0ZNx2y1HWWRC5x5Ey_jm1UfGAX8oJBFgGbGh4c6DoWyl75HENs/s1600/y.jpG" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: small;"> ازراست به چپ: ماکس میلیکان، ریچارد بیزل، والت روستو و یوجین بلاک</span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<br /></div>
<div>
<span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;"> چنین آمیختن سبکسرانۀ تئوری مدرنیزاسیون و توسعه با سیاستهای اطلاعاتی و جاسوسی سیا البته موجب فساد و ناکارایی وبه هدر دادن منابع مالی فراوانی شد که دیدیم. و به هر روی این افراد بودند که تئوری های توسعه را برای بانک جهانی می نوشتند. البته روستو بعدها برای توجیه شکست این تئوری ها نوشت که" مشکل نگرش دولت آیزنهاور نسبت به کمک های خارجی این بود که شیوه ی عملکردش برای کشورهای درحال توسعه بر اساس تاکتیکهای بودجۀ و نظامی شکل میگرفت و نه بر اساس یک تئوری تاریخ" . بگفتۀ اودر این هنگام نه تنها یوجین بلاک ومیلیکان و بیزل که اشخاص دیگری مانند اِد میسون و سی دی جاکسون</span><span style="text-align: start;"> </span><span style="text-align: start;">C.D. Jackson</span><span style="font-size: large;"> و دیگران نیز روی این تئوری ها کار میکردند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgylySgYqMB_WdekRL3smpm1UMe-R8N5ya6qdUWlOeEuKo2ttRtSBQLyYo3TftDBJa8XubfJQvs5IvwyQxjhIRL1CJqAUeAue6fPPDB_-uQ8d3nFoqFteUAL2EtdqgqKzXa3apbCe3IQFI/s1600/C.D.-Jackson.png" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgylySgYqMB_WdekRL3smpm1UMe-R8N5ya6qdUWlOeEuKo2ttRtSBQLyYo3TftDBJa8XubfJQvs5IvwyQxjhIRL1CJqAUeAue6fPPDB_-uQ8d3nFoqFteUAL2EtdqgqKzXa3apbCe3IQFI/s1600/C.D.-Jackson.png" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> سی. دی. جاکسون</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"> </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">جاکسون از دوستان نزدیک آلن دالس وپرزیدنت کمیته ملّی سیا برای اروپایی آزاد CIA's National Committee for a Free Europe NCFE -- بود . او کارشناس جنگهای روانی بود که در اداره ی خدمات استراتژیک Office of Strategic Services - OSS کار کرده بود. </span><span style="font-size: large;">و </span><span style="font-size: large;">البته همانگونه که </span><span style="font-size: large;"> مورخ آمریکائی بلانش ویزن کوک </span><span style="font-size: large;">Blanche Wiesen Cook</span><span style="font-size: large;"> گزارش میدهد این افراد سازمانهای اطلاعاتی بایکدگر در ارتباطی نزدیک بودند مثلاً دریکی از جلساتی که به میزبانی سی دی جَکسونِ، که در آن هنگام مقام ارشد کمپانی تایم - لایف بود، در ۱۵ و ۱۶ ماه می ۱۹۵۴ در پرینستون تشکیل شده بود، وی پیش از تشکیل جلسه پنج گزارش را برای شرکت کنندگان به عنوان نوشته های ازپیش-خواندنی فرستاده بود ازجمله گزارشی از راکفلر دربارۀ نیاز به برپاساختن یک سازمان توسعه جدا از بانک جهانی بنام صندوق بین الملل توسعه IDF که وامهای پرداختی آن موجب بی اعتباری بانک جهانی نشود. دراین جلسه هر دو رهبر اقتصاد توسعه در دانشگاه MIT یعنی والتر روستو و ماکس میلیکان به همراه ریچارد بیزل از مدیران بنیاد فورد و سیا، رابرت بوئی ازوزارت خارجه، آرتور بورنز رئیس مشاورین اقتصادی رئیس جمهور، آلن دالس رئیس سیا، نمایندگانی از بانک جهانی و ادوارد میسن از هاروارد و هارولد استاسن از ادارۀ عملیات خارجی و تنی چند دیگراز مقامات آمریکائی شرکت داشتند. و ما نقشهایی را که این افراد در برنامه ریزی ایران بازی کردند به مرور خواهیم دید. البته روستو در یکی از زیرنویسهای کتابش به اینکه سازمان سیا هزینه ها ی تحقیقاتشان را می پرداخته اعتراف مینماید اما میگوید: "اگر بخاطر سوئظن و خِساست کنگره آمریکا نبود این مخارج را باید وزارت خارجۀ آمریکا می پرداخت". وگرچه او دربارۀ اینکه برخی دیگر از این هزینه ها را بنیادهای فورد و راکفلر می پرداخته اند نیزخبر میدهد اما در بارۀ ارتباط این بنیادها با سیا ساکت می ماند و البته دربارۀ اینکه چرا برخی از این نوشته ها هنوزسری هستند نیز سخنی نمیگوید. روستو می نویسد: </span></div>
<div style="font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<blockquote class="tr_bq" style="color: black;">
<span style="font-size: large;">اگرچه سیا هیچگاه نکوشید که روی تحلیلهای ما و یا نتیجه گیری های ما که بگونه ای معمول مانند دیگر کارهای دانشگاهی منتشر میشد تاثیر نهد. وحتی وقتی که تحقیق ما نشان داد که چین کمونیست ممکن است به سازمان ملل پذیرفته شود - که این در میانه سالهای دهۀ ۱۹۵۰ </span><span style="font-size: large;">موضوعی ناخوشایند </span><span style="font-size: large;">بود، </span><span style="font-size: large;">پلک چشمی هم برهم نزد.</span><br />
<span style="font-size: large;">. </span></blockquote>
<div style="color: black;">
<span style="font-size: large;"> البته این امری مهم است که در هر بررسی علمی پژوهشگران به خوانندگان گزارشهای خود آگهی بدهند که بودجۀ کار تحقیقی اشان از کجا تأمین شده ست. مثلا اگر کمپانی پژو گزارشی تحقیقی را چاپ نماید که نشان می دهد پژو بی خطرترین اتومبیل جهان است تا چه اندازه می توان به آن باور داشت و یا اگر یک کمپانی داروسازی که در تحقیقی که کرده است فلان دارویش بیش از هر داروی دیگر در زدودن چین و چروک صورت مؤثر بوده است خریدار باید از خود بپرسد که آیا اگر نتیجۀ بررسی بر عکس بود آیا آن گزارش منتشر میشد؟ البته جمهوری خواهان آمریکا که همواره به کمکهای نظامی بیشتر دلبستگی دارند تا به برنامۀ کمکهای فنی گزارشهای روستو را می پسندیدند و ارتباط روستو با آلن دالس و دیگر گروه های امنیتی آنچنان اورا قدرتمند نموده بود که در کابینه های کندی وجانسون نیز او نقشی ممتاز را بازی می نمود.</span></div>
<div style="color: black;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="color: black; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxS93Zp_JErg1BfWNESf0TTEWR4JZT9wYy4VEApT3YLHC5uOGIe6wMBfaSRskbRWIMgh2ftsc0hgntve28IQscNWGMYu1q-WaGvlCY7ddNELBSpUT3kVg3el5baYsisSOkgzyY0_qvVfs/s1600/a.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxS93Zp_JErg1BfWNESf0TTEWR4JZT9wYy4VEApT3YLHC5uOGIe6wMBfaSRskbRWIMgh2ftsc0hgntve28IQscNWGMYu1q-WaGvlCY7ddNELBSpUT3kVg3el5baYsisSOkgzyY0_qvVfs/s1600/a.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">موریس ویلیامز</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: black;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> به هرروی چنین بود که آیزنهاور و برادران دالس بُعدی نظامی را به برنامۀ اصل چهار ترومن افزودند و پرزیدنت آیزنهاور به آوند مبارزه با کمونیزم کمک های نظامی برای پیمان های همکاری منطقه ای مانند پیمان سنتو میان ایران و ترکیه و پاکستان بر علیه دولت روسیۀ شوروی را معرفی نمود. در واقع در همین راستا نامِ ادارۀ همکاری های بین المللی ICA را به آژانس امنیت متقابل MSA تغییر یافت و در ۱۹۵۸ شخصی بنام موریس ویلیامز Maurice Williams , از مأموران سازمان سیاِ و کارشناس شناخت اقتصادی روسیۀ شوروی، به سمت دستیارمدیر برنامۀ </span><span style="font-size: large;">USOM یا هیئت</span><span style="font-size: large;"> عملیاتی ایالات متحده United States Operations Missio</span><span style="font-size: large;">n</span><span style="font-size: large;"> به ایران آمد. ویلیامز در گفتگویی با هاون نورث در ۱۹۹۶ برای انجمن مطالعات دیپلماتیک میگوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<div style="color: black;">
<span style="font-size: large;">میلیکان و روستو در دانشگاه اِم آی تی ارزیابی های رقابت اقتصادی را برای جلب گرایش مغزها و قلبهای کشورهای در حال توسعه برای گزینش میان دنیای آزاد و اتحاد شوروی برپا داشته بودند. من میلیکان را ازپیش در سازمان سیا می شناختم او مرا برای ادارۀ تازۀ تحقیقات اقتصادی استخدام نموده بود. من عضو گروه نیروی گماردۀ </span><span style="color: #6a6a6a; font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; text-align: left;">Task Force</span><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; text-align: left;"><span style="color: #545454;"> </span></span><span style="font-size: large;"> میلیکان برای اصلاح برنامه کمک اقتصادی بودم.</span></div>
</blockquote>
<div style="color: black;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">USOM </span><span style="font-size: large;"> یک برنامه ی بزرگ ۱۰ میلیون دلاری بود که در ریختی مانند اصل چهار و با ۴۰ میلیون دلار بودجه برای حقوق ۳۰۰ نفر کارمند امریکائی در بخشهای کشاورزی ، بارآوری اجتماعی، آموزش، بهداشت، صنعت، اداره و پیوندهای رسانه ئی در ایران به فعالیت می پرداخت. این برنامه ها نطفۀ بوجود آورندۀ سازمان برنامه بود. این برنامه ها ی کمک بگفتۀ ویلیامز از سوی دولت آیزنهاور برای استواری بخشیدن به حکومت شاه و یاری به اقتصادی بود که پس از کودتای شاه در ۲۸ مرداد بسیار نزار شده بود و ازاینرو طرحهای آبادانی گوناگونی بدون بررسی و ارزشیابی کارآیی و درستی اقتصادی آنها در نقاط مختلف کشور تنها از جهت کاربرد سیاسی برپاشده بود. نقشه براین بود که کمکهای فنی و سرمایه ای چشمگیر امریکا به همراه کمک های نظامیَش هرگونه دلبستگی مردم را از شوروی بزداید و از این روبود که در کنار هر وزیر ایرانی یک مشاور آمریکائی گماشته شده بود و ادارات همکاری درشهرهای نه استان از جمله تبریز ، شیراز، سنندج ، مشهد و اصفهان برپا شده بود. پدر خودمن رئیس ادارۀ صندوق مشترک عملیات ویژه آمریکا نخست در رشت و سپس در مشهد بود. بگفتۀ ویلیامز:</span></div>
</div>
</div>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">فعالیت های ما مانند یک روندار تلمبه زدن پول بود برای تامین مالی سریع پروژه ها و فعالیت ها ازطریق ترتیبات حساب ویژۀ یک صندوق مشترک کلی که بگمان من از تجربیات پیشین در آمریکای لاتین گرفته شده بود . پولهایی را که ما در صندوق کُّل مشترک مینهادیم مشترکا از سوی کمیتۀ ویژه ئی از</span><span style="font-size: large;">USOM </span><span style="font-size: large;"> وایران خارج از ساختارهای مالی هردو دولت کنترل می شد. بنابراین در کاربرد این وجوه نرمش پذیری بسیار و بازرسی بسیار محدود بود.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">البته همانگونه که بعداً خواهم گفت آیزنهاور و برادران دالس در وزارت خارجه و سیا برآن بودند که بخش خصوصی و بنیادهایی مانند بنیاد فورد در امور کمکهای اقتصادی نقش اولیه را بازی نمایند . چون بدرستی میدانستند که دخالت کارمندان دولت در این امور نتیجه ای بجز هدر دادن سرمایه نخواهد داشت. البته اینکه چگونه </span><span style="font-size: large;">یک بنیاد خصوصی مانند بنیاد فورد</span><span style="font-size: large;"> می توانست </span><span style="font-size: large;">نقش بازار آزاد را بگونه ای مؤثر و کارا بازی کند، حتی با گرفتن یاری از دانشگاه هاروارد، چندان روشن نبود. باید بخاطر آورد که در آن سالها هاروارد سنگرگاه اقتصاد دانان کینز گرا بود. که باورداشتند دولت می تواند مانند بازار آزاد سرمایه گذاری نماید. البته هنگامیکه سرمایه داری با پول خودش سرمایه گذاری میکند بلطبع از بخطر انداختن سرمایه اش بس ابا دارد اما تجربه نشان میدهد که مامورینی که از سوی دولتها سرمایه گذاری میکنند اغلب بدون دلسوزی برای سرمایه ی کشور و بس بی گدار به آب میزنند زیرا سرمایه از جیب خودشان نیست و به جای اینکه به بهره وری سرمایه بیاندیشند اغلب به فکرجاه و جلال خودشان هستند. حتی در اقتصاد در باره ی این دشواری مبحثی هست بنام دشواری پیشکار Agency Problem .</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هرروی پس از کودتای شاه پروژه های برنامۀ دوم (۶۲-۱۹۵۵) بسوی زیرساختهایی مانند نیرو و آبیاری معطوف شد. آمریکائیها اصرار داشتند که بودجۀ سد کرج برپایۀ درآمد نفت هزینه شود و از برنامه دوم بیرون آید، وبجای آن از محل اعتبارات در دسترسِ بانک صادرات وواردات تأمین مالی شود. زیرا همانگونه که گفتیم، وامهای بانک صادرات برپایه کمک به شرکتهای آمریکائی داده میشد. یعنی کشور وام گیرنده میبایست از شرکتهای آمریکائی مورد نظر آن بانک خدمات و کالاهای مورد لزوم را خریداری نماید. دریاداشتی که جرج آلن George Allen دستیار وزیر امور خارجه آمریکا برای هربرت هوورجونیور .Herbert . Hoover Jr معاون آن وزارتخانه در دوم دسامبر ۱۹۵۵ نوشته است از لزوم یک ارائه نظر دیپلماتیک démarche به شاه دربارۀ سد کرج </span><span style="font-size: large;">هشدارداده شده است</span><span style="font-size: large;">؛ زیرا که بگونۀ تلویحی قرار بود این سد ازمحل درامدهای نفتی اختصاص داده شده به سازمان برنامه برای بازپرداخت وام بانک صادرات ساخته شود، ونه از محل وامهای بانک جهانی. در این هشدار گفته شده است؛ که ما نگرانیم که تصمیم دائر بر عدم استفاده ازاعتبار بانک صادرات برای ساختن سد کرج، در رابطه با تبعیض سازمان برنامه بر علیه منافع شرکتهای آمریکائی، مانند شرکت موریسون -نودسن the Morrison-Knudsen Co سازندۀ سد کرج، باشد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به کوتاه سخن، </span><span style="font-size: large;">آنگونه که از اسناد مذاکرات نفت بر میاید، انگلیسها که از شکستهای پی در پی د ر مذاکرات نفت بسیار ناخشنود بودند -- آنها می خواستند که مقر کنسرسیوم نفت در لندن باشد که در تهران شد، می خواستند رئیس کنسرسیوم انگلیسی باشد که هلندی شد، و سهم شان از ۱۰۰ در صد نفت ایران به ۴۰ در صد از کنسرسیوم کاهش یافته بود -- اینک </span><span style="font-size: large;"> از اینکه در آمد های نفت در چارچوب وام بانک صادرات <i>فقط</i> در آمریکا هزینه شود بسیار آزرده خاطر بودند و میکوشیدند تا با انتقال این وام به بانک جهانی شرکتهای انگلیسی را هم در فروش ماشین آلات و خدمات برای ساختن سد سهیم کنند تا آنها هم از نمد نفت کلاهی داشته باشند. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">باید دانست که در برنامۀ دوم ۸۵ درصد بودجۀ زیربنایی یا ۲۰ درصد کل برنامه برای ساختن سدهای کرج وسفید رود اختصاص داده شده بود. سد کرج بتنهایی ۳۸ درصد بودجۀ زیر بنایی یا ۹ درصد کل برنامه را در بر میگرفت. البته این مرافعه ای میان شرکتهای آمریکائی و اروپایی بود و برای ایران در نهایت تفاوتی نداشت که وام از چه محلّی باشد . برای نمون وام بانک جهانی که با ابداع برنامه ریزی منطقه ای برای ساختن سد دز-- پروژۀ پر هزینۀ مورد علاقۀ ابتهاج و دوستش دوید لیلینتال، David Lilienthal بکار رفت حتی از پروژۀ سد کرج نیز پر هزینه تر و نا بسامانتر بود. لیلینتال رئیس سابق بنگاه درۀ تنسی Tennessee Valley Authority بود که چندی بعد شرکت توسعۀ منابع The Development and Resources Corporation را بنیان نهاد که سازندگی سد دز را بعهده گرفت که شامل برنامه های پر هزینۀ کشت وصنعت در خوزستان بود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"> البته ما در بارۀ ساختن سد دز و نقش ابتهاج و لیلینتال درجای خود بیشتر صحبت خواهیم داشت. و در اینجا تمرکز ما روی ساختن سد کرج است که برپایۀ بررسی هایی که شرکت موریسون-نودسن در ۱۹۴۶ در باره نیروی برق رسانی در ایران انجام داده بود ساختن آن از لحاظ اقتصادی ابداٌ به سود ایران نبود. این بررسی ها به این نتیجه رسیده بود که مهارکردن نیروی آب بوسیلۀ سد بندی باید تا پس از اندازه گیری دقیق شتاب جریان آب رودخانه ها به تعویق افتد. و ایران میباید از منابع سرشار نفت وگاز خود برای تامین نیروی برق برای ۴۴ شهرخود بوسیلۀ موتورهای کوچک سوخت دیزل ویا توربین ها بخاری بزرگتراقدام نماید. پس از آنکه </span><span style="font-size: large;">آقای ثورنبرگ در ۱۹۴۹ به ایران امد و رنیس </span><span style="font-size: large;"> شرکت OCI شد وی شرکت موریسون-نودسن را در استخدام خود نگاهداشت. براساس گزارش کارشناسی این شرکت: در این هنگام دیگر تولید نیرو در کارخانه های متعدد خصوصی برق در ایران نیاز کشور را بر آورد نمی کرد چرا که شبکه های آنها بسیار نامطمئن و هزینه هایشان بسیار بالا بود و بزودی از کارافتاده می شدند. بنابر توصیه شرکت مزبور ایران فعلاً میبایست تعدادی نیروگاه حرارتی به ظرفیت ۲۲۰ مگاوات می ساخت و بدون درنگ بررسی هایی در بارۀ نیرو آفرینی آبی انجام میداد که اگرچه از لحاظ هزینه گرانتر از نیروگاههای نفتی بودند ولی در طول زمان هزینه های ساخت خود را جبران می نمودند. البته میبایست این راهم اضافه نمود که بررسی هزینه وسود این طرحها بسیار ابتدائی بود و به هیچ وجه در باره ی هزینۀ فرصتهای های ازدست رفته Opportunity costs مطالعاتی انجام نشده بود . به این معنا که می توان پرسید که اگر ایران آن نیروگاه های ارزان دیزلی را با نفت فراوان خویش میساخت آیا با پس انداز حاصله می توانست در هنگامی بعد پروژه هایی با بازدۀ بیشتر را آغاز نماید؟ البته ساختن سد هزینه ها ی دیگری نیز برای محیط زیست دارد که میباید بدقت مطالعه شوند مثلاً ساختن سد روی حیوانات و گیاهان محیط زیست اثر منفی خواهد داشت ویا از رساندن کودهای معدنی به زمینهای بارور در پایین مسیر رودخانه جلوگیری می نماید ویا ممکن است موجب افزایش میزان نمک درآب بشود. این هزینه ها می بایست دقیقآً محاسبه میشد وبا هزینه های مشابه در نیروگاه های نفتی مورد مقایسه قرار میگرفت. البته این امکان هم هست که چنین بررسی ها، اگر که بدرستی ودقت انجام میگرفت، ساختن سد را سودآور تجویز می نمود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته در اینجا بحث بر سر اینست که ساختن سد کرج بر اساس مطالعه ای اقتصادی نبود وساختن آن بیشتر بخاطر داشتن یک بنای پر شکوه در نزدیک پایتخت بود چراکه طبق اسناد آمریکائی برای گفتگو وپاسخ به خرده گیری های برخی از کارشناسان در بارۀ این پروژه ادارۀ عملیات خارجی آمریکا The Foreign Operations Administration که مسئول نظارت بر اجرای برنامه های اصل چهار بود درژانویه ی سال ۱۹۵۴ یعنی در زمستان ۱۳۳۳ دربارۀ سد کرج نشستی برای مشاوره ترتیب داد . رئیس این اداره هارولد استاسن Harold Stassen آگاه بود که "هم شاه و هم نخست وزیرش زاهدی فکر می کنند که سد کرج مهمترین پروژۀ اقتصادی در ایران است -- چه به عنوان یک بنای یادبود </span><span style="font-size: large;">ماندگار </span><span style="font-size: large;">و چه از لحاظ منبعی برای آبرسانی و آفرینش نیرو برای تهران و به آوند منبع آبیاری کشاورزی برای نقاط اطراف تهران". ویلیام وارن که در گذشته از برنامه های کم هزینۀ دمکراتها برای آبادانی ایران دفاع می نمود اینک طرفدار سد پر هزینۀ کرج شده بود. از سوی دیگر والکر سیسلر Walker Cisler کارشناسی از شرکت دترویت ادیسون که مشاور ادارۀ عملیات خارجی آمریکا در امور نیروی برق بود برآن بود که نیروی حرارتی را می توان با سرعت بیشتر و با هزینۀ کمتر ببازار عرضه نمود. این دیدگاه مورد تأیید بسیاری از کارشناسان بود . ولی درپایان این نشست هارولد استاسن نتیجۀ نشست را چنین خلاصه نمود که " ما اکنون نمی توانیم گولّه یی ازدلایل منفی را بسوی ایرانیها پرتاب کنیم بدون اینکه انفجاری را موجب شده باشیم. این پروژه ممکنست که بهترین راه چاره نباشد اما در شرایط سیاسی موجود با تحکیم رژیم تازۀ زاهدی و اقتصاد نزار ایران سازگار است . بگفتۀ جان استامباو John Stambaugh یکی از کارشناسان کشاورزی :</span></div>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> " ایرانی ها نفتشان از زمین فواره میکرد، آنها می توانستند نیروی برق را ارزانتر تولید کنند. ساختن این سد خیلی گران تمام میشد. با دیواره هایی کوتاه تر آنها می توانستند دشواری آبیاری برای کشاورزی را چاره کنند. و با ساختن سدی کوچکتر می توانستند دشواری آبرسانی به شهر را نیز حل نمایند. اما شاه آن سد را می خواست و سیاستمردان ایران آنرا می خواستند؛ و ما آن همه پول را هزینه کردیم روی چیزی که فکر میکردیم برنامه ای بیهوده است . اما ما آن برنامه را اجرا کردیم زیرا می خواستیم ایران در تیم ما باشد".</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;">توجه می کنید که این برنامه ریزیی اقتصادی نبود. البته شاید بر حسب تصادف در یک بازسنجی ببینیم که ساختن آن سد کار نادرستی نبوده است، که البته با ارقامی که من دیده ام این بسیار بعید ست، ول اگرهم که شاید این آمارو ارقام موجود درست نباشد باز هم</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">این از منطق ما نمی کاهد که اینگونه تصمیم ها بگونه ای آشفته و نابسامان و هپل هپو گرفته می شد. شاید برای اینکه تا حدی با این جریان آشفته آشنا شویم نگاهی به مذاکرات مجلس در بارۀ سّد کرج آموزنده باشد در ۲۱ مهرماه ۱۳۳۶ آقای عمیدی نوری در جلسۀ ۱۱۹ مجلس شورای ملی در پرسشی از دولت درباره این سد گفت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">سؤال بنده راجع به سد كرج است. سد كرج خیال میکنم یكى از موضوعات بسیار مهمى است كه تبلیغات زیادى هم از بدو شروع به عملى شدنش درباره آن شده و چون بنده معتقد هستم هیچ چیزى مهمتر از تصویب روحیه یك ملتى نیست تبلیغات اگر تطبیق با عمل داشته باشد اثر بسیار عمیقى در احوال مردم خواهد داشت و اگر برعكس تبلیغاتى در مملكتى شد ولى اثرش تطبیق با آن تبلیغات نكرد نمیشود نتیجه مثبت گرفت بلكه برعكس روحیه یك ملتى خراب میشود بنده خودم در موضوع سد كرج وارد بودم به این معنى كه در دولت اسبق وقتى كه تصمیم به این كار گرفته شد نخستوزیر وقت آن روز تیمسار سپهبد زاهدى در هیئت دولت گفتند كه باید این كار عمل بشود حتى بعضى از وزرا گفتند این كار مشكل است و بایستى فرانسویها هم شركت كنند و چه ایشان گفتند كه این کار باید عملى بشود و فعلاً شركت موریسن نودسن آمده است و با یك شرایط مساعد و مناسبى این كار را انجام میدهد و باید تصمیم گرفت كه انجام بشود و به خود من مأموریت دادند و در اداره مركزى دعوت كردم و به مطبوعات گفتم و این کار رفت به مرحله عمل و بعد هم فرانسویها آمدند جلو و نخستوزیر وقت گفت اگر اینها مرد عمل هستند یك سد دیگر را شروع كنند. با همان شرایط موریسن نودسن، كه سد سفیدرود را هم به این جهت گذاشتند به اختیار آنها و فرانسویها هم با همان شرایط حاضر شدند. آن روز ما خیال میکردیم كه این دو كار درعرض هم و با هم جلو میرود و به زودى هم نتیجه میگیریم. سال بعد ۳۳ بود، زمستان ۳۳. این جناب آقاى مهندس طالقانى یك دعوتى كردند از یك عدهای از نمایندگان، كه جناب آقاى امیر نصرت اسكندرى هم تشریف داشتند، رفتیم سد كرج در خدمت خودشان دیدیم كه فعالیتى شروع شده، حتى متهای كه زمین را تا صدمترى میشكافتند نمونههایی میگرفتند كه به بینند چه جور است، این را با هواپیما از آمریكا آورده بودند، و خود آقاى مهندس طالقانى هم، فراموش نمیکنم، ایشان فرمودند كه در این مملكت باید كار نشان داد. نشان دادن كار اینست كه بعضى از این برنامههای عمرانى اساسى عمل شود. و سد كرج از این مسائلى است كه ایشان فرمودند و فرمودند سه سال و نیم دیگر این کار تمام میشود. آن روز ایشان به من فرمودند، آقاى امیر نصرت اسكندرى هم قطعاً یادشان است، ایشان فرمودند كه سه سال و نیم دیگر این کار تمام شده است و حتى حسابى كردند گفتند كه اگر ما برق را کیلو واتى ۱۵ شاهى بدهیم به تهران ۲۵ سال خرج آن استهلاك میشود و اگر سى شاهى بدهیم ۱۵ سال یا ۱۷ سال. به طوری كه بنده یادم است، و تمام این مسائل را بنده به نام یك روزنامهنویس منعكس كردم، و الان شش ماه هم برطبق آن وعدهای كه در تمام مطبوعات منتشر شد باقیمانده است بنده میخواستم روزنامهها را بیاورم اینجا ولى میدانم انكارى ندارد والا وعده ایشان را روى میز میگذاشتم و خوشبختانه خودشان هم تشریف دارند، بنده میخواهم ببینم كه این وعدهای كه فرمودند و این برنامه اساسى كه واقعاً مورد عقیده همه است و تهران احتیاج كامل به این برنامه دارد به طوری كه فرمودند ۱۵ هزار هكتار به تهران آب میدهند و بعد هم برق در حدود شصت هفتاد هزار كیلو وات كه كیلو وات ۱۵ شاهى و ۳۰ شاهى حساب كردند به تهران برسد، بنده خواستم ببینم با اینكه شش ماه از وعده مانده است این کار به كجا رسیده و باز به كجا خواهد رسید و آیا چه مشكلاتى با یك اشكالتراشى موجب شود ملت و روحیه یك ملتى كه آماده پیشرفت است و علاقه داریم كه كارهاى مثبتمان و طرحهایمان تمام بشود خراب شود اینست كه انتظار استماع فرمایشات ایشان را دارم و البته اگر بعد عرایضى را لازم بود به عرضتان میرسانم.</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;"> در پاسخ به این پرسش مهندس طالقانی وزیر مشاور اظهار داشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">بنده قسمتى از فرمایشات جناب آقاى عمیدى نورى را تصدیق میکنم و اینجا مختصرى عقب افتاده، علت آن را عرض میکنم كه اگر به نظر آقایان موجه آمد قضاوت فرمایند. در آن موقع كه صحبت از این بود كه در ظرف سه سال و نیم یا چهار سال تمام بشود، چون یك همچو صحبتى هم شد، ولى بعداً به یك اشكلاتى برخوردیم كه یكى یكى عرض میكنم.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large;">اولاً ، پول به این علت كه عرض میكنم نرسید. یعنى صحبت ساختن سد كرج قبل از حل شدن قضیه نفت است و دولت تصور میكرد كه قضیه نفت زود حل میشود و از محل نفت یك درآمد ارزى و ریالى پیدا میکند و آن طورى كه پیشبینى میكردند این پول را تحصیل ماهها طول كشید، هشت ماه و نه ماه بلكه یك سال بیش از آنچه تصور میرفت، این قضیه طول كشید بعد هم كه حل شد آن طورى كه تصور میشد درآمد به سرعت از آن محل عاید نشد و بنده براى اثبات این قسمت عرض میکنم كه دولت وقت براى اینكه حسن نیتش را نشان بدهد سه میلیون تومان حواله كرد كه وزارت دارایی سه میلیون براى این کار بدهد و خزانهدارى با تمام تنگدستى سه میلیون تومان پول دادند كه قسمت ریالى تأمین شود و این كار جلو بیفتد و با اصل چهار و مقامات امریكایی كه آن روزها كمك میكردند قرارشد كه یك مقدار كمكهاى دلارى بدهند و اگر آن كمكهای دلارى نبود و ماشینآلاتى كه از آن محل تهیه میشد نبود الان سد كرج ساخته نمیشد و به اینجا هم نمیرسید پس یكى از دلایل این بود كه پول به موقع به دست نیامد و نتوانستند به موقع اقدام كند در همان دولت اسبق هم نظرشان این بود كه سد كرج و چند تا پروژه دیگر را خود دولت رأسا بسازد و همانطوری كه جناب آقاى عمیدى نورى فرمودند یعنى چند تا كار با هم شروع بشود و به موازات هم پیش برود و فورى تمام شود، براى اینكه روحیه مردم تقویت شود و دنبال این کار گرفته شود بعداً به لحاظ اینكه گفته شد كارهاى عمرانى و تولیدى در سازمان تمركز پیدا كند و همه در آنجا ساخته شود و انجام بگیرد و آن سازمان هم كه سازمان برنامه بود نتوانست آن طورى كه لازم است و قرار خود سازمان برنامه بود پول برساند تا دو سال نتوانستند بدهند و همینطور امروز و فردا، امروز و فردا تا انشاالله پول به دست بیاید این کار ماند و یك دلیل دیگرى هم بود كه پول را ندادند. ولى بعد با یك قرارداد دیگرى كه بستند جبران كردند. پس یكى از دلایلى كه این کار عقب افتاد این بود كه در حدود یك سال، یك سال و نیم، به بیپولى گرفتار بودیم در صورتی كه در ظرف دو سه قضیه نفت حل شود و پول به دست بیاید</span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large; text-align: justify;">یك دلیل دیگر اختلاف نظرى بود كه پیدا شد كه یكى میگفت ارتفاع سد ۱۰۰ متر باشد و یكى میگفت ۱۸۰ متر باشد و بعد گفتند برق كمتر و زیادتر و مدتها طول كشید این كه معلوم نبود این پروژه و پروژهای كه فرانسویها یا انگلیسها یا آمریكائیها یا آلمانیها میگویند كدام را ما عملى كنیم. خوشبختانه یک سال پیش این جنبه قضیه فنى و مهندسى به كلى حل شد یعنى از لحاظ ارتفاع حجم و نوع سد و این چیزها به كلى حل شد كه دیگر خوشبختانه از این لحاظ صحبتى نیست یعنى دیگر به كلى تمام شده و آن سر و صداها تمام شده در نتیجه این مطالعات خود پروژه عوض شد یعنى در حدود یك ثلث و بیشتر از یك ثلث به آن آبى كه باید كه پشت مخزن جمع بشود اضافه شد و آن روز صحبت ما راجع به پروژه این بود كه حداكثر ۲۵ هزار کیلو وات برق بدهد ولى امروز پروژه اینطور شده كه ۱۲۰ هزار کیلو وات برق به تهران بدهد. </span><span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large; text-align: justify;">(قناتآبادى - ۹۵ هزار كیلو وات اضافه برق خواهیم داشت) و خود آقایان تصدیق میفرمایند كه با این برق اضافى به همان تناسب هم مخارج اضافه خواهدشد و به همان تناسب هم كار بزرگتر خواهد شد و البته آن موقع صحبت از این بود كه مجموعاً سه توربین هشت هزار کیلو واتى یعنى جمعاً ۲۴ هزار كیلو وات برق داشته باشد و حالا ۱۲۰ هزار كیلو وات برق شده است یعنى سه توربین چهل هزار كیلو واتى (مهندس جفرودى - چه موقع ۱۲۰ هزار کیلو وات برق میدهد؟) وقتى كه تمام شد الان هم كارهاى مقدماتیش انجام شده و بنده باید عرض كنم در این یک سال، و یک سال و نیم، شاید ما گرفتارىهایی داشتیم، براى سازمان برنامه پول به موقع نمیرسید اشكالاتى در كار بود ولى پس از آن از یک سال گذشته به این طرف سازمان برنامه حقیقتاً نهایت حسن نیت و كمك را درباره سد كرده است، هر وقت پول خواستیم داده است هر اشكالى كه داشتهایم رفع كرده است.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large; text-align: justify;">و این را هم عرض كنم كه آقاى مهندس اصفیاء كه مأمور این قسمت است هر روز سهشنبه بعد از ظهرها میآمد، سر ساعت میآمد و مىنشست با مهندسین مشاور كه در شركت هارزا هستند و مهندسین شركت فرانسوى سابق دوتایی كار میكنند و علت اینكه سروصداها خوابیده است این بوده است كه قرار شد با هم كمك كنند و طرح را تهیه كنند تا دیگر گفته نشود كه فرانسوى صحیح گفت یا مهندسین مشاور بنابراین آنها هفتهای سه ساعت میآیند آنجا مینشینند تا اگر اشكالى هست رفع كنند و از وقتى كه این روش پیش گرفته شده در ظرف یک سال گذشته كارها به جلو رفته است و با وجود تنگدستىهایی كه سازمان سد كرج پول داد، پس طرح الان تهیه شده كارهاى مقدماتیش انجام شده یك جادهای در حدود كمتر از ۱۵ كیلومتر كه ۷ تونل دارد آقایان باید تصدیق بفرمایند كه عمل آن كار آسانى نیست مثل جادههای خاكى نیست كه فرض بفرمایید بشود با یك بولدوزر درستش كرد این جاده ۷ تونل دارد تونل انحرافى كه آب را میخواهد رد كند بتون ریزیش در شرف اتمام است شاید براى یك ماه دیگر بتونریزى آن هم تمام میشود و دو ماه دیگر آب را برمیگردانند توى این تونل ماشینهای سدسازى سفارش داده شده است یك مقدارش حاضر شده است و یك مقدارش در راه است و الان براى نصب ماشینآلات در بالا و پائین سد مشغول هستند دارند محلهای آنها را میكنند تا وقتى كه ماشینآلات برسد حاضر باشند و آن قسمتى كه باید برود بالاى سد آن را ببرند، براى سیمانش قراردادهایی بسته شده است تمام كارهاى ابتدایی كه در امر سدسازى كه گاهى بیش از كار اصلى خود سد وقت میگیرد انجام شده است بنابراین طرح تهیه شده.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large; text-align: justify;">مدتها صحبت از این بود كه ما برویم وام از فلان بانك خارجى بگیریم یا نگیریم سازمان برنامه نوشت اقدام كرد و به ما كتباً ابلاغ كرد كه من تعهد میكنم مخارج ریالى و ارزى آن را تماماً میدهم بنابراین چون دیدیم كه دیگر احتیاجى به وام خارجى نیست نرفتیم تمام این اشكالات بود و بنده فرمایش جناب آقاى عمیدى نورى را تصدیق میكنم این كارها در دو سال پیش اینطور بوده و اشكال داشتیم كه حتى كارى كه ما در روز اول با سه شیفر شروع كردیم. رسید به شیفر آن هم گاهگاهى لنگ میشد حالا این اشكالات رفع شده و الان بیش از یک سال است كه به اشكالات برخورد نكردهایم و رد جدیت الان مقاطعه كار مشغول است دارد كارش را میکند مهندسین ناظر داریم مهندسین ناظر بسیار قوى هستند كه در ایران بلكه در اكثر ممالك خاور و در امریكاى جنوبى و شمالى كار كردهاند و خیلى وارد هستند و خیلى هم جدى هستند و قرار شد آن پروژه را با مهندسینى كه قبلاً اختلاف بود دو تایی كار كنند تا دیگر این اختلافات بعداً پیش نیاید پس هم قسمت پولش درست شد و این طرح تصویب شد قراردادها بسته شد و وسایل كار طورى فراهم است كه من تصور نمیکنم كار عقب بیفتد و این را هم عرض كردم طرحى است كه احتیاجى به ساختن یك سد دیگرى در رودخانه كرج نیست براى این كه آن اولیه یك از این جهت حداكثر استفاده را از آب كرج كرد لازم بود كه یك سد دیگرى هم بشود و الان دیگر احتیاجى پیدا نمیشود كه سد دوم ساخته بشود.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="color: #333333; font-family: "tahoma" , "geneva" , sans-serif; font-size: large; text-align: justify;"> این طرح مهندسین مشاور امریكایی براى آن آمد كه از انگلستان آمدند قرار شد كه هیئت بینالمللى دعوت كنیم كه آنها را به بینند كه دیگر به هیچوجه صحبت خوبى راجع به سد كرج پیش آنها نشد. آمدند دیدند و این واریان مهندسین مشاور تهیه كردند دیدند و واریان را قبول كردند این طرح ارتفاع ۱۸۵ متر است و حجم آن همانطورى شده كه حداكثر آب مازاد آب بهاره سیلاب رودخانه كرج را جمع میكنند ثلث بیشتر از آن طرح اولیه آب فراهم میکند براى تهران و برقش هم از ۲۵ هزار کیلو وات رفته به ۱۲۰ هزار كیلو وات البته اول صحبت از این بود كه ۲۵ هزار و یا ده هزار هكتار اراضى را هم ما آب بدهیم این حرف صحیح است و ما دادیم به اشخاص كه از رودخانه كرج دارند و املاكشان از آنجا مشروبه آنها هم گفته بودیم كه این "حقابه" ها محفوظ خواهد بود و تأمین میكنیم. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">(عدهای از نمایندگان - باید تأمین میشد) و بهشان میدهیم و یك ۱۵ درصد هم اضافه میدهیم ولى الان وضع عوض شده و سازمان آب تهران كه مسئول آب تهران است ابلاغ كرده كه هر چه آب تهیه میكنید همهاش را من میخواهم و البته با آن سدى كه آنجا ساخته میشود ما هم دیدیم بعد از آن كه آب "حقابه" برها را دادیم لازم نیست آنجا آب اضافه بدهیم و به تهران ندهیم ما هم قبول كردیم و گفتیم هر چه آب ذخیره كردیم به شما میدهیم ولى این را توجه داشته باشید كه ما "حقابه" آن اشخاص كه زراعت كردهاند و از اینجا آب میماند به آنها آب میدهیم و به آنها كارى نداریم ولى اضافه آب بهاره و سیلابى كه آنجا جمعآورى میشود همهاش به تهران داده میشود و علت این كه براى زراعت هم گفته بودیم دیگر آب نمیدهیم از این جهت بود كه اگر آب نداشته باشیم نمیدهیم ما آب را داریم یك مشترى پر و پا قرصى یعنى سازمان آب تهران هم پاى این كار ایستاده و همه آب جمعآورى شده را میخواهد با این كه بیش از یك ثلث یعنى ۱۵۰ هزار متر مكعب بیش از آنچه كه گفتهایم آب تهیه میكنیم این ۱۵۰ هزار متر مكعب آب را هم سازمان آب تهران همهاش را میخواهد بعدش هم ۱۲۰ هزار کیلو وات برق را هم بنگاه برق تهران براى تهران میخواهد و البته شاید براى یكى دو دو سال اولیه تمام این برق را نتوانند مصرف كنند ولى با این وضعى كه وسعت تهران دارد پیش میرود بنده خیال میکنم در ظرف سه چهار سال مصرف این ۱۲۰ هزار کیلو وات هم تأمین بشود.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این خلاصه كارهایی بود كه تا حالا انجام شده است ولى عرض كردم در وضع فعلى آب به تونل انداخته خواهد شد، ماشینآلات هم سفارش داده شده است، طرح تهیه و معین شده و محل پولش هم معلوم است و بنده دیگر نمیدانم چه اشكالى بعدها باز هم پیش بیاید كه این كار به عقب نیفتد، (بعضى از نمایندگان - خلاصه چند سال طول میكشد كه این سد كارش تمام بشود؟) (عمیدى نورى - سه سال) چهار سال دیگر تمام میشود. </span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman";">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: باید پرسید که آیا مدرنیزاسیون ایران هم به گونه ئی من -درآوردی پدیدار شد یا که برپایۀ یک بینش اقتصادی برنامه ریزی شده اما درست اجرا نشده شکل گرفت؟ چراکه از جریان نشست استاسن چنین بر می آید که همانگونه که گفتید ساختن سد کرج برپایۀ مطالعات اقتصادی نبود و تنها بخاطر فشارهای شاه وزاهدی و دیگر سیاسیون ایران بود که این سد ساخته شد. پرسش اینست که آیا هیچگونه مدل برنامه ریزی برای بقیۀ پروژه ها وجود داشت؟</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین : البته تئوری مدرنیزاسیونِ دولت آیزنهاور برپایۀ بینش همگرایی theory of convergence </span><span style="font-size: large;">استوار بود</span><span style="font-size: large;"> که بینش پرداز آمریکائی تالکوت پارسون Talcott Parson در دانشگاه اِم آی تی آنرا پیشنهاد کرده بود. بر پایۀ این بینش بُعدهای گوناگون توسعه مانند دانش مربوط به توسعه، مهندسی، اعتبارمالی، روانشناسی، و غیره میبایست هماهنگ وبه هم پیوسته میشد تا بتوان با جوامع "پیش-از-نووایی" pre-modern یا سنتی روبرو شد. این همان تئوریی بود که در سخنرانی ابتهاج رگه های از آن به چشم می خورد. بر پایۀ این بینش بود که آیزنهاور در ۱۹۵۴ ادارۀ همکاری های بین المللی ICA را برپا نمود که از اندیشگاه مرکزمطالعات بین الملل CIS در دانشگاه اِم آی تی والت ویتمن روستو Walt Whitman Rostow و ماکس میلیکان Max Millikan را به استخدام آورد تا راهکارهای نووایی را در دیپلماسی جنگ سرد با یاری شرکتهای بخش خصوصی در عرصۀ کشورهای غیرکمونیست گسترش دهد. همانگونه که بعدا خواهیم گفت آمریکائیها برآن بودند که می باید در سازمان برنامه روشنفکرانی را با کارشناسی های گوناگون از اقتصاد و پزشکی و جامعه شناسی و غیره گردهم کنند تا آنها برنامه ای جامع برای توسعه بنویسند. باز سازی سازمان برنامه بوسیلۀ ابتهاج در راستای این تئوریها بود. واز اینروبود که روشنفکرانی مانند دکتر عنایت که دندانپزشکی بود که به روزنامه نگاری روی آورده بود و یا شاهرخ مسکوب نویسنده وجامعه شناسانی مانند دکتر شاپور راسخ و دیگر از این قبیل را به استخدام آورده بود. البته تنها جمع کردن یک گروه متخصص در زیر یک سقف برنامه ریزی را به وجود نمی آورد. چنین بود که مثلا دکتر عنایت مجله نگینش را در سازمان برنامه در میاورد و شاهرخ مسکوب در آنجا کتابهایش را می نوشت و دیگران به دغدغه های خود می پرداختند. و خود من نیز مقاله های اقتصادی را با نام مستعار و مقاله های اجتماعی و هنری ام را در مجله زمان ونگین و صبح امروز و روزنامه اطلاعات در آنجا می نوشتم و منتشر میکردم و البته همیشه درصد بالایی از آن مقاله ها سانسور میشد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"> باید دانست که مرکز مطالعات بین الملل آمریکا در سال ۱۹۵۰ با کمک مالی سیا بوسیلۀ والت روستو اقتصادانی که در ۱۹۶۰ کتاب مراحل رشد اقتصادی'' Stages of Economic Growth را در پاسخ به مراحل توسعۀ مارکس نوشته بود ودر کابینه های کندی و جانسون یکی از طرفداران پروپا قرص جنگ ویتنام و حتی بمباران آن کشور بود بر پا شده بود. و ماکس میلیکیان پس از دوسال خدمت به عنوان دستیار مدیر سیا در واشنگتن در ۱۹۵۲ مدیریت </span><span style="font-size: large;">مرکز</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">مطالعات بین الملل</span><span style="font-size: large;"> را بعهده گرفت. میلیکیان کسی بود که موریس ویلیامز کارمند سیا را استخدام نمود و به ایران فرستاد. بنابر تئوری روستو پروژه های بزرگی مانند سّد کرج می توانستند همچون </span><span style="font-size: large;">از زمین برخاستن </span><span style="font-size: large;">هواپیما،</span><span style="font-size: large;"> Take-off</span><span style="font-size: large;"> به اقتصاد ایران سرعت مورد نیاز برای برفراز شدن توسعه را فراهم آورند. بنوشته ی استاسن ابولحسن ابتهاج مدیر عامل سازمان برنامه هم برای ساختن سد کرج فشار میگذاشت، مثلاً بر اساس تلگرامی از هندرسن سفیرآمریکا در ۷ اکتبر ۱۹۵۴، ابتهاج نوشته بود مردم ایران در انتظار "تصمیم آمریکا نفس را در سینه حبس کرده اند. .. این تصمیمات ممکن است که تعیین کنندۀ آن باشند که آیا ایران قادر خواهد بود که بنیانی مستحکم برای توسعۀ اقتصادی و اجتماعی آینده خویش پی ریزی نماید." </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته بنابر گفته ی آقای استامباو در گزارش تاریخ شفاهی در کتابخانۀ آیزنهاور آقای ابتهاج از مأمورینی بوده اند که درکودتای سیا برای بازگشت شاه از رم نقش مؤثری بازی نموده بود . به این معنا که برای پرداخت حقوق</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بتعویق افتادۀ</span><span style="font-size: large;"> سربازان سپهبد زاهدی در جریان ملی شدن نفت می بایست بسرعت دلارهای آمریکائی به ریال تبدیل میشد که البته این نقش را ایشان ایفا کردند. بعداً قرارشد که برنامه های کمک آمریکا در قالب "انقلاب سفید شاه " به مردم عرضه شود. بگفتۀ ویلیامز هنگامیکه او برای نخستین بار ابتهاج را ملاقات نمود، ابتهاج در بارۀ پیشینه اش سوال کرد. هنگامیکه ویلیامز پاسخ داد که در دانشگاه شیکاگو اقتصاد توسعه خوانده است ابتهاج گفت "خوش به حال آمریکا که پیش از آنکه اقتصاد دان توسعه ای در جهان پیدا شود توسعه یافته است. " شاید این گفتۀ طنزآلود ابتهاج اشارتی بود به ماهیت واقعی برنامه های توسعه. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">چراکه این برنامه های توسعه در ایران بعداً از سوی یک نمایندۀ کنگره امریکا بنام پرتر هاردی Porter Hardy به آوند "جاده هایی بسوی هیچ کجا" مورد انتقاد فراوان قرارگرفته بود . برای نمون مدارس فنی ئی که شتابزده ساخته شده بودند فاقد پریز برق بودند که بتوان ماشین آلات متعدد الکتریکی را بکار انداخت. وبنابرین همه آنها دکوری بیش نبودند. در ۱۹۵۶ بیش از سه هزار دستیار فنی آمریکائی در ایران در پروژه هایی مانند ساختن مدرسه ، جاده سازی، حفاری چاه مشغول بودند. اگرچه همانگونه که از هر برنامۀ دولتی می توان انتظار داشت اغلب این برنامه ها کارآیی چندانی نداشتند . در واقع بنا بریک گزارشِ کنگرۀ آمریکا در ۱۹۵۷:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> کمکها ویاری های فنی آمریکا به ایران که در سالهای، میان ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۶ بالغ بر یک چهارم بیلیون دلار بود، بگونه ای نزار، ناشیانه و نا کارآ اداره میشد ... پیامدهای ناشی ازاین بی کفایتی برای هدر رفتن و از دست دادن سرمایه ها بسیار در خور ملاحظه بود. اما بخاطرضعف شیوه ی مدیریت اجرایی وکنترل نمی توان میزان این زیان و به هدر رفته ها را تعیین نمود. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> ویلیامز در ارزیابی خود به این نتیجه رسیده بود که سیاستهای آمریکا بیش از اندازه برگسترش نیروی نظامی ایران تأکید دارد و این مسئله موجب دشواری برای اقتصاد ایرانست. به باور او دولت ایران بسیار جعبه بندی شده ست و درآمدهای نفتی که در زمان حکومت دکتر مصدق به صفر رسیده بود پس از بازیافت شان بدنبال کودتای شاه بیشتر به ارتش و پروژه های بزرگ زیربنایی اختصاص میافت و ادارۀ گمارشِ کمکهای ایالات متحده USAID Mission بیش از اندازه در مسئولیت های وزارتخانه های سنتیِ ایران درگیر شده و درگیری خودِ این وزارتخانه ها چه از نظر مالی و چه از نظر کاری در امور مربوطه بخودشان به حداقل رسیده بود. بنا بر ارزیابی او بدون درگیری دادن این وزارتخانه ها، به اجرای برنامه ها ی فنی، کمکهای ایالات متحده برای پشتیبانی از شاه و دولتش محکوم به شکست می بود. ویلیامز نامه هایی در این باره بدوستش جیم گرانت دستیار معاون وزارت خارجۀ امریکا در امور خاور نزدیک می نویسد و این نامه ها بازتاب گسترده ئی در واشینگتن پیدا می کند. تا آنجا که جولیوس هولمز سفیر آمریکا در ایران که از وجود آنها با خبر می شود برای اینکه ویلیامز را با هندوانه ئی در زیربغل خاموش کند از رئیس او می خواهد که وی را با خود به جلسات سفارت بیاورد وسپس او را به آوند یکی از اعضای مهم تیم خویش ارتقا میدهد. این موجب می شود که ویلیامز بیشتر با شاه آشنا شود و از افسردگی شاه وبی ثباتی او در شرایط دشوار آن زمان نگران میشود و فکر می کند که سفیر می باید نقش عمده ئی برای ثبات شخصیت شاه بازی کند. به هر روی او به همراه هلمز به آمریکا میرود تا برای کسری بودجۀ نظامی شاه به میزان ۴۰ هزار دلار درسال پشتیبانی جلب کند و البته با و جود آنکه در این باره مُردّد است و نمی داند که آیا شاه دارد فقط نقش بازی می کند یا که براستی افسرده ست در میابد که هولمز بخاطر دوستی با آیزنهاور می تواند برای شاه این پشتیبانیِ مالی رافراهم کند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggKd6JBcJ390-lzcwpnctNSybKhK4UoIUUpBHWV_PR07HFgO5xr45FpDM-lUGWJPkNKaq5kMTY1debBVFHNRYdm-TmgT3zc115JPdPWft3DN56JoFvROmOqdP3dRrqr-DKr7EwPXfCxLE/s1600/Shah.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="244" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggKd6JBcJ390-lzcwpnctNSybKhK4UoIUUpBHWV_PR07HFgO5xr45FpDM-lUGWJPkNKaq5kMTY1debBVFHNRYdm-TmgT3zc115JPdPWft3DN56JoFvROmOqdP3dRrqr-DKr7EwPXfCxLE/s320/Shah.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> شاه در روزهای افسردگی به همراه آرتی سامیش (لابییست - رئیس مخفی کالیفرنیا) و جک ارلیچ (وکیل دادگستری) با الیزابت اسپنسر و می جنی پترسون ،</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br />جان فاستر دالس وزیر خارجه آمریکا به ایران سفر میکند و قول کمک نظامی به شاه را میدهد. ویلیامز میگوید سرهنگی بنام غفوری که مسئول بودجۀ وزارت جنگ بود در بارۀ بودجه بندی این پول حرفهای بی سرو تهی به او میزند و هیچگونه برنامۀ دقیقی را ارائه نمی کند. به هرروی به گفتۀ ویلیامز:</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<blockquote class="tr_bq " style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و آنگاه سازمان برنامه بود که با فشار امریکا برای تخصیص درصدی از درآمد نفت برای بار آوری اقتصادی تأسیس شد. این ترتیبات در گفتگوهایی با یوجین بلاک رئیس بانک جهانی به ثمر رسیده بود. و قصد بر این بود که ازآنجا که وزارتخانه های سنتی اقتصاد شایستگی محدودی داشتند در یک سازمان برنامۀ مُجّزا شایستگی ها آفریده شود . این سازمان به وسیله تحصیلکرده های ایرانی در آمریکا به یاری گروه مشاوران هاروارد که همۀ آنها در همان زمان که من آمده بودم به ایران آمده بودند. و بر خلاف ادارۀ گمارش فعالیت های آمریکا که مستقیماٌ با وزارتخانه های سنتی کار میکرد سازمان برنامه در پیله ی خودش جدا شده بود.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته برنامۀ هفت ساله دوم که در دولت ترومن برای مبارزه با کمونیزم طراحی شده بود پس از کودتای شاه درسالهای ۴۱-۱۳۳۴ یا ۶۲-۱۹۵۵ پس از امضای قرارداد نفت با کنسرسیوم در دولت آیزنهاور به مرحلۀ اجرا گذاشته شد. در ۱۹۵۲ دولت ترومن تصمیم گرفته بود که ۵۳ میلیون دلار به صورت وامی از بانک صادرات و واردات آمریکا در اختیار ایران بگذارد. در آن هنگام یوجین بلاک مدیر عامل بانک جهانی (IBRD) که قبلا با تضمین درامد نفت برای وام بانک صادرات و واردات مخالفت کرده بود برای وام بانک جهانی چنین تضمینی را تقاضا نمود و دلیلش هم این بود که وام پیشین وامی بلندمدت بوده است و حال آنکه وام بانک جهانی کوتاه مدت است و بایستی به شتاب بازپرداخته شود. بایستی گفت که آمریکائی ها در آمد سالانۀ نفت را در درازای برنامۀ دوم برای پوشش هزینه های برنامۀ دوم کافی میدانستند (برای ۱۹۵۹ این درآمد به ۲۳۷ میلیون دلار تخمین زده شده بود). هرچند </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در ارزیابی آنها </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">ایران</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">هنوز</span><span style="font-size: large;"> در</span><span style="font-size: large;"> سالهای ۵۹-۱۹۵۸ نیز به وام نیازمند بود . وگرچه به سنجۀ خود آمریکائی ها اینک پس از کودتای شاه ایرانی ها دیگر از سازمان برنامه سرخورده بودند چه به خاطر تأخیرها یش و چه بخاطرچشمداشتهای گزاف شان که در آمدهای نفتی همه دشواری ها شان را چاره خواهد کرد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در سالهای نخست </span><span style="font-size: large;">برنامه دوم</span><span style="font-size: large;"> آمریکایی ها می خواستند که، چه در تهران و چه در شهرستان های بزرگ، </span><span style="font-size: large;">دستاوردهایی چشمگیر وخیره کننده را</span><span style="font-size: large;"> نشان دهند که تا حدودی جلوی تبلیغات روسها را گرفته باشند . از اینرو ترومن میخواست سازمان برنامه طرحهایی را به مرحله اجرا بگذارد که احساس رفاه و آسایش را در مردم به وجودآورد. طرحهایی مانند یاری به شهرداریهای شهرستانها برای تامین هزینۀ خدمات شهری، آبادانی و بهزیستی ، مانند لولهکشی آب آشامیدنی، آسفالت خیابانها، تامین برق شهر، ایجاد کشتارگاه و مدارس فنی، زیر فشار آنها قانونی در کمیسیون مشترک برنامه مجلسین به تصویب رسید که هر شهری که شهرداری داشته باشد و بتواند ۵۰ درصد هزینه اجرای طرحهای متعددی از این قبیل را تامین کند، ۵۰ درصد دیگر را سازمان برنامه به طور بلاعوض به آنها خواهد پرداخت و در ضمن تمام هزینههای مربوط به مطالعه را نیز سازمان برنامه بر عهده میگرفت والبته همانگونه که گفتیم آمریکایی ها زیر پوشش وام بانک صادرات و وارداتشان می خواستند که سازمان برنامه از شرکتهای بزرگ خارجی به و یژه آمریکایی پشتیبانی کند. ولی این برنامه ها در دولت آیزنهاور جای خودرا به پروژه های بسیار بزرگ داد که زیر تاثیرتئوری سطحی "مراحل توسعه" ی روستو و </span><span style="font-size: large;">تئوری </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">قطبهای توسعه</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> یک اقتصاددان فرانسوی بنام ژان مونه قرار داشت. بر اساس این نگرش اگر برنامه های توسعه در قطبهایی جغرافیایی متمرکز میشد تمرکز فعالیتهای اقتصادی موجب پیدایش نوعی پویایی خود جوش برای توسعه میشد. این قطبها البته درعمل اکثرً رشدی غیر متعادل را بوجود میاوردند که موجب کمیابی کالا و تنگنا های اقتصادی میگشت که حاصل آن تورمی عنان گسیخته، توزیع در آمدی بس نا به تراز، نابسامانی های فرهنگی و از هم پاشیدگی ساختارهای اجتماعی بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: چندی پیش جان پرکینز اقتصاددانی که برای کمپانی چاس تی مِین Chas. T. Main, Inc کارمیکرده است کتابی نوشته است بنام اعترافات یک تبه کاراقتصاد Confessions of an Economic Hit Man که دربارۀ ماهیت وامهای ادارۀ کمکهای ایالات متحده USAID Mission است. جالب اینجاست که کمپانی چاس در ساختن سد دز ایران که سد مود علاقۀ ابتهاج بود دست داشته و تا این اواخر یک دعوی حقوقی را بر سر سد دز با سازمان آب و برق خوزستان در یکی از دادگاه های آمریکا دنبال مینمود. به هردید پرکینز در جوانی به استخدام آژانس امنیت ملی the National Security Agency آمریکا در میآید که خود از این موضوع درشگفت میشود ، چرا که باهمۀ سوابق سوء اش مانند اینکه به رؤسایش گستاخ بود و یا با بیگانگان مورد سوء ظن در رابطه بوده و یا برخی دشواری های جنسی اش باید قاعدة اورا ازمناسب بودن برای کارهای امنیتی برکنار مینهاد. ولی بعداً در میابد که همین نقاط ضعف است که موجب استخدامش شده است!</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">پرکینز بزودی در میابد که کارش اینست که می باید بکشورهای در حال توسعه برود و به آنها وامهای هنگفت برای زیرساختهای بنیانی پیشنهاد نماید و برآوردهایی گزاف وبدور از واقعیت را دربارۀ رشد ناشی از این پروژه ها به هم ببافد که پذیرش آنها بگونۀ پنهانی استقلال این کشورها را بمخاطره می افکند. بگفتۀ او این قرادادچی ها به کشورهایی مانند عربستان یا ایران میآمدند و خط لوله نفت یا گاز میکشیدند و یا پلاتفرمهایی برای حفاری چاه نفت میزدند و یا نیروگاه های برق می ساختند و سپس هنگامیکه آن نرخهای پیش بینی شدۀ رشد تحقق نمی یافت واین کشورها دیگرقادر به باز پرداخت وام نبودند و بلمأل نیازمند وام دیگری میشدند به اینگونه برای همیشه بدهکار باقی میماندند تا مگر آنکه انقلابی رخ میداد و رژیم را تغییرمیداد. البته پرکینز برای مدتی کوتاه به ایران آمد ولی مأموریت های بلند مدت او در کشورهای عربستان سعودی اندونزی و پاناما بوده است. به هرحال بر مبنای آنچه که او نوشته است فعالیتهای یواِس اِید میشن در ایران نمی تواند بسیار جدا از کارهای آن در سایر کشورها باشد . البته در مطبوعات آمریکا آدمهایی مانند جو کوئینان نویسندۀ نیویورک تایمز با زبانی هزل آمیزکوشش نموده ا ند که نوشتۀ پرکینز را بی اعتبار و گونۀ باور به توطئه آفرینی قلمداد کنند و خود او را نویسنده ای سهل انگار خوانده اند چرا که مثلا یک قبیلۀ سرخ پوست را به اشتباه بجای دیگری گرفته ست. از سوی دیگر در اروپا نویسندگانی مانند نیکلاس لزارد در روزنامۀ گاردین انگلستان افشاگری های پرکینز را قابل قبول می یابند زیراکه در بسیاری از موارد با رخدادها وفق میدهند.</span></div>
<div style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
</div>
</div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAQ7tTuBJ3YHKVE3R53ITUZf_NoSzSSdBOMwoLXti2ScvmnWxxYeTXC1XHmxivm6ltFc-B75gqQ5fUnBEZPjd9kFMc2-DAyizIeCHInB_pZxpLyQQJfSScAc9hFe92JaMdhsJy9XbSpI0/s1600/c.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-decoration: none;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAQ7tTuBJ3YHKVE3R53ITUZf_NoSzSSdBOMwoLXti2ScvmnWxxYeTXC1XHmxivm6ltFc-B75gqQ5fUnBEZPjd9kFMc2-DAyizIeCHInB_pZxpLyQQJfSScAc9hFe92JaMdhsJy9XbSpI0/s1600/c.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border-image: none; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: 1px 1px 5px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 5px; position: relative;" width="260" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: "Trebuchet MS", Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDEtzRctth4GVpBKGKgjN5ic6GvKjqlGeyF9a3lwtb01KMY7xLGKXu4idPA-TY4BSnXmNBhIC_aWVTR1w82PqBRenqMoRItikZCFWoI9dO-Q5XoQFqzpTXFOcNZhET6G_P9u8Jsa3z_QE/s1600/a.jpg" imageanchor="1" style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" height="274" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDEtzRctth4GVpBKGKgjN5ic6GvKjqlGeyF9a3lwtb01KMY7xLGKXu4idPA-TY4BSnXmNBhIC_aWVTR1w82PqBRenqMoRItikZCFWoI9dO-Q5XoQFqzpTXFOcNZhET6G_P9u8Jsa3z_QE/s1600/a.jpg" width="400" /></a></div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="background-color: transparent; font-size: medium; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: transparent; text-align: left;"> </span><span style="background-color: transparent; font-size: large; text-align: left;"> </span><br />
<span style="background-color: transparent; font-size: large; text-align: left;"><br />
</span></div>
</div>
<br />
<div dir="rtl">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTcmc0ealEWmzq-D-p8zZpyKiXI4CUXyDXRN1jKsWeTup1nn4NMapQc2Vvus3wiwP2OqyOHyvsMGMxYCRmhC5kEHE0L7etO2z6F1ebijFjUaZS16SctSWkUclMTx39VoPEXxocL43ZiSw/s1600/y.jpG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="288" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTcmc0ealEWmzq-D-p8zZpyKiXI4CUXyDXRN1jKsWeTup1nn4NMapQc2Vvus3wiwP2OqyOHyvsMGMxYCRmhC5kEHE0L7etO2z6F1ebijFjUaZS16SctSWkUclMTx39VoPEXxocL43ZiSw/s1600/y.jpG" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> ویلیام وارن و زاهدی ها</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEip744AoKKLRdf3UaJ_rZ6CoX8h1k_-Dn4_Xssoh6B939D4mJHuApvblQWHXD4JJkgsVDcdsIaK0Fwl8nbVkKNvchWov5ZKFpo9MPGTdZ8CV4rjyxaz5TxQXy1RPb6Vtg0VhLgZwyxO8EE/s1600/a.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEip744AoKKLRdf3UaJ_rZ6CoX8h1k_-Dn4_Xssoh6B939D4mJHuApvblQWHXD4JJkgsVDcdsIaK0Fwl8nbVkKNvchWov5ZKFpo9MPGTdZ8CV4rjyxaz5TxQXy1RPb6Vtg0VhLgZwyxO8EE/s1600/a.JPG" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 13px;"><span style="font-size: small;">اِد میسون</span><br />
<div>
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله البته در ایران در آمد نفت نیاز به وام را در اواخر دهه ی ۱۹۶۰ منتفی کرده بود . اما در ۱۹۵۷ بودجۀ سالانه ایران ۲۱۰ میلیون تومان بود و حداکثر حقوق یک کارمند ۷۰۰ تومان در ماه و میانگین حقوق تنها ۴۰۰ تومان. و ۷۰ در صد خانواده های ایران در امد شان زیر ۴۰۰ تومان بود که این حداقل هزینه ممکن برای زیست بود . ایران برای کسری بودجه از امریکا تقاضای وام داشت و دالس وزیر خارجه آیزنهاور بخوبی میدانست که این کسری بودجه ای مزمن است و ایران به هیچ روی نمی تواند آنرا به تراز بی آورد و این درست همان کسری بودجۀ شد که بعدها گریبانگیر نخست وزیری دکتر امینی شد و چنانکه خواهیم دید به شکست او انجامید. چنین بود که </span><span style="font-size: large;">آمریکایی ها ادوارد ساجندروف میسون Edward Sagendorph Mason را در ۱۹۵۸ با تیم هارواردش به ایران فرستادند تا برنامه ی دوم را بجایی برساند.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : آیا اد میسون هم با میلیکان و بیزل و روستو و مابقی کارکنان سیا در ارتباط بود؟ و آیا یوجین بلاک به این دلیل اورا به ایران فرستاد؟</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین : البته اِد میسون پس از اینکه در هاروارد پروفسورشد د ر ۱۹۴۱ به استخدام ادارۀ خدمات استراتژیکی </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;"> </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;">OSS </span><span style="font-size: large;">که سازمانی متقدم بر سیا بود پیوست ایشان در گفتگوی تاریخ شفاهی برای کتابخانۀ ترومن میگویند که ویلیام لنگر پروفسور تاریخ در دانشگاه هاروارد ایشان را متقاعد کرد که به </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;"> </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;">OSS</span><span style="font-size: large;"> به پیوندند. بر اساس وبسایت سیا این سازمان پیش درآمد سیا بوده است. بگفتۀ آقای میسون </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;"> </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;">OSS</span><span style="font-size: large;"> از سه بخش تشکیل شده بود یک بخش تحقیقاتی یک بخش گردآوری اطلاعات محرمانه و بخش دیگر که ایشان آنرا بخش "(فریبهای پلید) </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14.6666669845581px;">"dirty tricks"</span><span style="font-size: large;"> یا هر اسم دیگر ی که دوست دارید" می خوانندش. ایشان میگویند در پایان جنگ بخش تحقیق و تحلیل بسیار بزرگ شده بود و حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ پژوهشگر داشت و ایشان خودرا اقتصاددان ارشدِ </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;">OSS</span><span style="font-size: large;"> میخوانند. و در کمیتۀ مشترک اطلاعاتی ارتش، نیروهای دریایی وهوایی و وزارت امور خارجه ایشان بنمایندگی </span><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "helvetica" , "sans"; font-size: 14px;">OSS</span><span style="font-size: large;"> شرکت می نمودند. از اینرو بود که ایشان بعداً هم در کنفرانسهای امنیتی سیا شرکت داشتند. </span><span style="font-size: large;"> همانگونه که والت روستو در کتابش بنام "اندیشارها و بگومگوها: شصت سال به بازار بردن اندیشه" </span><span style="color: #333333; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 14px;">Concept and Controversy: Sixty Years of Taking Ideas to Market</span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: 14px;"> </span><span style="color: #333333; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: large;">نوشته است: </span></div>
<div style="text-align: right;">
</div>
<blockquote class="tr_bq " style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> ۱۹۵۴ سالی بود که تنش تاکنون کم-شناخته شده درمیان بالاترین مقامهای دولت آیزنهاور دربارۀ موضوع کمکهای اقتصادی برای توسعه به اوج رسیده بود. این جدال در ۲۵ مارچ آغاز شد در آنروز جان فاستر دالس مرا با میلیکان و سی دی جاکسون به نهار دعوت نمود تا در باره چند موضوع منجمله سیاست کمک های خارجی صحبت کنیم. جاکسون پس ازیکسال واندی خدمت در کاخ سفید از ۲۰ ژانویۀ ۱۹۵۳ میخواست </span><span style="font-size: large;">که به مقام خودش در امپراطوری مجله لاوس بازگردد (...) دالس ازرویدادهای ناگوار درحال شُرُف درهندوچین و شتاب گرفتن آفند اقتصادی وسیاسی اتحاد شوروی برای مناطق در حال توسعه بس افسرده بود. او گفت ، به عنوان وزیر امور خارجه، در حالی که یک بازویش یعنی قدرت اقتصاد ملی امریکا از پشت بسته است مجبوراست از منافع ایالات متحده دفاع نماید. بازوی دیگرش یعنی قدرت نظامی آمریکا کافی نیست و تا اندازۀ زیادی غیرقابل استفاده است. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">دالس بنا بر نوشتۀ روستو از جکسون کمک می طلبد و در ۳۰ مارچ جکسون با میلیکان نهار صرف نموده و از او می خواهد که ملاقات پرینستون را ترتیب دهد. روستو ادامه میدهد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="font-size: large;"> درمحیط آرامش بخش مهمانخانۀ پرینستون یک موافقت ناپرداز شده ولی آماده پدیدار شد که گسترش پشتیبانی </span><span style="font-size: large;"> دولت آمریکا </span><span style="font-size: large;"> از برنامه های توسعه اقتصادی جهانی را ضروری میدانست . در میان آنان که حضور داشتند از داخل دولت آلن دالس رئیس سیا بود و رابرت کاتلر مشاور ویژۀ رئیس جمهور در امنیت ملی و مقامات خزانه داری و کمکهای خارجی ، دوید مکدونالد رئیس سندیکای کارگران فولادسازی، ادوارد میسون از دانشگاه هاروارد و میلیکان و من ازMIT . </span></blockquote>
<br />
<div>
</div>
<br />
<div style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: normal; orphans: auto; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: auto; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: من دریکی از مقاله ها خواندم که دانشگاه هاروارد بر عکس</span><span style="font-size: large;">MIT </span><span style="font-size: large;"> حاضر نبود که با سیا همکاری نماید.</span></div>
</div>
<br />
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: شاید هاروارد حاضر نبود از سیا برای تحقیقاتش پول بگیرد. ولی اِد میسون از لحاظ تئوری مخالفت چندانی با نقطه ئظرهای رستو و میلیکان نداشت. و ریچارد بیزل از مدیران سیا و بنیاد فورد او را خوب میشناخت. </span><span style="font-size: large;">ادوارد میسون آنگونه که خود در گفتگویی برای تاریخ شفاهی کتابخانۀ ترومن میگوید </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در ۱۹۴۱ در سمت معاون مدیر ادارۀ خدمات استراتژیک OSS پیوسته بود. وی چندی در وزارت امور خارجه کار کرد وپس ازبازگشت به دانشگاه چندی بعد به کمیته هاریمن دعوت شد که قراربود اجرا پذیری برنامۀ مارشال را تحقیق نماید. در اینجا او با ریچارد بیزل دوست و استاد روستو و میلیکان از نزدیک کار کرده بود. بگفتۀ خود او در آن گفتگو:</span></div>
<div dir="rtl">
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="font-size: large;">من فکرمیکنم آن کمیته خیلی خوبی بود. یک عضو گرانقدر مانند ریچارد بیزل و گزارش ان کمیته راهم ریچارد بیزل نوشت. البته هاریمن در نقش دادن به آنچه بیزل نوشت رل مهمی بازی نمود (...) آن گزارش کاملا به کارهای من درچندسال پیشتر مربوط بود. من عضو فعال آن کمیته بودم و درباره اش فکر میکردم. ممکن است از اینرو بود که من بیزل را خیلی خوب می شناختم شاید به این خاطر عضو کمیته بودم . ممکنست که بیزل به هریمن پیشنهاد نموده بود که من عضو آن کمیته بشوم .</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"> البته متاسفانه هنوز اسناد وزارت خارجه و سیا ی در مورد نقش ابتهاج کاملا پرده برداری نشده است. ولی وقتی این اسناد را می بینید همیشه یک خط که در بارۀ ابتهاج درآنها حذف شده است شما را به این اندیشه وامیدارد که نقش واقعی او چه بوده ست؟. وچرا دونویسندۀ آمریکایی این همه وقت صرف کرده اند که در بارۀ او کتابی بنویسند.به هر روی این روشن است که برنامه ریزان واقعی میسون و تیم هاروارد او بودند و میسون در ادارۀ خدمات استراتژیک ارتش آمریکا درزمان جنگ کار کرده بود و سپس به وزارت خارجه رفت تا برنامه های اقتصادی را برای تشکیل سازمان ملل و برنامۀ مارشال طرح کند. در سالهای نخست کاریرش او در زمینۀ سازمان صنعت و روابط دولت و بازرگانی پژوهش میکرد اما از ۱۹۵۳ بگفته خودش به اقتصاد آبادایی و باردهی علاقمندشد. در ۱۹۵۴ برای برنامه ریزی به پاکستان رفت ود ر ۱۹۵۸ همانگونه که گفتم به ایران آمد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
</div>
</div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : بله خدادفرمانفرمائیان می گوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="font-size: large;">آقاي ميسون شخصي را به اسم آقاي کِنِت هَنسن به من معرفي کردند. ايشان آمد به پرينستون و در پرينستون من او را اينترويو (interview) کردم. شخصي بود که از من ۸ ،۹ سال سنش بالاتر بود، سوابق آکادميک زياد نداشت، فقط يک ليسانس(B.A) در اقتصاد داشت. ولي تجربيات خيلي زيادي در کارهاي دولتي داشت. در زمان جنگ مسئوليت کارهائي که مربوط به طرح مارشال (Marshall Plan) بود، به خصوص در اطريش و بعضي از ممالک ديگر، ولي مقرش در اطريش بود، به او داده شده بود. خودش هم در زمان جنگ درتمام صحنه اروپا جزو ارتش امريکا جنگيده بود. هنسن خيلي شخص باهوشي بود، تند و سريع الانتقال، و از لحاظ کارهاي اداري(administrative) خيلي وارد، ولي در همان مذاکرات اول من فهميدم از لحاظ دانش اقتصادي در سطح بالا نبود. ایشان زیاد وارد به تئوری اقتصاد نبود، ولی خیلی برازنده بود و مدیر خیلی خوب به نظرم آمد، و من هم عین این مسائل را به ابتهاج نوشتم.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین: بله البته شاید ایشان در بارۀ این که ایشان هنسن را برگزیده اند اغراق کرده اند. چون کنت هنسن Kenneth R. Hansen در آغاز جنگ دوم در سمت افسر اجرائی گروه در سرویس اطلاعات ارتش در ۴۸-۱۹۴۶ و سپس از ۴۹-۱۹۴۸ رئیس اطلاعات اقتصادی کمیسیون متحدین برای اطریش و سپس در برنامۀ مارشال دربارۀ اصلاحات مبادلات ارزی کار کرده بود و سپس به طرح ریزی سیاستهای پیمان ناتو پیوسته بود و بنابرین فرستادن او به ایران در زمان جنگ سرد برای سرپرستی گروه اقتصاد دانان و جامعه شناسان تدوین کنندۀ برنامۀ هفت ساله دوم از سوی برادران دالس (وزیر خارجه و رئیس سیا) برای مدرنیزاسیون ایران مهندسی شده بود و همانگونه که خواهیم دید در زمان ریاست جمهوری کندی او در زمره مشاورانی بود که با مک جرج باندی و کومر در نیروی گمارش ایران </span><span style="background-color: white; color: #545454; font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif; font-size: x-small; text-align: left;">the </span><span style="background-color: white; color: #6a6a6a; font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; text-align: left;">Iran Task Force</span><span style="background-color: white; font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif; font-size: x-small; font-weight: bold; text-align: left;"><span style="color: #545454;"> </span></span><span style="font-size: large;"> به کندی راهکار پیشنهاد مینمود. ابتهاج در باره ی او می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> پس از بازگشتم به ایران اولین شخصی را که میسون به من معرفی کرد کنت هنسن بود و وقتی من ایراد گرفتم که درجه تحصیلات او از بعضی ایرانیهایی که بامن کار میکردند کمترست، میسون جواب داد هانسن چندی قبل مأموریت مشابهی را در اتریش بعهده داشته و من شخصاٌ اورا به عنوان یک فرد لایق تصمین می کنم.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl">
<br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">پس همانگون که می بینید سازمان برنامه یک دستگاه امریکایی بود که اینک ابوالحسن ابتهاج </span><span style="font-size: large;">در راس آن بود</span><span style="font-size: large;"> که با توافق انگلیس، که به او همیشه اعتماد داشتند، اینک با سازمانهای اطلاعاتی آمریکا کار میکرد .</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: و اینکه خداد فرمانفرمائیان در باره اش میگوید که :</span></div>
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="font-size: large;">ابتهاج هم چنین معتقد بود که طرح ریزی و مهندسی و به اصطلاح جوانب اقتصادي برنامه ها هم حتما در سازمان برنامه مطالعه بشود. براي اين بود که دو تا دفتر باز کرد، يکي دفتر فني بود که تقريبا يک سال قبل از دفتر اقتصادي باز شد و شخصي را به اسم هکتور پرودم (Proudhom)، که بانک بين الملل معرفي کرده بود، از آمريکا آورده و به رياست آن دفتر منصوب کرده بود. بعد يک تعداد افراد با تجربه و سابقه را براي کارهاي فني، مثل بندرسازي، راه سازي، کارهاي کشاورزي، و صنعتي، انتخاب کرد که در دفتر فني مشغول به کار شدند و برکارهاي اجرائي سازمان برنامه، نظارت فني مي کردند (...) و شکل آن دفتر هم مثل دفتر اقتصادي نبود. آنها اغلب خارجي بودند و در اوان کار از ايراني ها تعداد کمي مهندس بودند که زيردست خارجي ها کار مي کردند. بعدها، البته، اين تغيير کرد، ولي روز اول که ابتهاج آمده بود خودش مي گفت من کسي را نمي شناختم که اصلا اين مفاهيم (concept) را بفهمد و بتواند اجرا بکند و چنين شخصيتي داشته باشد که بهترين آدم ها را بياورد زير دستش کار بکنند، بهترين مهندسان ايراني را بياورد زير دستش کار بکنند. جزو کارهاي اينها انتخاب مهندسين مشاور بود. دفتر فني بود که از بين مهندسين مشاور ايراني و خارجي، بهترين را انتخاب مي کرد. درآن موقع شرکت هاي مهندس مشاور درايران معدود بودند و در نتيجه اغلب شرکت هاي منتخب خارجي بودند. ابتهاج مي گفت کي را بياورم؟ پول مملکت را دست کي بدهم؟ او ايران و ايراني را دوست داشت. هيچ وقت نبود که بگويد ايراني نمي خواهم. دفتر فني مهندسين مشاور را انتخاب مي کرد و با آنها قرارداد مي بست و مي گذاشت دراختيار سازمان برنامه براي طرح ريزي و نظارت بر اجراي طرح ها. ابتهاج مي گفت وقتي که طرح اجرا شد، وقتي که طرح تکميل شد، براي بهره برداري و براي نگهداري اين طرح ها را ممکن است به وزارتخانه ها داد. ولي مي گفت دراوان کار نمي دهم. مي خواست اطمينان پيدا کند که وزارتخانه ها از عهده اين کار برمي آيند، و مي توانند بهره برداري بکنند. مي گفت بعد از اين که طرح تمام شد ما تحويل وزارتخانه مي دهيم، مشروط براين که ما قانع بشويم که وزارتخانه مي تواند اين کارها را درست انجام بدهد. پرداخت به مهندسين مشاور و مقاطعه کاران يا مستقيم از منابع خود سازمان برنامه تامين مي شد، يا ازمنابع مالي مانند وام هاي بانک بين المللي تامين مي گرديد. البته بانک بين الملل در يک مورد يک وام هفتاد و پنج ميليون دلار به سازمان برنامه داد به منظور کمک کلي که اختصاص به طرح خاصي نداشت. کاري بود که فقط يک بار آن هم در مورد ايران شد و ديگر چنين وامي به هيچ مملکتي ندادند يک کار فوق العاده بود که همان طورکه گفته اند و نوشته اند به دليل اعتقاد به پيشنهادات ابتهاج و اطمينان به شخص او اين کار را انجام دادند و هفتاد وپنج ميليون دلار در اختيار ابتهاج گذاشتند که بتواند آزاد براي اجراي برنامه دوم خرج کند. البته بانک بين الملل وضع ايران را قبل از تصويب چنين وامي بدقت رسيدگي کرده بود و از قدرت مالي ايران براي بازپرداخت اين وام اطمينان حاصل کرده بود و بر اساس آن وام اين وام کلي را تصويب کردند. بعد از اين، تمام کمک هاي بانک بين الملل روي طرح ها بود.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">البته اینکه ۷۵ میلیون دلار را بانک بین الملل در اختیار ابتهاج بگذارد بخاطر اینکه به او اعتقاد داشت چندان منطقی نیست .</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله سارمان برنامه مسئول اجرای برنامه ای بود که برنامه ریزان آیزنهاور و دالس برای مبارزه با کمونیزم </span><span style="font-size: large;">ریخته بودند</span><span style="font-size: large;">. ابتهاج بنا بر خاطرات گودرزی همان کسی بود که می خواست برای یک قسمت از سازمان برنامه دو مدیر با مسئولیت مشترک بیافریند که گودرزی مخالفت میکند و می گوید در هیچ کجای دنیا چنین کاری را نمی کنند. اینکه آقای ابتهاج کسی بود که "مفاهیم کارهاي فني، مثل بندرسازي، راه سازي، کارهاي کشاورزي، و صنعتي،را می فهمید و يک تعداد افراد با تجربه و سابقه را براي آنها انتخاب میکرد که در دفتر فني مشغول به کار شدند و برکارهاي اجرائي سازمان برنامه، نظارت فني مي کردند</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> ادعایی پوچ است .</span><span style="background-color: white; font-size: large;">هنگامیکه شما همۀ اطلاعات را از نزدیک بررسی می کنید در میابید که سازمان برنامه چیزی به جز یک جعبه خیمه شب بازی نبود. گروهی به اصطلاح کارشناس را از ملیتهای مختلف در آنجا به بهانه های گوناگون گرد آورده بودند که مثلاً برنامه توسعه بنویسند. من در جایی خواندم که آقایی بنام مجید یوسفی با آب و تاب نوشته اند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="background-color: white;"><span style="font-size: large;">ابوالحسن ابتهاج آرمان بزرگي در سر داشت و براي اين آرمان، هر مدير و کارشناسي را از هر نقطه دنيا به تهران منتقل و او را در يكي از پروژه هاي ملي به خدمت ميگرفت. او در سالهاي مياني دهه ٣٠ رنگين کماني از مردان کارآمد، مديران صاحب نفوذ و کارآفريناني خلاق را در حلقه سازمان برنامه وبودجه قرار داد تا رويايش را متحقق سازد. يوجين بلاك ـ رييس وقت بانك جهاني ـ در اين راه براي ابوالحسن خان ابتهاج سنگ تمام گذاشت. به توصيه يوجين بلاك، ولتر بينگر (آلمان) کارشناس فني بانك جهاني در امور سد و بنادر، برايان کوهن (اسكاتلند)، سرمهندس بانك جهاني به همراه هكتور پرودم (آمريكا) فارغ التحصيل دانشگاه هاروارد و عضو بلند پايه صندوق بين المللي پول و دستيار ارشد يوجين بلاك با اشتياق وصف ناپذيري به ايران آمدند. کمي بعد رئيس بانك بين المللي ترميم و توسعه ژرژ ژيرار (فرانسه) فارغ التحصيل پلي تكنيك پاريس و وزير فوائد عامه دولت فرانسه در مراکش را به ايران منتقل کرد. آلبرت دوسمال (بلژيك) رئيس شوراي اقتصاد و وزير نيرو بلژيك نيز کمي بعد به جمع اين کارشناسان پيوست.</span></span></blockquote>
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br />
</span> <span style="background-color: white; font-size: large;"> و البته معلوم نیست که ایشان چگونه تشخیص داده اند که این عده </span><span style="background-color: white; font-size: large;">مردانی "کارآمد، مديران صاحب نفوذ و کارآفريناني خلاق"</span><span style="background-color: white; font-size: large;"> بوده اند و در کجا در باره ی " اشتیاق وصف ناپذیر" این آقایان خبر گرفته اند. باید اندیشید که چگونه گروهی نامتجانس از کشورهای گوناگون بدون داشتن آمار و مدلی حتی ابتدایی می توانند در یک سازمان جمع شوند و برنامۀ هماهنگ و درستی را طرح ریزی نمایند. هرکس که در یک موسسه پژوهشی کار کرده باشد بخوبی میداند که یک کار تیمی مانند برنامه ریزی نیاز به آمار و مدل و شناخت دارد. اما در این مورد لازم نیست که بحث کنیم تنها کافی ست که به اسناد تاریخی که اینک فاش شده اند بهره گیریم و بینیم که در پس پرده چه بوده است و چرا این برنامه ها با شکست روبرو شدند و ایران باهمۀ در آمد سرشارش از نفت نتوانست مانند کرۀ جنوبی یا تایوان از بند فقر اقتصادی رها شود.</span><br />
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; font-size: large;">بر مبنای بررسی ها ی فرانسس استونر ساندرز Frances Stonor Saunders در کتابش "جنگ سرد فرهنگی : سیا و جهان هنر وادب"The Cultural Cold War: The CIA and the World of Arts and Letters ، که البته سازمان سیا در وبسایتش انتقادی هم از آن دارد ولی تنها به برداشت نویسنده خرده گیری نموده و نه بردرستی اطلاعات و مدارک آن کتاب ، می توان نقش سیا را در ایجاد سازمان برنامه ردیابی نمود. یک بررسی کنگرۀ آمریکا در ۱۹۷۶ نشان میدهد که تقریباً ۵۰ در صد از ۷۰۰ کمکهای مالی بفعالیتهای بین المللیِ بنیادهایی مانند بنیاد فورد و راکفلر از طریق سازمان سیا تأمین میشده است. از دید سیا بنیادهایی مانند بنیاد فورد " بهترین و پذیرفتنی ترین پوشش برای پنهان کردن کمکهای مالیست" . همکاری بنیادهای پرارج و شایسته بشردوست بنابرگفتۀ یکی از عوامل سیا به سازمان سیا اجازه میداد که " روی طیفِ گویی بی حد و مرز برای عملیات زیرپرده در جهت تاثیر روی گروه های دانشجویی ، اتحادیه های کارگری، جوانان، انتشارات و دیگر نهادهای اجتماعی " هزینه نماید.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; font-size: large;">این </span><span style="background-color: white; font-size: large;"> </span><span style="background-color: white; font-size: large;">پال هوفمان Paul G. Hoffman </span><span style="background-color: white; font-size: large;"> بود که پس از آنکه </span><span style="background-color: white; font-size: large;"> </span><span style="background-color: white; font-size: large;">در ۶ نوامبر ۱۹۵۰</span><span style="background-color: white; font-size: large;"> ریاست بنیاد فورد را بشرط داشتن اختیارات کامل پذیرفت سرمایه گذاری های بنیاد را در</span><span style="background-color: white; font-size: large;"> امور جنگ سرد</span><span style="background-color: white; font-size: large;"> مداخله داد. او برآن بود که "</span><span style="background-color: white; font-size: large;">برای وحدت جهان</span><span style="background-color: white; font-size: large;"> همه گونه تلاش می باید به کارگرفته شود" اما هنگامیکه ادموند پالمیری Edmund Palmieri یکی از مشاوران بنیاد راکفلر پیشنهاد نمود که بنیاد وامهایی را برای تبلیغات مخفیانۀ سیا فراهم کند او مخالفت نمود و گفت بنیاد سیاست شفافیت کامل را دنبال می کند. هوفمان با دخالتهای سیاسی برای ایجاد ناثباتی درحکومتهایی قانونی مخالف بود و از اینرو میان </span><span style="background-color: white; font-size: large;">روان گیثِر جونیور .Rowan Gaither, Jr </span><span style="background-color: white; font-size: large;"> </span><span style="background-color: white; font-size: large;">و دار و دستۀ تندرو ودست راستی اَش و هوفمان فاصله افتاد زیرا آنان از لزوم پشتیبانی بنیاد فورد ازجنگهای سیاسی روانی دفاع مینمودند. </span><br />
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghHxotAnY0pwHsZBv1HDx23SO7I1sVzssC3ZSuXKiHju9lwaHG5mAikzURmjPANpe9LpfVWBY-uaa1nRqg9h1z6Od3wKKd3I3kegyI2EPtTn5CouWfxkgQvLmI5o0fq-NS_v5WkBYiFG8/s1600/Shah.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="313" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghHxotAnY0pwHsZBv1HDx23SO7I1sVzssC3ZSuXKiHju9lwaHG5mAikzURmjPANpe9LpfVWBY-uaa1nRqg9h1z6Od3wKKd3I3kegyI2EPtTn5CouWfxkgQvLmI5o0fq-NS_v5WkBYiFG8/s320/Shah.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="background-color: white; font-size: large; text-align: right;"> </span><span style="background-color: white; font-size: large; text-align: right;">روان گیثِر جونیور- بنیانگذار رَند </span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br /></span>
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br /></span>
<span style="background-color: white; font-size: large;">در گفتگویی با </span><span style="background-color: white; font-size: large;"> گیثِر </span><span style="background-color: white; font-size: large;">که اینک یکی از مدیران وابستۀ بنیاد فورد شده بود جان فاستر دالس وزیر امور خارجه علاقمندی آیزنهاور را برای دخالت هرچه بیشتر بخش خصوصی در خارج از کشور ابراز داشته بود و ازاینکه بنیاد فورد مستقیماً با دول خارجی در ارتباط باشد استقبال نموده بود. هنگامیکه ریچارد بیزل Richard Bissell در ۱۹۵۲ به ریاست بنیاد فورد منصوب شد تا سال ۱۹۵۴ که بنیاد را ترک نمود تا دستیارِ ویژۀ آلن دالس رئیس سیا بشود او اغلب با دالس و دیگر کارکنان سیا روی "تحقیقاتی مشترک" برای ایده هایی تازه کار میکرد. بنابرین این امری تصادفی نیست که روز سیزدهم اگوست ۱۹۵۳ هنگامیکه کنت ایورسون Kenneth Iverson نمایندۀ خاور نزدیک بنیاد فورد برای فعالیتهای بنیاد در آبادانی روستا وارد ایران شد درست ۶ روز قبل از کودتای شاه و سیا بر علیه مصدق بود. </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: white; color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: normal; orphans: auto; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: auto; word-spacing: 0px;">
</div>
<br />
<div dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: white; color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: normal; orphans: auto; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: auto; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">مدارک بنیاد فورد نشان میدهد که در ۱۹۵۴ ابتهاج ازین بنیاد تقاضای کمک نموده بود. و جان آدلر John Adler یکی از کارکنان بانک بین الملل توسعه و ترمیم که هم روی ابتهاج و هم بر بنیاد فورد نفوذ داشت پیشنهاد نموده بود که بنیاد فورد برای ایرانیان متخصص "مقرری ویژۀ" special allowance برای جبران اختلاف حقوق ایران و آمریکا بپردازد. البته آقای ابتهاج در خاطراتشان به این موضوع اشاره نمی کنند و تنها چنین وانمود ی کنند که به اصرار ایشان دولت مجبور شده بود حقوق معاونین سازمان برنامه را بیشتر از وزرا تعیین نماید و استدلالشان این ست که وزرا چون دزدی میکردند می توانستند با حقوق کمتر بسازند! </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">آدلر همچنین پیشنهاد کرده بود که بنیاد فورد یک برنامۀ بورس تحصیلی برپا دارد که دانشجویان تازه استخدام شده را به انستیتوی توسعۀ اقتصادی بانک جهانی در واشنگتن اعزام دارند. نیاز مبرم دراین زمان فرستادن کارمندان دفتر اقتصادی بود که ابتهاج در سال ۱۹۵۸ ایجاد کرده بود. به هر روی خود دکتر مجیدی هم به نارسایی و شکست برنامه ها اذعان داشته است. البته ایران بخاطر افزایش در آمد نفت در سالهای ۱۳۷۰ رشد بالایی داشت ولی کویت و عراق و عربستان و دیگر کشورهای نفت خیزهم رشدشان بالا بود بدون آنکه "</span><span style="font-size: large;">رنگين کماني از مردان کارآمد، مديران صاحب نفوذ و کارآفريناني خلاق</span><span style="font-size: large;">" در آنجا برای برنامه ریزی گرد آمده باشند. </span></div>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> آقای هکتورپرودوم هم مانند کنت هنسن و اد میسون دربرنامۀ مارشال کارکرده بود وسپس رئیس امور آلمان در وزارت خارجۀ آمریکا شد. در ۱۹۵۱ او به بانک جهانی پیوست و سپس برای برنامۀ هفت سالۀ دوم به ایران آمد. البته هیچ کجا گفته نشده است که ایشان شوهر خانم آن کارولاین بیزل Anne Carolyn Bissell یا به عبارت دیگر خواهر آقای ریچارد بیزل که زمانی بنیاد فورد را اداره میکرد بودند. که آقای ابتهاج از آنها تقاضای کادرفنی کرده بودند! </span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">همانگونه که دیدیم افرادی مانند موریس ویلیامز، اِد میسون ، کنت هنسن و هکتور پرودم در بارۀ این پروژه ها بر اساس راهکارهای سیا که بوسیله ماکس میلیکان و والت روستو و ریچارد بیزل </span><span style="font-size: large;">تدوین شده</span><span style="font-size: large;"> بودند تصمیم می گرفتند و این آقایان مانند ابتهاج و اصفیا و فرمانفرمائیان و مجیدی زیر آن تصمیمها امضایشان را میگذاشتند بدون آنکه بفهمند پیامدهای اقتصادی این کارها چیست و البته این را هم باید بیافزایم که خود این کارشناسان خارجی هم نمیدانستند که دارند چه میکنند. چون همانگونه که پیشتر هم گفتیم دانش اقتصاد هنوز هم نمی تواند که مدلی برای برنامه ریزی ارائه نماید که جاگزین بازار آزاد شود و هرگونه مهندسی اقتصاد بناچار به فساد و رشوه گیری و اختلاس می انجامد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrcGmbYAdgJUdSuTi1G89UMfBL_VWkYmLFMw1sOgwHfWQZLsdna9rf69SsIksg47fK7dBjNZQlm4qrfOQAUcH-Nlic7L-DO1ryxzmv6v2MQaBwYXzA-9Xp0DtFwr-MnZ1J4gcbkyrhHVI/s1600/Prud%2527homme_Hector.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrcGmbYAdgJUdSuTi1G89UMfBL_VWkYmLFMw1sOgwHfWQZLsdna9rf69SsIksg47fK7dBjNZQlm4qrfOQAUcH-Nlic7L-DO1ryxzmv6v2MQaBwYXzA-9Xp0DtFwr-MnZ1J4gcbkyrhHVI/s400/Prud%2527homme_Hector.jpg" width="313" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">هکتور پرودم</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"> بر اساس مدارک بانک جهانی در ۳۱ دسامبر ۱۹۵۱ رابرت اِل گارنر Robert L. Garner تورکیلد ریبر Torkild Rieber و هکتور پرودُم Hector Prud'homme ازسوی بانک که آنروزها بانک بین المللی توسعه و ترمیم نام داشت به ایران آمدند به منظور آنکه "با مقامات ایرانی دربارۀ وضع نفت مذاکرات بیشتری داشته باشند و بکوشند راه چارۀ برای بنیان یک موافقت نامه بیابند که احتمالا منجر به از سرگفتن فعالیت های نفتی در ایران شود" در سوم آوریل ۱۹۵۲ بانک گزارش خود را دربارۀ نفت منتشر کرد. آقای پرودُم که بعدا در سازمان برنامه با آقای ابتهاج کار میکرد تا مستقیما بر کارهای سازمان نظارت داشته باشد، دربارۀ مذاکرات با مصدق گفت "دشواری ما این بود که با سیاستگران سرو کارداشتیم و نه مردان تجارت و صنعت " او در نامه ای به گارنر در بارۀ ملاقاتش با دکتر مصدق می نویسد : دکتر مصدق "از تختخواب بر خاست ، دمپائی اش را بپا کرد و ما را به راهرو هدایت کرد." به نوشتۀ مری آن هیس:</span></div>
<blockquote class="tr_bq ">
<span style="font-size: large;"> این کنایه های فرهنگی به این معنا بود که از رهبران واقعی انتظار می رود که در هنگام مذاکره رسمی کت و شلوار بپوشند و نه جامۀ خواب. و از آنان انتظار می رود که مذاکرات رسمی را به حالت نشسته روی صندلی انجام دهند و نه به حالت لم زده روی بستر. البته این مهم نیست که وینستون چرچیل هم اغلب جامه ی خواب میپوشید و در بستر کارهایش را انجام میداد . اینکه مصدق اینچنین رفتار میکرد او را به یک "آدم عجیب " در بهترین تلقی و یک آدم "خل وضع" در بدترین تلقی می نمایانید. و به آمریکا و انگلیس این برداشت را میداد که آنچه مصدق از بستر میگوید اهمیتی ندارد"</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته آقای هکتور پرودم در گفتگویی با بانک جهانی از پروژه های سازمان برنامه ارزیابی افسوس برانگیزی دارند؛ کارخانه ی کنسرو سازی پر هزینه ای که اصلا ماهی برای کنسرو کردن پیدا نمی کند و تنها یک ماهی تونا را برای شام آقای ابتهاج کنسرو می نماید، و یا سیلوی غله ای ساخته شده در نزدیکی شیراز که به آن هیچ غلاتی راه ندارد و درنتیجه تهی میماند، و کارخانه پنبه ریسی بدون پنبه، و کارخانه ی کودشیمیایی که برای کودش هیچ تقاضایی نبود. </span><br />
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">در اینجا پر بیهوده نخواهد بود که با این آقای هکتور پرودوم که در زمان ابتهاج رئیس دفتر فنی سازمان برنامه شد بیشتر آشنا شویم. آقای پرودوم در ۱۹۰۳ در شهر هانکو در چین بدنیا آمد. پدرش مهندسی بلژیکی بود که مسئولیت ساخت راه آهن را در آنجا بر عهده داشت. پرودوم خودش در ۱۹۲۵ از دانشگاه ییل در معدن و فلز شناسی لیسانس گرفت و در ۱۹۲۷ به تبعیت آمریکا در آمد و در ۱۹۲۸ با آن کارولین بیزل </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> خواهر ریچارد بیزل از کارکنان بنیاد فورد و از سردمداران سیا ازدواج کرد و در ۱۹۲۹ فوق لیسانس خود را</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> از دانشگاه کلمبیا در مدرسه عالی دریاداری برای امور غیر نظامی دریافت نمود. او در ۱۹۴۷ به وزارت خارجه پیوست و پس از چندی رئیس امور اقتصادی آلمان در وزارت خارجه آمریکا شد که وظیفه ی او نظارت بر هزینه های برنامه ی مارشال برای بازسازی آلمان بود. در ۱۹۵۱ ایشان به بانک جهانی - یا بانک بین المللی توسعه و ترمیم پیوستند و از سوی بنیاد فورد به یاری ابتهاج در سازمان برنامه منصوب شدند. در ماه می ۱۹۸۵، جان مویر برای آرشیو تاریخ شفاهی بانک جهانی با ایشان گفتگویی نمود که از لحاظ بررسی تاریخ نووایی در ایران و نقش سازمان برنامه در آن بسیار حائز اهمیت است.</span><br />
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"><br /></span>
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">البته آقای پرودوم در این گفتگو تا اندازه زیادی پرچانگی نشان میدهند و ابایی هم در بکاربردن واژه های رکیک یا به اصطلاح انگلیس F-word ندارند و نکته دیگری که در این گفتگو جلب نظر میکند طرز فکر بسته ومتفرعانه ایشان در رویارویی با فرهنگ ایران ست که از دید ایشان این فرهنگی کاملاٌ عقب مانده و خرافاتی ست و هیچ امیدی هم برای پیشرفت آن در یک یا دونسل آینده، به حداقل، نیست.</span><br />
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">به گفته ی هکتور پرودم، رابرت گارنر </span><span style="text-align: left;">Robert Garner </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">معاون بانک جهانی در هنگام بحران نفت به فکر افتاده بود که حالا که هم ایران وهم انگلیس از اعضای بانک جهانی هستند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> " چرا نه، که ما این هر دو سوی تنش را به یکدگر نزدیک کنیم؟" بنابراین جین (یوجن) بلاک </span><span style="text-align: left;">Eugene Black<span style="font-size: large;"> و باب (رابرت) گارنر و تنی چند دیگر برآن شدند که این فکر بسیارخوبی ست که می باید دنبال شود . (...) </span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">باب گارنر پیشنهاد می کند: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" چرا نگوئیم که ما پالایشگاه آبادان را دوباره برپا خواهیم ساخت، ولی به این شرط که اختیار داشته باشیم که تکنسین هایی لایق را از هر جای دنیا که بخواهیم استخدام کنیم. ما پالایشگاه را دوباره به راه خواهیم انداخت و سود آنرا در یک حساب امانتی </span><span style="text-align: left;">escrow</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> نگاه خواهیم داشت. این سپرده ها با نرخی معادل بیست میلیون دلار در سال، و شاید هم در ماه، رشد خواهند نمود. زبان همه به لَه لَه خواهد افتاد و ما خواهیم گفت که بانک این مبلغ را فقط به شرط رسیدن توافقی میان ایران و انگلیس توزیع خواهد نمود. و با یکچنین راهکاری مشکل نفت چاره یی خواهد یافت.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" پرودوم سپس دکتر مصدق را به طعنه میگیرد که هنگامیکه به واشنگتن سفر نمود، </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">مانند اغلب دیگر خارجی ها که به اینجا میایند بلافاصله برای آزمایش سرتاپای پزشکی </span><span style="text-align: left;">physical check-up</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> به بتسدا </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">Bethesda </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"> رفت.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" که البته معنی اش به این میماند که این عقب افتاده ها را به معاینه ی پزشکی چکار؟</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">به هر روی مصدق با پیشنهاد باب گارنر، که هیئتی از بانک جهانی از ایران دیدار نماید، موافقت میکند:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">همه فکر میکردند که پالایشگاه آبادان بدون تردید تا حالا حتماٌ باید کاملا چپاول شده باشد، همه ی آن لوله های مسی و هرچیز دیگر، همه ی کالاها، ماشین آلات و خوراک ها همه باید ناپدید شده باشند. (...) باب گارنر رفت پیش کاپ ریبر </span><span style="text-align: left;">Cap Rieber </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">و کاپ گفت: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" به نظر میاد مأموریت خیلی جالبی باشه ، البته که من حاضرم برم</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" و چنین بود که هیئت مذاکره ی بانک جهانی برپا شد.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">پرودم ریاست هیئت را بر عهده</span> <span style="font-size: large;"> میگیرد و به آبادان میایند و در بازدید شان پالایشگاه را نظیف تر و بسامان تر از زمانیکه شرکت نفت انگلیس در آنجا بود میابند. به گفته ی او ایرانی ها:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> به هیچ چیز </span><span style="font-size: large;">دست نزده بودند مگر اینکه می خواستند آنرا تمیز و مرتب نگاه دارند. و در آنجا راهرویی بود به درازای صدمتر-- پر از شیشه های مربا و مارمالاد، بیسکوئیت و هر چیز خوشمزه ی دیگر که انگلیسها برای مصرف خودشان نگاه داشته بودند. و هیچکس دست به هیچ چیز از آنها نزده بود و بنابراین ما آنرا گزارش کردیم.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
خود <span style="font-size: large;">من از پالایشگاه آبادان در سالهای ۱۳۵۰ دیدن کرده بودم و دیدن منطقه ی کارمندان انگلیسی براستی مانند پا گذاشتن به یک کشور پیشرفته و مرفه اروپایی می نمود و البته ایرانی ها، مانند سیاهان آمریکا در دوران پیش از دولت کندی، جدا نگاه داشته میشدند و حق نداشتند به آن مناطق یا به آن کافه رستوران ها پا بگذارند. به هر روی پرودوم می گوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">کاپ ومن نامه یی به </span><span style="font-size: large;">دکتر مصدق</span><span style="font-size: large;"> نخست وزیر به امضای گارنر در باره ی هیئت خود نوشتیم و آنچه که درخواست ما بود همان چیزی بود که فکر میکردیم او در دیدارمان با خود او در واشینگتن در باره اش توافق نموده ست. من کوشیده بودم که انگلیسها و آمریکائیها و سایر سفارتخانه ها را در این کار دخالت ندهم. این باید گفتگویی می بود میان بانک و ایران. اما من نامه مان را به لوی هندرسون سفیر بسیار یاری دهنده ولایق مان نشان دادم.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">همین که او هنگام خواندن نامه به سطری رسید که می گفت: بانک به برپاسازی پالایشگاه آبادان خواهد پرداخت و آزاد خواهد بود که هرکه را که می خواهد، از هر ملیتی، به استخدام در آورد. هندرسون نگاهی به آن انداخت و گفت: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" پس شما می تونید قیدش وبزنید و به جای دادن این نامه برگردین به آمریکا! مصدق با خواندن این نامه بلافاصله نتیجه خواهد گرفت که تکنسین های بریتانیا را می خواهید بر گردانید.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">من به سر خود و بدون داشتن اختیار تصمیم گرفتم که آن جمله را اندکی تغییر دهم و لغتها هاش را کمی پس و پیش کردم تا که با وجودی که </span><span style="font-size: large;">معنای آن جمله را</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> هنوز هرجور که می خواستیم می توانستیم تعبیر کنیم ولی دیگر به آن آشکاری پیشین نبود.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">هندرسون سپس برای نامه ی تازه کاغذ سپیدی به پرودوم میدهد که چاپ سفید </span><span style="text-align: left;">watermark</span><span style="font-size: large;"> کاغذ علامت US را نشان میداد. پرودوم نامه ی تغییر داده شده را با خود پیش دکتر حسین پیرنیا می برد و از او می خواهد که پیش از اینکه نامه را به نخست وزیر بدهد بخواند و اگر که نظری دارد بدهد. ولی پیرنیا به او میگوید چون پاکت نامه بسته شده و به آدرس نخست وزیر است او نمی تواند آنرا باز کند و بخواند. با همه ی اصرار پرودوم پیرنیا نامه را باز نمی کند و همانطور سر بسته به مصدق تحویل میدهد.</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">خب، دقیقاٌ همانطور شد که هندرسن پیش بینی کرده بود، از چیز بعدی که خبردار شدیم این بود که همه ی خبرنگاران خارجی از ایران اخراج شدند مگر یک خبرنگار انگلیسی. او بامن تماس گرفت و گفت: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"آقای پرودوم، شنیده ام که شما ایران را ترک می کنید؟ </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> من گفتم:</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> چی میگی ما تازه وارد </span><span style="font-size: large;">اینجا </span><span style="font-size: large;">شده ایم.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> او گفت: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"مگه شما رادیو را گوش نکرده اید که نخست وزیر گفته هیئتی از بانک جهانی آمده اند تا انگلیس را به دیگر بار بر صنعت نفت ما تحمیل کنند و هیچ دلیلی برای ماندن شما در اینجا نیست؟</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> من گفتم </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> نه من این باره چیزی نشنیده ام.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> ما تو هتل منتظر بودیم که تلفن زنگ زد و پیرنیا پشت خط بود او پرسید :</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" اقای پرودوم تصمیمتون چیه، می خواهین به مونین یا می رین ؟ </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> من گفتم</span><span style="font-size: large;"> ، متاسفم آقای پیرنیا ما هیچ چیز نشنیده ایم که تغییری در تصمیمی که گرفته بودیم بدهیم.</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> پیرنیا گفت: </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">خیلی متشکرم ،</span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> و گوشی را قطع کرد. سپس، تقریباٌ بیست دقیقه بعد تلفن مجدداٌ زنگ زد و پیرنیا باز پشت خط بود </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">" آقای پرودوم، شما گفتین که چه فکری می خواهین در این باره بکنین؟</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> من گفتم : </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"دکتر پیرنیا این به شما مربوطه. ما هیچکاری نمی کنیم تا شما به ما بگین که چی کار می خواهین بکنین.</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="background-color: white; color: #292727; font-family: "arial" , "helvetica" , sans-serif , serif; font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">ما درخواست کرده بودیم که بریم نخست وزیر را ببینیم. و بالاخره رفتیم با جیپ هایی در جلو و یه جیپ در پشت سر با تفنگها و مسلسل ها که به ما وِجهه میداد.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> مصدق کاراشو </span> <span style="font-size: large;">تو خونه انجام می داد -- یه خونه ی سه طبقه و ساده . ما رفتیم تو. پیرنیا پهلوی مصدق ایستاده بود. نه تنها پیرنیا بلکه حسیبی هم اونجا بود و به ما گفته بودند که حسیبی کسیه که کارشناس نفت ایرانه. کارشناس نفت که قرآن دست میگیره و رو میز میزاره و فلان صفحه بهش میگه در باره ی تجارت نفت امروز چه باید بکنه... اینجور چیزا. حالا چطوری می تونین به این جور آدما کمک به کنین که یه پالایشگاه نفت رو اداره کنن؟</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">البته پرودوم ساده لوح تر از آن بود که از بازی حساب شده ی مهندس حسیبی فارغ التحصیل پلی تکنیک پاریس و از پایه گزاران کانون مهندسین و دکتر پیرنیا اقتصاددان </span><span style="font-size: large;">فارغ التحصیل پلی تکنیک پاریس و کسیکه در کمبریج با جان مینارد کینز اقتصاد خوانده بود و البته خود دکتر </span><span style="font-size: large;">مصدق فارغ التحصیل دانشکده ی علوم سیاسی پاریس که دکترایش را در دانشگاه نوشاتل گرفته بود سر دربیاورد. این آشکارست که هرگونه پاسخ بخردانه ی این سیاستمدران کارکشته در چارچوب قوانین دست آویزی میشد برای افزودن فشار از راه های قانونی به وسیله ی حریفانی پر زور وثروتمند. پس تنها راه چاره وانمود به راهنمایی های ماورالطبیعه وگفتگوهایی چنانکه گویی پایان ناپذیر بود که پرودوم و دوستانش را گیج و هاج و واج نگاه میداشت و به سیاستمداران ایرانی اجازه میداد که حرکت بعدی خود را به دقت محاسبه کنند. و جالب اینکه در پایان این ماجرا خواهیم دید که خود آقای گارنر هم به ترفندی مانند آوازه خوانی در میانه ی مذاکرات رو میاورند. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به هر روی پس از یادآوری از خاطره یی ناگوار، دیدن مرگ پسر بچه یی که روی فواره یآبی میافتد و کشته می شود، که این رویداد را آقای پرودوم نشانی از فرهنگ ایرانی می بیند و نتیجه میگیرد که" اگر کسی بخواهد مرا متهم به آوردن هرگونه کیفیتی به مذاکرات بانک جهانی نماید آن این است که </span><span style="font-size: large;">بجای هر گونه تلاشی برای دگرگون کردن</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">این فرهنگ آنرا</span><span style="font-size: large;"> پذیرفته ام!"</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">و سپس به بقیه داستان می پردازد و میگوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به هر روی، اینچنین بود که من پیش مصدق بودم و داشتیم گفتگو میکردیم و او پشت میزش نشسته بود و با قهقه خنده هایش به من گفت: " تو هیچ چی نیستی مگر یک گرمافون انگلیسی." </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">پرودوم سپس به شتاب و سرسری از شکست ماموریتش سخن میگوید بدون آنکه هیچ تحلیل اقتصادی یا سیاسی از تنش های آن دوران داشته باشد.</span> <span style="font-size: large;"> و سپسس به خاطره ای دیگر می پردازد و از ملاقاتی در خانه ی مصدق با باب گارنر معاون بانک جهانی سخن میگوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">ملاقات ساعت سه بعداز ظهر شروع شد و قرار بود تا پس از یکی دوساعت به موافقتنامه ای بیانجامد. در ساعت هشت شب ما قرار بود پرواز کنیم اما نتونستیم. باب گارنر دیگه نمیتونست تحمل بیاره . او اون دورا توی گوشه ئی نشسته بود. در این ملاقاتها، همون طور که میدونی صندلی ها را در اطراف اتاق کنار دیوارا می چینن. و بعد پر حرفیه و پر حرفی، تمام ساعت به ساعت و پیام هایی که از یک طبقه خانه به طبقه دیگه میاد. و در میان همه ی این همهمه ناگهان صدایی از گوشه اطاق، جایی که گارنر نشسته بر میخیزد. گارنر زده زیر آواز " خانه، خانه درعلفزار، جایی که گوزن و آهو می خرامند!" این گارنره - او دیگه طاقتش طاق شده، این بانک جهانیه - بانک در حال عملیات واقعی. من نمیدونم تاثیرش چی بود ولی از اونجا که این </span><span style="font-size: large;">ملاقات با </span><span style="font-size: large;">بالاترین سطح مقامات دولتی بود حتماٌ تاثیر خوبی داشت . شاید بانک جهانی باید بیشتر از این جور کارا بکنه. یعنی </span><span style="font-size: large;">در بیشتر مذاکرات</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> بزنه زیر اون آواز یا هر جور آواز دیگه ای</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بجای اینکه وکیلا که میدونن چه جوری کارا را انجام بدن </span><span style="font-size: large;">و حسابدارا که میدونن چه جوری حسابا را سر راس کنن-- که هیچ کدومشون به درد هیچی نمی خورن، به واقع در بلند مدت. در بلند مدت مسئله اینه که یارو از آوازت خوشش اومده یانه ؛ "خونه ی تو علفزار".</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">و این همه پاره یی از تاریخ رسمی بانک جهانی است. و این شیوه ی برداشت آقای پرودوم است که رئیس دفتر فنی سازمان برنامه شد. شاید یک خاطره ی دیگر هم از آقای پرودوم در اینجا نقل کردنی باشد. ایشان می گویند:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">ما در کلوب افسران تهران بودیم، با یک گارد سر نیزه دار اینجا و یکی آنجا. ما یه جایی اون وسط بودیم. زیباترین فرش هایی که بتونی تصورش را بکنی پهنه ای به وسعت چند صد متر را پوشانده بود. ما هر روز صبح کاسه های بزرگ پر از خاویار می خوردیم. روز اول ودوم خیلی خوب بود. اما تخم ماهی بعد یه مدت دِلِتو میزنه. پیرنیا آمد بدیدن ما، کاپ ریبر اونجا روی یک سوفای بزرگ لم داده بود و چشاشو بسته بود. پیرنیا در باره ی مردم فقیر ایران و اینکه چطوری رنج می برن صحبت میکرد. و چه قد نیاز به کمک دارن. و از ین صحبتا. او قصه ای را گفت که یه روز او ودوستش سوار اسب از یه ده کوچکی رد می شدن و اسباشون تاپاله انداختن و دهاتیا دویدن جلو تپاله ها را به هم میزدن تا دونه های جویی را که اسبها هنوز هضم نکرده بودن را از تو تاپاله ها پیدا کنن. که یه دفعه کاپ ریپر نداش درومد، چون دیگه جوش آورده بود و تحملشو از دست داده بود. گفت: "پیرنیا! می خوام بِهِت یه چیزی بِگَم. مشگل شما ایرانیا اینه که عُرضه هیچ کاری را ندارین. حالا برین چن تا تکزاسی بیارین اینجا، و ما یک کشور دُرُسُ و حسابی از اینجا می سازیم. " عجب دیپلماسیی! پیرنیا که آدم با ادبی بود نمی دونس چه جوابی بده و ناچار فحشا را خورد ودم نزد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> </span><br />
<span style="font-size: large;">به هر روی بانک جهانی در مذاکرات برای پرداخت وام توسعه به ایران میکوشید با کمی ظاهرسازی یا بقول انگلیسها "پنجره آرائی" مسئله نفت را فیصله دهد. وامی به ایران داده شود وآمریکائی ها نیز یک چک چند میلیون دلاری به مصدق بدهند که هر گونه که میخواست، مانند بقیه سیاسستمداران ایرانی، هر جور که می خواست خرجش نماید . بانک می خواست انگلیسها با ملّی شدن ظاهری نفت موافقت نمایند اما هیچ چیز تغییر نکند و اداره و فروش وتصمیم گیری در بارۀ نفت در دستشان باقی بماند، البته زیر ظاهرسازی و پوشش تعدادی کارمند بانک جهانی. امّا مصدق با مهارت دستشان را خوانده بود و</span><span style="background-color: white; color: #545454; font-family: "arial" , sans-serif; font-size: x-small; line-height: 18.2000007629395px; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;">این بازی را بگونه ای اداره نمود که در بلند مدت برد با ایران شد. شرطی که او گذاشته بود این بود که هیچ تکنسین انگلیسی نمی باید پس از امضای موافقتنامه در شرکت ملّی نفت در ایران باقی بماند. گزارشهای هندرسن سفیر آمریکا به وزارت خارجه در این باره از احساس عجز خودش و دلخوری پرودم سرشارست. نتیجۀ بازی البته برد کامل دکترمصدق و باخت کامل انگلیس در بلند مدت بود. هرچند که پس از کودتای شاه سازمان برنامه را </span><span style="font-size: large;">برای چندین سالی</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">پرودم</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">مدیریت نمود البته زیر پوشش دفتر فنی که ابتهاج برایش فراهم کرده بود .</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : اما گویا هما کاتوزیان میگوید دکترمصدق اشتباه بزرگی کرد که پیشنهاد بانک جهانی را نپذیرفت.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله متاسفانه همیشه کسانی بوده اند و هستند و خواهند بود که مثل ایشان فکر کنند. سپهبد زاهدی و شاه پیشنهاد بانک جهانی را پذیرفتند و ما در اندکی بعد با گزارش پرودم پیامد آن پذیرش را بررسی خواهیم نمود.</span><br />
<span style="font-size: large;"> </span><br />
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: پس تا به اینجا می توان اینگونه نتیجه گرفت که آمریکا چه پیش از روستو و میلیکان و چه پس از آنها در صدد بازگشایی بازارهای نفتی ایران بود. و البته پس از جنگ دوم برای جلوگیری از گسترش کمونیزم این مسئله حادّتر شده بود. ابتدا ثورنبرگ وشرکت OCI آمدند با برنامۀ ۶۵۰ میلیون دلاریشان و هنگامیکه پولهای زیادی به هدر رفت در زمان آیزنهاور سعی شد که با این برنامه ریزی برای توسعه بگونه ای اصولی تر پرداخته شود و از اقتصاددانها کمک گرفته شود. ولی پرسش این است که چگونه سیا این عملیات را مدیریت می نمود؟<br />
</span> <span style="font-size: large;"><br />
</span> <br />
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<span style="font-size: large;"> فرید نوین : بله همانگونه که اشاره کردیم در سالهای دهۀ ۱۹۵۰ سازمان سیا CIA با هزینۀ مبالغی هنگفت میکوشید از نفوذ کمونیزم بکاهد. و تئوری های روستو ادعا میکرد که می تواند با توسعه اقتصادی بر کمونیزم غلبه کند . ولی آمریکائی ها خیال میکردند که این کار به همین سادگیست که ما از شاه بخواهیم سیاستمداران درستکاری را برگزیند، این سیاستمداران ساختار مالیاتی کشور را بازسازی کنند، و با پولی که از این راه عاید دولت میشود باضافه ی در آمد نفت برای برنامه های توسعه کشاورزی و صنعتی همۀ دشواری ها در ظرف شاید یک یا دو دورۀ هفت ساله چاره خواهد شد. البته در این میان می بایست که همۀ این برنامه ها در ساختار سنتی پادشاهی باشد که مخالف کمونیزم است و برای این منظور باید در ایرانی ها یک حس میهن دوستی بوجود آید که اسمش را "ناسیونالیزم مثبت" گذاشته بودند و این درست در دورانی بود که ناسیونالیزم در اروپا پس از ویرانی های هیتلری واژه ئی منحوس بود. در ایران بجای پیشروی در برداشتهایی بشردوستانه</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> دیگر باره دم از نژاد برترآریائی زده میشد.</span><span style="font-size: large;"> </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: همانگونه که گفتید یکی از مهمترین بنیادهای خصوصی که با سیا در دورانی بلند مدت همکاری نموده است بنیاد فورداست. در اواخر دهۀ ۱۹۵۰ دارائی بنیان فورد بالغ بر سه بیلیون دلاربود ورهبران این بنیاد طبیعتاٌ کاملاً با اهداف آمریکا در جنگ سرد همراه بودند. ساندرز از قول یک پژوهشگر می نویسد "هر از گاه بنظر چنین میآمد که بنیاد فورد در زمینۀ تبلیغات فرهنگی بین الملل </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بسادگی ضمیمه ئی ست ازدولت</span><span style="font-size: large;">". درباره ی بر پایی این بنگاه و رابطه اش یا سازمان برنامه بیشتر توضیح بدهید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;"> فربد نوین: بنیاد فورد در ۱۹۳۶ از سوی خاندان فورد برای کاستن از میزان مالیات حانواده ی فورد برپا شده بود. کمپانی اتومبیل سازی فورد در پایان جنگ دوم بخاطربدهی های مالیاتی هنری فورد و پسرش ادزل دررابطه با ارزش سهامشان در کمپانی با خزانه داری آمریکا دست به گریبان بود. در اواخر دهۀ ۱۹۴۰ این تنش با برپایی بنیاد فورد برا ی "مقاصد بشردوستانه" با دریافت ۹۰ درصد از سهام کمپانی اتومبیل فورد به میزان ۴۱۷ میلیون دلار چاره شد. و چنین بود که این بنیاد ناگهان در میان بنیادهای دیگر مانند راکفلر با ۱۲۲ میلیون دلار سرمایه، و کارنگی با ۱۷۰ میلیون دلار سرمایه، تبدیل به غولی از لحاظ قدرت مالی شد. البته در دهۀ ۱۹۵۰ با افزایش </span><span style="font-size: large;">بالای </span><span style="font-size: large;">بهای سهام به خاطر رونق فروش کمپانی این سرمایه به بسیار افزون تر شده بود. و نه به هیچ کمتر، البته همۀ این جریان برای آن بود که خاندان فورد بتواند بر روی کمپانی تسلط خود را بکمک قانون پایدار دارد. اگرچه پس از درگذشت هنری فورد بنیاد فورد نیاز به تنظیم اساسنامه ای "بشردوستانه" داشت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">بنابه توصیۀ رئیس دانشگاه ام آی تی، که یکی از مجریان وصیتنامه بود روان گیثِر جونیور .Rowan Gaither, Jr رئیس</span><span style="font-size: large;"> کمپانی راند Rand Corporation که قبلاً هم با هنری فورد دوم رابطه داشت -- تا آنجا که ازاو ۳۰۰ هزار دلار کمک برای بازسازی کمپانی راند دریافت نموده بود-- هنری فورد دوم از او خواست که این اساسنامه را تنظیم نماید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;"> جالبست که رد پای این آقای</span><span style="font-size: large;"> گیثِر ،</span><span style="font-size: large;"> که حقوقدانی بود که نقش کلیدی را هم در سازماندهی بنیاد راند و هم بنیاد فورد ایفا نموده بود، را می توان در سازماندهی سازمان برنامه هم یافت. گیتز پس از جنگ دوم جهانی در ۱۹۴۸ کمپانی راند را از اندیشگاهی وابسته به کمپانی هواپیمائی داگلاس در سانتا مونیکای کالیفرنیا جدا نموده و بصورت یک سازمان پژوهشی ناوابسته و "نا سود جویانه" برای پیوند دادن برنامه ریزی نظامی با پژوهش و تصمیم گیری برای توسعه برپا نموده وخود رئیس آن شده بود .</span><span style="font-size: large;"> گیثِر </span><span style="font-size: large;"> در گزارشی که برای تنظیم اساسنامه نوشت فعالیت بنیاد فورد را روی پنج دایره تقسیم نمود: ۱- پیشرفت رفاه بشریت ۲- برپاداری صلح ۳- تحکیم مردم سالاری ۴- تحکیم اقتصادی و ۵- تقویت آموزش. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">این گزارش که برای بنیاد فورد بصورت یک نوشتۀ آسمانی درآمده بود. براساس تجربیات کمپانی راند برنامۀ توسعه را مشروط به تربیت یک گروه از خبرگان با تخصص برتر مینمود که رهبری کشورها را برای اخذ تصمیمات دشوار بر عهده بگیرند. یعنی همان راهکاری که آقای ابتهاج و گروه برگزیده اش در سازمان برنامه می خواستند </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بدون نظارت مجلس </span><span style="font-size: large;">و بدون مشاوره با مردم محلی</span><span style="font-size: large;"> برای ساختن پروژه های "آبادانی" </span><span style="font-size: large;">در پیش بگیرند. هرچند مجلس، مجلسی فرمایشی بود و دردی را دوا نمی کرد، اما بفرجام از هیچ بهتر بود . بنا به گزارش گیثر جامعه می بایست از سوی نخبگانی تحصیلکرده و خبره و برون از صحنه سیاست، مدیریت می شد و وظیفۀ بنیادهای بشردوست پشتیبانی از این نخبگانست. در " گزارش برای بررسی سیاست و برنامۀ بنیاد فورد" بنوشتۀ روان </span><span style="font-size: large;"> گیثِر </span><span style="font-size: large;"> از "بحرانی جهانی" و گزینشی سیاه و سپید میان حکومتهای زورگویانه و مردم سالار سخن میرفت. البته شعارهایی که گیتر در بارۀ "ناجهتگیری سیاسی پژوهشها" وپژوهش براساس داده های علمی داده بود بسیار دلپذیر می نمود. ولی به هیچ وجه معلوم نبود که چه کسانی این پروژه ها را ارزیابی خواهند کرد و چه کسی تعیین میکند که متخصص کیست؟ زیرا همیشه گروهی که قدرت را در دست دارند حتی در حیطه دانش نیز می توانند بگویند که "درست" همینست که ما میگوئیم و متخصص کسی است که ما به او باور داریم. </span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">نقش ظاهری ایورسون از کارکنان بنیان فورد در ایران تربیت دهیار و سرپرستانی برای ده بود که بتوانند تولید کشاورزی را پس از اصلاحات ارضی بالا نگاهدارند تا به این وسیله جلوی تبلیغات کمونیست هارا گرفته باشند. البته هزینۀ این پروژه بسیار ناچیز بود در حد یک دلار درسال برای هرکشاورز از سوی دیگر هزینۀ که بنیاد فورد برای سازمان برنامه و همکاری با ابوالحسن ابتهاج پرداخت هزینه ای گزاف برای مدرنیزه کردن ایران بود که شاید بهتر باشد آنرا آمریکائیزه کردن بخوانیم . در نامۀ که آلفرد ولف Alfred Wolf در نوزدهم جولای ۱۹۵۷ به ایورسون نوشته است چنین متذکر می شود که </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">دستیاران خاور نزدیک بنیاد فورد بیشتر وقت خویش را بگشودن این گرۀ کور ، که در ماهیت تمامی یک پروژه است، میگذرانند که چگونه اقتصاددانان ایرانی تربیت شده در آمریکا را متقاعد به گزینش کارهای دولتی در سرزمینشان بنمایند".</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXEARcNBftj6Y_wcSMQOqnJkVpN2cIzXGH9SRQlzwiVJvuuzT13SoPcpfA4N127qoJLtgR1tiSS39GUbm0iB_uU763-mEPioVxB0IA_KYFJnVTEPsx93hRRo-Ovjyj0K2v_QX1RsHazcM/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="416" data-original-width="600" height="442" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXEARcNBftj6Y_wcSMQOqnJkVpN2cIzXGH9SRQlzwiVJvuuzT13SoPcpfA4N127qoJLtgR1tiSS39GUbm0iB_uU763-mEPioVxB0IA_KYFJnVTEPsx93hRRo-Ovjyj0K2v_QX1RsHazcM/s640/2.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">از چپ: خداداد قرمانفرمائیان ، ابوالحسن ابتهاج و مهدی سمیعی </td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین : خدادداد فرمانفرمائیان می گوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;">در هرحال، پائيز ۱۹۵۷ وارد پرينستون شدم و شروع کردم به درس دادن. در آن وقت ابتهاج با شخصي به اسم ليچفيلد Lichfield که کنتراتچي معروفي بود و براي سازمان برنامه کار مي کرد با ابتهاج هم دوست بود تماس گرفت. ليچفيلد در آن موقع درکاخ سفيد مشاور بود و در شمار نزديکان به ايزنهاور. وقتي ابتهاج به من مراجعه کرد که به ايران برگردم، و من به ایشان گفتم که با پرينستون قرارداد دارم و نمي توانم به همين سادگي قرارداد را بشکنم وبرگردم، ابتهاج با ليچفيلد صحبت کرد. ليچفيلد با رئيس پرينستون تماس گرفته بود. رئيس پرينستون مرا خواست گفت من حرفي ندارم. اگر شما مي خواهيد وسط سال برگرديد، مي توانيد. من غير از بقيه امسال يک سال ديگر هم اين پست شما را برايتان نگه مي دارم. اگر شما خواستيد، دوباره مي توانيد بيائيد، و الا تا آخرسال بعد ما فکر ديگري بايد بکنيم، و همين طور هم شد. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله شاید هم اینگونه بود. البته ایشان دکترای خود را از دانشگاه کلرادو در بودلر در ۱۹۵۶ دریافت نموده بودند و مطابق مدارک بنیاد فورد ایشان از سوی یکی از کارکنان بانک بین الملل که شاید همان جان آدلر بود توصیه شده بودند. به هر روی هاروی هال Harvey Hall مدیر اجرائی برنامۀ توسعۀ اقتصادی کشورهای خارجی بنیاد فورد the executive director of Ford’s Overseas Development Program دربارۀ گزینش آقای فرمانفرمائیان که در پرینستون بنام "جو" فرمانفرمائیان شناخته می شوند دربارۀ ایشان با تی کویلر یانگ T. Cuyler Young ایرانشناس سرشناس دانشکدۀ مطالعات شرقشناسی دانشگاه پرینستون تبادل نظر می کنند. یانگ خداداد فرمانفرمائیان را دارای "دوجنبه درفرهنگ" ambivalence in culture معرفی میکند. " او در مدتی به اندازۀ کافی طولانی درغرب بسر برده است که بتواند بهترین آرمانهای اجتماعی و روشنفکری مارا جذب کرده باشد اما هنوز با کشور و فرهنگ خودش رابطه دارد". </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرمانفرمائیان درگزارشی برای بنیاد فورد می نویسد که فکر نمی کند که کارمندانی که در زمان رضا شاه تربیت شده اند دارای " نحوۀ اندیشیدن مورد نیاز برای گسیختن از راه ها و کارشیوه های گذشته باشند و بتوانند راهکارهای جدید، شیوه ها و نهادهایی درخور را برای یک جامعۀ در حال دگرگونی در نیمۀ دوم قرن بیستم بیافرینند". وچنین بود که ماساچوستی ها تافته هایی جدا بافته شدند و هرگونه پیوند را با راهکارها و کارشیوه های فرهنگ مان بریدند. رشوه گیری و حق حساب دادن روالی عادی تر گرفت و امتیاز انسانی بر پایه مارک اتومبیل و آرشیتکتور ویلا و حساب بانکی اشخاص تعیین می گردید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">والبته بنیاد فورد به جو فرمانفرمائیان یاری میدهد که افراد مورد نظر را بیابند و برای اینکه تیم آقای فرمانفرمائیان آغازی آرام و آسوده داشته باشد. بنیاد فورد در بهار ۱۹۵۸ مبلغ یک میلیون و دویست هزار دلار در اختیار دفتر اقتصادی سازمان برنامه می نهد. البته اکثر این پول برای پرداخت هزینه های گروه مشاورین هاروارد به سرپرستی کنت هنسن بود. تنها ۱۶ هزار دلار برای پرداخت "اضافه حقوق" برای ۱۴ کارمند دفتر اقتصادی در نظر گرفته شده بود که باصطلاح از دلسردی و استعفای آنان جلوگیری کرده باشند. ۹ نفر از این ۱۴ نفر تحصیلکردۀ آمریکا بودند و ۵ نفر دیگر افرادی مانند دکتر مجیدی و دکتر راسخ و آبادیان از فرانسه وهند و غیره مدرک داشتند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: رفتار وبرداشت این تحصیل کرده های فرنگ رفته که به ماساچوستی های سازمان برنامه مشهور شدند مرا یاد نوشته ای از کاظم زاده ی ایرانشهر می اندازد که به راستی جنبه ی دیگری از غربزدگی است. ایرانشهر می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<div dir="RTL" style="color: #333333; font-family: Tahoma, Arial, Times, "Times New Roman"; margin-bottom: 8px; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">چنانکه یک وقتی جریدهی مصور ملانصرالدین، این حال را به شرح ذیل بهخوبی تصویر کرده بود: «پیرمردی بچهی خود را به پطرسبورغ فرستاده تا تحصیل بکند. پس از چند سال تحمل مخارج زیاد و انتظار، پسر تکمیل تحصیلکرده برمیگردد؛ اما همهی آداب و رسوم و حتی زبان مادری خود را هم فراموش کرده، پدر به امید دیدار جگرپاره خود به ایستگاه راهآهن رفته انتظار میکشد. پسر در لباس روسی و با کلاه روسی و پدر با لباس ایرانی. همینکه پسر از قطار پیاده میشود پدر نزدیک شده میخواهد او را به آغوش بکند و از سر و چشمش ببوسد. پسر پدر را کنار کشیده به زبان روسی میگوید: آقاجان در میان مردم با من سلام و علیک مکن اگر بفهمند که تو پدر من هستی من از خجالت آب میشوم».</span></div>
<div dir="RTL" style="color: #333333; font-family: Tahoma, Arial, Times, "Times New Roman"; margin-bottom: 8px; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">با کمال تأسف میبینیم که بعضی از بچهها را که به فرنگ میفرستند پس از چند سال همین حال را پیدا میکنند و وقتی که با یک نفرت و استکراه به وطن خود برمیگردند، این وطن برای آنان زندان و ویران آمده با اخلاق و طبیعت آنان نمیسازد. اینها نه آن محیط را تغییر میتوانند بدهند و نه خود را تابع آن میتوانند بسازند، این است که یا گوشهنشین و گرسنه و بیکار میمانند و یا بداخلاق و تریاکی و بیمار میشوند و یا لعنت و نفرین بر هرچه در وطن است، خوانده به فرنگ برمیگردند و کارگری را در محیط آزاد فرنگ که وطن حقیقی آنها شده است به بزرگترین مأموریتهای مملکت خود ترجیح میدهند.</span></div>
</blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین - بله، به راستی تنها چیزی که در مد نظر نبود رابطه و دریافت فرهنگی این تحصیلکرده های خارج با فرهنگ بومی بود. در ۱۹۶۲ لئونارد بیندر Leonard Binder در کتابش زیر آوند "ایران: توسعه سیاسی در جامعه ئی در حال دگرگونی" Iran: Political Development in a Changing Society می نوشت که مدرنیزاسیون در ایران تنها هنگامی رخ خواهد داد که سرپرستی نهادها "جداگانه آموزش" بگیرند و بتوانند "ناوابسته به محیط اجتماعی و فرهنگی خویش تصمیم بگیرند،" و این البته نظری منحصر بفرد نبود چنانکه کلارنس هندرشات Clarence Hendershot در سیاست، مجادله و آموزش Politics, Polemics, and Pedagogs و زاکاری لاکمن Zachary Lockman در نگاه های در ستیز برای خاورمیانه: تاریخ و سیاستهای شرقشناسی Contending Visions of the Middle East: The History and Politics of Orientalism و بسیاری دیگر را نیز عقیده این بود که "اصلاحگران" کنشگران داخلی هستند که پس از آموزش در خارج از کشور میتوانند جوامعی "سنتی" نظیر ایران را دگرگونی دهند. شرکت OCI که گفتیم برنامۀ هفت سالۀ دوٌم را نوشته بود. در گزارش برنامۀ آبادانی هفت ساله برای سازمان برنامه دولت شاهنشاهی ایران در ۱۹۴۹ نوشته بود که آموزش در خارج "بسیارمطلوب" ست و "بهترین و تازه ترین آموزشهای فنی را مطمئناً دردسترس آورده و تماسهای با ارزشی را با جوامع بیگانه فراهم مینماید." تاکیدی که این مدارک بر </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">آموزش درخارج</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> می کنند شگفت انگیز است. البته اگر کارشناسی در خارج از کشور تربیت شده باشد چیز بدی نیست ولی هیچ دلیلی هم نیست که یک کارشناس تربیت شده ی داخلی نتواند کارش را به همان کارايي انجام دهد. برای نمون پزشکان تربیت شده در دانشگاه تهران را دانشگاه های دنیا در زمره ی بهترین پزشکان کارآزموده ودانا می پذیرند. آقای ابتهاج در خاطراتشان میگویند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در آن ده روز (مطالعه سازمان برنامه) متوجه شدم که و ضع سازمان برنامه خرابتر از آنست که من تصور میکردم ، چند نفر از دوستانم که نماینده ی مجلس بودند به من گفتند وضع سازمان برنامه به حدی خراب است که خیال داشتیم طرحی برای انحلال سازمان برنامه به مجلس پیشنهاد گنیم . یک شاهی پول در بساط نبود. یک صفحه اطلاعات و آمار وجود نداشت. اختلال کامل حکمفرما بود . دیدم کار عظیمی است ، لکن می توانم از عهده برآیم پس از اینکه مطالعاتم تمام شد دو باره به دیدن شاه رفتم . </span></blockquote>
</div>
<span style="font-size: large;">البته این جالب است که چگونه بدون داشتن یک صفحه آمار می توان وضعیت سازمان را مطالعه نمود ودریافت که آیا می توان از عهده ی برنامه ریزی بر آمد یانه به هر روی ایشان می نویسند:</span><br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در اثر مطالعاتی که در اولین روزهای شروع به کار در سازمان برنامه کرده بودم به این نتیجه رسیدم که باید برای حسن جریان کارها دو دستگاه مختلف داشته باشیم . یک دفتر اقتصادی و یک دفتر فنی، تامین اعتبار برای تشکیل دفتر فنی اشکالی نداشت چون ، طبق قانون خاصی، کمیسیون برنامه مجلسین با داشتن چهل و هشت عضو از مجلس شورا و سنا خودش یک مجلس کوچک محسوب میشد و تنها کمیسیونی بود که اختیار قانونگذاری داشت و بنابر این من با این پارلمان کوچک سر و کار داشتم . میبایستی اینها را متقاعد کنم که من می خواهم سد بسازم و مهندس ایرانی برای این کار ندارم. بعضی ها می گفتند چه اشکالی دارد، ما اوستا فلان را میشناسیم که می تواند سد بسازد. من می بایست متقاعدشان میکردم که این اوستا فلان به درد این کار نمی خورد و من برای سد سازی باید اشخاصی را بیاورم که واجد شرایط باشند. در آن زمان یک نفر مهندس سد سازی در ایران وجود نداشت.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اما برای ایجاد دفتر اقتصادی با مشکل روبرو شدم . میبایست اعضای کمیسیون را قانع کنم که کارهای اقتصادی اقتصاد دان لازم دارد. من اطمینان دارم که اگر موضوع استخدام اقتصاد دان را با کمیسیون مطرح میکردم آنها می گفتند که اقتصاددان برای چه می خواهید؟ ما در وزارت دارائی تعداد زیادی اشخاص مجرب داریم اشخا صی که سی سال در وزارت مالیه بوده اند و هرچه دلتان میخواهد از اقتصاد به شما خواهند گفت . بنابراین امکان نداشت من بتوانم برای این کار اعتباری تامین کنم به این چهت دنبال این فکر رفتم که اعتبار ایجاد دفتر اقتصادی را از محل دیگری فراهم کنم.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته باید توجه داشت که حتی امروز هم یک کشور پیشرفته اقتصادی نمی تواند اقتصاد دانانی را به استخدام در آورد که بتوانند برنامه رشد اقتصادی را با درجه ی اعتمادی بالا تضمین کنند. تئوری های اقتصادیِ حتی غیر مارکسیستی هم تا اندازه زیادی به ایدئولوژی وابسته اند</span> . <span style="font-size: large;">یک اقتصاد دان کلاسیک یا نئوکلاسیک سیاستهایی کاملا دگرگون، در مقایسه با یک اقتصاد دان مکتب کینز یا سوسیالیست، پیشنهاد میکند. در عین حال برای دشواری های مالی مثلا محاسبه ی بهره دهی یک وام نیاز به تخصص های مالی ست. ولی حتی این تخصص ها هم به نگرش های مختلف وابسته اند. به هر روی ایشان سپس به جریان استخدام پرودوم که رئیس دفتر فنی شد و گروه دیگری از کارشناسان مانند ژرژ ژیرار </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">George </span><span style="font-size: large;">Gerard </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">و برایان کوهون </span><span style="font-size: large;">Brian Colquhon</span><span style="font-size: large;"> و والتر بینگر </span><span style="font-size: large;">Walter Binger</span><span style="font-size: large;"> آلبرت دو اسمال </span><span style="font-size: large;">Albert de Smaele </span><span style="font-size: large;">از کشورهای مختلف اروپایی اشاره می کنند ، که گویی تیمی متجانس با نگرش اقتصادی درست برای برنامه ریزی را به دورهم جمع کرده اند و حال آنکه این افراد به آوند نمایندگان کشورهای کنسرسیوم نفت گرد هم آمده بودند که تا اطمینان حاصل نمایند که بخشی از در آمد نفت در کشورهای آنان به مصرف خواهد رسید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: باید این نکته روشن شود که اگر دانش اقتصاد هنوز هم نمی تواند مدلی را برای برنامه ریزی ارائه دهد و این بازارست که می تواند به تولید و مصرف سامان بدهد که چه چیزی تولید بشود و تا چه اندازه تولید بشود وچگونه تولیدات را میان مصرف کنندگان توزیع کرد این پرسش به میان میاید که پس هدف از برنامه ریزی استراتژیک چیست؟ و چرا کمپانی ها و دانشگاه ها و دیگر موسسات این همه در بارۀ برنامه های آینده اشان توضیح می دهند؟ حتی خود شما هم در ابتدای این گفتگو در بارۀ اینکه برنامه ریزی صحیح در دانشگاه ها چگونه می باید انجام میگرفت نکاتی را بیان داشتید وپرسش اینست که چگونه یک برنامه ریز یا یک بوروکرات می تواند تعیین کند که مثلا می باید صد نفر متخصص چشم در سال تربیت نمود و دویست نفر حسابدار؟ فرض کنید برنامه ریز بدرستی تخمین بزند که ما نیاز به صد متخصص چشم داشته داریم ودانشگاه ها هم صد متخصص چشم تربیت کنند ولی هفتاد نفر از آنها به اروپا و آمریکا مهاجرت کنند. و یا بالعکس. پس فایدۀ این برنامه ریزی چه خواهد بود؟</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />
</span> <span style="font-size: large;">فرید نوین: بله این پرسش خیلی خوبیست. باید دانست که برنامه ریزی در سطح یک شرکت تولیدی یا یک بیمارستان یعنی در سطح میکرواکونومیک یا اقتصاد خرد با برنامه ریزی در اقتصاد کلان یا مکرو اکونومیک تفاوت دارد. برای نمون هنگامیکه جنرال موتور یا دایملر بنز برنامه ریزی ۵ سالۀ استراتژیکی میکنند اینرا میدانند که میزان فروشی اتومبیلشان ممکن است به اندازه ایی که در برنامه اِشان پیش بینی شده نرسد و یا از آن تجاوز کند. برنامه ریزی برای آنست که شرکت بتواند نخست در بازار رقابتی ایستا و استوار و سودمند داشته باشد و دوم آنکه در صورت یک رویداد ناگهانی و نا بانتظار بتواند از خود برای مقابله با دشواری نرمش و فرزی نشان دهد و مثلاً اگر تویوتا یک موتوری را باکیفیت سوخت بهتر معرفی نمود که فروش بیشتری داشت و سهم بازار جنرال موتور را کاهش داد چگونه باشتاب آن نقیصه را جبران و موتور بهتری ببازار عرضه نمود. البته این عرضه و تقاضای بازارست که تعیین می کند چه برنامه ای موفق و کدام ناموفق بوده اند. از دیگرسوی، اگر برنامه ریزی اقتصادِ کلان یک کشور شکست بخورد آن کشور نمی تواند مانند یک کمپانی ورشکسته در را ببندد و از بازار خارج شود. این مردم آن کشورند که تاوان سیاستهای و رشکسته اقتصادی را باید با فقر و گرسنگی و بیماری و از دست دادن استقلال بپردازند. چنین بود که اقتصاد ایران با همۀ کمکهای فنی آمریکا نتوانست به پرواز در آید چرا که برنامۀ دوم محتوم به شکست بود. ایران در مذاکرات نفت شکست خورد زیرا کشوری فقیر و ضعیف بود که به دام برنامه ریزی افتاد. کودتای شاه و سیا در ایران به همین دلیل موفق شد. </span><span style="font-size: large;">به هرروی پس از کودتای شاه در ۱۹۵۳ و تشکیل کنسرسیوم، ایران بابت ملّی کردن نفتش غرامتی هنگفت پرداخت و تنها ۴۰ در صد از کنسرسیوم سهم گرفت. و برنامه های اقتصادی همانگونه که دکتر مجیدی و یا هکتور پرودوم گفته اند همه باشکست روبروشد.</span></div>
<div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="background-color: white;">
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; line-height: 18.47px;">
<div style="font-size: 13px;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
</div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; margin-left: auto; margin-right: auto; padding: 5px; position: relative; text-align: center;"><tbody>
<tr><td><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYn-0byt0Fdge4BvAfQmservkGDVkJsoM6GUiuJEGWnnGp7fwnjQ3ABTH8QKR4YlgF4AU4vIcKVN-GoOnYeYCMop1_uEGwKkeSgXsLjYIk95naObttOvvMJpJWw-qi-KTTEXc57JATqB4/s1600/f.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: auto; margin-right: auto; text-decoration: none;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYn-0byt0Fdge4BvAfQmservkGDVkJsoM6GUiuJEGWnnGp7fwnjQ3ABTH8QKR4YlgF4AU4vIcKVN-GoOnYeYCMop1_uEGwKkeSgXsLjYIk95naObttOvvMJpJWw-qi-KTTEXc57JATqB4/s1600/f.jpg" style="-webkit-box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 0px 0px 0px; background: none; border-image: none; border: currentColor; box-shadow: 0px 0px 0px rgba(0,0,0,0.098039); padding: 0px; position: relative;" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="font-size: 11px;"><span style="text-align: right;"><span style="font-size: x-small;">عبدالمجید مجیدی</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: "times new roman"; line-height: normal;">
<div style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: این اطلاعات برای دریافت زمینۀ مدرنیته و غربزدگی در ایران بسیار اهمیت دارد. آقای عبدالمجید مجیدی که رئیس سازمان برنامه بودند در آن دورانی که شما در آنجا کار میکردید در گفتگویشان با بنیاد مطالعات ایران که در کتابی به ویراستاری غلامرضا افخمی چاپ شده ست می گویند:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">... ما درفضائي کار مي کرديم که مي دانستيم ما جدا هستيم از کادر سنتي دولت. ما يک دستگاهي هستيم که کارهائي انجام مي دهيم که نوع و هدف آن را خيلي ها نمي فهمند. خيلي ها توجيه نشده اند و نمي دانند که خط مشي ما چيست و به چه طريق و با چه هدفي نوسازي مي کنيم. ما فکر مي کرديم که تلاشي که می کنيم براي آينده ايران خيلي مفيد است، چون ايران از نظر اقتصادي بايد در راه توسعه قدم بردارد و تبديل به يک کشور توسعه يافته شود، و اين وظيفه به عهده ماست. دولت به ما طوري نگاه مي کرد که اينها آدم هاي فرنگ رفته، امريکا تحصيل کرده، و نورچشمي هائي هستند که از ما حقوق بيشتر مي گيرند، زندگي بهتري دارند، و دماغشان خيلي بالاست، و ما را کوچک و ضعيف تصور مي کنند. اين برخورد دولتي ها با ما بود، و در هرموردي و در هرجلسه اي اين برخورد حس مي شد. مثلا کسي که از يک دستگاهي مي آمد و تقاضاي اعتبار از ما مي کرد، احساس مي کرد که آمده و از يک نفر پولدار گدائي مي کند. يا يک تقاضاي ملتمسانه اي دارد و کمک مي خواهد. اين حالت وجود داشت که ثروت دست ما است و آنها تقاضا کننده هستند و بايد حرف ما را گوش بدهند و اگر حرف ما را گوش ندهند به ايشان اعتبار داده نمي شود. بودجه شان تامين نمي شود. بودجه عمراني به ايشان داده نمي شود. اين واقعيت وجود داشت. اما چيزي که موجب اين انفجار شد که دولت تصميم بگيرد سازمان برنامه را جزو خودش بکند و سازمان برنامه بشود مسئول نخست وزير، که در واقع هم کار درستي بود، اينست که آن شرايط نمي توانست براي هميشه ادامه داشته باشد. اين بود که ابتهاج خيلي از طرح ها را با فکروخيال خودش در واقع تصور و تجسم مي کرد. به خصوص در زمينه پتروشيمي ابتهاج افکار خيلي جالبي داشت که مي خواست صنعت پتروشيمي را به وجود بياورد و سازمان برنامه هم اين صنعت را ايجاد بکند و توسعه بدهد. براي اين کار شروع کرد به مذاکره با بانک بين الملل، با موسسات ايتاليائي که دراين زمينه تجربه داشتند. يک نمايشگاهي از توليدات پتروشيمي درايران داير شد که مردم بدانند که چه کارهائي با ايجاد صنعت پتروشيمي مي شود کرد. به خصوص پي. وي. سي. (P.V.C.) که آن موقع اولين توليداتي بود که از پتروشيمي ساخته مي شد مثل انواع لوله و وسائل خانه وغيره. لذا يک برنامه اي داشت که زير سد دز که ساخته مي شود و با برقي که سد دز توليد مي کند، و با گازي که درخوزستان هدر مي رود، صنعت پتروشيمي را درخوزستان، به خصوص کنار شهر اهواز، به وجود بياورد. اين يک کار خيلي پُردرآمد مفيدي از نظر اقتصادي و منابع موجود بود. لذا مي گفت که دولت هرکاري در اين زمينه مي خواهد بکند بايستي با موافقت سازمان برنامه باشد و با شرکت نفت هم اين توافق را کرده بود که اين کار را سازمان برنامه بکند. دراين ميان آقاي شريف امامي که آن موقع وزيرصنايع بود، حالا از چه طريقي و به چه وسيله اي، با يک شرکت فرانسوي قراردادي بست که در فارس، در نزديک مرودشت، يک کارخانه پتروشيمي به وجود بياورد. (...) بدون اين که با سازمان برنامه مذاکره بکنند، بدون اين که از ابتهاج نظر بخواهند، خود شريف امامي مستقلا مذاکره کرد و قرارداد را امضاء کرد و تصميم گرفته شد که اين کارخانه در مرودشت ساخته شود. ابتهاج از نظر سازمان برنامه اين طرح را از نظر اقتصادي توجيه شده و از نظر محل هم صحيح نمي دانست و مخالف اين طرح بود (...) البته اين نظر ابتهاج براساس مطالعات سازمان برنامه بود. ولي دراين مورد خاص ابتهاج نظر مخصوص خودش را داشت که اين صنعت را سازمان برنامه بوجود بياورد. لذا ابتهاج فکر کرد که اين يک دهن کجي است که دولت دارد مي کند و شريف امامي، که ابتهاج او را آدم صالحي در اين کار نمي دانست، رفته يک زد و بندي کرده و اين قرارداد را امضاء کرده است، و در جائی مي خواهد پياده کند که از نظر هزينه رساندن مواد اوليه و ساختن مواد پتروشيمی که بايد خيلی ارزان تمام شود، به هيچ وجه توجيه نمی شود. چون ابتهاج و سازمان برنامه درآن موقع فکر مي کردند که در نزديکي اهواز، که گاز درکنار کارخانه است و رودخانه کارون از نظر حمل و نقل برای رساندن مواد اوليه و پخش و صادرات مواد ساخته شده بسيار مهم است و برق سد دز که به مقدار کافی می تواند نيروی ارزان برساند، می توانند يک صنعت پتروشيمی اقتصادی و موجه به وجود بياورند. عمل آقای مهندس شريف امامي که قصد داشت کارخانه را در يک محلی که از تمام اين منابع دور است بوجود بياورد، غير منطقی و ناموجه بود. ابتهاج خود به اين طرح با ديد مشکوک و مظنون نگاه می کرد، شايعات شهر هم از اين جهت بود که اين تصميم شريف امامی در واقع به خاطر منافع شخصی يا منافع دستگاه ها و شرکت های ذی نفع است و از نظر منافع ملی و منافع اقتصادی توجيه نمی شود و بنابراين نبايد اجرا بشود. امّا اين طرح به تصويب هيئت وزيران رسيد و اجرا شروع شد. ابتهاج از اين امرخيلی عصبانی شد و اين را علاوه براين که يک کار غلطی می دانست، يک نوع توهين به خودش تصور کرد و عملاً اعلام داشت که اين طرح از نظر اقتصادی توجيه نمی شود و اين فقط به خاطر سوء استفاده انجام شده، و يا اين که به هر صورت يک امر نا صحيح و فساد آلودی است، و خيلی تندی به خرج داد. اين موجب شد که آقای شريف امامی خيلی از اين امر ناراحت شد و به او برخورد. دکتر اقبال اين مسئله را به عرض اعليحضرت رساند و اعليحضرت اجازه دادند که آن ماده واحده را ببرند به مجلس و دکتر اقبال فوراً ماده واحده را برد به مجلس که نخست وزير مسئول سازمان برنامه است و اين امر موجب استعفای ابتهاج شد. تنش وجود داشت و اين جرقه ای بود که . . . جرقه اي بود که اين انفجار را ايجاد کرد. (...) خود من خاطرم هست. مثلا درآن زمان کالاهاي وارده به ايران برای طرح های عمرانی از حقوق گمرکی معاف بود. يک روز آقای ابتهاج مرا احضار کردند و به من گفتند که دقيقا به من بگوئيد که معافيت گمرکی طرح های عمرانی سازمان برنامه، وسائل و تجهيزاتی که برای طرح های سازمان برنامه وارد می شود، چقدر است؟ برای اين که هزينه طرح کمتر باشد و اعتبارات عمرانی از جيبی به جيب ديگر نرود، اين امتياز وجود داشت که مثلا کارخانه ای که برای طرح سازمان برنامه وارد مي شود، يا يک ژنراتور برقی که برای طرح سازمان برنامه وارد می شود، حقوق گمرکی نمی پرداخت. آقای ضرغام که درآن موقع وزير دارائی بود يک طرح اصلاحيه ای به دولت برد که سازمان برنامه بايد حقوق گمرکی بپردازد. يک روزکه آقای ابتهاج خيلی عصبانی بود مرا خواستند و گفتند به من يک برآوردي دقيق بدهيد که اگر ما حقوق گمرکی بپردازيم چقدر هزينه اش می شود، و اين روی بودجه عمرانی چه اثری می گذارد. من بررسی کردم و گزارش لازم را به ايشان دادم. اصطکاک هائی ازاين قبيل وجود داشت. وزير دارائي فشار مي آورد که سازمان برنامه را تحت فشار قراردهد تا اعتباراتش محدود تر شود. يا درآمد نفت را آن طوری که مجلس تصويب کرده بود به سازمان برنامه نمی دادند، تحت عناوين مختلف، که ما بودجه مان کسری می آورد. کسر بودجه نشان می دادند برای اين که بهانه اي پيدا کنند که به سازمان برنامه درآمد نفتی کمتری بدهند. يا مثلا همين موردی که ذکر کردم. يک طرح عمده پتروشيمی که دولت از بودجه جاريش قاعدتاً نمی تواند برای يک چنين طرحی تامين بودجه کند، آقای وزير صنايع و معادن آن زمان، که آقای شريف امامی بود، ميآيد آن را می برد به هيئت دولت و درآنجا به تصويب می رساند. بدون اين که طرح عمرانی برای آن پيش بينی شده باشد، يک چنين طرحی را به تصويب مي رساند و به مرحله اجرا درمی آورد. اينها همه نشان می داد که اين اصطکاک، اين زورآزمائی، و اين تنش بين وزارتخانه ها، دستگاه های اجرائی با سازمان برنامه وجود داشت.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">پرسش من اینست که آیا سازمان برنامه آنگونه که آقای فرمانفرمائیان یا مجیدی میگویند سازمانی کارآ بود که بتواند یک برنامه ریزی درست برای بارآوری و پیشرفت اقتصادی کشور بدهد. چون ایشان از یکسو می گویند " ما فکر مي کرديم که تلاشی که می کنيم براي آينده ايران خيلي مفيد است، چون ايران از نظر اقتصادی بايد در راه توسعه قدم بردارد و تبديل به يک کشور توسعه يافته شود" و ازسوی دیگر درنقل قول دیگری از ایشان که دربارۀ موضوعی دیگر که به تفصیل درجای خود خواهم آورد می گویند."ولی برنامه پنج ساله يا هفت ساله هيچ کدامش واقعيت پيدا نکرد و محترم شمرده نشد. انضباط و نظمی بود که نتوانست خودش را جا بيندازد و در عمل رعايت شود. حال علتش ساختار سياسی مملکت بود، نحوه تصميم گيری بود، حکومت فردی بود، حکومت مقتدرانه بود، هرچه اسمش را بگذاريم. ولی عملا برنامه ريزی های متوسط المدت ما، ورزش برنامه ريزی بود. يک برنامه ريزی ذهنی و در واقع خيالی بود." خوب اگر این برنامه ریزی خواب و خیالی بیش نبود پس چگونه می توانست مفید باشد؟ تازه آنهم در شرایطی که ایشان درباره اش سخن گفتند.</span></div>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">فریدنوین: پاسخ کوتاه به این پرسش البته اینست که نه تنها این برنامه ریزی کاری پوچ و بی معنا بود که بل آنچه که شد برای آنکه بر مبنای هیچگونه منطق اقتصادی نبود موجب کژ و مووژی اقتصاد و نا ترازی و ناهماهنگی بازارهای کالا وکار وسرمایه شد . برای نمون اینکه صنعت پتروشیمی در ایران دائر شود نمی توانست به سلیقۀ آقای ابتهاج باشد. هرچند هم اگرکه فرض کنیم ایشان نابغه بودند. ایجاد یک صنعت نیازمند مطالعات وپژوهشهای متخصصین فنی است. زمانیکه من در هلند درس می خواندم مارا برای مطالعه اقتصاد برنامه ریزی به منطقۀ کالابریا در جنوب ایتالیا بردند. این منطقه از فقیرترین مناطق اروپا بود که بازار مشترک اروپا می کوشید با برنامه های اقتصادی سطح نوامندی این منطقه را بالا برد. و البته پروژه های صنعتی بسیاری را در انجا با مطالعات بسیار پیاده کرده بودند ولی معهذا این پروژه ها علیرغم همۀ مطالعات دقیق سود آور نبود. حالا چگونه آقای ابتهاج می خواستند یک تنه در این باره ها تصمیم بگیرند؟ آنهم درشرایطی که این برنامه ها را طبقۀ اشراف و توانمندان طرح میکردند. ،فراموش نکنیم که در ۱۵ جون ۱۹۶۱ هنگامیکه کمیته روابط خارجی سنای امریکا لایحۀ قانون کمکهای خارجی پرزیدنت کندی را مورد بحث قرار داد سناتور همفری دربارۀ ایران گفت :</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl" style="font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"> من برایم دشوارست که این باور را به خلوص بپذیرم که اشراف این منطقه که در ناز و نعمت زندگی می کنند و به معنای اخص کلمه در تجملات غلت میزنند برنامه ای طرح خواهند نمود که موجب نابودی خودشان را فراهم کند.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">همانگونه که گفتم </span><span style="font-family: "tinos";"> <span style="font-size: large;">ابوالحسن ابتهاج در رابطه با بنیاد فورد در ۱۹۵۷ دفتراقتصادی سازمان برنامه را برپا نمود و گروه مشاورین دانشگاه هاروارد به سازمان برنامه گسیل شدند شاه و دکتر اقبال نخست وزیر البته بناچار وانمود میکردند که همه چیز در زیر کنترل آنهاست. البته پس از اینکه ابتهاج جایش را به احمد آرامش و سپس صفی اصفیا داد آنها هم در برابر مشاورین هاروارد بسیار سر به فرمان بودند و از اینکه دفتر اقتصادی با کمک مشاورین هاروارد میگردد ابراز امتنان و قدر دانی می کردند. آقای اصفیا در یک گزارش خود می نوشت که گروه هاروارد "نقش مهمی در برانگیختن ایده های نو ... در بودجه و سیاستهای پولی و مالی داشته است" به باور او برنامه سوم عمرانی نمی توانست بدون کمک گروه هاروارد برپا شود. البته از دید نگرشی برنامه، اندیشارهای پایه ای برنامه سوم بسیار بخردانه بود ولی میان حرف تا عمل فاصله بسیاراست. در واقع همه ی هدفها هایی را که همه ی سیاست پیشه گان همیشه پیشنهاد میکردند مانند بالابردن سطح رفاه ، بهبود بهداشت، برابری اقتصادی و غیره همه بخردانه و زیبا بود ولی همیشه این هدفها در همان مرحله ی حرف باقی میماند. </span></span><br />
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">برنامه سوم هم سه هدف مهین داشت یک: افزایش تولید غلات و مواد خام صنعتی دو: بالابردن سطح زندگی در روستاها و سه: بهبود توزیع درآمد کشاورزی. در این راستا هدفهای شعارگونه ی برنامه به بالابردن سطح آموزش و بهداشت و توزیع درآمد در روستاها ، بهبود کشاورزی انتقال قدرت تصمیم گیری به شوراهای محلی و بالابردن سطح زندگی در روستا تاکید میداشت. و نکته هایی را از روی کتابهای درسی اقتصاد آبادایی تکرار می نمود که اولین راه چاره بالا بردن سطح پایین درآمد روستائیان است که ناشی از عدم کارایی <span style="text-align: left;">inefficiency</span> ، ضعف توانایی تولیدی <span style="text-align: left;">low productivity و توزیع ناهموار درآمد </span><span style="text-align: left;">uneven distribution of income</span><span style="text-align: left;"> </span> می باشد. افزوده بر اینها، چون حرف زدن آسان است، برنامه سوم پیشرفت بیشتر در صنعتی شدن و بهبود در زیر بنای اقتصادی و خدمات عمومی را هم هدف قرار داده بود.</span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">البته در۱۳۴۰ هیچ نشانه ای از خیزش بهای نفت که در سالهای دهه ی ۱۳۵۰ رویداد نبود و چشمداشت برنامه ریزان این بود که با تشکیل کنسرسیومی از کشورهای صادر کننده ی سرمایه بخشی از سرمایه گذاری برنامه سوم را تامین نمایند. اما بخش بزرگی از این هزینه ها می باید با بهبود وضع مالیات از محل در آمدهای داخلی، صرفه جویی در هزینه های دولتی و کاهش هزینه های نظامی تامین میشد. سفیر آمریکا هلمز <span style="text-align: left;">Holmes در گزارشی در این باره می نویسد: برنامه ریزان</span> ایرانی به خوبی از فقدان مهارتهای نیروهای کار به آوند عامل محدود کننده ایی برای برنامه های توسعه آگاهند و بنابراین آموزش و تربیت کادرهای فنی از اهمیت تام برخوردارست.</span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">در دیماه ۱۳۳۹ کنت هنسن </span><span style="text-align: left;">Kenneth Hansen </span><span style="text-align: left;"> رئيس نخستین گروه مشاوران هاروارد (۴۰-۱۳۳۷) برای آغاز موفقیت آمیز برنامه ی سوم در نامه ای به اد میسون </span><span style="text-align: left;">Ed Mason</span><span style="text-align: left;"> پیشنهاد میکرد که "ما باید بودجه ی ۱۳۴۰ را در دست خود بگیریم ." او میخواست بودجه ی همه ی وزارتخانه ها به نفع سازمان برنامه مورد تجدید نظر قرار گیرد و سازمان همه ی پروژه های اجرایی را تصویب و مدیریت نماید و اگر منابع مالی بگونه ی درست هزینه نشوند آن منابع را سازمان ضبط نماید. او می خواست همه ی وامهای خارجی از سوی سازمان برنامه مدیریت شود. </span></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"> برای دریافت اینکه تا چه اندازه گروه هاروارد از واقعیت ایران نا آگاه بود همین بس که در آن هنگام یک برنامه ی یک ساعته تلویزیونی را برای گزارش نکات عمده ی برنامه ی سوم به آوند روابط عمومی تهیه نمودند و حال آنکه در آن دوران تلویزیون تهران یک ایستگاه بسیار کوچک با بینندگانی بسیار اندک بود و ابدا قابل مقایسه با پوشش تلویزیونی در آمریکا نبود. هنگامیکه خسرو هدایت رئیس سازمان برنامه شد او با یوجین بلاک </span><span style="text-align: left;">Eugene Black رئيس بانک جهانی و معاونش بورک ناپ </span><span style="text-align: left;">Burke Knapp</span><span style="text-align: left;"> وارد مذاکره شد تا کنسرسیوم را تحت نظارت بانک در برنامه های عمرانی داخل نماید.</span><span style="text-align: left;"> بانک جهانی سه شرط برای این همکاری گذاشت: یک، رسیدن به موافقتنامه ای میان بانک جهانی و ایران در باره ی چشم انداز و گستره ی برنامه دو، تشکیل کنسرسیومی که برای کشورهای صادر کننده ی سرمایه مطلوب باشد و سوم: سازمان برنامه به اندازه کافی پروژه داشته باشد که کنسرسیوم بتواند آنها را از لحاظ سود دهی بررسی نماید. البته سازمان برنامه نتوانست تعداد مشخصی پروژه ی سود آور را شناسایی کند و بالمال نتوانست کنسرسیومی را به وجود آورد .</span></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">از سوی دیگر بگزارش </span><span style="text-align: left;">هوراس فیلیپز </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">Horace Phillips</span><span style="text-align: left;"> در </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">سفارت آمریکا </span><span style="font-size: large; text-align: left;">به جرج هیلر </span><span style="font-size: large; text-align: left;">George Hiller در وزارت خارجه</span><span style="font-size: large; text-align: left;">انگلیس، چستر باولز </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Chester Bowles</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> به سازمان برنامه گفته بود که بانک جهانی " به مسائلی از این دست بسیار تنگ نظرانه نگاه می کند. ... و اگر که سازمان برنامه می خواهد که اصلا برنامه ای داشته باشد به هیچ وجه نباید بانک جهانی را در آن مداخله بدهد ". انگلیس ها به هر حال برآیندشان این بود که به باور برنامه ریزان ایرانی، چه شرایط بانک جهانی را بپذیرند و چه نپذیرند، آمریکا از برنامه ریزیشان پشتیبانی خواهدکرد. اگرچه بگزارش سفارت آمریکا برای دولت دکتر امینی تشکیل کنسرسیوم بسیار مهم بود و "زیرا اگر بانک جهانی و کشورهای صنعتی مایل به تشریک مساعی نباشند امکان پشتیبانی وزرا و مردم از برنامه به نحوی جدی به خطر خواهد افتاد."</span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">البته وزارتخانه ها و وزرا هم همانگونه که دکتر مجیدی در خاطراتش گفته از اینکه سازمان برنامه مدیریت همه پروژه ها را بر عهده بگیرد دلخوشی نداشتند. بخصوص که ندانم کاری ها و بی اطلاعی کارشناسان سازمان برنامه زیاده از حد آشکار بود. گروه دوم مشاورین هاروارد به ریاست تام مکلود </span><span style="text-align: left;">Tom McLeod </span><span style="text-align: left;"> در اینکه مدیریت اجرای برنامه ی سوم در دست وزارتخانه ها باشد حرفی نداشت ولی سازمان برنامه ای ها یی مانند خداداد فرمانفرمائیان با این امر به شدت مخالف بودند. آنها می خواستند در برابر دستگاه های اجرائی نقش فرمانده نه نقش مشاور را بازی کنند زیرا بزعم آنان کارکنان</span><span style="text-align: left;"> وزارتخانه ها کاغذ بازهایی ناکارا و کودن بودند.</span><span style="text-align: left;"> </span></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">در اواخر سال ۱۳۴۰ هنگامیکه بانک جهانی پیشرفت برنامه سوم را مورد ارزیابی قرار داد به این نتیجه رسید که اختلافات میان سازمان برنامه و دستگاه های اجرایی دولت دکتر امینی از مشکلات اساسی پیشرفت برنامه است. در فروردین ۱۳۴۱ موریس ویلیامز </span><span style="text-align: left;">Maurice Williams</span><span style="text-align: left;"> معاون مدیر </span><span style="text-align: left;">USAID</span><span style="text-align: left;"> گزارش میداد که وزیر آموزش وپرورش محمد درخشش بودجه ی ۱۳۴۱ وزارتخانه اش را "بدون هیچگونه توجه به هدفهای برنامه ی سوم" نوشته است و وزیر دارائی "با سازمان برنامه در ستیزه برای نگاهداری دفتر بودجه در وزارت دارایی است" و "جوانان ایرانی در سازمان برنامه مورد رشک فراوان هستند " همچنین نورالدین الموتی وزیر دادگستری ادعانامه هایی را بر علیه سازمان برنامه در رابطه با برنامه ی دوم به دادگاه آورده بود و این ها همه بر کندی اجرای برنامه ی سوم می افزود. در این میان به گزارش سفارت آمریکا دکتر حسن ارسنجانی بیش از هرکس دیگر مخالف با کمکهای خارجی و به ویژه با سازمان برنامه بود. بگزارش اد میسون در تابستان ۱۳۴۱ "کنترل سازمان برنامه بر بودجه ی وزارتخانه ها دائما در حال کاهش است . سازمان زیر حمله های سیاسی است و پشتیبانی شاه ونخست وزیر </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">(دکتر امینی)</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> از سازمان گاه بگاهی است."</span><br />
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-size: large;">همانگونه که دیدگفتیم سازمان برنامه یک نهاد اسمی بود که بظاهر برنامه های آبادانی اقتصادی بانک جهانی را در زیر سیاستهای امریکا بر پایه مبارزه با کمونیزم زیر نظارت کارشناسان آمریکائی اجرا می نمود و چون آمریکا با این برنامه ها ازشاه پشتیبانی میکرد چنین وانمود میشد که این ابتهاج است که تصمیم میگیرد. واوست که دیکتاتورانه تصمیم میگیرد در حالیکه کیسه پول دردست آمریکائی ها بود. البته همیشه رقابتهایی میان اروپائی ها و امریکائی ها در پشت پرده وجود داشت و آقای شریف امامی در داستان بالا حکایت سوی دیگر قضیه بود.</span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: آیا این یک حقیقت تاریخیست یا درواقع چیزی مانند "تئوری توطئه"؟</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: ببینید در۱۹۴۳ انگلیس ۸۱ درصد تولید نفت خاورمیانه را کنترل میکرد آمریکائی ها فقط ۱۴ درصد و بقیۀ کشورها ۵ در صد مابقی را. و در امر پالایش نیز درصدها در همین حول و حوش بود پالایشگاه عظیم آنروزها در آبادان ۸۵ درصد نفت خاورمیانه را برای انگلیس آماده میکرد ولی امریکائی ها فقط ۸ درصد ظرفیت نفت پالایش شده در خاورمیانه را داشتند. حتی در همان دوران جنگ هم میان آمریکا وانگلیس در این باره رقابت بود و هنگامیکه کنگره شکایت کرد که بریتانیا می خواهد که آمریکا نفت جنگ را تأمین کند وزارت جنگ آمریکا در بررسییش به این نتیجه رسیده بود که :</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;">موفقیت ما دراینکه بتوانیم میزان نفت را از منابع بریتانیا به حداکثر برسانیم به احتمال قوی بر علیه منافع آمریکاست. زیرا این امر موجب اضافه شدن بیشتر از حّد کنونی میزان ظرفیت پالایشی بریتانیا در مناطق زیر کنترلش خواهدشد. واین میزان هم اکنون از ظرفیت پالایش آمریکا در خاورمیانه بس بیشترست ونتیجه این خواهد شد که مناطق زیر کنترل آمریکا با نارضائی ازناچیزی سهم تولید ی دولتها ی مالک نفت ( و در نتیجه درآمد اندک این دولتها)در مقایسه با سهم دولتهای زیر نفوذ بریتانیا به مخاطره افتد </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> دولت روزولت از هرگونه پروژه ئی که موفعیت انگلیس را در خاورمیانه تحکیم نماید ابا داشت و میکوشید تولیدش را با فرستادن مصالح ساختمانی که کمیاب شده بود به عربستان سعودی با شتاب بالا آورد . عربستان سعودی ۹۹ میلیون دلار درهمان زمان جنگ کمک دریافت کرد برای اینکه شرکت نفتی آرامکو و موقعیتش تحکیم شود. در ۱۹۵۱ دولت ترومن بیانه ای در باره اختلاف ایران و انگلیس صادر کرد که طی آن متذکرشد که هم از حق دول مستقل مانند ایران در کنترل منابع طبیعشان دفاع می کند و هم از اهمیت احترام به قراردادها ی منعقد شده به این معنا که ایران نمی تواند قرارداد نفتیش را با انگلیس به هم بزند. مصدق قرارداد ۱۹۳۳ را غیر اخلاقی وغیر قانونی میدانست و حاضرنبود به انگلیس ها غرامتی بابت لغو قرار داد بدهد. انگلیسها طرح حمله نظامی به ایران را مورد مطالعه قرارداده و به این نتیجه رسیده بودند که می توانند خطر مداخلۀ روسیه شوروی را بشرط آنکه آنها بتوانند مناطق نفتی و پالایشگاه آبادان را حفظ کنند را بپذیرند اما امریکائی ها با این ارزیابی مخالف بودند. امریکا در ابتدا مصدق را که هم نسبت به توده ایها بدبین بود و هم نسبت به شوروی، دوستی در خور اعتماد میدانستند در حالیکه انگلیسها او را دیوانه قلمداد میکردند . پس از روی کار آمدن پرزیدنت آیزنهاور در ملاقاتی که ایزنهاور و ترومن داشتند دو طرف به این نتیجه رسیدند که :</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> انگلیسها سرمایه گذاری خود را در ایران به هر صورت ار دست داده اند. ویک اقدام یک جانبه از سوی ایالات متحده تنها راهکاریست که هنور امتحان نشده ست. پرزیدنت این ریشه یابی را تحسین برانگیز تلقی نمود و به وزیر خارجه دالس اطلاع داد که او می بایست با انگلیسها راهکاری بیابد که آنها قادر باشند آبروی خود را حفظ کنند ولی در واقع کنترل موقعیت را بدست آمریکا بدهند ....</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">این راه کاراین مزیت را داشت که به آمریکائی ها این مجال را میداد که بتوانند ازایران نفت بخرند وباپول آن از افتادن ایران بدست کمونیست ها جلوگیری کنند. در ماه می ۱۹۵۳ دالس وزیرخارجه آمریکا به خاورمیانه سفرکرد ولی از آمدن به ایران خودداری نمود تا هم انگلیسها را خوشنود نگاه دارد هم به مصدق نشان دهد که روی خوشی با او ندارد. دراین سفر او به این نتیجه رسید که باید اتحادیه ئی از کشورهای پاکستان ، ایران ، ترکیه ، عراق و سوریه به وجود آورد که با کمک نظامی آمریکا خط دفاعی در برابر دستیابی روسیه به منابع نفتی خاورمیانه باشند. در برنامۀ دالس نقشی برای انگلیس نبود و بنابرین دفاع ایران وظیفه آمریکا بود. اگر ایران در این پیمان دفاعی حضور نداشت این پیمانی بدرد بخور نمی بود و بنابرین بایستی هر چه زودتر به بحران نفت خاتمه داد. بنابر صورت جلسه کمیسیون امنیت ملی آمریکا:</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;">دالس وزیر خارجه ادامه داد که ایران حلقه ضعیف در زنجیره ئی است که می تواند یک اتحادیۀ دفاعی در منطقه دولتهای شمالیِ ترکیه ، عراق ، سوریه وپاکستان باشد. و اگر بتوان ایران را حفظ نمود این اتحادیۀ نومیدانه نخواهد بود. زیرا هنوز مقدار زیادی احساسات ضد شوروی در آن کشور وجود دارد.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> بر طبق صورت جلسه ای دیگر :</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span><span style="font-size: large;"> گذاردن زاهدی بجای مصدق از یک لغزش خطرناک بسوی افزایش نفوذ کمونیزم در امور ایران جلوگرفت. هرچند که تغییر دولت دشواری های بنیانی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران را از میان نبرد. تا هنگامیکه پیشرفتی دریافتن راه چاره ئی برای این دشواری ها حاصل نشود عدم ثبات ایران ادامه خواهد داشت. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">همانگونه که دیدیم سیاسستهای برنامه ریزی مانند ساختن سد کرج بیشتر بر مبنای بنایی بزرگ وچشمگیربود که هم شاه را راضی نگاه دارد و هم برخی از شرکتهای آمریکائی را از ارمغان نفت بی بهره نگذارد. البته نه فقط اروپائی های بلوک غرب که بل حتی روسها هم از این نمد برای خویش کلاهی دوختند. پس همانگونه که می بینید اینکه سازمان برنامه ویا آقای ابتهاج بدون هیچ گونه آمار وداشتن مدلی ریاضی که بتواند به مدد آنها هزینه ها و سودها را بررسی کند چگونه می توانست تشخیص دهد که فی المثل یک کارخانۀ پتروشیمی خوبست در زیرسد دز ساخته شود چون برقش ارزانست . زیرا متغیرهای اقتصادی فقط همین یکی دوتا هزینه نیست، مثلا باید دید آیا مهندسین و کارگران فنی ترجیح میدهند درزیر سد دز زندگی کنند یا در مرودشت یا ساختن خانه های کارگری و دسترسی به بیمارستان برای کارگران در کجا کم هزینه ترست؟ به هر حال متعیرهای اقتصادی یکی دوتا نیستند. والبته هنگامیکه شما مکانیزم بازار را بکار میگیرید تا برای شما کارخانۀ پتروشیمی بسازد چون این سرمایه دار پول خود را بخطر انداخته است سعی میکند که پاسخ این پرسشها را بیا بد. اما وقتی چند نفر حقوق بگیر از پشت میز اداره پول مملکت را هزینه می کنند در بیشتر موارد بوی گند اختلاس بالا میاید. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: برنامه هفت ساله سوم ۴۸-۱۳۴۱ را شاید بتوان آغاز مدرنیزیشن ایران خواند. مهندس اصفیا رئیس سازمان برنامه مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> سازمان برنامه علاوهبر برنامهریزی، کارهای اجرایی زیادی را نیز خودش انجام میداد و علت آن این بود که واقعا در آن موقع وزارتخانهها مجهز نبودند. این امر موجب وجود اختلاف شدیدی بین سازمان و وزارتخانهها شد. این کار ادامه داشت تا زمانی که من رییس شدم و برنامه سوم تدوین شد. در برنامه سوم، اندیشه ما این بود که سازمان برنامه باید تنها به برنامهریزی بپردازد و در مقابل، دستگاههای اجرایی و وزارتخانهها را مجهز و تقویت کند که بتوانند کارها را انجام دهند. این تقویت، از راههای مختلف مانند اعطای اعتبار برای استخدام در طرحهای عمرانی و تقویت مهندسان مشاور امکانپذیر بود. تا آن زمان فقط مهندسان مشاور خارجی در ایران بودند و در برنامه سوم، عذر همه آنها را خواستیم و مهندسان مشاور و پیمانکاران ایرانی را تشویق کردیم. به موازات آن هم سعی کردیم نیروهای متخصص، کاردان را در سازمان استخدام کنیم و پس از این که تعلیمات لازم به آنها داده شد و به امور برنامهریزی وارد شدند، آنها را به دستگاههای اجرایی منتقل کنیم. همین کار را کردیم و به این ترتیب، از کارشناسان گرفته تا وزیر از سازمان برنامه بیرون رفت. پس ایده اصلی این بود که سازمان، تنها به برنامهریزی بپردازد و به این خاطر، شاخه برنامهریزی را در سازمان تقویت کردیم. این طرز فکر را که قبلا در سازمان وجود داشت و عبارت از این بود که سازمان برنامه در مقابل دستگاههای اجرایی قرار میگرفت، کمکم از بین بردیم و تهیه برنامه را نه تنها در سازمان، بلکه به کمک خود دستگاه اجرایی انجام میدادیم. به تدریج مدیران دستگاههای دولتی و کارشناسان آن میدیدند که برنامهریزی به نفع خودشان است و مخالف آنها نیست، همکاری بسیار نزدیک و خوبی بین سازمان و دستگاهها برقرار شد . </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">عبدالمجید مجیدی در گفتوگویش با تاریخ شفاهی هاروارد میگوید:</span></div>
<blockquote class="tr_bq " dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> در دیماه ۱۳۴۰ جلسهای ترتیب داده شده بود که مسوولان برنامهریزی و بعضی مدیران سازمان برنامه در آنجا جمع بودیم که ایشان (شاه) تشریف آوردند. دکترامینی نخستوزیر بود و در آن جلسه یک نوع مقابلهای بود بین همین گروه برنامهریزان - که بعدا یک عدهای نام آن را «ماساچوستیها» گذاشتند. ماساچوستیها یک طرف و اعلیحضرت و دولت آن طرف- که حتی دولت هم آن موقع خودش را از سازمان برنامه جدا میدانست. یعنی هنوز آن طور که میبایست همبستگی وجود نداشت. به این جهت یک صف آرایی بین دولت و بیشتر اعلیحضرت از یک طرف و کسانی که در کار برنامهریزی بودند تشکیل شده بود. در آن موقع مدیرعامل سازمان برنامه اصفیا بود و خداداد فرمانفرمائیان معاون برنامهریزی بود و من رییس دفتر بودجه بودم. بعضی از دوستان دیگرمان هم بودند. به هر صورت در آن جلسه کاملا روشن بود که اعلیحضرت نظرات این برنامهریزان را قبول ندارند. این دستگاه را به حساب نمیآورند. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">چرا شاه سازمان برنامه را به حساب نمی آورد؟</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl">
<br /></div>
</div>
</div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span> </div>
<div class="separator" style="clear: both; color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ974zUIeqCPSaQmSCPuZc2kVWSEPXgroSDWXjt-xe2cMbLXc3l_KJqlDudKonkb403farE9keqrYliyJHboa33ADv-meF-mz_zdwT53Wbz5gIaIiRUd_i5nzpiFu-TIu7z0hoP8RnJww/s1600/a.jpg" imageanchor="1" style="color: #888888; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-decoration: none;"><img border="0" height="236" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ974zUIeqCPSaQmSCPuZc2kVWSEPXgroSDWXjt-xe2cMbLXc3l_KJqlDudKonkb403farE9keqrYliyJHboa33ADv-meF-mz_zdwT53Wbz5gIaIiRUd_i5nzpiFu-TIu7z0hoP8RnJww/s1600/a.jpg" style="border: 1px solid rgb(238, 238, 238); box-shadow: rgba(0, 0, 0, 0.0980392) 1px 1px 5px; padding: 5px; position: relative;" width="400" /></a></div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="http://www.youtube.com/embed/etO8qQjJ7gY" width="420"></iframe><br /></div>
<div style="color: #666666; font-family: 'Trebuchet MS', Trebuchet, Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18.47px; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="line-height: 18.47px;">
<div style="color: #666666; font-family: "trebuchet ms", trebuchet, verdana, sans-serif; font-size: 13px;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">فرید نوین: پاسخ این پرسش ساده است. </span><span style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: large; line-height: normal;">برنامۀ سوم در زمان نخست وزیری دکتر امینی و ریاست جمهوری کندی تدوین شد. والبته این که دکتر امینی را آمریکائی ها آورده و از او پشتیبانی میکردند این اسناد به روشنی نشان میدهد. شاه در تمام گفتگوهایش با آمریکائی ها فقط به یک چیز می اندیشید و آن خرید اسلحه و یا وام برای خرید هواپیما بود. تا جائیکه همۀ روسای جمهوری آمریکا از ترومن و آیزنهاور تا کندی و جانسون و غیره این دشواری روانی اورا میدانستند. در بسیاری از گزارش های مشاورین و دستیاران پیش از ملاقات رئیس جمهور با شاه هشدار و یاد آوری داده میشود که شاه نگران است شاه افسره است و غیره که چرا ما به او وام برای خرید اسلحه نمی دهیم. برخی از روسای جمهور به شاه پند می دهند که لازم نیست اینقدر نگران حملۀ روسیه به ایران باشید روسیه از خطر مقابله با ما واهمه دارد و به ایران حمله نمی کند خطر واقعی فقر و بیچارگی مردم ست شما بهترست در آمد نفت را صرف توسعه اقتصادی کنید. البته نارضایی امریکا از شاه در زمان ریاست جمهوری کندی به اوج رسیده بود . و از اینرو بود که دکتر امینی می بایست برنامۀ اصلاحات ارضی را پیاده کند و وضع نابسامان کسری بودجه را درمان نماید. و البته در این هنگام افغانستان هم بیش از بیش به روسیه نزدیک می شود و آمریکایی ها برای آنکه جلوی گسترش نیروهای سرخ را به افغانستان بگیرند در برنامۀ سوم عمرانی ایران فرا بر محور نوسازی بندرعباس و اسکلۀ آن می نهند که افغانستان بتواند بصورت ترانزیت از آن بهره جوید.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">جالب اینست که آقای هنسن که در سازمان برنامه ی ایران دربرنامۀ دوم کارکرده بودو اینک یکی از مشاورانی ست که در باره سیاستهای مربوط به ایران راهکار ارائه میدهد ، دریکی از گزارشها ی سِری آماده سازی برای ملاقات </span><span style="font-size: large;">پرزیدنت کندی</span><span style="font-size: large;"> با شاه می نویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">در گزارشها ی آماده سازی روحیۀ شاه ووسوسه دائمی ذهنیش برای درخواست کمک نظامی دو مسئلۀ مهم دربارۀ استراتژی آمریکا دربرابر ایران را زیر سایه برده اند. نخست. ایران درگذران دورۀ حساسی از بحران سیاسی و اجتماعی بسر میبرد که نیاز به پیشرفت سریع و چشمگیردر برنامه توسعۀ اقتصادی برای نگاهداری قوام سیاسی به شدت پدیدارست. دوم: در همان حال که نقش نمادین و استواری دهندۀ سلطنت را میپذیریم - اما درحال حاضر مااز رژیم نخست وزیر امینی بیشتر انتظارداریم تا از شاه - که موجبات تحرک سریعتربسوی پیشرفت اقتصادی و اصلاحات و آغاز یک سنتز سیاسی که به روندار مدرنیزیشن شتاب دهد رافراهم آورد. ازگزارش های آماده سازی چنین بر میاید که شما می باید کاملا دربارۀ نقش نخست وزیر خاموش بمانید. ترس من از آنست که اگر در این باره چیزی بگویید ممکنست که او بد برداشت کند و پیامد آن موجب این ناتوانی گردد که نتوانیم این نظر آمریکا را به شاه برسانیم که تلاشهای امینی به نفع آمریکا و خود شاه است . به هر روی تنها درهمین چند ماه گذشته بود که سفیرکبیر هلمز با موفقیت توانست تلاشهای شاه را برای سرنگونی امینی خنثی سازد. در همان حال که گزارش های آماده سازی در این که حسادت شاه به امینی را آگهی میدهند، صحیح هستند و بنظر من، در هر گفتگویی با شاه ابراز قدردانی شما از تلاشهای امینی با صراحتی محتاطانه و گوشزد به شاه در اینکه باید از او پشتیبانی کند بیشتر سودمند خواهد بود تا اجتناب مطالعه شده از گفتگو در این باره . رابطۀ دشوار میان این دو مرد در زیر فشار بحران ایران ادامه خواهد داشت. اما ما نمی باید اهمیت امینی را به عنوان تنها سیاستمدار ایرانی با ذکاوت، تشخص وشجاعت برای پی گیری از سیاست اصلاحاتی که از امیدی برای موفقیت برخوردارباشد نادیده گیریم. امکانا، و مهمتر از هر چیزاین نیازست که به شاه با قاطعیت بفهمانیم که ما به پیشرفت اقتصادی و اجتماعی ، به ویژه در این برهه از توسعه اقتصادی ایران، اهمیتی بر فراز قائل هستیم . و آمریکا آماده ست که دراین تلاش یاری بسیار فراهم آورد. گزارش های آماده سازی به لزوم " نافروختن" بسته ی بزرگ و خیره کننده ی سلاحهای نظامی به شاه متمرکزست. از دید من میباید فشار بیشتری گذاشت روی "فروختن" حرکت سریعتر بسوی جبهۀ اقتصاد و اصلاحات.این امر نیاز به درگیری در کمک دادن بیشتری از آنچه که پیشنهاد شده ست نخواهد داشت. وتنها می تواند بسادگی به صورت ارزیابی شما باشد از ارجحیت های تلاش در روندارتوسعه که باید به شاه گوشزد شود - اینکه بنظر شما برنامه سوم و اصلاحات کارهای "درستی" هستند که باید کرده شوند- و اینکه شکست و پیشرفت کُند خطری بزرگ برای ایران، رژیم او و منافع آمریکا خواهد بود. دربارۀ هردوی این نکته ها چنین مینماید که گزارشهای آماده سازی این هراس را میرسانند که یا شاه ممکن است ازسر حسادت امینی را برکنارسازد و یا که ممکن است که برانگیخته شود که در کارهای اقتصادی و اصلاحات اجتماعی امینی و فعالیتهای توسعۀ او مداخله نماید. این هراسها، با توجه به طبیعت غیر منطقی شاه ، کاملا بی پایه نیستند.اما من چنین باوردارم که بی نهایت مهم است که شاه بهنگام ترک آمریکا این را فهمیده باشد که در عین حال که ما اهمیت او را به کم نمیگیریم و همچنین محق بودن برخی از نگرانی های اورا دربارۀ چشم انداز نظامی و یا آینده ی ایران، پشتیبانی ئظامی و افتصادی ما بر اساس این نگاه ثابت استوارست که ما به انتظارپیشروی دربرقراری یک حکومت وزیرانۀ پاسخگو هستیم که به پیشرفت اقتصادی و ثبات سیاسی به آوند سنگ زیر بنایی برای تلاشهای ما و آیندۀ خود او قادر باشد.</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">بنابراین میبنید که در بارۀ همه چیز تصمیم گرفته شده بود . و اینکه سازمان برنامه خود چه نقشی در برنامه ریزی داشت واقعا به نمایش مضحک خیمه شب بازی میماند. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: البته تمام این دلواپسی آمریکا برای توسعه اقتصادی ایران به خاطر نگرانی های جنگ سرد و بهره برداری تبلیغاتی روسیه شوروی از شرایط فقر در ایران بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: دقیقا. درگزارشی برای ویلیام تالبوت رئیس نیروی گمارش کابینه کندی برای ایران Iran Task Force در۱۳۴۰ نوشته شده بود: </span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">گزارش نخست نیروی گمارش تاکید کرده بود که ایالات متحده می باید به نحوی فعالانه و نیرومندانه البته به پنهانی برای اصلاحات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ونهادی که بنیانی اجتناب ناپذیر برای ببارآوریی اقتصادی-سیاسی راستین وپایدار درایران فراهم نماید فشار وارد آورد. این امر به کلی مورد تأیید است که برنامه سوم آبادانی که در سپتامبر ۱۹۶۲ آغاز میشود میباید سفینۀ اصلی برای آغاز پیشرفت بنیانی سیاسی و اقتصادی مورد نیاز برای ایران باشد. و به همان اندازه مورد تأیید ست که دورۀ زمانی از حالا تا آغازبرنامه از اهمیتی بسزا برای پی ریزی بنیان مورد نیاز برای اجرای این برنامۀ سوم پنج ساله برخوردار خواهد بود.</span></blockquote>
<div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">البته درتابستان سال ۱۳۴۱ شرایط اقتصادی بشدت وخیم شده بود. ورابرت کومر Robert W. Komer یکی از اعضای پرنفوذ شورای امنیت ملی آمریکا در یاد داشتی برای مک-جرج باندی McGeorge Bundy دستیار ویژۀ امنیت ملی کندی درباره ی ادوارد میسون که گروه هارواردش نقش اصلی برنامه نویسی برنامۀ سوم را بازی مینمود نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">اِد میسون از ایران با گزارشی بس نومیدانه بازگشته ست. اوچنین می اندیشد که وضعیت اقتصادی ایران کاملاٌ به گند کشیده شده است. وامینی خود به ته کشیده شدست. چه از لحاظ سیاسی وچه از لحاط جسمی امینی نیرویی هدرشده ست. که دیگر حتی نمی تواند کابینه اش را کنترل کند. و در نتیجه بودجۀ ایران در حدود ۱۷۰ میلیون دلار در کسری است زیرا هر وزارتخانه سهم خود را ۲۰ تا ۳۰ درصد بالا برده ست. و در همین حین شاه دست روی دست گذاشته و هیچ نمی کند؛ میگویند که اوگفته ست امینی نوکر آمریکا ست و بگذارتا آمریکائیها پشتیبانیش کنند. آشکارست که ایرانی ها بدنبال وامی در حدود ۶۰ میلیون دلار برای بودجه خواهند بود. میسون احساس میکند پشتیبانی از بودجه در این زمان کشنده است و تنها روز مکافات را به عقب خواهد راند مگر آنکه شاه برروی کاهشِ به اندازه لازمِ بودجه پافشاری کند. اِد میسون آنچنان دلسرد شده ست که تصمیم دارد گروه هارواردش را به محض پایان قراردادشان درماهِ سپتامبر از ایران خارج کند. (...) بدون سیخونکی ازما شاه ممکن است تمایل نداشته باشد که از امینی پشتیبانی کند. من فکر میکنم پیشنهاد کنیم که هلمز در هنگام بازگشتش به ایران در ۱۹ سپتامبر پیامی شفاهی ازرئیس جمهور با خود ببرد کندی در این پیام به شاه باید گفتگویشان را در امر اقتصاد در هنگام سفر شاه به آمریکا یاد آوری نماید و او را به کنشی سریع ومؤثر ترغیب کند و اگر شاه طفره رود شروع بهنگام برنامۀ سوم (و کمک آمریکا به ایران ) ناممکن خواهد شد.</span></blockquote>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین: پس با فشار کندی برنامۀ سوم در ایران نوشته و پیگیری شد و در واقع میتوان گفت که نوگشتگی ایران در قرن بیستم با این برنامه آغاز شد و البته من نوگشتگی را به معنای مدرنیزیشن ونه مدرنیته بکار میبرم. کندی روی شاه فشارگذاشت که بدستیاری امینی و ارسنجانی اصلاحات ارضی را انجام دهد. و با برنامه های صنعتی شدن و ایجاد طبقۀ متوسط جلوی کمونیزم و روسها را در ایران بگیرد. </span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="line-height: normal;">
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین: بله دقیقاٌ در آمدهای نفتی ایران رو به افزایش بود. و سرمایه گذاری های برنامۀ سوم با همۀ اشتباهاتی که داشت موجب رشد اقتصادیی سریع شد. و بیش از هر چیز به این خاطرکه بخش خصوصی درایران شروع به سرمایه گذاری در بخش مصرف نمود در واقع این سرمایه گذاری ۷۵ درصد بالاتر از پیش بینی گروه هاروارد در برنامۀ سوم بود. لابد شما روغن شاه پسند و قو و بیسکویت مینو و صابون عروس و داروگر غیره را بیاد دارید . ولی عامل مهمتر البته هنوزافزایش سریع در آمدهای نفتی بود که باصرار کندی بخش بزرگی از آن به برنامه های توسعه اختصاص داده شده بود. البته سازمان برنامه به همان دلائلی که از پیش گفتیم بخش بزرگی از این در آمدها را با ندانم کاری هایش به هدر میداد ولی به هر حال این در آمدها آنقدر بالا بود که علیرغم آن اصراف کاری ها نرخ رشد سالانه ایران از ۶ درصد پیش بینی شده در برنامه سوم بالاتر رفت. تا آنجا که همین آقای کومر پس از اینکه آرمین مایر به جانشینی هولمز درسفارت منصوب شد در یادداشتی برای پرزیدنت جانسون در آوریل ۱۹۶۵ نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">به نظر من ملاقات شما با سفیرجدید ما در ایران بسیار مهم است، زیرا کاملاٌ اساسی است که او یک درک شفاف از اینکه ما در ایران چه می خواهیم داشته باشد. شما در۱۹۶۲ و سپس کندی در ۱۹۶۳ به شاه دربارۀ اصلاحات موعظه نمودید. وحالا او فکر میکند که این ایده خودش بوده ست و با سخنرانیی ۴۵ دقیقه ئی درباره ی این موضوع میزبانان انگلیسی خویش را به شگفت آورده است.اما دری وری گویی شاه بهتر ازکارآیی اوست.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">با افزایشِ سریع بهایِ نفت (۷۵۰ میلیون دلار درسال گذشته) اوبه هوس افتاده ست که به اندازه ئی بس بسیار خرج جنگ افزارهای پر زرق و برق کند اما نه اندازه یی کافی صرف برآورد چشمداشت های تصاعدی مردمش. او برنامۀ اصلاحات ارضی خوبی داشته که به خاطر فراهم نبودن تسهیلات اعتباری و ترتیبات بازاریابی برای یاری به کشاورزان سخت بتأخیر اُفتاده ست. در کلامی خلاصه ، اوباندازۀ کافی به اقتصاد کشورخودش توجه مبذول نمیکند، اما شیفتۀ آنستکه (حالا که ما جلوی شوروی را برایش گرفته ایم) در باره تهدید ناچیزعربها نگران باشد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">با توجه به ثروت نفت ما عملاً دیگر از برنامه های کمک اقتصادی دست کشیده ایم، اما هنوز خریدهای نظامی اورا با اعتبارهایی ماهرانه از برنامۀ کمکهای نظامی تأمین میکنیم. بنابراین بدون داشتن گول زَنَکِ کمکهای اقتصادی، هدایت کردنِ شاه به راهِ راست تنها به کارآیی آرمین مایر وابسته خواهد بود. امیدوارم که به او بگویید.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">۱- هنگامیکه شما در ۱۹۶۲ به ایران رفتید کوشش نمودید که به شاه بفهمانید که اقتصاد درست سیاست درست است و مدرنیزه کردن کشورهایشان راهیست برای پادشاهان که تاج و تخت خود را محفوظ بدارند. شما هنوز اینگونه می اندیشید.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">۲- مایرز باید بشاه بفهماند که شما برنامۀ اصلاحات اورا بدقت زیر نظر دارید ، که ما آنرا دست آوردی شایان توجه میدانیم.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">۳- همانگونه که ما با تلاش می خواهیم تولید و قدرت خرید خویش را افزایش دهیم تا که برای تحقق خواست هایمان منابع مالی داشته باشیم این اصل می تواند برای ایران هم صادق باشد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">۴- مایر میباید بهترین آرزوهای گرم شما را برای شاه ببرد و خوشنودی شما را از اینکه او در هفته گذشته از تلاش سوء قصد جان سالم در برده را ابراز کند. ( ما پیامی خصوصی بنام شما فرستادیم و پاسخ بسیار سپاسگذارانه ای دریافت کردیم).</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "times new roman"; font-size: large;">۵- مایر باید تمام هنر متقاعد نمودنش را برای اعمال نفوذ به شاه در جهت درست بکاربرد. اگر شما می توانید به او کمکی باشید ، فقط به شما بگوید.</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: "times new roman"; font-size: medium;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: جالب است که جانسون درگفتگوهایش عیناً نکاتی را که مشاورینش از پیش برایش آماده میکردند موبمو تکرار میکرد . مثلا من در یک مکالمه تلفنی او با شاه دیده ام که او دقیقاً آنچه را که برایش آماده کرده بودند از روی نوشته خوانده بود وآنچه را به شاه گفت که میبایست میگفت. و باوجود آنکه می توانست دربخشی از آن گفتگو چند کلمه ای ازخود اضافه کند که به گفتگو سیری طبیعی بدهد چنین نکرده بود و بلافاصله پس از شنیدن پاسخ شاه دیالوگ بعدی را از روی نوشته خوانده بود. و نکته جالب پیام شوخ طبعانه کومرست که بزیرکی در بازی با واژۀ "palaver " بمعنای حرافی و پرت وپلا گویی، که درزبان انگلیسی آوایی مانند "پهلوی" دارد برداشت خود را از کیفیت درخواستهای شاه نمایان میکرد. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: 'Times New Roman'; font-size: medium; line-height: normal;">
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-31021552738472378502014-02-08T21:22:00.003-08:002022-10-27T14:26:44.135-07:00گفتگویی در باره ی غرب زدگی و مدرنیته -- بخش پنجم انقلاب صنعتی و کلود لوی-اشتراوس<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین - </span><span style="font-size: large;">متإسفانه چنین بر میاید </span><span style="font-size: large;"> که در میان "منورالفکرین" جامعه ی ما هر</span><span style="font-size: large;">گز درستی پیوند مدرنیته با پیشرفت فرهنگی و یا اقتصادی </span><span style="font-size: large;">در شیوه یی دانش پذیر</span><span style="font-size: large;"> به محک آزمون نیامده و گواهه هایی تاریخی برای استوار بخشی به گزاره هایی در این باره نشان داده نمی شود . داوشها در باره ی </span><span style="font-size: large;">دریافتهای مدرنیته و پیوند آن با پیشرفت اقتصاد و صنعت کشور و یا حتی پیوند مدرنیته با انقلاب صنعتی نه بگونه ی یک بررسی علمی که بل به گونه ی ادعا assertion و حتی گاهی مانند یک باور دینی تردید ناپذیر عرضه می شود.</span><br />
<br />
<span style="font-size: large;">برآیند گفتگوهای پیشین ما این بود که برای شناخت "جهان- بیرون-از- خود" ما الگویی ساده مانند یک نقشه را درپندار میسازیم و آنرا برای در گیری هامان با جهان به کار میگیریم و اگر در حین این درگیری ها دریابیم که رفتار جهان با آن الگو سازگار ست می توانیم ادعا کنیم که جهان را به مدد آن الگو "دریافته ایم". و این براستی شیوه ی دانش است و هر کارکرد جهان در این الگو به مانند آزمایشی است برای سنجش درستی الگوی نگرش ما. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">برای در یافتن "مدرنیته" یا نووایی و پیوند آن با انقلاب صنعتی نیز ما نیاز به داشتن مدلی هستیم که بتوانیم درستی آنرا با مشاهدات خود آزمایش نمائیم و اگر نتیجه ی آن آزمایش ها مثبت بود می توانیم بگوئیم ما مدرنیته را فهمیده ایم و رابطه های آنرا با مدرنیزاسیون و یا انقلاب صنعتی دریافت نموده ایم. اما </span><span style="font-size: large;">برای نمون در ویدیوهای گفتگوهایی با آقایان داریوش آشوری، دکتر زیباکلام و بهنام این گونه داوش ها درباره ی پیوند نزدیک میان مدرنیته و انقلاب صنعتی یا مدرنیزاسیون بدون ارائه ی برآیندهای هیچ پژوهشی یا راستیکهایی (facts) تکرار میشوند و به ویژه حتی گفته شده ست که مدرنیته "فلسفه تازه ای از زندگی" را آغاز کرده و "جهان بینی نویی" از انسانیت را برپا نموده که موجب پیدایش "انقلاب صنعتی" 'گشته ست. برای نمون آقای بهنام، که کتابی در باره ی تجدد نوشته اند در گقتگویشان با بی بی سی میگویند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> "هنگامی که از غرب صحبت می کنيم جدايی زيادی بين مدرنيته و مدرنيزاسيون وجود ندارد."</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> و در باره ی مدرنیته ی در باورشان این شناسایی را می دهند که:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> مدرنيته آن عناصر اصلی و اصولی است که فلسفه تازه ای از زندگی ايجاد کرده و مدرنيزاسيون سياست هايی است که آن اصول را به عمل در می آورد. در چند قرن اخير، در غرب يک مبانی فلسفی و جامعه شناختی برای مدرنيته ايجاد شد که عناصر مهمش را همه می شناسند: تربيت، لائيسيته، دمکراسی وغيره. همان موقع در غرب زندگی صنعتی شروع شد، يعنی مدرنيزاسيون پيدا شد. بنابراين اين دو تا از هم جدا شدنی نيستند. به همين جهت است که امروزه بسياری از غربی ها، مدرنيته و مدرنيزاسيون را گاهی به جای يکديگر به کار می برند. البته، وقتی که راجع به مدرنيزاسيون صحبت می کنند منظورشان نو کردن تکنولوژی است. مدرنيته ديگر چيزی است که به آن رسيده اند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> البته این تعریف چندان روشنی نیست. آیا مدرنیته در اتحاد شوروی یا آلمان نازی و یا ایتالیای فاشیست که دمکراتیک نبودند </span><span style="font-size: large;">وجود نداشت</span><span style="font-size: large;">. و یا معلوم نیست منظورشان از تربیت چگونه تربیتی ست. البته تعریفی را هم که آقای آشوری داده اند نیز تعریف چندان دقیق و روشنی نیست. </span><span style="font-size: large;"> به باور ایشان "مدرنیته اعتماد و اتکاء به عقل انسانی در مقام شناساست". و هیچ معلوم نیست که چه کسی به عقل چه کسی در اینجا </span><span style="font-size: large;">می باید</span><span style="font-size: large;"> اتکاء کند و چه کسی نقش داور را در این میان بازی میکند. ایشان می نویسند: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">آنگونه که من مدرنیته را درک می کنم، مدرنیته جهتگیری خاصی است از سوی بخشی از بشریت (اروپا؟ کشورهای پیشرفته؟) در چند سده ی اخیر در مقابل مسائل بنیادیئی که همیشه برای انسان مطرح بوده است، اما با پاسخ گویی هایی دیگر، یعنی، جهتگیری تازه در برابر پرسش از وجود و جایگاه انسان در عالم و واژگون شدن نسبت میان انسان و وجود و محور قرار گرفتن انسان در هستی در مقام شناسنده. به عبارت دیگر، مدرنیته پیرامون محور آن چالشی میگردد که در قرن هجدهم به نام عقل و علم و همچنین به نام انسان و انسانیت در گرفت.</span> </blockquote>
<span style="font-size: large;">و ما می پرسیم کدام عقل کدام انسانیت؟ آیا " جهان بینی" بیمار و نژادپرستانهی سردمداران مدرنیته مانند ولتر و مونتسکیو و میل و دوتکویل و دیگرانشان را که به برده داری و استعمار و نازیسم و فاشیزم و استالینیزم منجر شد میتوان "عقل باوری" خواند؟ همانسان که هانا آرنت مینویسد مردمان غرب در روزگار نووا میانائی برای زندگی ندارند. و به بنبست نههستاالی(نیهیلیزم) و پوچی و ازخودبیگانهگی رسیدهاند. او از آزمود دو جنگ جهانی با گسترهی اندوهناک ویرانیها، تالارهای گاز و کورههای آدمسوزی، تا اردوگاههای کار اجباری در روزگار است استالین گواه میآورد . و با بهرهگیری از اندیشار «خوگرفتن به گجستگی» Banalität des Bösen که درایران به نادرست «ابتذال شر» برگردان شده است . نشان میدهد که چگونه برای مردمان در زندگی روزمرهشان رفتار به پتیارهگی و گجستهگی عادی میشود. چرا که توان اندیشیدن و بخردی از مردمانی از خودبیگانه که همچون رمه در خردورزی نیچهئی در تکاپوی گذران زیستناند گرفتهشده است. البته آقای آشوری</span><span style="font-size: large;"> بر این باورند که مدرنیته مدلی از جهانبینی به وجود آورد که "با آن امکان رشد علوم جدید فراهم شد" و </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> رشد جهان بینی عقلانی و عقل باوری فلسفی و ارائه مدل جهان مکانیکی نیوتونی که امکان شناسایی علمی را برای انسان مطلق میکرد(؟!) و سر انجام انقلاب تکنولوژیک(؟) که نشان داد انسان با اراده و قوه ی شناسایی خود میدان عظیمی برای تصرف در طبیعت دارد و طبیعت به منزله ی ماده ی خامی است که با آن می توان جهانی مناسب با انسان و نیازهای او ساخت. تبلور چنین اندیشه ای همین جهان تکنولوژیک است که ما امروز در آن زندگی می کنیم. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و البته ما در این گفتگوها بارها در این باره که هیچ مدل علمی هرگز نمی تواند "امکان شناخت را مطلق" کند و اینکه چگونه مدل اینشتین توان شناخت بهتری را از مدل نیوتون فراهم آورد و مدل هایزنبرگ و بوهر مدل بهتری از مدل اینشتین بود صحبت کرده ایم. و براستی در باره ی مدلهای گوناگون مدرنیته در نوشته های خردورزان غرب بسختی می توان یک مدل همه دربرگیر را یافت. چرا که در </span><span style="font-size: large;">برخی از این نگرش ها زمانهای نزدیک به ما در آماج گرفته شده اند و این راه-رفتی ست که با معنای واژه ی مدرنیته سازگاری دارد. زیرا که واژه ی مدرنیته از modernus </span><span style="font-size: large;">به میانای "اکنون" </span><span style="font-size: large;">در لاتینِ دیریک late latin</span><span style="font-size: large;">، گرفته شده</span><span style="font-size: large;"> که ریشه ی</span><span style="font-size: large;"> لاتین آن modo به میانای "هم اینک" است که با واژه ی modus به میانای اندازه و چونی </span><span style="font-size: large;">در هم آمیخته تا میانایی چون "نزدیک-به-اکنون" را برساند</span><span style="font-size: large;">. و چنین "اکنون" برای نووایانی که از دسترنج بردگان و تاراج استعمار مرفه شده بودند البته شعف انگیز بود. اما هنگامیکه </span><span style="font-size: large;">"اکنون" به بیکاری و تورم و رکود و آلودگی</span><span style="font-size: large;"> کشیده شد زیربناهای نووایی دچار ساختار شکنی هایدگری گردید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">از سوی دیگر، برخی از نگرشهای غربی معیارهایی از گذشته یی فَر-اَندیش (ایده آل) را در دوران باستانِ، مانند دولت شهرهای یونان، به گزینش می گیرند، و نووایی را در بازگشتی به سوی ارزشهای فر اندیشانه ی آن دوران به سنجه می آورند. -- و پیروی ازین نگرش بود که نخستین سوگیران مدرنیته در ایران را مانند میرزا آقاخان کرمانی، تقی زاده، ایرانشهر و مینوی برانگیزانده بود تا که "ایران ذرتشتی" را به آوند آرمانشهر انگار نمایند. و به آشکاری می توان دید که این نگرش هیچ با دید هابرماس سازگاری ندارد که می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">نو وایی بیان این باورست که آینده از هم اینک آغازشده. و این عصریست که برای آینده می زیوَد، عصری که درهای خود را برای تازگی آینده باز می گشاید.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> و به فرجام مدلی دیگر از نگرشهای غربی به "پدیده شناسی اینکِی در گریز" </span><span style="font-size: large;"> phenomenology of the evasive present moment</span><span style="font-size: large;"> آماج میگیرد، که درآن اینکه آیا "اینک در گریز" اینکی در امروز بوده یا در روزی دیگر چندان مهین گرفته نمی شود. در این نگرش چه در بُعد هنگامینِ خود و چه در بُعد کجایین اَش بر انست که نماهای هر چیز در برابر تماشگر وابسته به نقطه ی دید اوست. برای نمون آرامگاه فردوسی برای تماشاگری در درون یک هلیکوپتر از بالا، یا از سوی درورودی به آرامگاه یا از درون آن به ریخت های گوناگون پدیدار می شود. و در بُعدی هنگامین نیز آرامگاه او در درازای سالیان و "ز باران و از گردش آفتاب" و دیگر رویدادها به ریختهایی دیگر در آمده است. پس در هر دمی از "اینک در گریز" گونه یی تاریخی شدن را می توان دید؛ دم اینک به دم گذشته پیوسته است و از دم آینده خبر می دهد. مدرنیته در این نگرش بر آنست که اندیشارهای دگرگون اجتماعی، فرهنگی و روانی را از دیدهایی ساختارانه </span><span style="text-align: left;">structural</span><span style="font-size: large;"> و پدیده شناسانه </span><span style="text-align: left;">phenomenological</span><span style="font-size: large;"> تاریخی </span><span style="text-align: left;">historicize </span><span style="font-size: large;"> نماید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در این گون نگرش نووایی چندان هم نو نیست و تاریخی از آن خود دارد. به هر روی بسیاری از این نگرش ها چارچوبهایی برای اندیشیدن پدید می آورند که در نهایت نیاز به آن داریم که برآیندهای هر نگرش را با گواهه ها ی تاریخی و اندازه گیری ها به سنجش بگیریم .</span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"> پس پرسش اینست که: آیا این گزاره پذیرفتنی ست که می توان یک رابطه ی عِلّت ومعلولی را از مدرنیته به سوی انقلاب صنعتی یا به مدرنیزاسیون شناسایی نمود و آیا گواهه های تاریخی چنین رابطه یی را نشان میدهند؟ </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> فرید نوین- بله ، همانگونه که خواهیم دید گواهه های تاریخی این گزاره ها را تأیید نمی کنند و افسانه ی پیوند مدرنیته با مدرنیزاسیون و یا اینکه "اندیشه های مدرن" یا "فلسفه هایی تازه" موجب پدیداری "انقلاب صنعتی" شده اند ساخته ی خیال پردازانه ایست که با بررسی تاریخ اندیشه های فلسفی و سیر تحولی تکنولوژی سازگاری ندارد. بررسی های اندیشارهایی مانند مدرنیته و یا انقلاب صنعتی نشان میدهند که؛ اولا اندیشارهای مدرنیته و یا نووایی اندیشارهایی یکسان و باهم سازگار نیستند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">مدرنیزاسیون وابسته به دنباله یی از روندارهای تاریخی در گستره های گوناگون؛ از اقتصاد، سیاست و فرهنگ مانند گسترش سرمایه داری، صنعتی شدن industrialization، شهر نشینی urbanization ، مردم سالاری گراییdemocratization ، دیوانی گری Secularization ، شهرگارگی civilization با نگرش های اندیشمندانی چون کانت و هگل و وبر و تا نیچه و هایدگر و فوکو و هابرماس و گادامر به بررسی کشیده شده اند. </span><span style="font-size: large;">هر کدام از ین نگرش ها بر پایه الگوهایی هستند که تنها بر پاره یی از اندام این ساختار پیچیده تاریخی روشنی می افکنند. باهمه ی اینکه از هرکدام از ین نگرش ها </span><span style="font-size: large;"> هوده ایی</span><span style="font-size: large;"> ببار می آید ولی ناسازگاری ها و دشواری هایی را نیز پدیدار می آورند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و دو دیگر اینکه انقلاب صنعتی رونداری کند و تحولی تدریجی بوده است که نیازهای اقتصادی، پیوندهای تکنولوژیکی، و فراهم بودن سرمایه های ارزان به ویژه در دوران استعمار در پیدایش آن نقش بنیانی داشته اند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته شاید برای رسیدن به چنین برآیندهای آشکاری چندان نیازی هم به بررسی تاریخی نباشد. چرا که پذیرفتن اینکه مدرنیزاسیون یا انقلاب صنعتی </span><span style="font-size: large;">به شیوه ی اندیشیدن مدرن وابسته بوده است </span><span style="font-size: large;">بدون در دیدگرفتن نقش سرچشمه ای ساختوستهای اقتصادی و یا بند و بستهای های سیاسی و استعماری گزاره یی چندان درست اندیشه شده ی جدی و دقیق نیست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">اما این افسانه پردازیها، با همه اینکه دریک آزمون به شیوه ی دانش پژوهانه بر پایه ی آمار وگواهه ها مردود شناخته می شوند، به خاطر ساده انگاریشان </span><span style="font-size: large;">بسی هواخواه دارند</span><span style="font-size: large;"> . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی، آمارهای که جان یورلیک نف John Ulric Nef در پژوهش هایش درباره ی توسعه ی فناوری واقتصاد در سالهای بین ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی </span><span style="font-size: large;">درباره ی صنایع ذغال سنگ و کشتی سازی</span><span style="font-size: large;"> بریتانیا</span><span style="font-size: large;"> ارائه داده، با همه ی اینکه شاید آمارهایی چندان دقیق هم نباشند، نشان می دهند که "انقلاب صنعتی" تحولی بسیار تدریجی بوده است و همانگونه که پژوهشگرانی مانند تری رینولدز Terry Reynolds می نویسند؛ در درستی این گفته ی نف نمی توان تردید داشت که ریشه های "انقلاب صنعتیِ" قرن هیجدهم را می توان در قرن شانزدهم یافت. هنگامی که تولیدکنندگان انگلیس توانستند با مهار کردن نیروی آب کارخانه های پارچه بافی و کشتی سازی را بر پا دارند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> در ادامه ی این روندار بود که پیدایش دیگ بخار موجب شد که مکانیزه کردن تولید سریعتر شود و این جهش فناوری هیچ پیوندی به اندیشه های مدرنیته ی لاک و هابز و هیوم و ولتر و مونتسکیو و دیگران نداشت. و هر گونه سوگیری علیت </span>Direction of causality<span style="font-size: large;">، </span> <span style="font-size: large;">چنانکه خواهیم دید، از پیشرفت صنعت بسوی گستردگی اندیشه بوده ست و نه به وارون.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین - در دو سده ی گدشته گواک مدرنیته بر نگرشهای تاریخی سایه یی دراز افکنده ست و رفته رفته دارد خود سنتی استوار میشود. اندیشارهای نووایی در گفتمانی (دیالکتیکی) میان "رونداری در هنگام" و "ساختاری در کجایی" و یا "دگرگونیی در کجایی" و "ماندگاریی در هنگام" ریخت میگیرند. فرهنگ ها در زمان دگرگون می شوند و نووایی در دگرگونی پر جنب و جوش خود بر رواندار ها هنایشی نمادین مینهد که برای شناسایی ساختارها می توان به کارشان گرفت تا که هرکجاهای تاریخ را به هم پیوستگی دهند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">اما حتی این گزاره (تز) که تکنولوژی و صنعت پس از دوران رنسانس بر پا شد هم با گواهه های تاریخ سازگاری ندارد. چرا که بسیاری از ابزارهای مکانیکی و فناوری های ساختمانی پیش از رنسانس پدیدار شده بودند. برای نمون </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">گاوآهن های سنگین-چرخ شخم زنی در پایان سده ی هشتم از شمال ایتالیا به سرزمینهای آلمانی راین وارد شدند.</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">تکنیک کندن چاه های آرتیزان در فرانسه و ساختن آسیابهای عمودی در سده ی دوازدهم پدیدار شدند .</span><span style="font-size: large;"> پرتابه های پارسنگی (منجنیق) </span><span style="text-align: left;">Counterweight trebuchet<span style="font-size: large;"> که از نیروی جاذبه برای پرتاب سنگهای گران به درازاهای دوردست بهره میگرفت و عدسی های دوربین </span></span><span style="font-size: large;">و چرخ ریسندگی</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">در سده ی سیزدهم ساخته شدند</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">، </span></span><span style="font-size: large;">کوره های بِتَرکه ئی ذوب آهن</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">blast furnace در سده های دوازدهم تا چهاردهم، ساعتهای مکانیکی در سده های سیزدهم و چهاردهم، </span><span style="font-size: large; text-align: left;">کمانهایی صلیبی فولادی در پایان سده ی پانزدهم . و بنابرین بسیاری از فناوری های جهان غرب پیش از پدیداری جهان بینی فیلوزوف های فرانسوی به کار گرفته شده بودند</span><span style="font-size: large;">.</span><br />
<br />
<span style="font-size: large; text-align: left;">این فیلوزوف های فرانسه ولتر Voltaire و مونتسکیو Montesquieu و دیدرو Diderot و دالامبر d’ Alembert بودند که خود را کیهانشهران cosmopolitans و شهر وندان "جهانی روشن اندیش" انگار مینمودند و وانمود داشتند که نیکخواه نوع بشرندو نه یک کشور و یا تبار ویژه یی -- اما ما خواهیم دید که تنها اروپائی ها برایشان نوع بشر بودند . و این ادوارد گیبون Edward Gibbon مورخ انگلیسی و دوست ولتر ودیگر فیلوزوف ها بود که بر کیهانشهری اروپایی و "اروپا-کانونی" Euro-centric تاکید داشت. هرچند، به </span><span style="font-size: large;">همان سان که پوکوک Pocock پیشنهاد می کند: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این چندان بی آسیب نیست که چنان بیاندیشیم و یا بنویسیم که گویی 'روشنوایی' </span><span style="font-size: large; text-align: left;">the" Enlightenment"</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;">رونداری بیتا و یکسان بوده که تنها در یک مسیر روانه بوده است. و بهتر آنست که از شماری از روشنوایی ها در جاهای مختلف سخن بگوئیم</span></blockquote>
<span style="font-size: large; text-align: left;"><span style="font-size: large; text-align: right;">برای پوکوک روشنوایی هیوم </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Hume</span><span style="font-size: large; text-align: right;"> با روشن وایی های ولتر </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Voltaire و دیزرو </span><span style="font-size: large; text-align: left;">DiSerot و روسو </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Rousseau متفاوت است. و البته اینگونه رده بندی ها و شناسه ها ی گوناگون بر کِدِری و تیرگی گواکِ خردورزانه ی نووایی Le discours philosophique de la modernité می افزاید. </span></span><span style="font-size: large;">وشاید از این روباشد که رابطه های علت و معلولی میان مدرنیته و صنعت به گونه ای پیچیده و بی معنا در نوشته های منورالفکرین ما نشان داده می شوند. در همان گفتگوی بی بی سی آقای داریوش آشوری میگویند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">مدرنيته يا، به اصطلاح من، "مدرنيت" يک پديده خاص دنيای غربی است و کم و بيش خاص کشورهای پيشگام مدرنيته. مثل آلمان و انگليس و فرانسه و تا حدودی ايتاليا. دنيای بيرون از اينها، زير پرتوافشانی ايدههای مدرن و دستآوردهای انقلاب صنعتی، در واقع، خواهان مدرنيزاسيون است. مدرنيزاسيون يعنی گرفتن تکنولوژی و صنعت مدرن، برپا کردن نهادهای سياسی، اجتماعی، فرهنگی، دولتی و ارتشی مدرن، و، در کل آموختن شکلهای مادی و ذهنی زندگی مدرن ازپيشگامان آن.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> یعنی ایشان ادعا میکنند که مدرنیته</span><span style="font-size: large;"> پدیده ایی ویژه دنیای غرب است. بنابراین اندیشمندان شرق که در باره ی آزادی و آزادگی و حقوق انسانی سخن گفته اند در پیدایی این پدیده نقشی نداشته اند. و </span><span style="font-size: large;">"پرتو افشانی ایده های مدرن </span><span style="font-size: large;">و دست آوردهای انقلاب صنعتی</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> بود که تقاضا برای مدرنیزاسیون یعنی تکنولوژی و صنعت مدرن را، به همراه نهادهای سیاسی مدرن، به وجود آوردند. البته آنهم کم وبیش در کشورهای پیشگام! اینکه چرا این "پرتو افشانی ایده های مدرن" در میان کشورهای پیشگام آلمان وایتالیا و حتی در فرانسه ی ویشیِ مارشال پتن آن رژیم های ستمگر و نژادپرست نازی و فاشیست را پدیدار آوردند هیچ معلوم نیست. همانگونه که هابر ماس پیشنهاد می کند: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">جامعه شناسی می باید به آشنش گری verstehenden برای دستیابی به زمینه ی "زیرِ-کارکرد" object خود بکوشد . زیرا در آن زمینه است، که پیش از هر دریافت نگرشانه یی از روندارها، می تواند روندارهای از پیش شده را با و از "زیرِ-کارکرد"</span><span style="font-size: large;"> دریافت کند. (...)</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">برای دریافتنِ verstehen بنیادین یک نمادِ روشنی بخش، می باید در روندارِ رسانه گی Verständigung درگیر شد . معناها چه پنهان در کُنش ها باشند یا در نهادها ، در تولیدهای کارگران ، در واژه ها یا شبکه های همکاری و یا در گواهه ها تنها از درون آنها می توانند به دسترس آیند. نمادهای پیش-ساختارانه یِ گشته شده ها به "کیهان" ریختی می دهند، که از دیدی آشنش گرانه، چشم انداز خود را بر تماشاگری که "ناتوان از درگیری رسانه ایست" نهان میدارد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">چنین است که </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">آشنش به</span><span style="font-size: large;"> چنین چشم انداز که نیاز به رسانه گری دارد، در اندیشارهای منورالفکرین های ما </span><span style="font-size: large;">نادیده و پنهان می ماند، زیرا</span><span style="font-size: large;"> که همه سنتها را زیر پا نهاده اند تا به نووایی اروپایی دستیابند. ولی مهمتر آنست که نشان دهیم که اگر هم براستی ممکن باشد که همه ی ایده های مدرن را در یک جعبه بسته بندی نمود بازهم نمی توان پیشرفتهای اقتصادی را ناشی از ایده های مدرن گرفت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و اینکه آقای آشوری گفته اند که "</span><span style="font-size: large;">شکلهای مادی و ذهنی زندگی مدرن" را می باید در کل "ازپيشگامان آن</span><span style="font-size: large;">" آموخت، کنایتی ست به همان </span><span style="font-size: large;">"باری که مرد سپید پوست اروپایی می باید بدوش کشد تا مردمان وحشی را رام نماید</span><span style="font-size: large;">".</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> چرا که انگیزه ی استعمار سودجویی ست، از طریق یافتن بازارهای تازه برای کالاهای اروپایی و دسترسی به نیروی کار "ارزان" که یعنی برده داری. اما آقای آشوری چنان می نمایانند که این "خرد ورزی های رنسانس" بود که به اروپائیان "عقل باوری" داد که برآیندِ آن "اعتماد به نفس" آنها بود که به برپایی انقلاب علمی و بعد انقلاب صنعتی و بعد کلونیالیزم منجر گشت. ایشان می نویسند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">برای اینکه ما آن مراحلی را که تمدن مدرن اروپایی طی کرد نگذرانده بودیم. یکی از مهمترین مراحل آن پیدایش اصالت عقل و عقل باوری فلسفی ست که بنیادهایش را دکارت و متفکرانی مانند او می گذارند. سپس، بر اساس این عقل باوری، انقلاب علمی و بعد انقلاب صنعتی پیش میآید و انسان اروپایی که به خودش اعتماد به نفس غریبی پیدا می کند و بر اثر آن نوع فهمی که از خودش و جهان دارد تغییر پیدا می کند و قدرت جهانگیری پیدا می کند. کولونیالیسم اروپایی در قرن نوزدهم بخش عمده ای از دنیا را تصرف می کند. ما بخشی از دنیای تصرف شده هستیم و هرگز آن مراحل را به آن صورت طی نکرده ایم</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته "قدرت جهانگیری" چنانکه از نمون های اسکندر و چنگیز و تیمور بر میاید چندان به "عقل باوری" و "انقلاب علمی" و ابسته نبوده ست که به قلدری و خونخوارگی. از سویی دیگر، دانش همیشه از دوران باستان برای چاره نمودن نیازهای بشر درگذار بوده ست؛ از دانش ستاره شناسی مردمان میانرودان ومصریان باستان برای پیش بینی سیلابه های رودخانه های نیل و فرات تا معادله های خیام و خوارزمی وآزمون های رازی و کپلر و کوپرنیکوس.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> اما "عقل باوری" دکارت بدانسان که جواَن دایان Joan Dayan پیشنهاد می کند یکی از دستمایه های مهم برای پدیدش قانون سیاه برده داری در فرانسه Code noir در ۱۶۸۵ گردید . او می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اندیشمند ی دکارت در میانوایی Meditations سال ۱۶۴۰ صحنه را برای فرمان لوئی چهاردهم در ۱۶۸۵ آماده ساخت. این دو نوشته نشان می دهند که چگونه برپایی انسان پخته ی روشنوا برای سرکوبی مردخام ناروشنوا به کار رفت، و چگونه گرایش ویرانگرانه یا آفریننده ی پندارشِ اندیشگر (اروپایی) بر پیکرِ سربفرمان و طبیعتِ بی تفاوت (بومیان غیر اروپایی) چیره گشت </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> شاید بتوان دکارت را از گناه هنایش های "عقل باوری" که آفریقا را به بردگی کشانید بری دانست. اما آقای آشوری فراموش می کنند که </span><span style="font-size: large;">"جهان بینی" نو</span><span style="font-size: large;"> به ولتر این </span><span style="font-size: large;">" فیلوزوف عصر روشنگری" اجازه</span><span style="font-size: large;"> میداد که آفریقایی ها را زشت و بی هوش بخواند و بنویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">فرزانگان ما گفته اند که انسان از روی تصویر خدا آفریده شده ست. اینک اینست تصویر دوست داشتنی آفریدگار: بینی پهن و سیاه با اندکی هوش و یا که بسیار ناچیز. زمانی بی گمان خواهد آمد که این جانوران یاد بگیرند که چگونه زمین را کشت کنند خانه ها و باغ هایشان را زیبایی دهند و مسیر ستارگان را رصد کنند، هر چیز ی وقت می خواهد. (...)</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"></span><br />
<span style="font-size: large;">و به همین سان کانت که می نویسد :</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هندی های زردپوست استعدادشان اندک است. سیاهان بسیار پائین تر از آنند و در پائین ترین نقطه برخی از بومیان آمریکایند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">و البته دلیل تراشی مونتسکیو در باره ی پذیرش و توجیه برده داری از سیاه پوستان در کتاب روان قانون ها De l'esprit des lois اگر که خشم بر انگیز نمی بود خنده آور می نمود . برخی از دلیل های او را می باید به زبان اصلی خواند!</span><br />
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<br /></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Ceux dont il s'agit sont noirs depuis les pieds jusqu'à la tête; et ils ont le nez si écrasé qu'il est presque impossible de les plaindre.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
آنان از سر تا به پا سیاه هستند و چنان بینی پهنی دارند که حتی نمی توان بر آنان دلسوزانید.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
On ne peut se mettre dans l'esprit que Dieu, qui est un être très sage, ait mis une âme, surtout une âme bonne, dans un corps tout noir.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
دشوارست که باورکنیم که پروردگار، که بسیار فرزانه است، روانی را در پیکری چنین سیاه بنهد، به ویژه روانی نیکو را. </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Une preuve que les nègres n'ont pas le sens commun, c'est qu'ils font plus de cas d'un collier de verre que de l'or, qui, chez des nations policées, est d'une si grande conséquence. </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
اثبات این که سیاهان هوشی همگانی ندارند اینست که آنها گردن بندی شیشه ای را به زر ترجیح می دهند که در میان ملل مؤدب این پیامدی ناخوشایند دارد.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
Il est impossible que nous supposion s que ces gens-là soient des hommes, parce que, si nous les supposions des hommes, on commencerait à croire que nous ne sommes pas nous-mêmes chrétiens.</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
ابن برای ما ناممکن است که فرض کنیم که این مردمان انسانند، زیرا اگر آنها را انسان بگیریم، انگاه این باور در ما پدید میاید که ما خود مسیحی نیستیم</blockquote>
<span style="font-size: large;">البته بارون دو مونتسکیو یک دلیل اقتصادی هم برای اینکه چرا سیاهان باید برده باشند دارد و آن اینکه اگر سیاهان در کشتزارهای شِکَر بردگی نکنند </span><span style="font-size: large;">بهای شکر بسیار بالا خواهد رفت</span><span style="font-size: large;">. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">بساری از نگرش های علمی اروپائیان هم از این سان نژادپرستی جدا نبود. برای نمون دانشمند نامی سوئد کارل لینه ئوس Carl Linnaeus که نامگذاری مدرن زیست شناسی را پایه نهاده ست در ساختوست طبیعتش Systema Naturae در ۱۷۵۸ نژادهای انسان را به پنج رده تقسیم نموده بود: </span><br />
<ul style="text-align: right;">
<li>نژاد اروپایی Homo Europaeus با پوست سپید با پیکری ماهیچه ای ، نیرویی آفریننده و پیرو قانون.</li>
<li>نژاد آمریکائی Homo Americanus با پوستی مسی فام، خشمگین و پیرو سنت</li>
<li>نژاد آسیایی Homo Asiaticus دوده ئی فام با چشمانی خشک و سیاه و پیرو باور</li>
<li>نژاد آفریقایی Homo Africanus سیاه ، خونسرد ، تنبل و دم دمی رفتار </li>
<li>نژاد دیوچهر Hiomo Monstrosus زشت روی و دهشتزا مانند مردمان بومی شمال اسکاندیناویا</li>
</ul>
<span style="font-size: large;">البته </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">نژادپرستی </span><span style="font-size: large;"> انگلیس و فرانسه تا میانه ی قرن نوزدهم آنچنان در این کشورها ریشه دوانده بودکه حتی اندیشمندان آزادیگرایی مانند جان استوارت میلJohn Stuart Mill در انگلیس و الکسیس دو توکویل Alexis de Tocqueville در فرانسه از سیاستهای امپراطوری گستر (امپریالیسم) کشورهایشان دفاع می نمودند وبرای نمون جان استوارت میل می نوشت : </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">فرمانروایی زورگویانه Despotism اگر که موجب پیشرفت وحشیها barbarians بشود نمونه ای قانونی legitimate از حکمرانی بر آنها خواهد بود و این هدف وسیله را توجیه می نماید.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">و دوتوکویل در Travail sur l’Algérie می نوشت: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">من غالباٌ از آنهایی که برای شان احترام قائلم، ولی با دیدشان مخالفم ، می شنوم که این درست نیست که ما خرمن ها را بسوزانیم، که سیلوهای گندم را خالی کنیم، و سرانجام مردان و زنان و کودکان بی سلاح را دستگیر کنیم . اما تیره بختانه، از دید من ، چنین رفتار ها ضروری ست . و هر آنکسان که بخواهند با عرب ها به ستیزه در آیند می باید به چنین کرده ها تن دردهند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">هنایش چنین اندیشه هایی بود که نه تنها رفتار انگلیسها و فرانسوی ها و اسپانیایی ها را که حتی رفتار سوئدی ها و دانمارکی ها، که غالبا مردمانی نیکخواه انگار شده اند، را در مستعمراتشان نسبت به مردمان بومی و غیرمسیحی بسیار خشونت بار و سخت دلانه نموده بود </span><span style="font-size: large;">Green-pedersen ۱۹۷۲, Højlund Knap ۱۹۸۳, Sjöström ۱۹۹۹ . </span><br />
<span style="font-size: large;"></span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">تا پایان قرن هجدهم برده فروشی در سینت برثلمی Saint Barthélemy و مستعمرات هند غربی دانمارک ادامه داشت و زمیندارانی مانند ریمت هاگنسن Reimert Haagensen در سینت کروا St Croix بر این باور بودند که مردمانی با پوستهای تیره ذاتاٌ بدطینتند. کشیشی بنام کارل آدولف کارلسون بر آن بود که بردگان نیمه انسان نیمه میمون- پلنگند که سفید پوستان پرورششان داده اند. و حقوق دانی بنام اولوف اریک برگیس باور داشت که "سیاه پوستان فاقد شعورند و آموزش شهروندی به آنان بر خلاف طبیعت است. " </span><br />
<div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;">و اینگونه برداشت ها که در نوشته های بسیار دیگر از اندیشمندان اروپائی می توانیم ردگیری کنیم </span><span style="font-size: large;"> از عقل هایی ناسالم گواهی میدهند</span><span style="font-size: large;"> و بنابراین "عقل باوری" آقای آشوری نمی توانسته هنایشی آنچنان داشته باشد </span><span style="font-size: large;">. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرید نوین- البته </span><span style="font-size: large;">آزادیگرایی</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در امپراطوری انگلیس به خاطر قدرت سهمناکش همیشه می توانست به گونه ایی پررنگتر و با اطمینان تر خود را بنمایاند در حالیکه در فرانسه که هنوز از آسیبهای جنگ هفت ساله اش رنجور بود و نتوانسته بود که ثبات سیاسی خودرا به استواری بر پادارد با شیوه هایی کم رنگتر پدیدار بود. ولی به هرحال در هردوکشور آن روحیه ی مدرنیته ی آزادیگرا که در سالهای ۱۷۸۰ تا ۱۸۳۰ به چشم می خورد به کلی از میان رفت و جای خودرا به نگرش استعماری داد که افکار منورالفکران غیر اروپایی را با اندیشارهای "عقب ماندگی" و </span><span style="font-size: large;">"شهرگاری و بربریت" آکنده ساختند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین- بله، دو تکویل که برای پایداری حکومت فرانسه در الجزایر میکوشید و جان استوارت میل که از هفده سالگی در کمپانی انگلیسی هند شرقی در هندوستان کار میکرد و به جایگاهی بلند درآن کمپانی رسیده بود نمادهای بسیار خوبی برای بررسی خواسته های راستین مدرنیته اروپایی هستند. زیرا که هر دو تن آزادیگرا و بسیار پر هنایش بوده اند. هردو به حرمت انسانی، آزادی و حکومت قانون، برابری و برخی از حقوق یگانتامان انسانی باورداشتند و با این همه اندیشه هایشان از آفت اندیشارهای استثماری و نژاد پرستی مصون نبود و به "باری بر دوش مرد سپیدپوست" که همان رام کردن وحشیان غیر اروپایی بود باورداشتند. و این حماسه ی کیپلینگ Kipling بود برای امپریالیزم آمریکا در فیلیپین:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بردوش بگیر بار مرد سپید را</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بهترین زادگان خودرا به پیش فرست</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> پسرانت را به دوردست بران</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">تا که از ببند شدگانت تیمار کنند </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">گرچه کندرسه </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">Condorcet</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">باورداشت که چیرگی های اروپا بر کشورهای مستعمره بی رحمانه و نادرست است با این همه بر آن بود که غیر اروپائیها عقب مانده و ناتوان از خود بهبودی اند و امید آن داشت که اروپائيان از سر خیر خواهی آن وحشیان را زیر بال نگاهداری و پرورش خویش بگیرند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">دوتوکویل چنین باور داشت که مستعمره ی الجزایر می تواند با پدید آوردن پروژه ی دستجمعی بزرگی به اندیشارهای آزادیگرانه برای مردم بی آرمان فرانسه </span><span style="font-size: large;">بنیان دهد</span><span style="font-size: large;">. البته بومیان آن کشور در این پروژه نقش خدمتگذاران را داشتند. </span><span style="font-size: large;">جان استوارت میل بر این باور بود که روندار پدیداری ملت رونداری دشوار و سخت برا ی کشوری مانند بریتانیا بوده است و بنابر این پدیداری چنین رونداری برای مردمان کشورهای عقب مانده بس ناشدنی خواهد بود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> جان استورات میل و آلکسیس دوتکویل هردو نگرش های زیست شناسی برتری نژادی را نمی پذیرفتند، تا آنجا که </span><span style="font-size: large;">دو تکویل نگرش های دوست نژاد پرستش کنت گوبینو را به سختی رد می نمود و آنهارا "نادرست و آسیب زا" می خواند با این همه هردو</span><span style="font-size: large;"> توده های مردم را بر پایه ی توانایی شان رده بندی می نمودند. و میل تا آنجا پیش می رفت که می گفت: "من هرگز نمی خواستم که هنایش نژاد را انکار نمایم". </span><span style="font-size: large;"> و یا می نوشت: " شرقی ها در میان همه ی مردمان از همه پر رشگ ترین هستند... پس از شرقی ها در حسادت، در کارکردشان، برخی از مردمان اروپای جنوبی هستند ... و فرانسوی ها به راستی در زمره ی مردمان جنوبند... " </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> فرید نوین - از سوی دیگر، این نویسندگان فرانسوی بودند که در نخستین سالهای قرن نوزدهم اندیشار "انقلاب صنعتی" révolution industrielle را پدید آوردند و مدعی شدند که این انقلاب ناشی از جنبش فکری نووایی بوده ست که درنیمه ی دوم قرن هیجدهم رخ داده بود . البته فرانسوی ها از خود دقت شایسته ای برای ارائه ی تعریفی دانش پذیر ازین اصطلاح نشان نداده اند. ولی به هر روی بدان میماند که منظورشان از "انقلاب صنعتی" رشد سریع تولید به یاری تکنولوژی و ماشین بوده ست. البته تعریف </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">آلمانی </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">فردریش انگلس در </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">۱۸۴۵</span><span style="font-size: large;"> از </span> ’Die industrielle Revolution’<span style="font-size: large;"> که در بررسیش از فقر کارگران صنایع پارچه بافی در منچستر انگلیس </span><span style="font-size: large;"> ارائه داد تا اندازه ای دقیقتر بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به باور انگلس "انقلاب صنعتی" مجموعه ای از روندارهای نوی تولیدی بود که با اختراع دوک چرخنده ی جیمز هاردگریو James Hargreaves در ۱۷۶۴ آغازگشت و چون این اختراع موجب افزایش تولید نخ ریسان شد و به آنها توانایی داد که روستا ها را ترک کنند و با کار در کارخانه های نخ ریسی گذران معاش کنند. این فرآیند توسط یک سری از اختراعات دیگر به وسیله ی ریچارد آرکرایت Richard Arkwright و ساموئل کرامپتون Samuel Crompton و ادموند کارترایت Edmund Cartwright تا ماشین بخار جمز وات James Watt به برازایی رسید. انگلس در نوشته اش به آوند "شرایط طبقه ی کارگر در انگلیس" این روندار را انقلاب صنعتی خواند و نوشت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> انقلاب صنعتی به همان اندازه برای انگلیس مهم است که انقلاب سیاسی در فرانسه (...) دگرگونی میان انگلیس سالهای ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۴ به همان اندازه بارز ست که دگرگونی فرانسه در سالهای دوران رژیم پیشین </span>ancien régime<span style="font-size: large;"> و انقلاب جولای.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> البته همانگون که میدانیم انگلس "انقلاب صنعتی" را ناشی از تاثیر طرز تفکر روشنفکران فرانسوی نمی دانست که بل به باور او "انقلابی" که همه ی جامعه ی مدنی را دگرگون کرد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> پدیداری طبقه ی کارگران بی زمین بود که هیچ دارایی نداشتند مگر دستمزد ناچیزشان.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> البته علیرغم هنایش اندیشه های انگلس بر دنیای کمونیسم ، "انقلاب صنعتی" در انگلیس، که او ازآن سخن میگفت، هیچ تاثیری از اندیشارهای او نگرفته بود؛ چرا که کارهای او درانگلیس بس ناشناخته بود و تنها در سال ۱۸۸۰ بود که نخستین کتاب او به زبان انگلیسی برگردانده شد. والبته انگیزه های هارد گریو، کرامپتون، کارترایت و وات برای اختراعاتشان انگیزه هایی تولیدی بود و پیوندی با اندیشه های آزادیخواهانه ی کانت و لاک وهابز و روسو نداشت و از اینست که برخی از منتقدان و روشنفکران و تاریخ نویسان انگلیس به شوخ طبعی ویژه ی انگلیس ها اظهار می کنند که "خوشبختانه ما تا اواسط قرن نوزدهم اصلا خبر نداشتیم که در کشورمان انقلابی رخ داده ست و طبقه ی پرولتاریایی پدید آمده ست!". </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین - بله حتی اگر در واقع "انقلاب صنعتی" در فرانسه پس از انتشار اندیشه های نووایانه ی مونتسکیو و ولتر و دیدرو رخ داده باشد بازهم مبنای علت و معلولی نمی تواند داشته باشد چراکه این همانست که در منطق به آن نادرستی Post hoc ergo propter hoc میگویند یعنی "پس ازآن بنابراین به علت آن" مثلا کمی پیش از جشن نوروز ایرانی ها برای هم کارت تبریک میفرستند. و اندکی پس از نوروز شکوفه ها پرپر میشوند و میریزند. آیا می توان گفت که شکوفه ها برای این پرپر می شوند که مردم ایران برای هم کارت تبریک نوروز می فرستند؟
</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> فرید نوین - دقیقاٌ، باید به یاد داشت که در سالهای نیمه ی اول قرن نوزدهم فرانسوی ها و آلمان ها که از لحاظ صنعتی شدن نسبت به انگلیس هنوز بسیار عقب مانده بودند و بگونه ئی مانند منورالفکران ایرانی های چند دهه ی اخیر به صرافت افتاده بودند که دلیل این عقب ماندگی چیست، در نوشته هایشان پیش گزاره هایی در باره ی انقلاب صنعتی ارائه میدادند و این اصطلاح "انقلاب صنعتی" به ویژه در فرانسه به پیاپی تکرار میشد بدون آنکه هیچکدام از این تزها در محک آزمایش به شیوه ئی دانش پذیر قرار گیرند تا که احتمال درستی آنها سنجیده وارزیابی شوند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در انگلیس اصطلاح "انقلاب صنعتی" رفته رفته در میانه ی قرن نوزدهم با نوشته های تنی چند از اقتصاددانان انگلیس مانند سرتراورز تویس Sir Travers Twiss در ۱۸۴۴ و یا جان استوارت میل در ۱۸۵۲ وارد زبان شد ولی این نویسندگان هنوز تعریف مشخصی برای آن نداشتند و شاید بیشتر آنرا در مفهومی مانند فرانسوی ها یعنی رشد سریع تولید به مدد ماشین و تکنولوژی بکار می گرفتند. اگرچه بیشتر اندیشمندان انگلیس به جای اصطلاح انقلاب صنعتی از ترکیبهایی مانند کالاساختی پیشرفته </span>advanced manufacturing<span style="font-size: large;"> بهره می جستند. ولی درنیمه ی دوم قرن نوزدهم این اصطلاحات هم رها شد، چراکه پدیده های اجتماعی واقتصادی را با اندیشارها و انگاره های بهتر و دقیقتر و درستتری می شد اندازه گیری، بررسی و ریشه یابی کرد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> برای نمون در نگرش اقتصادی شومپیتر نووایی منوط است به روحیه ی هوده آفرینی </span>entrepreneurship<span style="font-size: large;"> یک سرمایه گذار افریننده ی پویا و بی باک که می کوشد فرآورده ها ی نویی را برای برآورد نیازها بیافریند و به هر خطر تن میدهد تا انگاره ی خودرا به هدف برساند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">آدام اسمیت، که او را پدر دانش اقتصاد می خوانند، شرایط پیدایش صنعت را در کتاب "دارایی کشورها" یش</span><span style="font-size: x-small;"> Wealth of Nations</span><span style="font-size: large;"> توصیف کرده است و چنین بر میآید که برای نمون تقسیم کار، رقابت آزاد، و همه ی شرایط درستی که بازارهای اقتصاد خرد و کلان را به کار می اندازند تاثیرهای پر هنایش تری از اندیشارهای بریده ئیک (آبستره) نووایی بر پیشرفت صنعتی داشته اند و کشورهای انگلوساکسون که اندرزهای او را بکار گرفته اند زودتر و گسترده تر صنعتی شده اند. و البته در نیمه ی نخست قرن نوزدهم اندیشمندان وخرد ورزان انگلیس که به روشنی از برتری بسیار صنایع شان بر رقبای اروپایی خود آگاهی داشتند نگران آن نبودند که دلایل این برتری را در "نووایی" و مدرنیته جستجو کنند.
</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" dir="rtl" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTUSimKXWcIzmwxn34XOdIXn_bDMgjdMp-ivmQw0XWVtn1iVyye4bQulSjm-7jlFMpxgOlaSSzcwk8PX1F4QOgauXLQS3EGNER4Ag6Ohc9_tEivpctZNB4fjZhHA7Ef1IeYTY9yhEg9YI/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="288" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTUSimKXWcIzmwxn34XOdIXn_bDMgjdMp-ivmQw0XWVtn1iVyye4bQulSjm-7jlFMpxgOlaSSzcwk8PX1F4QOgauXLQS3EGNER4Ag6Ohc9_tEivpctZNB4fjZhHA7Ef1IeYTY9yhEg9YI/s1600/a.jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> نووایی : نجیب زاده ی فرانسوی دربار لوئی شانزدهم و گردن کلفت فرانسوی انقلاب - جیمز گیلری ۱۷۹۹</td></tr>
</tbody></table>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />گیتی نوین - بله ،</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> فرهنگ انگلیس فرهنگی ست که بسیار دلبسته به سنت است که دوست دارند همه چیز را همانگون که بوده وهست نگاه دارند وبرای نمون حتی پادشاه انگلیس هنوز نمی تواند همسری کاتولیک اختیار کند . انگلیسی ها به ساختارهای طبقاتی و اشرافی خود بسیار پای بندند وبس نرمش ناپذیر. بنابراین محافظه کاران انگلیس هنوز هم نمی فهمند که چرا باید پیشرفتهای خودشان را با واژه ای مانند انقلاب توصیف کنند!</span> </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">این شیوه ی برداشت را خیلی خوب در کاریکاتورهایشان از انقلاب فرانسه می توان دید. برای نمون من به کاریکاتوری فکر می کنم از گیلری که در آن یک نجیب زاده ی دوران لوئی شانزدهم فرانسه را با یکی از نخبگان دوران پس ازانقلاب آن کشورمقایسه می کند و نشان میدهدکه تنها تفاوت در رفتار نووایی انقلابی فرانسه با رفتار سنتی رژیم پیشین کج پسندی بیشتر آنست از دید او رفتار </span><span style="font-size: large;">خودنمایانه سبکسرانه</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">مهین زادگان </span><span style="font-size: large;">در دوران پادشاهی فرانسه در پس از انقلاب تبد</span><span style="font-size: large;">یل شد به رفتارخودپسندانه ی گردن کُلفتان تازه به دوران رسیده.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgytMT0loEZYQvCu4gJOcysqsADKZRL6aYHUctREu4Jv8CA-wE7D1P4L3t971kjpXR1OQtwFeg2nG_Bc-_uP52Jahr9Ad5m4YaIu3U03Br7Y3YALmree2RhtR_q1qVBhg0a0KiLD4VpCMA/s1600/a1.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgytMT0loEZYQvCu4gJOcysqsADKZRL6aYHUctREu4Jv8CA-wE7D1P4L3t971kjpXR1OQtwFeg2nG_Bc-_uP52Jahr9Ad5m4YaIu3U03Br7Y3YALmree2RhtR_q1qVBhg0a0KiLD4VpCMA/s1600/a1.png" width="457" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">ادموند بروک - نشان ریشه گرایان </td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEji7D8Moe2vpMiMBSVO8M4OPYF2xs2Q0fA0Moug1Ww60eRbQqCjDfWS6uIuM8DLf18XyEChzCKAwzGI2_xcf8Rcip1V0-Tt_yN4nfdFVKaDQHMbs6xvFq_JKeRPZtU9yWmGPCqPiVI3n6Y/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEji7D8Moe2vpMiMBSVO8M4OPYF2xs2Q0fA0Moug1Ww60eRbQqCjDfWS6uIuM8DLf18XyEChzCKAwzGI2_xcf8Rcip1V0-Tt_yN4nfdFVKaDQHMbs6xvFq_JKeRPZtU9yWmGPCqPiVI3n6Y/s1600/a.jpg" width="457" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">اوج سرفرازی فرانسه ، بلندای آزادیخواهی (لوئی شانزدهم). بدرود کیش ، داد، وفاداری و همه ی آفتهای اندیشه های ناروشن - جیمز گیلری ۱۷۹۳ </span></td></tr>
</tbody></table>
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ویا کاریکاتور ادموند بروک به آوند نشانهای ریشه گرایی دست آوردهای انقلابی بی سرو پاهای فرانسه را به نیشخند میگرفت. و به ویژه کاریکاتوری از جیمز گیلری که به روشن وایی فرانسوی و برخورد آن با نمادهای سنت کیش و دادوری و وفاداری خرده می گیرد؛ والبته دید کاریکاتوریست های فرانسوی کاملا بیان گر ایده های فیلوزوف ها فرانسه بود.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_-wp3_70mVhSxuraJlhTBKngAQXKIOC9vfW2Rzkpw4Xde6tDBSpwOyhTSpSH48UMckonhu_uhrQM13oj4rlSIAGQASLz4zVoBFlXqhwUSlmV4eptoVq6-_lgGMm2kyKSfptxD-ilBVi0/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_-wp3_70mVhSxuraJlhTBKngAQXKIOC9vfW2Rzkpw4Xde6tDBSpwOyhTSpSH48UMckonhu_uhrQM13oj4rlSIAGQASLz4zVoBFlXqhwUSlmV4eptoVq6-_lgGMm2kyKSfptxD-ilBVi0/s1600/a.jpg" width="346" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">جامعه به ایست کشانده میشود با نادانی و پسگرایان - ژرژ پیلوتل ،۱۸۷۱ </span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین - بله به هر روی این در پایان قرن نوزدهم بود که آرتور توینبی </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">Arthur Toynbee</span> تاریخ نویس </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">اصطلاح "انقلاب صنعتی"</span> را در انگلیس برسر زبان ها انداخت. و این پس از انتشار گفتارهای درسی او</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> بود که از اکتبر ۱۸۸۱ تا می۱۸۸۲ </span> در دانشگاه آکسفورد زیر آوند "تاریخ اقتصادی انگلیس در سالهای ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰" رخ داده بود . چراکه او این گفتارها را چندی بعد زیر آوند </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">"</span>انقلاب صنعتی در انگلیس</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">"</span> منتشرنمود که کتابی شد بسیار پرفروش و درمدت بیست سال تا آخرین چاپش در ۱۹۲۷برای پنج بار تجدید چاپ شد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">ولی انقلاب صنعتی که توینبی از آن سخن میگفت از نووایی و مدرنیته برنخاسته بود و بیشتر شبیه پنداشت های فردریش انگلس بود که تاکید داشت بر پیامد های ناگوار صنعتی شدن برای طبقه ی کارگر. و البته چنین پیداست که او این برآوردها را مستقلا و بدون خواندن کتاب انگلس که هنوز به انگلیسی برگردان نشده بود بدست آورده بود. و به هر روی پس از کتاب توینبی اصطلاح "انقلاب صنعتی" برای مدت کوتاهی وارد دانشکده ها و گفتاک های اجتماعی انگلیس شد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">اما دیری نپائید که گروهی تازه از پژوهشگران به بی معنایی و بی اعتباری این اصطلاح ایراد گرفتند. و بسیاری از آنان از بکاربردن آن سرباز زدند. این تنش به ویژه با نوشته های جوزف شومپیتر </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">به اوج رسید. شومپیتر </span><span style="font-size: large;">به ویژه در کتاب ارزنده اش بنام سرمایه داری، سوسیالیزم و دمکراسی </span><span style="font-size: large;">(۱۹۴۲)</span><span style="font-size: large;"> نشان میداد که فراز ونشیب های اقتصادی پدیده هایی همیشگی هستند وهر چرخه گَرد اقتصادی </span>Economic cycle<span style="font-size: large;"> در انقلاب صنعتی ویژگی های خود را دارد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته پیش ازشومپیتر کسان دیگری هم بودند که به </span><span style="font-size: large;"> فراز ونشیبهای </span><span style="font-size: large;"> اقتصادی توجه کرده بودند به ویژه نیکولای کوندراتیف <span style="font-size: small;">Nikolai Kondratiev</span> اقتصاددان روسی که بدست استالین کشته شد از موجهای بلندمدت اقتصادی سخن میگفت که شومپیتر برای ارجگذاری براو چرخه گرد های اقتصادی را چرخه گرد های کوندراتیف نام گذاری نموده است. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> کوندراتیف بر پایه ی پژوهش های دنباله های زمانی time series analysis خویش برآن بود که "روندار اقتصاد در همگیتش رونداری برگشت ناپذیرست." او اگر چه خود را مارکسیست نمی خواند ولی براین پافشاری میکرد که دقیقا پیرو دریافت مارکس از روندارهای نژادین سرمایه داریست the genetic process of capitalism او همچنین برآن بود که میتوان تاثیرپذیری چرخه گردهای بزرگ اقتصادی را در پیرامون زیست به شیوه ای زیوسان Organic بررسی نمود. </span></span><span style="font-size: large;">در جون ۱۹۲۳ تروتسکی پاسخی در انتقاد بر او انتشارداد که نوشتار مهمی در این گواک discourse بود زیرا مرزهای این گفت وشنود را به دید می آورد.</span><br />
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> گروهی دیگر از پژوهشگران با بررسی دگرگونی صنایع گوناگون نشان دادند که دگرگونی های صنعتی روندار هایی بسیار آهسته و کُندند و بنابرین هیچگونه پیوندی با واژه ی "انقلاب" در آنها نمی توان یافت. سر جان کلافام <span style="font-size: small;">Sir John Clapham</span> که کرسی استادی تاریخ اقتصاد دانشگاه کمبریج را در اختیار داشت نشان میداد که تا ۱۸۵۰حتی صنعت پنبه انگلیس هنوز به تمامی انقلابی نگشته بود و بیش از نیمی از جمعیت هنوز در جاهایی کارمیکردند که دست صنعت به آن نرسیده بود . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و هنوز هم دربسیاری از شهرهای پیشرفته در آمریکا و اروپا محله های به واپس مانده و کارگاه هایی با شرایط پر از بینوایی به چشم می خورند و پرسش اینست که چرا اینها از مدرنیته بهره نبرده اند و به همین تراز</span><span style="font-size: large;">می توان</span><span style="font-size: large;"> محله های نوامند و کارخانه های بسیارپیشرفته ای را در کشورهای فقیر یافت . برای نمون پالایشگاه آبادان در ۱۹۵۰ از پیشرفته ترین صنایع جهان بوده ست و هیچ پیوندی با مدرنیته چه در انگلیس و چه در ایران نداشت و البته در یک چرخه گردِ اقتصادی بسیاری از صنایع پیشرفته از کار می افتند و کارگران بیکار می شوند، و اینگونه رویدادها و پدیده ها را هم با پیدایش مدرنیته پیوندی نیست.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">از سوی دیگر جهانین-شدایی globalization روندار تولید از دهه ی ۱۹۹۰ پدیده ی "بی صنعت شدایی" deindutrializtion را در کشورهای صنعتی و پیشرفته پدیدار نموده است که موجب افزایش بیکاری و کاهش درآمد طبقه متوسط و افزایش فقر شده است. و گواک های مدرنیته و نووایی هیچ کاربردی برای روشنی بخشیدن و یافتن راه چاره برای این دشواری ها ندارند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> به هر روی، پیشنهاد اینکه </span><span style="font-size: large;"> انقلاب صنعتی </span><span style="font-size: large;"> قرن نوزدهم در هنایش از اندیشارهای مدرنیته پدیدار شده ست و یا این تز آقای آشوری که: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> مدرنیته مدلی از جهان و جهان بینی را ارائه داد که با آن امکان رشد علوم جدید فراهم شد. علومی که هدفشان شناسایی طبیعت بود و به دنبال آن علوم انسانی که هدفشان شناسایی انسان و وضعیت انسانی ست، و سرانجام این امیدرا را به وجود آورد که انسان می تواند با شناسایی عقلانی از طبیعت و جامعه و انسان خودرا به وضعیتی برساند که از بند طبیعت رهایی تمام پیداکند و بااین نوع تسلط بر همه چیز به یک موجود «متافیزیک» تبدیل شود که از بند طبیعت رسته است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> با </span><span style="font-size: large;">بررسی گواهه ها در</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">روشهای دانش، </span><span style="font-size: large;">که این گونه پیوندهای علت و معلولی را با آمار و ارقام به آزمون می کشند، اعتبارچندانی نمی یابند و بنابراین تنها داوشهایی assertions بیش نیستند. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> </span></div>
</div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"></span></span></span></span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword">گیتی نوین ـ با این همه هنوز هم بسیاری از منورالفکران ما نووایی را با انقلاب صنعتی در هم می آمیزند و </span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"><span style="font-size: large;">گویی که هر گفتاک سیاسی یا اجتماعی می باید به مبحث مدرنیته آن هم از نوع گواک فیلوزوف های فرانسوی قرن هیجدهم بهره یی داشته باشد تا که پذیرفتنی گردد</span></span></span><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"><span style="font-size: large;">. </span></span></span><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword">البته هرکسی آزادست که هرگونه که می خواهد بیاندیشد، ولی اظهار نظرهایی کلی، بدون ارائه هیچ آمار و راستیک (فکت) در باره ی ناسازگاری سنت و مدرنیته، بی ارزش است. به ویژه هنگامیکه آنها بدون دریافتی فرهیخته و درست از نووایی عرضه شده باشند و یا هیچ پژوهش درستی درباره ی نقش سنت در فرهنگ انجام نشده باشد. مقایسه ی این گونه پیشنهاد ها حتی با بررسی های غیرآماری بسیاری از خردورزان، از کانت گرفته تا نیچه و هایدگر و گادا</span></span></span></span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword">مر و فوکو و دریدا و رورتی و دیگران از سرسری انگاری شیوه ی اندیشیدن این منورالفکران نشان دارد ، که به آشفتگی و</span></span></span></span><span style="font-size: large;"> بیهودگی</span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword"> و نابسامانی خردورزی های مدرنیته ی غربزده ی ایرانی می افزاید. </span></span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword"><br /></span></span></span>
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword">وبازهم من به این موضوع بازمیگردم که شاید این نگرش ویژه ی نووایی در ایران به خاطر هنایش گرفتن از اندیشه های فیلوزوف های فرانسو یست که موجب شده که منورالفکرانی مانند دشتی و تقی زاده و سید ضیا عمامه و عبای خودرا به یک باره کنار نهند و "انتلکتوال" بشوند! شیوه ی اندیشیدن این تجدد خواهان ما را بیاد آن نقاشی کالیبوت به آوند مرد جوان دربرابر پنجره </span></span></span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"><span style="font-size: small;"><span class="st"><i>Jeune Homme à la fenêtre</i></span></span> می اندازد. او براستی </span></span></span></span><span style="font-size: large;"> فلانور</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بودلر ست</span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword"> که</span></span></span><span style="font-size: large;"> دلمشغول به </span><span style="font-size: large;">مدرنیته پاریس</span><span style="font-size: large;"> است</span><span style="font-size: large;"> . و گاه چنین می اندیشم که شاید هنگامی که جلال آل احمد به داریوش آشوری گفت که "تو مانند احسان طبری هستی" به کنایه داشت او را</span><span style="font-size: large;"> یک فلانور ایرانی غرب زده می خواند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و ما در گفتگوی پیشین از فلانور های بودلر سخن گفتیم که در خیابان های پاریس به تماشای نوسازی پاریس، در زمان ناپلِئون سوم، پرسه می زدند. باید به یاد بیاوریم که </span><span style="font-size: large;">بخشهایی از پاریس</span><span style="font-size: large;"> پس از جنگهای فرانسه و پروس و جنگهای داخلیِ متعاقب آن به ویرانی کشیده شده بود این دلبستگی به آرمانها و فراندیشهای روشن وایی نبود که جمهوری سوم فرانسه را به بازسازی پاریس و نوسازی زیر بنایی آن واداشت که بل این ثروت به تاراج گرفته از استعمار و استثمار کشورهای مستعمره بود که بهره وری از فناوری ودانش را ممکن میساخت. </span><span style="font-size: large;">و ما به آشکاری می بینیم که هرگاه در فراز و نشیب های اقتصادی بیکاری و فقر در غرب گسترده می شود آرمانهای مردم سالاریِ آزادی و برابری هم فراموش می شوند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و نکته ی دیگر اینست که این روندار به اصطلاح نووایی در پایتخت های اروپایی یک شکل نبود. برای نمون در لندن پایتخت امپراطوری بزرگ و توانمند انگلیس، که در آن آفتاب غروب نمی کرد، </span><span style="font-size: large;">ثروت عظیم استعماری انگلیس اجازه میداد که مهندس برقی مانند ویلیام پریس </span><span style="font-size: large; text-align: left;">William Preece زیر بنای فناوری شهر را بر پا سازد. </span><span style="font-size: large;">دانشوران بریتانیایی دوران ملکه ویکتوریا، مانند اعضای انجمن ایکس </span><span style="font-size: large; text-align: left;">the </span><span style="font-size: large; text-align: left;">X Club، در اتحادیه های تخصصی بسیاری پخش</span><span style="font-size: large;"> بودند و نمایشگاه های جهانی کارشناسان و اندیشمندان را از سراسر جهان به لندن فرامی خواند.</span><span style="font-size: large;">. برنامه ی نوسازی پاریس در زمان ناپلئون سوم براستی دنباله روی از پارکهای لندن بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> کالاآفرینان انگلیسی در پایان قرن نوزدهم از آزادی گسترده تری نسبت به فرانسوی ها برخورداربودند. و ثروت فراوان </span><span style="font-size: large;">استعماری </span><span style="font-size: large;">به بریتانیا اجازه میداد که موزه ها و فرهنگ نمایشگاهی را از هسته ی کانونی شهر به شهرک های کناره ئی، مانند مجموعه ی دانش و هنر کنزینگتون جنوبی در ۱۸۷۰، گسترش دهد. برپایی اینگونه نهادها اندیشارهای "ارزش اخلاقی شهروندی" را گسترش داد .</span><br />
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRJjLouTUk9C9MDVjnSHXQANkAEqBNzaOfMf-McEOSCSYzk54R1RDFU9pJg4op4tnTIn1uD3cKQo9nGQ2u214QgdH7iq4QEW8xaaHnIeqBRk8nOT8BHSnsSkGNZt_6uchMLVSJjF47LtY/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRJjLouTUk9C9MDVjnSHXQANkAEqBNzaOfMf-McEOSCSYzk54R1RDFU9pJg4op4tnTIn1uD3cKQo9nGQ2u214QgdH7iq4QEW8xaaHnIeqBRk8nOT8BHSnsSkGNZt_6uchMLVSJjF47LtY/s1600/a.jpg" width="272" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"> مرد جوان دربرابر پنجره ، گوستاو کالیبوت ، ۱۸۷۵ </span></span><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"> </span></span></span> </span></td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"> در برلین بر خلاف لندن و پاریس نووایی در ریخت صنایع نو و نهاد های دانشورانه بسیار دیرتر پدیدار شد . این سیاستهای گسترش خواه بیسمارک بود که برلین را به آوند پایتخت امپراطوری قدرتمند آلمان Deutsches Kaiserreich در ۱۸۷۱، </span></span></span></span><span style="font-size: large;"> پس از اینکه پروس دانمارک و فرانسه را شکست داد و</span><span style="font-size: large;"> سرزمین های آلمانی را یگانگی داد، آماده ی نووایی نمود</span><span style="font-size: large;">. در نتیجه ی سیاستهای بیسمارک جمعیت برلین از هشتصد هزار نفر در ۱۸۷۰ به بیش از چهار میلیون نفر در ۱۹۲۰ رسید. روشن است که این افزایش سریع جمعیت ناشی از پشت سر نهادن سنت گرایی نبود. زیرا امپراطوری کایزر شدیداٌ سنت گرا بود. </span><span style="font-size: large;">ستیزه ی بیسمارک با کاتولیک ها Kulturkampf تنها پس از شکست فرانسه و پس از وحدت آلمان روی داد . و به گزارش سفیر انگلیس در برلین سیاستهای ضد کاتولیکی بیسمارک موجب افزایش قدرت نیروهای سنتی طرفدار پاپ در آلمان شد. </span><span style="font-size: large;"> اما با این همه پیشرفت اقتصادی با پشتیبانی از صنایع دانش-بنیان به خاطر رقابت با امپراطوری بریتانیا توسعه یافت و در ۱۸۸۷ انستیتوی امپراطوری فیزیک و تکنولوژی بر پاشد </span><span style="font-size: large; text-align: left;">the Physikalisch-Technische Reichsanstalt</span><span style="font-size: large;"> و بنابراین، </span><span style="font-size: large;"> این پیشرفت اقتصادی آلمان بود که به</span><span style="font-size: large;"> اندیشه های آزادی خواهانه در آلمان جان بخشید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword"><br /></span></span></span>
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span class="hwc" name="hotword">پس این آشکارست که دغدغه ای خردورزان غرب در باره ی مدرنیته و نووایی هیچ آن نبوده که گروهی از نویسندگان
ایرانی </span></span></span><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"><span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword">از آن </span></span></span></span> نمایشی خیالی را ساخته اند که بر پایه ی آن نخست مردمان سنت و آیین را به کنار نهادند و سپس پیشرفتهای دانش و فرهنگ آغاز شد. دراین چندگاهی که این گفتگوها را روی این
تارگاه گذاشته ایم دوستان ما نوشته های دیگری را در باره ی نووایی برایمان ازنویسندگانی دیگر فرستاده اند و همچنین یک سری از گفتگوهای بی بی سی با آقایان
ماشالله آجودانی و جمشیدبهنام و دکترعباس میلانی وبخشهای دیگری از گفتگوی
آقای آشوری و نوشته ای از خانم الهه بقراط و شگفت آورست که گویی براستی که
مدرنیته کیش و آیینی شده ست با باوردارانی سرسخت و نرمش ناپذیر و این هواداران تجدد خواهی از میان این همه روندارهای
اندیشارهای خردورزانه ی غرب از ساختاروایی راسل و فریگه گرفته تا خرد وایی کانت و
لایب نیتز ودکارت و زبان وایی ویتگن ستاین و فراندیش وایی هگل و درباش گرایی نیچه و کرکه گارد ودیگر و دیگر و دیگر، تنها پنداره ی فیلوزوف های
فرانسوی را به باوری خشک و نرمش ناپذیر گرفته اند. و این باور بژرفایی در اذهان این منورالفکران رخنه کرده وسیمای
یکدست مدرنیته ی غربزده ی ایرانی را پدید آورده است .</span></span></span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span class="moreun" style="display: inline;"><span id="hotword"><span class="hwc" id="hotword" name="hotword"> </span></span></span></span><br />
<span style="font-size: large;"> در
این نوشته ها به شگفتی می توان دید که این اندیشمندان برین باورند که اگر دشواری ها و پیچیدگی های ناشی از فقر و تضادهای اقتصادی و اجتماعی و فساد
اداری وسیاسی را درزیر روندار تجدد ومدرنیته بگذاریم همه به گونه ای معجزه آسا چاره می شوند . چه در رژیم گذشته که
مثلا آقای دکتر میلانی برایش دلتنگند که روشنفکران ناسپاسش با پول رضا خان به فرنگ رفتند و بعد جزو معاندین شدند. وچه در رژیم کنونی که آنرا "تجدد
ستیز" می خوانند زیرا که "</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">در تجدد پايه مشروعيت قدرت خواست مردم است ". آقای میلانی فراموش می کنند که </span></span></span><span style="font-size: large;">در "تجدد" غرب به حداقل خواست نیمی از مردمان کشور به هیچ گرفته شده بود و بنابراین نیمی از پایه های قدرت "مشروع" نبوده است چرا</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> که زنان آمریکا در ۱۹۲۱ و زنان انگلیس در ۱۹۲۸ حق رای بدست آوردند ، زنان فرانسه و ایتالیا تنها پس از جنگ دوم جهانی از این حق بر خوردار شدند (۱۹۴۴ و ۱۹۴۵) و در سویس گرفتن این حق تا ۱۹۷۱ ممکن نبود. از سوی دیگر در آلمان زنان حق رای را در ۱۹۱۸</span></span></span><span style="font-size: large;"> بدست آوردند ولی آلمان نازی بازگشتی به قهقرا بود . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> البته </span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">دراین گفتگو مجال آن نیست که درباره ی اینکه خواست مردم چیست و آیا از دید
آزادیخواهانه برای نمون جان راولز باید بررسی اش نمود و یا ازدید جرمی
والدرون ویا برپایه ی انتقاد ژان فرانسوا لئوتارد از دمکراسی آمریکا.</span></span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></span>
<span style="font-size: large;">
می بینیم که از دید این منورالفکران همه ی دستاوردهای تاریخی اندیشمندان جهان را میتوان دراین واژه ی
افسونی یعنی تجدد خلاصه نمود. یکی از این گفتگو گران تا آنجا پیش میرود
که حتی استالینیزم را واکنشی بر علیه تجدد می خواند. یا آقای آجودانی که
همه اندیشه ها در دوران اخیر را تجدد می خوانند ومی گویند </span><span style="font-size: large;"> "برای اينکه من عقيده دارم همه آن چيزهايی که در ايران دارد اتفاق می افتد
حتی چيزهايی که ما به آن می گوييم سنتی، در آن معنا سنتی نيستند. همه اينها
پديده های تجدد اند" و این شبیه همان حرفهای آقای زیبا کلامست واز سوی دیگر میگویند:</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">"</span></span> </span><span style="font-size: large;">آنچه را که با تجدد می فهميم يکی قانون است و ديگر مسئله حقوق ملت. اينکه
حکومت بايد از اراده ملت بلند شده باشد. هر کس را بخوانيد اين مفهوم ساختار
محوری در آن وجود دارد.</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">" </span></span> سپس تجدد را از استعمار و غرب جدا میدانند و میگویند:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> طبيعی است که ما در دنيای جديد در وضعيتی قرار گرفتيم که احساس کرديم جهان
بر ما هجوم آورده است. مدرنيت هم که می آيد مثل سيل می آيد. مفاهيم جديد
مثل پارلمان، قانون، به همراه تکنولوژی اذهان را زير و زبر می کند.
بنابراين اگر واقع بينانه به آن مقطع نگاه کنيم اين يک هجوم است که مانند
سيلاب بر ما فرو می ريزد. ذهن و زندگی ما را در بر می گيرد. (...) شايد ما نبايد کلمه هجوم را به کار ببريم. چون بار معنايی آن اين است که
چيزی از خارج بر خلاف ميل ما می آيد و به ما تحميل می شود در حالی که تجدد
اينطور نيست. اولين ذهن هايی که به آن برخورد می کنند سعی می کنند بفهمند
قضيه چيست و در جستجوی آن اند که راه نجات را پيدا کنند. بنابراين هجوم در
بطن تمدن غربی هست به اين معنا که در زادگاه خود محدود نمی ماند. محدود هم
نمانده است. برعکس حرکت سيل آسايی به هر سوی جهان داشته است. ولی با تعريف
کلاسيک البته هجوم نيست. يعنی اگر با حمله عرب مقايسه کنيم هجوم نيست. در
واقع از سلطه استعماری غرب است که هراسيده ايم. در حالی که غرب و استعمار
به غير از مدرنيته و تجدد اند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">البته
ایشان کتابی هم در باره تجدد نوشته اند و اینست که مرا در شگفت می آورد
که چگونه بساده انگاری این رابطه های علت ومعلولی را از خود میسازند. راستی چگونه است که این "حقوق ملت" متجدد </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"در بطن تمدن غرب"</span><span style="font-size: large;"> این همه رای را برای افراطیون دست راستی در فرانسه برای ماری لوپن و در هلند برای گریت ویلدرز و در انگلیس برای نایجل فراژ فراهم میاورد! به ویژه هنگامیکه به این نتیجه گیری در باره ی سنت میرسند </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> در غرب تجدد از درون سنت بيرون آمد اما در جايی خودش را از ديانت باوری
رهانيد. در جامعه ما تجدد از درون سنت رشد نکرد، تجدد بر ما وارد شد و از
بيرون نقد سنت کرد. به همين دليل در تجدد ما اين اتفاق نيفتاد که سنت را
بشناسد. چون ما با ابزارهای بيرون به سنت نگاه کرديم و به جای نقد آن را
نفی کرديم. يک چيزهای حاضر و آماده ای داشتيم که هر جا سنت با آن نمی خواند
نفی اش می کرديم. به همين دليل در کشورهايی مثل ايران ما به جای اينکه از
نقد سنت شروع کنيم چنانکه در غرب اتفاق افتاد، ما بايد نقد خود را از درون
تجدد آغاز کنيم تا بتوانيم بسياری از بد فهمی های خود را از سنت – چنانکه
از تجدد هم – تصحيح کنيم. درکی که ما از سنت داريم نا بهنجار است و تا نقد
تجدد در ايران سامان نگيرد، نخواهيم توانست نقد سنت را آغاز کنيم. با نقد
تجدد است که بسياری از بد فهمی ها و خوش خيالی های ما، نسبت به سنت تصحيح
خواهد شد.</span> </blockquote>
<span style="font-size: large;">این دریافتنی براستی دشوارست که چرا در کشورهای غربی اندیشارهایی مانند آزادی خواهی و برابری را خردورزانی </span><span style="font-size: large;"> مانند کانت و روسو و لاک و هابز گسترش داده اند در حالیکه در کشور ما حتی این اندیشارها هم مقوله هایی مذهبی میشوند، و تجدد خواهان ما یا مانی و مزدک و باب هستند یا باورمندان به آنها. برای ما فرزانه ی شیراز سعدی تنها یک سروده سرا و سخن دان ست و ما هرگز دانش سیاسی او را </span><span style="font-size: large;">برای نمون در باره ی پیدایش شرایط انقلابی به </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بیزش نیاورده ایم</span><span style="font-size: large;"> که پیشنهاد میکند: چون مردمان دست از جان بشویند و به دست</span><span style="font-size: large;"> "سر شمشیر تیز" بگیرند و "به جان آمده از دست تطاول" در کنار فریدونی </span><span style="font-size: large;">گرد هم شوند</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> و بپاخیزند برای سرنگونی "</span><span style="font-size: large;">پادشاهی کو روا دارد ستم بر زیر دست</span><span style="font-size: large;"> "</span> .<br />
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right; text-indent: 0px;">
<br /></blockquote>
<span style="font-size: large;">خردورزان غرب را کاری به باورمندی مردمان به دین وآیینشان نیست و اندیشارها ی فرهیختگی غرب اصل "آزادی" دین و باورهای مردمان را آزرم می دارند و آیین همگان را ارجمند می شناسند و حال آنکه منورالفکران ما نخستین چیزی راکه از تجدد دریافت می کنند اینست که به دیگران اندرز دهند که آیین تان را رها کنید و سنت و دین باوری تان را </span><span style="font-size: large;">به کنار نهید!</span><span style="font-size: large;"> تا چون اروپائيان شاهد پیشرفت و توسعه را در آغوش کشید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و این رهاکردن وکنار نهادن، البته همانگون که تجربه های استالین و مائو و آتاتورک در اتحاد شوروی و چین و ترکیه نشان دادند، حتی بزور سرنیزه وزندان هم ممکن نبوده و نیست. در حالیکه در غرب همه ی پیشرفتهای دانش و فناوری بدون هیچ سختگیری و زورگویی بر آئین داران پدیدار شده اند. ما هنوز نقش صلیب را روی پرچم های بسیاری از کشورهای اروپایی مانند سوئد و انگلیس و سويس و دانمارک و دیگران می بینیم و هیچ فرهیخته ای از دیدن این نماد آزرده نیست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">چرا ما نمی توانیم به کیش و آیین "دیگران" ارج و آزرم بگذاریم و چرا همه سر آن داریم که باورهای "دیگران" را دگرگون نماییم ؟ چرا نمی توانیم اصل آزادی کیش ها و اینکه هرکس می تواند به آنچه که باور دارد باور داشته باشد را به آوند یکی از شرایط نخستین روشنوری و آزادی خواهی بپذیریم. البته در میان همه ی کیش ها و مذاهب چه در میان مسیحیت چه در میان هندوان و بوداییان و چه در اسلام و یا درمیان کلیمیان </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">می توان</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> تندروان را یافت . حتی خدا ناباوران را نیز می توان به آزادگانی مانند کارل ساگان فیزیک دان نامدار و افراطیونی مانند ریچار داوکین رده بندی نمود. ولی بیگمان هرچه فشار وزورگویی برای از میان بردن باورمندی افزایش یابد بر شمار باورمندان تندرو افزوده خواهد شد. تنها راه برای برپایی آزادی و برابری و آنچه که کانت و هایدگر و فوکو و گادامر پختگی می خوانند از میان بردن فقر و بیکاری و پیشرفت اقتصادی است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOlEcrYmkKOxXIp3qU6WmkhkRaVWugIipwAlyiHGNRIMkTkEdHNsQVLLhi7LqDrEzePLWrt2piNc717TuoYBddoX3aK1_yCTLCN-yVHHUuS1sm31DmaMiVcamvWEPzjq1NysZNAUApTO4/s1600/a2.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOlEcrYmkKOxXIp3qU6WmkhkRaVWugIipwAlyiHGNRIMkTkEdHNsQVLLhi7LqDrEzePLWrt2piNc717TuoYBddoX3aK1_yCTLCN-yVHHUuS1sm31DmaMiVcamvWEPzjq1NysZNAUApTO4/s1600/a2.jpg" width="300" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> کلود لوی- اشتراوس</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین -باید گفت که اصولا این رده بندی اندیشارهای بشری به سنت و مدرنیته نادرست و بی اعتبار ست. اندیشارهای فرهیختگی و فرزانگی پیاپی در حال دگرگونی هستند و با توجه به اینکه آگاهی های ما هرگزنمی توانند بر پایه ی اصل نا اطمینانی هایزنبرگ </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"><span class="st"><i>Heisenberg's</i> Uncertainty <i>Principle</i></span></span> از یک مرز مشخص فراتر شوند والبته همانگونه که ما در گفتگوهایمان گفته ایم بر پایه ی این اصل می توان به این گفته ی کانت باور داشت که " قوه ی قانونگداری آوندش آدمی بر جهان قانون می نهد و جهان از آن قانون پیروی می کند" و گفته ایم که این نگرش در فیزیک کوانتم به پیشگزاره ی جهان آفریده شده ی تماشاگر </span><span style="font-size: large;"><span class="st"><span style="font-size: small;"><i>Observer Created Reality</i></span> </span> تعبیر می شود. در این رابطه هر گونه سنت و نوآوری قانون هایی هستند که آوندش های یک جامعه برای جهانشان وضع می کنند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">برای نمون هنگامی که شما به یک جامعه ی سنتی حتی در اروپا می روید گروهی را می بینید که برای شما با تمام پاکی اندیشه و خلوص نیت سوگند می خورند که مثلا درسال ۲۰۱۱ درسالرنوی ایتالیا خود دیده اند که تندیس کودکی عیسی مسیح </span><span style="font-size: large;"> به خون گریسته ست.</span><span style="font-size: large;"> گریستن این مجسمه را که یک کشیش فرانسیسکن در کاوا دی ترنی بنام </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">پدر لوئیجی در سفری به بیت اللحم در اسرائیل خریداری کرده هر کس می تواند به هرگونه که بخواهد تعبیر کند. می توان این پدیده را نشان از آشفتگی روانی باورمند دید و یا که آنرا پدیده ئی شگرف در کوانتم فیزیک تلقی نمود و تا آنجا که این باورمندان برای باور خود به ستیزه ئی خشونت بار در نمیایند هیچکدام از این دو باور در زندگی من اثری نخواهند گذارد. </span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">و البته ازاین گون باورهای شگفتی آور در کشورهای گوناگون</span> و در میان آیین های گوناگون، چه در میان مردمان کشورهای پیشرفته و یا واپس مانده بسیار گزارش شده اند. واین گون باورکردن را در میان دانشمندان نیز می توان سراغ نمود ریچارد فینمن Feynman Richard برنده ی جایزه نوبل فیزیک در ۱۹۶۵، </span><span style="font-size: large; text-align: left;">در کتابش "آقای فینمن، حتمأٌ شوخی می کنید!" </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Surely You're Joking Mr. Feynman باور خود را </span><span style="font-size: large;">به زندگی کردن در بیرون از تن </span><span style="font-size: large; text-align: left;">out of body experiences نشان می دهد. او با بکاربردن دوای بیهوشی کتامین </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Ketamine در اندازه یی اندک داوش می کند که توانسته در برون از پیکر خود پنداشت داده باشد. </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;">در میان کمونیست های ارتدکس زمان ما، که باور داشتند روزی طبقه ی پرولتاریا همه ی قدرت را ازآن خود خواهد نمود، و یا اقتصاد دانانی که می پنداشتند فراز و نشیب های اقتصادی را برای همیشه مهار ساخته اند. در تمام این موارد چنین پیداست که برای این مردمان جهان بر طبق باورهایشان رفتار می نماید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> به سخن دیگر برای آنان که باور دارند که تندیس مریم می گرید آن تندیس براستی میگرید. زیرا آنها که آن گریستن را دیده اند می دانند که توهمی در کارنبوده ست و اگر شما این گریستن را نمی توانید ببینید این به خاطر بی باوری شماست و البته از دید کانت "جهان" شما نیز از "باورهای" شما تبعیت می کند. و چنینست که گروهی از سوداگران مدرسه هایی درست می کنند وکتابهایی می نویسند تا به شاگردانشان نشان دهند که اگر مثبت بی اندیشند در همه هدفهایشان به پیروزی خواهند رسید والبته شاگردانی که به این باور میرسند برای شما سوگند می خورند که از وقتی که مثبت اندیشیده اند در همه آرمان هایشان به پیروزی رسیده اند. واقعیت اینست که اینگونه تفسیر ها و شناخت ها همه در قالب قواعدی بیان می شوند که پنداشت انسان برای شناسایی جهان آفریده تا بتواند بر اساس آنها در تلاشش برای زیستن پایدارو ماندگار باشد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">برای نمون اگر قانون برکناری میانه </span><span style="font-size: x-small;">Law of the exclusion of the middle</span><span style="font-size: large;"> که در منطق ارستاتل (ارسطو) و در ریاضیات بکاربرده میشود ودر منطق سنتی ما به اصل "اجتماع نقیضین محالست" شناخته می شود برای این به وجود آمده ست که به آدمی امکان آن را بدهد که ساختک ساده تری از جهان پیرامون خود بسازد تا بتواند نیازهای روزانه ی خویش را آسانتر به دست بیاورد. چراکه همین که شما گفتید این چیز که دربرابر منست سیب است و یا سیب نیست . در آن واحد آن چیز نمی تواند هم سیب باشد و هم سیب نباشد. شما با این قانون دنیا را برای خود ساده تر کرده اید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">اما در دنیای آماری بایز </span>Bayes<span style="font-size: large;"> شما می توانید بگویید که این چیز ۷۰ در صد ممکنست سیب باشد و ۳۰ در صد احتمال آنست که این چیز سیب نباشد . اما شاید بیش از ۹۹ در صد دانش بشری با منطق نا رسای ارستاتلی ساخته شده است. که برای نمون یکی از ویژگی های آن که نگرگار نا آکندگی گودل </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">Gödel’s Incompleteness Theorem</span> است که نشان میدهد که د ر هر گرد آورده ی منطقی یا ریاضی "پیش ارزشه ها" یی axioms هستند که درستی یا نادرستی شان را نمی توان با قواعد و مقررات آن ساختار ریاضی اثبات نمود. شاید بتوان همه گونه گزارش ها در باره ی متغیرهای یک مجموعه را با برخورداری از قواعدی در خارج از ساختار به اثبات رسانید اما همانگونه که گودل نشان می دهد شما تنها کاری که کرده اید آن ساختار را گسترش داده اید و حالا در این ساختار گسترده تر "پیش ارزشه ها" ی نویی پدیدار خواهند شد که اثبات پذیر نیستند. معنای این نگرگار گودل این است که هیچ ساختار منطقی نمی تواند کامل باشد. البته زبان که خود یک ساختار پیچیده ی ریاضی و منطقی ست در شمول این نگرگار </span>Theorem <span style="font-size: large;">ست .</span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">باید پذیرفته شود که دانش های ما دانش هایی شرطی هستند که به ما کمک می کنند تا معانیی زودگذر و ناپایدار را در هر برهه از زمان برای کلنجار با دشواری های آن برهه بیابیم و بنابراین همانگونه که لوئی اشتراوس میگوید همه ی این سیستم ها پاره هایی از یک ساختار فرهنگ انسانی هستند با ارزش هایی یکسان. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">شاید درینجا مکان مناسبی باشد که نگرش کلود لوی-اشتراوس که همه ی سنت ها را پیوسته به هم دریک ساختار فرهنگی می بیند بررسی نمائیم. او به ویژه در کتاب هایی مانند پخته و خام </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"><i>Le Cru et le cuit</i></span> و ساختارهای نهادین خویشاوندی </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;"><i>Les Structures élémentaires de la parenté</i></span> نشان میدهد که همه ی سنت ها را باید بگونه ی ساختک هایی ساده شده برای دریافتن پیچیدگی های جهان به بررسی کشید. او پنداره های زبان و سخن ساوسر را که در گفتگوی پیشین از آن سخن گفتیم به وام میگیرد تا استاره های <span style="font-size: small;">myths </span> فرهنگ های گوناگون را بررسی نماید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> به باور لوی-اشتراوس، استاره ها ساختاری همچون دستورزبان دارند که در میان فرهنگهای مختلف مشترکند و محتوی شان همچون اندیشارِ سخن <span style="font-size: small;">parole</span> در ساوسر گوناگون ست. </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">لوی-اشتراوس</span> براین باورست که روندار اندیشه درپندار انسانی یگانتامانه </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">universal</span> ست و میان اندیشه های وحشیان بدوی و اندیشه های نووایان تفاوت زیادی نیست. وافزون برآن نووایان درکی بهتر از بومیان بدوی در باره ی پیچیدگی ها زیست ندارند و یا به عبارت دیگر فناوری پیچیده نووایان بر</span><span style="font-size: large;"> فرزانگی آنها نیفزوده ست (بیگمان برآیندی که از دید آقایان آشوری و زیباکلام و بهنام وآجودانی و دیگر منورالفکران نووایی ما چندان خوشایند نباید باشد). </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">لوی-اشتراوس</span></span> در آشکاردهی خویش از تبارشناسی استاره ها </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> میگوید اینها </span></span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">به پیاپی</span></span> در حال بهگون گشتن نَند و ساختارهای کهنه ی افسانه ها دايماُ به ریختی </span></span><span style="font-size: large;">نو در</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> می آیند. او نگرش جامعه شناسان و اندیشمندان پیشین را که برین باور بودند که استاره ها "بی هنگام" هستند و میتوان داستانهای پرمعنایشان را تا به هنگام پدیداریشان به یکسان بازجویی نمود نمی پذیرد. زیرا به باور او آنچه که کلید شناسایی یک استاره ست همه در همان دگرگونی روایت های مختلف نهفته ست وبنابرین هویت یک افسانه در مجموع روایتهای مختلف آن پدیدار می شود.</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">و چنین ست که به باور او استاره ها چارچوب ها یا ساختارهایی هستند که در آنها جوامع انسانی دشواری های خویش را ردگیری می نمایند. او در کتاب "خام و پخته" نشان میدهد که</span></span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">یکی از فرهنگهای آمریکای جنوبی در پیکره ای از افسانه های خویش با بکارگیری انگاره هایی از پختن خوراک روندار طبیعت را در فرهنگ خویش نمادین کرده اند. ما این گونه نماد سازی از خامی و پختگی را در ادبیات پارسی نیز برای رسانیدن اندیشارهایی پیچیده می بینیم؛ برای نمون در سروده ی مولانا که خام بدم پخته شدم سوختم، خردورزی ژرف و پیچیده یی نهفته ست . و یا در سعدی که : </span></span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هر که در آتش نرفت بیخبر از سوز ماست سوخته داند که چیست پختن سودای خام </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">ویا درسروده ی خواجوی کرمانی که باده ی پخته بدین سوخته ی خام دهید.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<span style="font-size: large;">همچنین لوی اشتراوس از گروه دیگری از استاره ها که از جامه و پوشانیدن برهنگی برای نمادین ساختن برخی از دگرگونی های جامعه بهره گر فته اند نشان میاورد. که بازهم اینگونه ساختارها را در مولانا هم می بینیم برای نمون: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">کیست در دیده که از دیده برون می نگرد / یا چه جانیست نگویی که منش پیرهنم</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">یا </span><span style="font-size: large;"> </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"><span class="st"><span dir="rtl">با تو <i>برهنه</i> خوشترم <i>جامه</i> تن برون کنم / تا که کنار لطف تو جان مرا قبا بود </span></span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span class="st"><span dir="rtl">و یا در بسی از سروده های حافظ مانند : </span></span></span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">فدای پیراهن چاک ماهرویان باد/ هزار جامه ی تقوی و خرقه ی پرهیز</span> </blockquote>
<span style="font-size: large;"> ویا </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">پیراهنی که آید از آن بوی یوسفم / ترسم برادران غیورش قبا کنند</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">ویا در جامی </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بار به ميعاد تعبد رسان/</span><span style="font-size: large;">رخت به ميقات تجرد رسان/ </span><span style="font-size: large;">رشته تدبير ز سوزن بكش / </span><span style="font-size: large;">خلعت سوزن زده از تن بكش / </span><span style="font-size: large;">هر چه بر آن بخيه زدى ماه و سال /</span><span style="font-size: large;"> آر برون از همه سوزن مثال</span></blockquote>
<br />
<span style="font-size: large;">د ر همه ی نمادهای این سروده ها پیوندهای اندیشاری ژرفی از جهان بینی در نهفته اند که پاره هایی از خرد را آشکاری می دهند. البته گاه افسانه هایی مانند شیرین و فرهاد و رستم و سهراب یا سیمرغ عطار از اندیشارهایی پیچیده تر و گسترده تر پربارند. برای نمون در افسانه ی شیرین و فرهاد پیچیدگی سه گوشه ی عشقی خسرو پادشاه، فرهاد کوه کن چینی و شیرین شهدخت ارمن آکنده از نمادهایی اندیشه برانگیز در روانشناسی و رفتارشناسی و انسان شناسی ست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به باور لوی اشتراوس مردم شناسان غرب این انگاشت نادرست را آفریده اند که میان جامعه ی بومیان و تمدنهای غربی تفاوت فراوان ست واین تنها تمدنهای غربی هستند که بخردانه می اندیشند. </span><span style="font-size: large;">وبه همین دلیل است که لوی - اشتراوس پنداره ی توتم وایی </span><span style="font-size: large;"> totemism فروید را به چالش میگیرد و آنرا خیال بافیی بیش نمی داند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و این مانند همان توهمی ست که پژوهشگران غرب دارند که با گردآوری اندیشارهایی چند در زیر یک آوند درباره ی مردمی که دردید آنها بدوی یا وحشی هستند می توانند مفهوم این اندیشارهارا بررسی و دریافت نمایند. اینگونه اندیشیدن را البته ما در روشنفکران غرب زده مان نیز می بینیم . آنها که تجدد و مدرنیته ی غرب را همه سرشار از خرد میابند و همه اندیشه ی سنتی را نشان از بی خردی. تجدد آبستن انقلاب صنعتی و تمدن و فرهنگی پیشرو ست که ما به خاطر سنت گرایی خویش این همه ازآن بدور افتاده ایم. والبته این گونه نگرش را با بررسی هایی همه ادعا و سست ، </span><span style="font-size: large;">بدون هیچ آگاهی از ریشه های اروپا-کانونی و نژاد پرستی در </span><span style="font-size: large;">افسانه پردازی های فیلوزوف ها،</span><span style="font-size: large;"> بدو ن </span><span style="font-size: large;">چون و چرا و نگاهی انتقادی آن خیال پردازی ها را تکرار میکنند. و غالبا پدیده های نوساختی یا مدرنیزاسیون را با مدرنیته به اشتباه می آمیزند. و به گونه ای سبک سرانه نادیده می گیرند ناصر خسرو را که: </span><br />
<div style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">درخت تو ار بار دانش یگیرد بزیر آوری چرخ نیلوفری را</span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و یا سخن فرزانه ی توس ذا که توانا بود هرکه دانا بودد . و یا رودکی سمرقند را که از گرامیداشت رازهای دانش به هر زبان دیگر سخن میگوید و هم از نگاهداری آن :</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">تا جهان بود از سر آدم فراز/ کس نبود از راز دانش بی نیاز/ مردمان بخرد اندر هر زمان / راز دانش را به هرگونه زبان ،/ گِرد کردند و گرامی داشتند/ تا به سنگ اندر همی بنگاشتند/ دانش اندر دل چراغ روشنست / وز همه بد بر تن تو جوشن است</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">و چه بسا نمونه های دیگر درین فرهنگ بی تجدد! </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">لوی-اشتراوس میگوید توتموایی دراندیشیی در پنداره ی غربی بود که بگونه ای میخواست ازپیوند نزدیک میان آدمی وطبیعت </span><span style="font-size: large;">دیو زدایی نماید</span><span style="font-size: large;">. در این بینش انسان وحشی بس به طبیعت و به جانوران </span><span style="font-size: large;">نزدیکتر بود و</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">درست بر واژ با مردمان متمدن غرب که از طبیعت دور شده اند می کوشید که به آن نردیکتر شود . و در گذشته گفته ایم که این نووایی و دوری از طبیعت تا چه اندازه مایه ی شادی و خشنودی بودلر و ولتر بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">لوی اشتراوس می گوید توتم برای هر قبیله از مردمان بدوی کارکردی ویژه و دگرگون دارد و بنابرین ساختاری یکپارچه نیست. ولی اینها ریختهای گوناگون و نمادین هستند از ریختهای دگرگون پیوند یک فرهنگ با طبیعت. </span><span style="font-size: large;">ولی به هرنگاه این گوناگونی نشان آن نیست که آنها از اصول ساختاری تبعیت نمی کنند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در فرهنگ ما در داستان نبرد رستم با دیو سپید همینگون ساختار پیوندی </span><span style="font-size: large;">نمایانست. هنگامیکه اولاد به رستم میگوید که در فرهنگ دیوان برآمدن آفتاب وروشنایی هنگام رفتن به خوابست و تو باید از این دانستن بهره گیری، ما نمادی از دستگاه کارتزین را می توانیم بینیم.</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بدوگفت اولاد: چون آفتاب / شود گرم، دیو اندر آید به خواب</span> </div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> برایشان تو پیروز گردی به جنگ / ترا یک زمان کرد باید درنگ </span></div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;">این نماد حتی بس پر رنگ تر میشود هنگامی که رستم به چاه دوزخی دیوسپید فرو میشود تا کورمالان اورا بیابد و این به راستی نمادی از روانکاوی فروید را می تواند در برگیر باشد که برای کاوش گره های روانی ددخویانه می باید به ژرفای چاه ناخودآگاهی شد .</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بکردار دوزخ یکی چاه بود / تن دیو از آن تیرگی ناپدید</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> چو دیده بمالید و مژگان بشست / وزان چاه تاریک لختی بجست</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">زمانی همی بود در چنگ تیغ / نبود جای دیدار و جای گریغ</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به تاریکی اندر یکی کوه دید / سراسر شده چاه ازو ناپدید</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> به رنگ شبه، روی چون برف موی / جهان پر ز پهنای بالای او</span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<br />
<span style="font-size: large;"> به باور لوی اشتراوس توتم همانندی تفاوتهای انسانی وتفاوتهای جانداران را نمودار میکند. اگر ما داستان رستم و دیو سپید را به توتمی مانند نماییم می بینیم که نودش های دیو سپید همانند نودش های رستم است . برای نمون درگرماگرم نبرد با دیو سپید رستم با خود می اندیشد </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بــه دل گفــت رســتم: گــر امــروز جــان / بمانــد بــه مــن، زنــده ام جــاودان</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> ودیو سپید نیز به همین گون می اندیشد که :</span><br />
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هميـــدون بـــه دل گفـــت ديـــو ســـپيد / کــه از جــان شــيرين شــدم نااميــد </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">لوی-اشتراوس با بررسی خود نشان میدهد که خردورزی در اندیشارمرد وحشی با اندیشار مرد متمدن تفاوتی ندارد. البته او این واژه ی وحشی را به کنایه از سر سخره به تمدن غرب به کارمیبرد. به باور او ناخودآگاهی مردمان بدوی و مردمان پیشرفته همانند هم ست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">این داستانها در درازای تاریخ با دگرگونگی های شرایط تاریخی دگرگون میشوند تا که به نیازهای نوی جامعه پاسخ دهند. بنابرین می توان یک نقطه ی مشخص راشناسایی نمود که درآن سنت به پایان رسیده ومدرنیته آغاز شده ست. در واقع اگر باید حتما از این واژه ها بهره بگیریم می بایست بگوییم که فرهنگ پدیده ی پویایی است که پیاپی درآن مدرنیته به سنت بدل می شود و مدرنیته ی نویی برای پاسخ به نیازهای تازه پدید می آید. واینچنین ست که همیشه همین بوده ست. </span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"> برای نمون امروزه مردم شناسانی مانند جان وان سترز </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: small;">John Van Seters</span></span> در بررسی داستانهای آیینی کیش یهود اینگونه خردورزی برای ماندگاری گروه را در داستانهایی مانند داستان ابراهیم و هاجر و اسماعیل باز میابند. بررسی سترز نشان میدهد که داستان میراث اسماعیل در انجیل با قوانین جامعه یهودیان در آن زمان سازگاری ندارد . به باور وان سترز اسماعیل به آوند فرزند شناخته شده ی ابراهیم و همبستر او هاجر می بایست که نیمی از دارایی ابراهیم را به میراث می برد به نوشته ی او </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">“</span>سارا به خاطرآنکه از این تقسیم دارایی ممانعت نماید ابراهیم را مجبور به تبعید هاجر وپسرش نمود</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">“.</span> </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">وان سترز می پرسد چرا پسر هاجر از میراث محروم شد در حالیکه تورات </span><span style="font-size: large;"> سخنی به میان نمی آورد از</span><span style="font-size: large;"> اینکه پسران همبستران یعقوب مانند زیلپاه و بیلهاه در مقایسه با پسران همسران او میباید سهم کمتری از میراث را داشته باشند. از اینگونه خردورزیست که فرزانگی پدیدار می شود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">شاید اگر ازلوی- اشتراوس در باره ی برداشتهای کرکه گارد وکانت از داستان ابراهیم می پرسیدیم بدون تردید او به ما میگفت که آن بر داشت ها نیز بُعدهای تازه تری از نیازهای زمان را در داستان ابراهیم گشوده و پرورانده اند. برای نمون کانت که در عصر روشنوایی وخردورزی به داستان ابراهیم و اسحق (یا </span><span style="font-size: large;">اسماعیل در</span><span style="font-size: large;"> اسلام ) نگاه می کند می گوید هنگامیکه ابراهیم پیام ایزدی را درباره ی ضرورت قربانی کردن فرزند می شنود می بایست که به پیام آور بگوید که من به این پیام باور ندارم، چرا که پروردگار من داناست و هرگز دستوری اینچنین نابخردانه را نمی دهد پس این می باید پیامی از سوی اهرمن باشد. ولی کرکه گارد در میانه ی قرن نوزدهم می نوشت که اگر چه ابراهیم از فرمانی که به او رسیده در شگفت است، اما اورا گزیری نیست مگر پیروی از فرمان ایزدی. و می باید که جهشی باورمندانه <span style="font-size: small;">Leap o</span><span style="font-size: small;">f Faith</span> داشت که این کار عشقست و خرد ورزی را به کار کیش جایی نیست . واگر از لوی اشتراوس می خواستیم که این برداشت کرکه گارد را تعبیر کند او بدون تردید هردو تعبیر را هم ارزش سنجه می نمود که بر نماد</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">فرهنگی </span><span style="font-size: large;">این داستان می افزاید. چراکه کرکه گارد خود درباره ی نیاز هنگام خویش می نوشت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> یک عصر انقلابی عصر کنشگریست اما عصر حاضر عصر تبلیغات و آگهی های تجاریست : هیچ چیزی رخ نمی دهد اما در به همان آن درباره اش خبر پخش میشود. شورش درین عصر چیزی اندیشه نکردنی است ؛ چنین نمایش توانایی زیرکی حسابگرانه این ایام را سردر بگم میسازد.(...) عصر دانشنامه نویسان سرآمده ست هنگامیکه مردمان با رنج بسیار کارهای بزرگ را می نوشتند؛ اینک ما در عصر روشن اندیشان گردشگر بسر می بریم ، دانشنامه نویسان خوار وحقیری که اینجا و آنجا به همه ی دانشها و به همه ی هستی می پردازند. وین به همان اندازه نااندیشیدنی ست که در میان جوانان هنگام ما بتوان آنهایی را یافت که </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">همواره همراه با خود-انکاری خویش، </span></span><span style="font-size: large;"> در باوری راستین به مذهب </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">به </span></span>جهان</span> </span></span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">دست رد زنند </span></span></span> : با اینهمه کسی از طلاب مدارس انجیلی آن فضیلت را دارد که به کاری سترگتر دست یازد. او میتواند اندیشگاه یا انجمنی از یک گروه را طرح نماید که هدفش نجات آنان باشد که گمره گشته اند. عصر آنان که به کارهای بزرگ دست می یازیدند گذشته است ، این عصر عصر آنانست که منتظرانند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> </span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> گیتی نوین - بنابرین سنت همه آن پدیده ی ساده نیست که این آقایان می پندارند و اینکه در اروپا هنوز به سنتهای کیش و آیینشان بس دلبسته اند و یا اینکه پس از به هم پاشی اتحاد شوروی هر کدام از گروه های مذهبی به آیین خویش باز گشتند و تمام کوششهای حزب کمونیست را برای مذهب زدایی بی حاصل نمودند و همین روند را در چین می بینیم نشان میدهد که برداشت درست ارزش نهادن به آزادی کیش و آیین مردمانست. می باید یاد بگیریم که به باورهای دیگران کاری نداشته باشیم. البته این کار آسانی نیست زیراکه بسیاری از آیین های سازمان یافته درست بر واژ با این فراندیش می کوشند.</span><br />
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در پایان گفتگوی پیشین شما داستان مولوی را درباره ی آدمهایی که می خواستند با لمس کردن فیلی در تاریکی فیل را توصیف کنند نمون آوردید که در آن مولانا میگوید اگر این افراد شمعی را بر می افروختند ریخت واقعی فیل را می دیدند و آنرا در میافتند . من این واژه ی "دریافتن" را در فارسی که برای فهمیدن به کار گرفته می شود بسیار می پسندم زیرا که دریافتن به معنای یافتن در درون است. در تاریکی درون نمیتوان چیزی را یافت زیرا که دریافتن در روشنایی آسان می شود . حس بینایی را می باید از دیگر نودش ها مانند شنوایی و بویایی وچشایی برتردانست زیرا که دیدن بیشترین اگهی ها را در باره ی جهان به ما میدهد آگهی هایی مانند ریخت، رنگ ، دوری ونزدیکی ، جنبش و شتاب اندازه و دیگر چگونگی ها. والبته این همانست که ارستاتل یا ارسطو در متافیزیکش میگوید:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> در انجام ما بینایی را از همه دیگر حس ها برتر میداریم زیرا که دیدن بهتر از همه دیگر نودش ها به دانستن درباره ی بسی چیزها یاری میدهد و بسیاری از ویژگی ها را آشکار می کند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">برای فهمیدن ما نیاز به داشتن یک انگاره در پندارمان داریم .</span><span style="font-size: large;"> اگر ما در برابر خویش اسبی را ببینیم میدانیم که او یک شیر نیست زیرا در پندارمان انگاره هایی هم از اسب و هم ازشیر داریم. در لاتین واژه ی "فهمیدن" prehendo به معنای "گرفتن" ست یا comprehendo به معنای گرفتن و دستیابی ست که در فرانسه comprendre شده ست . پس در این زبان ها "فهمیدن" به گرفتن چیزی در دست از جهان خارج مانند شده ست . در زبان انگلیسی واژه ی "فهمیدن" understand است که در انگلیسی کهن understondan بودست به معنای "ایستادن در میانه" (ونه در زیر. که under از واژه ی سانسکریت antar به معنای "در میان" که در لاتین inter ست به انگلیسی کهن در آمده ست). واین واژه در زبان آلمانی verstehen است که به معنای ایستادن در روبروی چیزیست. در همه ی این واژه ها می توانیم به گونه ای به بینش ویتگن ستاین باور آوریم که معنای یک واژه همان انگاره ایست که در پندار ما "دریافت" می شود. چرا که پنداشت ما برای دریافت پنداره های دشوار نیاز به یک انگاره ی ساده تر دارد تا ما درهشیاری و بینش وخرد خویش بتوانیم دریافتشان کنیم وشما این انگاره ی ساده را به نقشه ی یک شهر مانند کردید که به ما کمک می کند تا که نشانی جایی را که در جستجویش هستیم زودتر بیابیم . وگفتید که ساختار معادلاتِ همزمان در اقتصاد هم کاری مانند نقشه را انجام میدهد یعنی این ساختک های ریاضی پیوندهای جهان اقتصاد را ساده تر میکند. تا ما بتوانیم تاثیر دگرگونی یک دگرگونگر اقتصادی مانند نرخ بیکاری را بر دگرگونگر های دیگر مانند سرمایه گذاری بسنجیم. الگوهای فیزیک مانند نگرش نیوتون و اینشتاین نیز در زمره ی اینگونه ساده سازی های انگاره ی جهانی هستند که در برابر مایند و ساختک هایی هستند برای دریافت شان در خرد و نگرش. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته دانش برای پذیرفتن یک نگرش برآمده از یک ساختک شرایطی را وضع کرده و تا هنگامیکه در آزمودن های یک نگرش آن شرایط برآورده میشوند آن ساختک ها را دانش می پذیرد ولی دانش هرگز ادعا نمی کند که چون این شرایط برآورده شده اند پس ساختکی که درین آزمایش پذیرفته شده ست راستین ست و از اینروی به "راستی" دست یافته ست و پس آن ساختک برای همیشه "درست " است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> تنها ادعای دانش اینست که که درهمه ی آزمایش هایی که تا کنون شده ست هنوز دلیلی برای نادرستی ساختک مورد آزمون و نگرش بنا شده بر آن یافت نشده ست. ینابرین یک پژوهشگر هنوز می تواند به یاری این ساختک به جهان بنگرد و پدیده هایش را ارزیابی نماید. </span></div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-26085345382457954122014-02-01T21:48:00.123-08:002023-01-13T11:06:00.906-08:00 ویتگنشتاین و فردیناند دو ساوسر : «بازی زبان» برای شناخت « آزادی» و «همدریافتهگی» از سوفوکل تا شکسپیر و از فردوسی تا حافظ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: right; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><span style="font-size: large;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDKj51PI7M0YURLr3__y0n-G7TwLa2byQFcxLcJIa4jCKkJ922fpYbEARTfHhVdBrbJpdPKvngAcLnUrmcdSLtWiXIYC5zdcScZL1fqcM3N2b9Jbho_zaRk4EnW2thsazmwxeTfNhG34opJLSlnDx2BD6s0PjCkw9hyrn2nTMUPUeihACDbFY_8JtG/s2498/download%20(15).jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1768" data-original-width="2498" height="364" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDKj51PI7M0YURLr3__y0n-G7TwLa2byQFcxLcJIa4jCKkJ922fpYbEARTfHhVdBrbJpdPKvngAcLnUrmcdSLtWiXIYC5zdcScZL1fqcM3N2b9Jbho_zaRk4EnW2thsazmwxeTfNhG34opJLSlnDx2BD6s0PjCkw9hyrn2nTMUPUeihACDbFY_8JtG/w515-h364/download%20(15).jpg" width="515" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><br /></div></span><div style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left; text-indent: 0px;" trbidi="on"><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<div>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین (گ) - در گفتوگوهایمان دربارهی نووایی از نگرشهای هابرماس و شارل بودلر دیدار کردیم، و دیدیم که هابرماس که برواژ با پسانووایان postmodernists هنوز به خردورزی روشنوایی باوردارد؛ به نقشِ درمانگر، هنر در جهان نووا پافشاری مینماید، و از شارل بودلر به آوند نمادی از برداشت نووایی آشنایی میدهد. ودیدیم که چگونه بودلر به هنگام نوسازی خیابانهای پاریسِ در دههی ۱۸۵۰، در ریختِ یک "فلانور" پرسه میزد و میدید؛ که پاریس در آستانهی اندرآییاَش به روزگار صنعتی شدن، چگونه دارد آن هوایِ گیتهئیک و بومی خویش را از دست میدهد. </span></div>
<div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-size: large;">ولی بودلر آن نووایی را که بارون هوسمان، ارشیتکت ناپلئون سوم، با ویران نمودن خیابانهای تنگ و باریک پاریس، در روزگار یادمانهای او برپا میداشت، تا به جای آنها بلوارهای پهن و خیره کننده بسازد، فرخنده میداشت. و هیچگونه شرمگین از آن نبود که این بهرهکشی فرانسه از کشورهای زیر چنگالاش بود که کاردیسههای بزرگنمایانهی ناپلئون سوم را برای بازسازی پاريس، با سرمایههای ربودهشده از کشورهای به تاراج شده، شدنی</span><span style="font-size: large;"> کرده ست . و این همان نکوهشی ست که میتوان بر نگرشهایِ نووایی منورالفکران غربزدهیِ ما داشت، که چنین «نوسازی» را که خوشآیندشان ست به جای «نووائی» میگیرند، بیآن که دمی دلنگران بدارند که آن نوسازی از کجا و چهگونه برخاسته و پدیدار شده بود. و این اندیشههای نووایی دلپذیرشان که بر آمده از "فرهیختهگی" نژادپرستانی چون ولتر و مونتسکیو و دوتوکویل و دیگر «فیلوزوفها» ست با آن نوسازی پیوندینیست! و این هردو برآمده از توانائی اقتصادی و ثروت میباشند.</span></div>
<div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div><span style="font-size: large;"> در این بخش از گفتوگو میخواهیم نشان دهیم که اگر هم که خردورزی فیلوزوفهای فرانسوی را راهگشا بگیریم، تا که شاید بتوانیم بگوئیم که دغدغهیِ نووایی بخشی از انگیزش پیشرفت صنعتی و فناوری غرب بود، هنوز نمیتوانیم بگويیم که این نووایی بود که آغاز آن پیشرفت را کلید زد. به هر روی، اگر که بخواهیم تا پهرستی از پرسشهای ریشهئی خردورزی غرب را فراهم آوریم در سرآغاز آن سه دشواریِ اندیشار پدیدارند: </span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;">نخست آنکه راستی چیست؟ </span></li>
</ul>
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;">دوم آنکه آیا «شناخت راستین» آنچه که در برابر ماست و به یاری نودشهای ما (حسهای ما) در پندارمان پدیدار میشوند، شدنی است؟ و </span></li>
</ul>
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;">سوم اینکه دانش چیست؟ وآیا دانش میتواند به شناخت «راستی» بیانجامد؟</span></li>
</ul>
</blockquote>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="margin: 0px;">
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین (ف) - بله بهراستی در تاریخ خردورزی این هر سه پرسش انگار بشر را برای همیشه به اندیشه واداشته ست و چه بسیار از اندیشمندان که برآنند که هرگز نمیتوان برای این سه پرسش پاسخی فرجامین یافت. زیرا که "راستیهائی" که پذیرفته شدهاند. همچون افسونهائی میباشند که اگر هم ساخته و پرداختهی نیازهای ماندگاری زیستی ما، به آوند هستیهائی زیستشناختیک، نباشند برآیندی هستند از ساختار زور توانمندان و نیرومندان در سرزمین و همتودهگیمان. به سخنی دیگر انگارههایی که تودهها آنهارا "راست" میگیرند بهآنها آموزانده شده است. راستیِ برخی پدیده ها، مانند راستیِ این که این چیز که در برابر من درباش است یک سیب است، ازبرای شمار بسیار آزمودههایمان از آن، و از برای آنچه که به ما یاد داده شده است. به «راستی آکنده» میماند. هرچند همیشه میشود چیزی «سیبمانند» را به جای سیب گرفت. برخی دیگر از راستیهای هنجارین به انگار نهفته در دل کنشگر وابستهاند. برای نمون اگر شما به بیماری کمک میکنید، راستیِ اینکه آیا شما به راستی نیکوکار هستید، بستگی به این دارد که در سر یا در دل شما چه میگذرد، شاید شما میخواهید با وانمود به یاری آن بیمار اورا به گونهئی فریب دهید. ازینرو داوری در بارهیِ راستیهایِ هژیریک (اخلاقی) و منشوَرانه بسیار دشوارتر است . </span><br />
<span><br /></span>
<span>از سوئی دیگر راستیِ یک "درباشه" obje در پس پردهیِ زبان و سخن پنهان است . اگر ما زبان لاتین را نمیدانیم . و کسی به ما سیبی را نشان دهد و بگوید Hoc est pyrus ، برای دریافتنِ اینکه او راست میگوید یا دروغ، نیاز به برگردانگر زبان خواهیم داشت. و اگر دوستمان به درختی اشاره کند و بگوید این درختِ بادام است، باور ما به اینکه او راست میگوید، بستهگی به این دارد که تا چه اندازه به خودِ او و به دانشِ او باور داریم. و از اینروست که اگر او دانشنامهیی در رشتهِ کشاورزی از یک دانشگاهِ ارجمند داشته باشد، گفتهی او برای ما باورکردنیتر میشود-- البته اگر به آن دانشگاه و به درستی گواهینامهی دانشگاهی او باورداشته باشیم. از این رو اینکه یک "راستی"، در پندار همگانی، به آوندِ راستی پذیرفته شود، رونداری پیچیده و به شاید (احتمالی) است . و بهراستی، هیچ راهی نیست که آن "راستی"، که در پندار همگانیِ تودهئی "راست" پنداشته میشود را با "راستیِ" که در پس پرده زبان و سخن پنهانست یکی بدانیم، و دشوارتر آنکه بتوانیم راستی انگاری را که از شنیدن در بارهی پدیدهئی برپاشده است با راستی خود آن پدیده در جهانی بدون هستن ما، سنجه بداریم و ببینیم که آیا این انگارها و پدیدهها باهم هیچ همسازگاری دارند یانه؟ به راستی اگر همهی مردمان جهان چشمانشان لوچ باشد و ماه را در آسمان دوتا ببینند کدامیک از آن دو ماه، ماه راستین خواهد بود؟ </span></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"> داستان اینست که ما به آوند "کنشگری" در جهان </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">subject،</span><span style="font-size: large;"> "درباشههای راستین" objects of reality را تنها با فرآوریِ انگارههائی به یاری و دستآویز گیرندههای هشیاریِمان </span><span style="font-size: large;">the instrument of consciousness که دربرگیر نودشهای </span><span style="font-size: large;">feelings</span><span style="font-size: large;"> ما هستند </span><span style="font-size: large;">درمییابیم. و همانگونه که در بخشهای گذشته دیدیم گیرندههای هشیاری ما، مانند چشم وگوش و زبان، توانايیهایی کرانهمندند و بیکران نیستند. </span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>این آشکارست که توانمندی نودشهای ما برای برآوردن نیازهای نخستین ما برای زنده ماندن روئیده و پرورش یافتهاند و کرانههای آنها را این توانمندی برای زنده بودن پدیدآوردهست. و دوم، آنکه این گیرندههای نودش در بسیاری از چگونگیها نشانههایی را به نادرست میگیرند و یا به دگرگونی و نادرستی رسانه میکنند. و از اینروست که ما با خویشان و دوستان و همتودههای خود در بارهی انگارههامان گفتوگو و رایزنی میکنیم تا به گونهئی "همهپذیریی" در بارهیِ چیستیِ «راستین» سیب دست یابیم؛ که برای نمون، بتوانیم بگوئیم که میوهئی با این ویژهگیها سیب است و میشود آنرا خورد. وسپس این انگاره را به فرزندانمان هم میآموزیم و سپس دانشگاههایمان در بارهی ویژگیهای سیب پژوهش میکنند، و بر آگاهی ما میافزایند . و بدینسان ما «سیب یگانتایهال» universal apple را میآفرینیم که تنها در انگار همگانی ما پدیدارست و با اینکه انگاره ی هرکدام ما از سیب دگرگون است این را میپذیریم که انگارهی «سیب یگانتایهال» برای همه ما یکیاست. و این میشود «راستی» بهانگارمان .</span><br /><span><br /></span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>به این برای بود که دکارت وادار شد که «هستی» راستین همهچیزها را به گمان و اَورداشت (تردید) بگیرد، تا که بتواند پایههای استواری را برای دانستن و دانش بیابد. تنها چیزی که او در باره دانستن آن اَورداشت نمیتوانست کرد اندیشیدن </span><span>cogito</span><span> </span><span>خودش بود. زیرا اگر حتی در بارهی راستی اندیشیدن هم گمان میکرد باز خود آن گمانکردن به یاری اندیشیدن بود. و چنین بود که اندیشیدن و خرد بر تارک گاهاد روشنوائی نشست. وچنین بود که دیگر نیازی به خداوند نبود که درخردورزیهای پیشین پشتوانهی هستن «راستی» مانند هستن راستی یک سیب بود .</span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>اگرچه دیدیم که کانت اندیشیدنی دکارتمانند را به آوندِ بنیانی استوار برای دانش نمیتوانست بپذیرد، زیرا به باور او "اندیشه" خود ریشه در دو بُردار از پیش انگار شدهی زمان و جای دارد و بدون این دو بردار اندیشیدن شدنی نیست. اما برای ما این هم شدنی نیست که بدون اندیشیدن بدانیم زمان و جای چههستند. پس اندیشه اینک از توانی آفرینده برخوردار شد . به گفتهی کانت «توان وندیدادگذاری خرد بر کیهان وندیداد مینهد و کیهان از آن پیروی می نماید». اینک خرد جایگزین خداشده بود و بهگفتهی نیچه؛ خدا مرده بود، و این ما بودیم که با خردورزی خود خدارا کشته بودیم. با مردن خدا همهی ارزشهای نیک و بد و همهی هنجارها از میان رفته بود و ما نیاز به ارزشهائی تازه در ماورای نیکی و گناه داشتیم. </span></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>آشکارست که یافتن این ارزشهای تازه ، به ویژه تا آنجا که به شناختن و دانستن پیوند دارند برای دریافت اندیشارهایی مانند مردمسالاری و آزادی و دادوری و همزیستی و ساماندهی یک توده، از مهینائی بنیانی بر خوردارند. آزادی از دید مهاتما گاندی با آزادی در نگاه هیتلر و استالین ناهمانندی دارد. اما هنوز بسیاری براین باورند که «یگانتایهال آزادی » universal freedom در هستن میباشد و هست. </span></span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="margin: 0px;">
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>گروهی از اندیشمندان به ویژه زبانوایانی linguist مانند ساوسر ، ویتگِناشتاین، رورتی و دیگران به شایانی این که درجهانِ "درباش"، و جدا از همتودهگی کنشگران، پدیده ها یا ساختارهایی یگانتایهال universal بهنام "راستی" یا </span><span>" آزادی"</span><span> هستنی داشته باشد را ناپذیرفتنی و نابخردانه میگیرند. اگر هم که چنین "یگانتایهالهائی" هستن داشته باشد برای یک شهروند به آوند یک "کنشگر" subject دریافتِ آن بدون دستاندرکاری برداشتهایمان و بهکارگیری نودشهای هشیاریمان و یادمانها از آزمودهها و آموختههایمان ناشدنی است. و چون این نیروها و نودشها و آزمودهها و آموختهها در میان مردمان یکسان نیستند دریافتهای ما از آن یگانتایهالها گوناگون میباشند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>خردورزی ویتگنشتاین در بارهی زبان بیش از آنکه در بارهی جایگاه زبان و میانا (معنا) باشد همواره هشداری برای ماست که ما را از رسیدن به برآیندهایی ناپخته و سرسری در بارهی "هستنِمان" در این جهان و پیوندهایمان با یکدگر بازدارد. او به ما هشدار میدهد که هرگونه بررسی سیاسی را بدون بیزش و پرسشِ در بارهی اندیشارهای ریشهیی مانند آزادی و مردم سالاری نپذیریم و در برابر اندرزگویانی که برایمان نسخههای درمان مینویسند که چه باید کرد و چه گونه باید شد ایستادهگی کنیم.</span></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">گیتی نوین: </span><span style="font-family: "tinos";">این نکته بسیار مهین و ودر خور اندیشیدن است و شاید برای دریافت برجستهگی آن باهوده باشد که از "اندیشارهای به نهادین چالششدهی" essentially contested concepts ویلیام کانالی در شناسههای گوال سیاسی The Terms of Political Discourse بهره بگیریم و بگوئیم که؛ بسیاری از باورهایِ کانونیِ سیاست، مانند مردمسالاری و آزادیخواهی نمیباید کورکورانه پذیرفته شوند و میتوانند و میباید به چالش کشیده شوند و همواره میتوان این گفتهی ویتگنشتاین را در دید داشت که؛ گُوال و پرسش در بارهی واژهها و پیوندهاشان و میانای آنها در سخن نه تنها شایسته و رواست که به ناگزیر میباید درگیرشان شد. او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">"اما چگونه یک وندیداد (قانون) میتواند آنچه را که </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;"> در </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">هم اینک من میباید انجام بدهم را به من بنمایاند؟ هرآنچه که من میکنم ، برآیند گونهئی از برداشت من، بر پایهی آن وندیداد است." -- این چیزیست که نمیباید بگوئیم ، که بل: هر گونه برداشت خود به همراه آنچه که برای آن برداشت ویدایش (تفسیر) شده است پا در هواست و نمیتواند به درستی آن برداشت استواری دهد. ویدایشها خود، میانا (معنی) را آشکار نمی کنند. ... پروایم دهید تا بپرسم که : نمایانی یک دستور مانند یک نشانهی "ایست" در سر چارراه - با ایستادن من به پیروی از دستور آن نشانه چه بستگیئی دارد؟ چگونه پیوندی در اینجا هست؟ خب، شاید اینکه : به من آموزانده شده است که با دیدن این نشانه باید به این شیوهی ویژه رفتار کنم و اینک کنش من به دیدن آن نشانه همان واکنش است. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";">فرید نوین: بله همانگونه که ویتگنشتاین نشان میدهد</span><span style="font-family: "tinos";">،</span><span style="font-family: "tinos";"> ویژهگی زبان </span><span style="font-family: "tinos";">چالشی است که در بارهی میانای (معنای) </span><span style="font-family: "tinos";"> نهادی</span><span style="font-family: "tinos";">ن</span><span style="font-family: "tinos";"> هر شناسه برانگیخته میشود، به ویژه در بارهی میاناهای </span><span style="font-family: "tinos";">شناسههای سیاسی</span><span style="font-family: "tinos";">. و این نه از اینرو ست که میانای آن واژهها را نمیدانیم، که بل به این برای ست که میانای واژهها در چگونهگیِ به "کاربرد" آنها آشکار میشوند و "چگونگیهای بهکاربرد" همواره میتوانند به چالش و پرسش گرفته آیند. </span><br />
</span><div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
</span></div>
<div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> </span><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">پس از نگاه ویتگنشتاین، این پیشنهادِ هابرماس </span><span style="font-size: large;">بی پایه است</span><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> که؛ "گوال رسانهگری همکنشگرانه" intersubjective communicative discourse به پدیداری یگانتایهالهایی universal میانجامد که بنیان سختاستواری را برای</span><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> مردمسالاری نابِ نووا بر پا میدارد. </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;"> همانگونه که ریچارد رورتی Richard Rorty</span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;"> در خوانشِ "نوکارکردانهی" خودneo-pragmatic ازویگتنشتاین نشان میدهد؛ در گسترهی زبان هیچ چیز را نمیتوان یافت که برای همه گونه شنوندهها پذیرفتنی باشد، برای نمون، نمیتوان باورداشت که برای همهگان مردمسالاریِ آزادیخواهانه (لیبرال دمکراسی) برترین دهنادِ حکومت است. زیرا که از "خردورزی زبان" language philosophy نمی توان به "خردورزیِ منشوریِ یگانتایهالی" </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">universalistic moral philosophy دست یافت. او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">ما میباید این گمارشِ ناشدنیِ را رهاکنیم که میتوان انگیزندههایِ سیاسیئی را یافت که ناسوگیر باشند، انگیزندههایی که برای همهگان میتوانند دادورانه بنمایند تا بتوان در پیمانی برای پیروی از آنها به برآیندِ سیاستهایِ مردمسالاری رسید.</span></blockquote>
</blockquote>
</div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;"> رورتی به پیروی از ویگتنشتاین برآنست که اینچنین وانمود، که "پیشرفت در مردمسالاری" وابسته به "پیشرفت دراندازوایی و بخردی" است، دردی را چاره نمینماید و غرب میباید ازاین آماجِ، که نهادهای آزادیخواهانهاَش، برای دیگر مردمان، چارههائی هستند برای نوووا شدن modern و از میان برداشتن نااندازوایی irrational ، دست بردارد. زیرا که چاره در بهکارگیری اندازوایی غربی نیست که بل این باورهای همبهر shared beliefs هستند که میتوانند به همزیستی و آشتی بیانجامند. او مینویسد، در این چارچوب کسی را نااندازوا خواندن :</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">به این نگاه نیست که او از نیروی اندیشهی خویش به درستی بهره نمیگیرد. که بل از این چشمانداز است که چنین به دید نمیآید که او به اندازهئی بسا در باورها و خواستههایش با ما همبهر است تا که بتوان </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">به گفتوگویی باهوده با او درگیر شد.</span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large; text-align: left;"> </span></blockquote><p style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;">این نکتهئی ست که منورالفکران غربزدهی ما از دریافت آن ناتوانند. برای آنها تنها روش خردورزی روش خردورزی غرب است که در انگار آنها تنها روالی همآهنگ و همسازگارست و از برای آن گونه خردورزیست که غرب به پیشرفتهای فناوری دست یافته است. واین درحالی ست که بسیاری از اندیشوران غرب شیوهی خردورزی غرب را که گیتی را به گونهی ابزاری برای بهکاربرد انسان میگیرد مایهی دشواریها و بهفرجام نابودی انسان میگیرند.</span></p>
<div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: چارچوب نگرشِ "همبافتهگراییِ" ویگنشتاین contextualism برای بیزش نگرشهای منورالفکرانی مانند داریوش آشوری و آجودانی و دوستدار که از دیدی غربزده سنگ نووایی را بهسینه میزنند و ناهمگنی میان فرهنگ و فناوری را در نمییابند </span><span style="font-size: large;">بسیار باهوده ست</span><span style="font-size: large;">. ویتگنشتاین نشان میدهد که </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">یگانتایهالی برای </span><span style="font-size: large;">فرهنگ نمیتوان یافت و کوشش برای پدید آوردن فرهنگی </span><span style="font-size: large;">یگانتایهال</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">آرمانی آماجال (ایدهال) و فرهیخته نمیباشد . او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">پس میگوئید این پذیرش انسان است که آشکار مینماید که چه چیز راست است و چه چیز ناراست. اما آنچه که راست است و یا ناراست، آنچه ست </span><span style="font-size: large;">که انسان میگوید</span><span style="font-size: large;">: آنچه که انسان میپذیردَش، زبانی ست که بهکار میگیرد. پس این پذیرش، پذیرفتن اندیشارها نیست که بل پذیرفتن ریختهای زندگیست.</span></blockquote>
<span style="color: black; font-family: tinos; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span> به باور ویگتنشتاین گمارش خردورزی نمیتواند این باشد که باورهای مردمان را به پرسش بگیرد و یا بکوشد آنها را گسترش دهد که بل میباید آنها را دریافت کند. او</span></span><span style="font-family: tinos; font-size: large;"> در آموزگاریهای خود میگوید ؛ </span></div><div><blockquote><span style="font-family: tinos; font-size: large;">اگر از من بپرسید که آیا من به روز رستاخیز به آن میانا که مردم دیندار به آن باوردارند باورداری ، من نخواهم گفت: "نه من باور نمیکنم که چنین چیزی خواهدبود،" برمن چنین مینماید که گفتن چنین چیزی به آکندهگی ابلهانه ست. </span></blockquote><blockquote><span style="font-family: tinos; font-size: large;">و پس من چنین آشکاری خواهم داد "من باور به این ندارم ..." ولی سپس کسی باورمند هرگز به آنچه که من ویدایش میدهم باور نخواهد کرد.</span></blockquote><blockquote><span style="font-family: tinos; font-size: large;">من نمیتوانم بگویم. من نمیتوانم گفتهی آن کس را نادرست نشان دهم. </span></blockquote><blockquote><span style="font-size: large;"><span style="font-family: tinos;">به گونهئی میانادار، من همهی آنچه را که او میگوید درمییابم - واژههای انگلیسی "خداوند"، "جداکردن" و دیگرها را. من درمییابم. میتوانم بگویم : "من به این باور ندارم،" واین راست خواهد بود، به این میانا که من چنین اندیشههائی را و یا هرچه که به آنها بستهگی داشتهباشد را. اما نه این که من میتوانم چیزی را نادرست نشان بدهم</span><span style="font-family: tinos;">. </span></span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> </span></p><span style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"> به راستی باورهای هنجارین normative را به هیچ روی نمیتوان اَپذیرا یا ناپذیرفتنی نشانداد. اما در میان منورالفکرین ایران نه تنها در بارههای دینی که بل در همهی رفتارهای فرهنگی ناتوانیئی برای چالش و اپذیرا خواندن هنجارها در کار نیست . و به همانگونه که تقیزاده میگفت؛ </span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>امروز چیزی که به حد اعلا برای ایران لازم است و همه وطندوستان ایران با تمام قوا باید در راه آن بکوشند سه چیز است که هر چه درباره شدت لزوم آنها مبالغه شود کمتر از حقیقت گفته شده: نخست قبول و ترویج تمدن اروپا بلاشرط و قید و تسلیم مطلق شدن به اروپا و اخذ آداب و عادات و رسوم و ترتیب و علوم و صنایع و زندگی و کل اوضاع فرنگستان بدون هیچ استثنا</span></blockquote></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span> و یا مانند آشوری مرید نیچهئی به نادرست دریافت شده در انگار خود میشوند که مینویسد؛</span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>او (نیچه) هم دست مرا گرفت و یاری کرد تا بتوانم به مسألهی خود و جایگاهِ تاریخی خود ــ جایگاهِ تاریخی روشنفکری جهانِ سومی ــ بیرون از فضای کینتوزی بیندیشم و بکوشم تا از چاله یا چاهِ هبوط «از شرق به جهان سوم» به در آیم. در این سلوکِ فلسفی مرشدام به من آموخت که، «همان شو که هستی!»". </span></blockquote><p> که این «همانشو که هستی» به انگار او این ست که دیگر او یک جهانسومی کینهتوز بهمانند امهسزر و یا فرانتس فانون نیست و مانند مرشداش نیچه اروپائی شده است. و این برواژ با روشناندیشی مانند آل احمد ست که به فرهنگ خود باور داشت، وبرآن بود که می باید این فرهنگ را به پاس داشت و میگفت:</p><blockquote><p>طبیعی است که ماشین برای ما سکوی پرشی است . تا بر روی آن بایستیم و به قدرت فنری آن هرچه دورتر بپریم . باید ماشین را ساخت و داشت. اما در بندش نبایست ماند. گرفتارش نباید شد . چون ماشین وسیله است و هدف نیست . هدف فقر را از بین بردن است و رفاه مادی و معنوی را در دسترس همهی خلق گذاشتن"</p></blockquote><p>واین همان فرهنگ و سخن سعدی و مولانا و ناصرخسرو است که «راستی» ما را می آفریند.</p><p><br /></p><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg69zBWf_9GyaXdeVFri8WcJbbknIgFl-oZV_SUOREevutQcl-ZepOaVLdz6u4hSsmyvj6lCm1tkM1OD3y8BbCwUHnwvaPIS54uDfwkaMnzDoI_hahm1FlXMcf79c8fE-PHf0mns5qksyRT6K6vK2_H7f0b2ZE1fjhXXm7IM7oYsO9bL5l2r5FinX1N/s1512/download%20(2).jpg" style="font-family: Sans; margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="1512" data-original-width="1512" height="515" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg69zBWf_9GyaXdeVFri8WcJbbknIgFl-oZV_SUOREevutQcl-ZepOaVLdz6u4hSsmyvj6lCm1tkM1OD3y8BbCwUHnwvaPIS54uDfwkaMnzDoI_hahm1FlXMcf79c8fE-PHf0mns5qksyRT6K6vK2_H7f0b2ZE1fjhXXm7IM7oYsO9bL5l2r5FinX1N/w515-h515/download%20(2).jpg" width="515" /></span></a></p>
</span><div><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
</div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">فرید نوین: در این رابطه اینک با هوده ست که به خردورزیِ ارزشمندِ فردیناند دو ساسور Ferdinand de Saussure، زبانشناخت linguist سوئیسی بپردازیم که اندیشارهایاَش هنایش بسیار در پیشرفت این رشته از دانش داشته ست و بسیاری از نگرشهای او از دیدی همبافتگرایانه contextualism بسیار ارزشمند و پربارند و بر کارِ بسیاری از خردورزان دیگر مانند دریدا و رورتی دیگران هنایش نهادهاند. </span></div>
</div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>برای خردورزان همیشه بسیار دشواربوده ست که اندیشار "آزادی انسان" را</span><span> چنان برپا بدارند که در همانگاه که او را از دیدی هژیرال Ethical (اخلاقی) میبینند،"پاسخگو" نیز به شمار آورند</span><span>. با این همه اگر که من نتوانم کاری ناسازگار با هژیرش</span><span> </span><span>انجام دهم بخردانه نیست داوش بدارم که از «آزادی شایان» بیبهره ماندهام. زیرا آزادی من وابسته به انجام کنشهایی است که هژیرش ethic به آنها پروا میدهد. </span><br />
<span><br /></span><span>دو اندیشارِ هژیرال و آزادی به هم پیوستهاند و نمیتوان یکی را بدون در دید داشتن دیگری به بررسی کشید. ساختارگرایی ساوسر کوششی است برای چارهیابی این دشواری. در چارچوب اندیشار او «زبان» langue به میانای دستورزبان و ساختار زبان ، گونهئی وادارسازی و بندهگی را در بر دارد. و حال آنکه «سخن» parole آزادی آکنده ست در کاربرد زبان. </span><br />
<span><br /></span>
<span>در این چنین چارچوب، اندیشارهای «زبان» و «سخن» پدیدههائی همتودهئیک (اجتماعی) هستند. که شدائی بهدریافتدیگران رسانیدن و دریافتهشدن را فراهم میآورند. «زبان» برای سخنگو ابزارهای بایسته و به ناگزیر را برای به دریافت رسانیدن فراهم میکند، و همینکه شنونده میانای سخن را دریافت، گونهئی "راستی" برای هر دو سوی گفتوگو آفریده شده ست، که هیچگونه پیوندی با راستیئی که «به راستی» در برون از گفت و شنودشان شاید در باشیدن باشد ندارد. پس اگر من، با باور به اینکه آنچنان توانمندم که میتوانم به شما بگویم که اکنون شبست و شما این گفته را به پیروی از من بپذیرید، این "راستی" چیره و فرمانروا در میان ما خواهد بود. اینگونه باور در میان بسیاری از پیروان یک گورو یا یک مرشد به آن اندازه پررنگ است که به راستی باور میدارند که در میانهی روز اکنون شب است. و این پدیدهی روانشناختی باهمه نمایانی پوچی آن بسیار اندیشه برانگیزست. برای نمون، در گفتگوهای گذشته از خردهگیری دیویس در بارهی گمراهکنندگی </span><span>شناختارهایی مانند سدههای تاریک، رنسانس و مدرنیته که در اوج</span><span> نیرومندی و بهرهکشی به زور اروپا پدیدار شدهاند گواه آوردیم که این شناختارها نشانههائی تاریک مانند ستیزههای کاتولیکها و پروتستانهای ایرلند یا نژادپرستی و خرافاتِ دوران نووایی را در آمریکا و اروپا که هنوز از میان نرفتهست را پوشیده نگاه میدارند. و از سوئی دیگر برخی از روشنواییهای پدیدار در سدههای تاریک را برای نمون در گرانادای اسپانیا نادیده میگیرند. و دهناد گواهآورد reference از نوشتههای پیشین در پژوهشهای دانشگاهی چنین فراداستانپردازیها یا متاناراتیوها را در انگار مردمان به آوند «راستی» خالکوبی مینماید.</span><br />
<span><br /></span>
<span>آیا این زبان بازیها، یا به گفتهی ویگتنشتاین «بازیهای زبان»، از برآیند زورگوئی نیرومندان آگاهی میدهند؟ گواهههای تاریخ نشان میدهند که گاه پادشاهان زورمند زیر هنایش روانی زیردستانی ناتوان به رویکردهائی نابخردانه و زیانبار دستمییازیدند. شاید بتوان گفت که آن زیردستان از توانائی روانی ویژهئی برخوردار بودند. به هر روی همیشه توانائی چه به گونهی تنومندی یک زورمند یا نیرویجنگی یک کشور، یا هنایش روانی کسی که به برایئی فرزانه گرفته میشود توانسته است سنجههای راستی را نشانهگذاری نماید. بهویژه هنگامیکه به هنایش فرهنگی هومر و سعدی و مولانا و شکسپیر و گوته میپردازیم توانائی «سخن» برای آفرینش «راستی» پدیدار میشود. </span><br />
<span><br /></span><span>دگرگونیِ پویای زبان را در همهنگامی synchronic سخن میتوان پیگیری نمود. سخن با برپایی پیوندی میان نشانه و نشانه شده sign and signified شدائی رسانهگری را برای مردمان فراهم میآورد . به باور ساوسر هرکس به تنهایی نمیتواند زبانی را بیآفریند و یا زبانی را دگرگون نماید . دغدغهی ساوسر این بود که چگونه ست که در هر کجا و هر زمانِ ویژه، آدمیان میتوانند نشانههایی را برای رسانیدن میانای یک آگهی به یکدگر به کار گیرند. او در جستوجوی پاسخ به این پرسش به این برآیند رسید که کاربرد زبان بر پایهی این انگاره ست که یک دیسهی ساختاری زبان باید از پیش برپا شده باشد، تا هر سخنگو بتواند، با بهرهگیری ابزاری برای رسانهگری، </span><span>درچارچوب آن دیسه</span><span>، میانایِ انگارهی خویش را بهدیگران برساند.</span></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="margin: 0px;">
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>گیتی نوین ـ بله این بهراستی همان "پیشانگارهیِ" رسانهگریست که میتوان گفت شمار بسیار از اندیشمندان به شیوههایی گوناگون به آن رسیدهاند. چنین به دید میآید که آدمی برای دریافتن جهان نیاز به یک گیرنده دارد و همانگونه که، برای نمون، برای گرفتن امواج رادیویی ، تلویزیونی و یا تلفنی ما نیاز به رادیو، تلویزیون یا تلفن داریم زبان نیز </span><span>برای ما</span><span> </span><span>در راستی ابزاریست برای رسانیدن و گرفتن آواهایِ هموندی که به ما یاری میدهد تا دنیای "درباشه" را دریافت کنیم. به سخنی دیگر، این همان فرهنگ است که میانای واژهها را بر ما روشن میسازد. برای نمون در فرهنگ ما میانای آزادی برپایهی سخن حافظ ومولانا در بیخودی و رهایی از بند خواستهها و عاشق بودن ست</span><span> که بهگفتهی حافظ:</span> </span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">غلام همت آنم که زیر چرخ کبود ز هر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است</span></blockquote>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">و یا</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">فاش میگویم و از گفته خود دلشادم بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>و یا بگفته ی مولانا:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
در زمانِ خواب، چون آزاد شد زآن مكان بنگر كه جان چون شاد شد؟</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>و یا </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
بی خودم کن کزان حال مرا آزادیها ست بندهیِ آن نفرم کز خودِ خود آزادند </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><span> برای گروه بسیاری از پیروان حافظ و مولانا «راستی» آزادی در میانای این گفتههاست. اما از چشمانداز سعدی این بندهگی برای دیگری ست که آزادی را به بند گرفتار میکند. او از واژهی «آزادی» به آشکارا بهره نمیگیرد اما خواننده هنگامی که میخواند</span><span>: «</span>تو چرا کار نکنی تا از مذلّت خدمت رهایی</span><span>» </span><span> بیگمان به دریافتی از آزادی دسترسی خواهد داشت. آزادی در به پای خود ایستادن و به دست خویش سرنوشت خودرا ساختن است. </span><span> </span></span></div><div style="margin: 0px;"><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
به دست آهن تفته کردن خمیر به از دست بر سینه پیش امیر</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> </span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><br /></span></span></div><div style="margin: 0px;"><span><span style="color: #2b00fe; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">آزادی سخن درفرهنگها و همدریافتهگی</span></span></div><div style="margin: 0px;"><span><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><br /></span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos"; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">یکی از نمایانیهای برجستهی آزادی در فرهنگ غرب، «آزادیسخن» است، که به راستی نیاز به بررسی و پژوهشی ژرف دارد. به ویژه باید پرسید که آیا میتوان به بهانهی چنین آزادی به باورهای «دیگری» پرخاش نمود و آنهارا کوچک شمرد. امروزه در کشورهای غربی ستایش از نازیها و یا نوشتههائی مانند «پروین دخترساسان» و یا « پیام کافکا»ی صادق هدایت یهودی ستیزانه و حتی جرم شناخته میشود. پیشینهی تاریخی آزادی سخن را در فرهنگ اروپایی در سرودههای هومر، ویرجیل و اُوید و شکسپیر میتوان پیگیری نمود و به این برآیند رسید که این آزادبودن در سپهر باورهای خویشتن و آزادانه سخنگفتن برای پرتوافکندن برآن باورهاست که دغدغهی بهپاداشتن این آزادی ست و نه آزادی در بیآزرمی و ناسزاگوئی به باورهای «دیگری» . هرچند، به اندوه باید گفت که در سالهای پس از جنگ دوم جهانی در غرب از این گونه آزادی به گونهی ابزاری برای پروپاگاندا، زیر فشار نهادن و بهرهکشی از کشورهای زیرستم بهکار گرفته شده و میشود. با این همه، در پیشینهی تاریخی آزادی سخن</span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos";"> . </span><span style="color: black; font-family: "tinos";">برای نمون</span><span style="font-family: "tinos";"> در ایلیادِ هومر و آئنید Aeneid ویرجیل تا کارهای شکسپیر برواژ با شاهنامهی فردوسی در گفتوگو میان شاه و والاتباران و مهینان دربار، گونهئی آزادی خردهگیری از رویکردهای شاه، به چشم میخورد که درخور اندیشیدن است. </span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
<span style="font-family: "tinos";"><br /></span>
<span style="font-family: "tinos";">در ایلیاد </span><span style="font-family: "tinos";"> شاه</span><span style="font-family: "tinos";"> آگاممنون Ἀγαμέμνονα، انجمنی از مَهینان </span><span style="font-family: "tinos";">کهنسال</span><span style="font-family: "tinos";"> را فرامیخواند. با همه اینکه هومر سروده سرا، در این سروده تنها از آگاممنون و نستور در این نشست نام میبرد ولی چنین پیداست که همه شاهزادگان آچائه در این نشست بار یافته بودهاند، چرا که بهگفتهی داستانگو پس از پایان نشست همهی شاهانِ «پاسدارِکوپال-فرمانروایی» (گرزی که پادشاهان به نماد پادشاهی در دست میگیرند) رای پادشاه را پذیرفتند πείθοντό τε ποιμένι λαῶν / σκηπτοῦχοι βασιλῆες.</span><span style="font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";">پس از این نشست بود که </span><span style="font-family: "tinos";">آگاممنون</span><span style="font-family: "tinos";"> در برابر همهی سپاهیان ἀγορή که چون انبوهی از زنبوران μελισσάων بیشمار بودند، ازبرای آن</span><span style="font-family: "tinos";"> که سپاهیاناَش را</span><span style="font-family: "tinos";"> به نبرد با "تروی" برانگیزاند، به فریب چنین وانمود داشت </span><span style="font-family: "tinos";">که دیگر هیچ امیدی به پیروزی نیست و میباید بیدرنگ به واپس نشست.</span><span style="font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";"> در این گردهم آیی ثرسیتس Θερσίτης ، سپاهیئی که نه از مهینان بود و نه برجسته و خوشرو همچون دیگر گردان در سرودههای هومِر، بدون پروا از بزرگان و مهینان به خردهگیریئی پرخاشگرانه آغاز به سخن نمود، و باهمه این که هم داستانگو و هم اُدیسوس Ὀδυσσεὺς دراین داستان برآن هستند که او در برابر والاتباران گستاخی نشان میدهد، ادیسوس این نکته را از او پنهان نمیدارد که "تو سخنگویی هستی با آوایی-رسا" λιγύς περ ἐὼν ἀγορητής. ثرسیتس با بیپروایی سخنان آشیل را به آگاممنون بهیاد او میآورد و او را از این آخرین بذهکاری νῦν ὕστατα λωβήσαιο به سرزنش بازمیدارد و میگوید که باید از آفند به تروی دست بکشد. و در این نمایش فرهنگ یونانیِ آگاممنون است که به ثرسیتس پروا میدهد که از چنین دیدی </span><span style="font-family: "tinos";">خردهگیر و پرخاشگر اما بخردانه</span><span style="font-family: "tinos";"> آزادانه سخن بگوید. </span><span style="font-family: "tinos";"> </span><br />
</span><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">در آئنید ویرجیل هم ما با رویدادی همسان در فرهنگ رم برخورد مینمائیم. پس از دیدارِ نخست فرستادگان لاتینها با آئناس Aeneas شاهزادهی "تروی"، لاتینها به " انجمن بزرگ" concilium magnum دربرابر لاتینوس Latinus، پادشاهشان، که به نوشتهی ویرجیل، شاید انجمنی از والاتباران کهنسال در سنای </span><span style="font-size: large;">لاتین</span><span style="font-size: large;"> ست، اندرمیشوند. در این انجمن، درانسز Drances به سخنرانی در چالش با </span><span style="font-size: large;">تورنوس Turnus بر</span><span style="font-size: large;">میخیزد. این تورنوس بود که تا پیش از آمدنِ آئناس به آچائه برای همسری با </span><span style="font-size: large;">لاوینیا Lavinia دختر شاه لاتینوس،</span><span style="font-size: large;"> نامزد آن شاهدخت بود.</span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">درهنگامی که سخنرانی ثریستس یونانی هیچگونه هنایش نه بر سپاهیان و نه بر والاتباران آچائه داشت، و حتی با پوزخند، هیاهو و ناسزای سپاهیان و ادیسوس روبرو شده بود، سنای لاتین در برابر سخنرانی پرخاشگر درانسز واکنشی به چالش نشان نمیدهد و به او پروای خردهگیری میدهد. چراکه خردهگیری درانسز تنها با تورنوس بر سر این ست که از برای شیدائیاَش به لاوینا جنگی ویرانگر و خانمانسوز با "تروی" را بر لاتینها بار نموده است</span><span style="font-size: large;">. به پیشنهاد درانسز یا لاوینیا ،همانگونه که در پیشتر پیمان شده بود</span><span style="font-size: large;"> میباید به همسری آئناس</span><span style="font-size: large;"> درآید، و یا که اگر تورنوس بهراستی بر سر آنست که لاوینا را بهدست آورد میبایست خود به تنهایی به ستیزِهئی تن به تن با آئناس تن در دهد.</span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">نکته در اینجاست که درانسز در آغاز سخنرانی خود در برابر سنای لاتین، همانند سیسرو در سخنرانیهایاش، پروا میخواهد که «آزادانه» سخن گوید. Det libertatem fandi flatusque remittat و این نشان میدهد که آزادی سخن در چارچوب آزرم به دهنادها پذیرفته شده است و مهینتر آنکه او به نمایندهگی مردم بیچارهاش که دارند به گذاری بیمناک کشیده میشوند میخواهد سخنبگوید و سنا درخواست او را با همهی آنکه او از ردهی مردمان پائینترست میپذیرد.</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"><span style="font-family: "tinos";">
</span>
</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";">Quod si tantus habet mentes et pectora terror,</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">ipsum obtestemur veniamque oremus ab ipso:</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">cedat, ius proprium regi patriaeque remittat.</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">Quid miseros totiens in aperta pericula cives</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">proicis, O Latio caput horum et causa malorum?</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">Nulla salus bello: pacem te poscimus omnes,</span><br />
<span style="font-family: "tinos";">Turne, simul pacis solum inviolabile pignus.</span></span></blockquote>
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">
</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">پروایم ده تا از بزرگواریاَت یاری بخواهم</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">که با این شکست، دیگر بیش از این به چالش پینگیری</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">و به کشور و پادشاهاَت مهربان باشی و بپذیری</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>و </span><span>با دشواری روز افزوناَت،</span> <span>بخت بر ما تیره مداری،</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">آیا برآن هستی که با ستیزهجوئیاَت مردم بیچارهی ما را ، به گذاری بیمناک درکشی؟</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اَیا تو، سرکرده و سرچشمهی همه دشواریِ لاتینها!</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">نبرد ما را چارهئی نخواهد بود. نه حتی یک آوا نیست مگر که برای جستارِ صلح</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>اَیا تورونوس! و نه هیچ کمتر از صلح! </span> </span></blockquote>
<div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
.</span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
</div>
<div>
<span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span>اما در شاهنامهی فردوسی، در داستان سهراب، هنگامی که کاوس شاه گیو را به نزد رستم میفرستد تا از او برای رویاروئی باسهراب یاری بخواهد. اما رستم در گفتوگو با گیو برآنست که نگرانی کاوس شاه زیاده از اندازه ست و همهی آنچه که در توران رخ داده ست رویدای چندان بزرگ و بیمناک نبوده است. اما در دربار کاوس نه رستم و نه هیچ یک از گردان پروای آزادی سخن ندارند. و چنین است که او خودکامانه به توس فرمان میدهد که رستم را؛ «</span></span><span style="font-family: tinos;">بگیر و ببر زنده بردارکن / وزو نیز با من مگردان سخن.</span><span style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">»</span><span><span style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> و همهی گردان خاموش و شگفتزده به رفتار شاه مینگرند. و تنها گیوست که آزردهگی خودرا بدون آنکه از رفتار شاه خردهگیری نماید، آشکار میکند. اما شاه «</span><span style="font-family: tinos;">برآشفت با گیو و با پیلتن / فرو ماند خیره همه انجمن</span><span style="font-family: tinos;">» . کاوس شاه به توس فرمان میدهد که گیو و رستم را به دار بیآویزد.</span></span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"><br /></span></span></div><div><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";">در این رویداد همانگونه که پیداست رستم نیز به راستی آزادی رایزنیئی بخردانه را ندارد و تنها واکنش او برآشفتن به خشمناکی و پرخاش است، زیرا از همان آغاز کاوس شاه نشان داده است که رویکرد خود را بدون رایزنی برگزیده است. </span></span></div><div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><div dir="ltr"><span style="font-family: tinos; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">بفرمود پس توس را شهریار،<span style="white-space: pre;"> </span> که:«رَو؛ هر دو را، زنده ، برکن به دار».</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">خود از جای برخاست کاوس کی؛<span style="white-space: pre;"> </span> برافروخت، بر سانِ آتش زِ نی.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">بشد توس و دستِ تهمتن گرفت؛<span style="white-space: pre;"> </span> -بدو مانده پرخاشجویان شگفت-</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">که از پیشِ کاوس بیرون بَرَد؛<span style="white-space: pre;"> </span> مگر کاندر آن تیزی، افسون برد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">تهمتن برآشفت با شهریار،<span style="white-space: pre;"> </span> که:«چندین مدار آتش، اندر کنار.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">همه کارَت از یکدگر بَتٌر است؛<span style="white-space: pre;"> </span> تو را شهریاری نه اندر خور است.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">تو سهراب را زنده بر دار کن؛<span style="white-space: pre;"> </span> بر آشوب و بدخواه را خوار کن.»</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">بزد، تند، یک دست بر دستِ توس؛<span style="white-space: pre;"> </span> تو گفتی، زپیلِ ژیان یافت کوس. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">ز بالا نگون اندر آمد به سر؛<span style="white-space: pre;"> </span> بر او کرد رستم به تندی، گذر.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">به در شد؛ بِخَشم اندر آمد به رخش؛ «منم- گفت:شیر اوژن تاجبخش!</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-family: tinos; font-size: large;">چه خشم آورَد؟شاهْ کاوس کیست؟<span style="white-space: pre;"> </span> چرا دست یازد به من؟ توس کیست؟</span></div><div dir="ltr"><span style="font-size: large;"><br /></span></div></div><div dir="ltr" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: left; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>از سوئی دیگر، کَسائیان</span> personage در نمایشنامههای شکسپیر همیشه چنان سخن میگویند که گویی میانایِ "آزادی سخن" از سزاواریهای بایسته و پذیرفتهشدهی جایگاه انسانی ست و این "میانا" آنچنان بر آنها آشکارست که نمیتواند به زیر هیچ گمان در آید. آزادی سخن برای همهی کسائیان با تلاش برای "آزرمداشت" به خود انسانی خویشتن پدید میآید. اما این آزادی آن نیست که هر چه که بخواهی توانی کرد که بل آنست که «آن بکنی که میباید کرد.» برای نمون درمکبث شکسپیر از زبان یک از کسائیها میگوید که او میباید در نبرد کشته میشد، چون او توانست بر سرنوشت، که در ریخت آن روسپیِ شورشی، به چالش با اوبرخاسته بود چیره شود. پس او در آنچه کرد که مایهی تباهیاَش شد گزینشی آزادانه داشت.</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: left; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">And Fortune, on his damnèd quarrel smiling, </span></blockquote><blockquote class="tr_bq" dir="ltr">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">Show'd like a rebel's whore. But all's too weak; </span></blockquote><blockquote class="tr_bq" dir="ltr">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">For brave Macbeth (well he deserves that name) </span></blockquote><blockquote class="tr_bq" dir="ltr">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">Disdaining Fortune, with his brandished steel, </span></blockquote><blockquote class="tr_bq" dir="ltr">
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">Which smoked with bloody execution, (1.2.16-20)</span></blockquote>
<span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">
</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">و بَخت، لبخند میزَند به آن ستیزهیِ نفرینین،</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>خویشتن را بنمایانید همچون روسپیِ شورشی، اما چه بس ناتوان؛</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>چرا که مکبثِ دلیر ( زیرا که او سزاوار این نام است)</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span> بیزار از بخت، با تیغی برافراشته،</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">که به دود آمد در رزمی خونین</span></blockquote><p> </p>
<div style="font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="color: #2b00fe; font-size: large;">مرزهای فرهنگی و دهنادین آزادی</span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif; font-size: large;">فرید نوین: باید این راهم گفتکه فرهنگ و دهنادهای آئینی و پیوندها و بستگیها گسترهی آزادی را مرزبندی میکنند. همانگونه که شکسپیر در هاملت نشان میدهد؛ آزادی بدون مرزتنها با مرگ در دسترس است. به باور هگل شکسپیر کَسائیهای نمایشنامه هایش را "هنرمندانی آزاده از خودِ خویشتن" میسازد. هگل مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: left; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large;">er macht sie durch das Bild, in welchem sie sich in theoretischer Anschauung objektiv wie ein Kunstwerk betrachten, selber zu freien Künstlern ihrer selbst und weiß uns dadurch</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">انگارهئی که آنها از خود درمییابند و خویشتن را به درباشیدن همانند یک کارهنری میبینند، او آنان را هنرمندانی آزاد از خودِ خویشتن میسازد.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">هَملت شاید بیش از هر کس دیگر در نمایشنامههای شکسپیر میکوشد تا خویشتنِ خود را با «خردورزی» بهراستی آزاد نماید.</span><span style="font-family: "tinos";"> او به خوبی درمییابد که آزادی در آن سوی کرانهی مرزی فرهنگ و دهناد است و دستیابی به آن دشوار. چنین می نماید که او برای کینخواهی از خون پدر آزادست، اما این که روان پدر او را به کشتن پادشاهِ بذهکار برمیانگیزاند از این آزادی میکاهد. او «میباید» گناهکار را کیفردهد. </span><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">سرنوشت در ریختِ روانِ پدرش بر او هویدا میشود و از او میخواهد که با کشتن برادرش کلادیوس، که اورا کشته و با همسر وی، که مادر هَملت است، همسری نموده، از او کین بگیرد. هاملت میباید میان فرمان سرنوشت و آزادی یکی را برگزیند. </span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"><br /></span>
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">او با سربهفرمانی از سرنوشت، آزادی خود را در گزینش "آنچه که میخواهد بکند" از دست خواهد داد. و اگر پادشاه را نکشد و از فرمانِ روان پدر، یا دستِ سرنوشت، پیروی ننماید نه تنها به نهادها و پیوندهای پدر و پسری پشت کرده است، که بل به ستمگری پروا داده است که از کیفر بگریزد.</span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"><br /></span>
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">اما هاملت چنان در بندِ ساختارهای فرهنگی و دهنادی و آيینیِ زندگی گرفتار ست که</span><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"> خویشتن را گاه همچون بردهئی کشتگر و گاه همهی دانمارک را همچون زندانی برای خویش درمییابد: "دانمارک یک زندان است" Denmark is a prison و یا" آه، من هیچ نیستم مگر برده ئی کشتگر و پَست! " O, what a rogue and peasant slave am I</span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"> </span><br />
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">ساختار اندیشهیِ هاملت به آوند دانشجوی خردورزی پیاپی او را با پرسش در باره مرگ روبرو مینماید. تا آنجا که در سخنگفتنی باخود زیر آوند "بودن یا نبودن" تا آنجا به پیش میرود که در بارهی مرگ میگوید: "کامیابیئی که به شورپارسائی میباید آرزو نمود. مردن، خوابیدن" a consummation Devoutly to be wished. To die, to sleep . او میداند که اگر «بودن» را برگزیند «آزادی» را در فاجعه زندگی از دست خواهد داد و این تنها در کشتن کلادیوس نیست.</span></span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;"></span></div><blockquote><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;">چراکه کدامین کس ست که بربتابد،تازیانههای آزار و سرکوب زمان را </span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;">ناروائی ستمگر را، خودپسندی گردنفرازان را</span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;">سوزندهگی عشقهای نافرجام و بیداد دادرسان را</span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;">نابهکاری دیوانیان و نکوهشجوئی بیهمهچیزان را </span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, times new roman, times, serif; font-size: large;">از شایستهگی شکیبایان، </span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">هنگامیکه میتوان بادشنهئی برهنه خود حساب پاککرد؟ کدامین کس تواند این بار گران بربتابد<span style="color: black; font-family: Tinos;"> </span></span></span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;"></div></blockquote><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;">هنگامیکه او پلونیوس پدر افلیا را که در پس پرده پنهان شده، به گمان اینکه کلادیوس است، میکشد. کلادیوس به همسرش، مادر هملت، میگوید: "آزادی او سرشار از بیمداد برای همهی ماست، برای خود تو، برای همه" His liberty is full of threats to all; / To you yourself to us, to every one اما این آزادی که کلادیوس از آن سخن میگوید همان آزادیی نیست که هملت در پی آنست. هملت آزادی را در مرگی میبیند که بتواند همهی حسابها را پاک کند. همانگونه که هگل مینویسد اگرچه "چنین مینماید که مرگ هَملت در پیشآمدی رخ میدهد، که در برآیند جابهجا شدن شمشیرها در نبردش با لائرتیس ست" اما بهراستی این مرگ ژرفترین آرزوی او را برآورده میکند و از این روی، بهانهئی درونی است که شورِ شگفت او را برای مرگ خرسند میدارد و رهایی و راهچارهئی میشود در پایان نمایشنامه . مرگ برای هملت فاجعه نیست زیرا همانگونه که هگل میگوید "مرگ از آغاز در پسزمینهی پندار هملت دراز کشیده است" و "دانههایشن زمان او را خشنود نمیدارند." بیگمان «خردورزی» برایرسیدن به «آزادی» همواره هزینهئی سنگین در بردارد.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; text-transform: none; vertical-align: baseline; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">بندهای آزادیِ هاملت با بندهای آزادی ادیپ همانند است. ادیپِ سوفوکل نیز همچون هاملت در بند سر نوشتی شوم گرفتارست. او که از پیامآوران شنیده است که پدر خویش را خواهد کشت و با مادرخود همبستر خواهدشد همانند همهی قهرمانهای تراژدیهای یونان راه چارهئی به جز پذیرفتنِ سرنوشتِ بهناگزیر خود را ندارد. او در راه بازگشت پیروزمندانهاش از نبرد با اسفینکس به شهرِ تِب پدرِ خویش را که براو چون رهگذری ناشناس پدیدار میشود میکشد و چون به شهرِ تِب بازمیگردد شهروندان، بهنشانهیِ سپاس از پیروزی او، شهبانوی شهر را به او ارمغان میکنند؛ و او نادانسته از اینکه او مادرش میباشد، با او همبستری میکند. تنها آزادیِ گزینش برای ادیپ در چالش با سرنوشتاش فریادی پر از خشم است که ؛" آه پروردگارا، همان شد که میباید میشد، هلا روشنایی بگذار که این آخرین بار باشد که بر من پدیدار میآیی!" وسپس با دستان خویش خود را نابینا میکند. آزادی او در رویاروئی با سرنوشت با نابینایی او به دست میآید.</span></span></div><div style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">نکتهئی را که میخواهم برسانم ایناست که آزادی، چه آزادی سخن، و چه آزادی رفتار، اندیشارهائی پیچیده هستند که با چگونهگی خردورزی و فرهنگ بستهگی دارند. هنگامیکه نابخردانه، به نادانی و کورکورانه خواستارآزادی میشویم گفتهی مادام رولاند را به هنگام رفتن به پای گیوتین میباید به یاد بیآوریم که گفت: "هان آزادی! چه جنایتها که به نام تو کرده نمیشود."</span></span></div><div dir="ltr" style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif; text-align: left;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> O Liberté, que de crimes on commet en ton nom!</span></span></div><div dir="ltr" style="color: #333333; font-family: georgia, cambria, "times new roman", times, serif; text-align: left;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
</div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="color: black; font-family: "tinos"; font-size: large; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"> </span><span style="font-family: "tinos"; font-size: large;">گیتی نوین: با همهی این که به راستی چگونهگی پیشآمدها، که شاید بتوان نام آنرا سرنوشت گذاشت تا اندازهزیادی گسترهی آزادی ما را تنگ مینمایند، اما همیشه در آنگسترهی بسته هم آزادی گزینش میان درست و نادرست هست. این پیوند میان «زبان» و «خرد» ست که اندیشار «آزادی» و میانای آن را آشکار میکند. همان گونه که بریژیت نرلیخ Brigitte Nerlich مینویسد:</span></div>
</div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">زبان La langue با سخن parole آفریده و دگرگون میشود و این در هنگامی ست که سخن به آوند یک کنشِ تودهئیک به کارکرد با زبان میپردازد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div dir="rtl" style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; margin-bottom: 16px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"> برای</span><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"> هگل</span><span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif;"> این گونه آزادی را با برفرازشدن به اَبَرفرهیختهگی و مَنشوَری در شکوفایی ناگهانی و کوتاه ژولیت میتوان دید. ژولیت در آغاز نمایشنامه دخترک نوجوانی است که "با همهی ساده انگاریاَش ... نگاهی دزدانه به پیراموناَش در جهان میافکند که گویی این تماشای نمایشی است از روزنهی یک شهرفرنگ" اما به ناگهان آزادی او با فداشدن برای شیدائیاش پدیدار میشود. هگل مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="color: #333333; font-family: "georgia" , "cambria" , "times new roman" , "times" , serif; font-size: large;">ما همهی گسترشِ پردلی او ، دلفریبیهایاَش، چارهجوییهایاَش، و توان آنکه همهچیزش را در برابر دشوارترین ستمها فدا کند ، تا اینک که همچون گلسرخی در اوجِ شکوفایی، هنگامیکه همهی گلبرگهایاَش باز شدهاند، همچون فوارهیِ افشانی از ژرفاترین خاستگاهِ پاک روان، که از آن پیشتر هیچ دگرگونیِ درونی، ریختگیری و روئیدنی نمیبود، و اینک به آوند فرآوردهئی بیدرنگ از یک شیدایی تکتا به گستره میآید، ناشناخته بهخود در زیبائی آکندهاَش و نیرویاَش، به برونتراویده از آنچه که تاکنون روانی به خود بسته بود. این پرتوی است که با آذرخشی فروزان شده است ، یک غنچه، که تنها هم اینک با شیدایی آشنا شده است، که به ناگهان سرشار از شکوفایی پدیدار شده است، اما هرچه به تندتر باز شود، به تندتر میپژمرد وگلبرگهایش خواهند ریخت. </span></blockquote>
<span style="background-color: transparent; font-family: "tinos"; font-size: large;"> ژولیت در تکاپو برای پاسداری از عشق خود آزادانه به جستجوی چاره برمیخیزد. و تنها هنگامی چارهی مرگ را برمیگزیند که پیشآمدها بر او چیره میشوند. به باورِ نرلیخ زبانشناختی نمیتواند "سخن" را در ناوابستهگیاَش به "زبان" بررسی نمایند و به همچنین نیز نمیتواند کارکرد زبانی را بدون بررسی سخن پدیداری دهد. و در راستایی که این دو دیدگاه باهم هممرز میشوند دشواری "کیستی" identity نمایان میشود. در نوشتهی هگل دربارهی ژولیت ما نیاز به آن داریم که کیستیهای خانوادههای رومئو و ژولیت را که با یکدگر در ستیزه و چالشاَند بدانیم و همچنین بدانیم که چرا ژولیت خود را آزادانه میکشد. و این همه در پیوند فرهنگ و سخن پدیدار میشود.</span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;">برای دریافت شیوهی رسانیدن اندیشار آزادی از نگاه ساوسر چنین انگار کنید که خانمِ الف می خواهد به خانمِ ب از آزادی هملت گزارش بدهد که؛ "هملت با شمشیرِ لائرتیس کشته میشود و به آزادیِ دلخواهاَش دست مییابد". اگر که خانمِ ب پیوندهای "نشانه شده" مانند "شمشیر لائرتیس"، به همراه "نشانههای" زبانی یا دو واژهی "شمشیر" و "لائرتیس" را بیدرنگ و همزمان دربییابد. در جهانِ ساسور اینک یک "همدریافتهگی" تازه آفریده شده ست. اما اگر خانمِ ب نداند که "شمشیر لائرتیس" چیست درآن روی، هیچ «همدریافتهگیئی» آفریده نشده است، چرا که در اینجا "همدریافتهگی" نیاز به گفتوشنود بیشتری میان دو سوی گفتوگو دارد. در این گفتوشنود، نشانههای دیگری درپیرامون ساختار سخن میباید بهکار بردهشود. برای نمون، خانم الف، میباید چنین آشنایی بدهد که "شمشیرِ لائرتیس" مانند شمشیرِ هملت است ولی شمشیری ست که از پیش زهر آگین شده است. و لائرتیس برادر اُفیلیا، نامزد هملت، است. خانمِ ب در اینک انگارهئی در پندار خویش از این نشانهها میسازد که فرجام آن «همدریافتهگی» خواهدبود و این نشان آن است که آن "نشان شده" رسیده و دریافته شده است. به کوتاه سخن، شهروندان پیش از آن که به شعاردادن برای آزادی بپردازند نیاز به آفرینش یک "همدریافتهگی" از آزادی دارند. </span></div><div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><span style="font-size: large;"> «همدریافتهگی» در "سخن" و همدریافتهگی در "زبان" میباید یکدگر را پشتیبانی کنند. و در سخن پیوسته داوریئی دربارهی همدریافتهگیها روی میدهد و هر بخشِ "سخن" بهراستی آشکاریدادن به همدریافتهگیها ست. </span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">همانسان که ساسور میگوید، میان واژه و چیزی که در جهان برون از ما برای خود "درباشیدن" است </span><span style="font-size: large;">هیچ پیوندی</span><span style="font-size: large;"> نیست. واژهی بَره در زبان فرانسه mouton که هم یک خوراک ست و هم یک گوسفند درانگلیسی sheep است که در آن زبان هم به میانای یک گوسفند ست و هم یک کشتی. همچنین واژههای شناختن </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">c</span>onnaitre و دانستن savoir در زبان فرانسه در برگردان به انگلیسی تنها با یک واژه ی to know رسانه میشوند. پس واژهها تنها برچسبهائی هستند مندرآورده-- به باورِ ساوسر پیوندِ زبان با جهانِ بیرون از بیننده، پیوندی ساختهگی و "مندرآورده" ست که بر بنیانِ پذیرش میان افراد یک گروه ساخته شده است. اگر من وشما بخواهیم که گربه را "هبرگ" بخوانیم، آنگاه این هبرگ همسایه است که با سر و صدایش خواب از چشمانمان میرباید و گفتوگو دربارهی هبرگ برای ما دارای میانا میشود. این واژه برای ما دونفر، و کسان دیگری که این واژه را بپذیرند، میتواند آگاهیهای تازهئی هم پدید آورد برای نمون من میتوانم بشما آگهی بدهم که هبرگ همسایه زائیده ست واین آگاهی هیچ ناهمانندی ندارد با اینکه بگویم؛ گربهی همسایه زایيده ست. به گفتهی ژولیت در شکسپیر، یک رز با هر نام دیگری یک رزست. ساوسر میگوید این پیوندها و بستهگیهای زبانی را میتوان همگاهانه synchronique و بدون نیاز به بررسیئی از-گاه-به-گاهانه diachronique در پیوند با تاریخ و زمانهای دیگر دریافت نمود. نکته اینست که سخن گفتن دربارهی «آزادی» بدون آفرینش «همدریافتهگیئی» دربارهی «آزادی» درگیری در روندی گوالین یاوهپردازانهست.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">به هر روی، نگرش ساسور پایههای خردورزی ساختارگرایی structuralism را برپاداشتهست و برخردورزانی مانند فوکو و دریدا هنایش بسیار نهاده ست. ساختارگرایان میکوشند در زیر پدیدههای همتودهئیک مانند زبان، باورها و یا افسانهها، از ساختارِ نهفته در ژرفای گوال پرده بردارند . باید به یاد سپرد که سخن و انگار کانهایی هستند "میانا ساز" برای فرهنگ، که در گوالیدن همتودهها دربارهی باورها و یادمانهای همبهر شدهی تاریخیشان و پیوندها و همبستهگیهایشان پیشانگارههای "راستی" کاربردی را فراهم مینمایند.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">اینکه چرا درگوالیدنی دربارهی نووایی از زبانشناختی و ساختارگرائی سخن میگوییم، از اینرو ست که اندیشار "همبافتهگیِ" contextualism </span><span style="font-size: large;">ویتگنشتاین Wittgenstein را که</span><span style="font-size: large;"> شاید یکی از مهینترین اندیشارهای خردورزی در سدهی بیستم در بارهی دریافتِ میانا ست، بشکافیم. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div class="separator" style="clear: both; margin: 0px; text-align: center;">
</div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgutkQQNFkcwpKocLz0cKF5_qgXlCFa-vbK6gyObxMy2BhaATwqZWGwUueCjPjLjEPMH0T7r9Zmw_6cPQc8u29rS2Kcc0ubdbsF6BMWB3RBqsQaJiNAp5AmZiyIHgS21VTXDlTin7r7gQ/s1600/a.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgutkQQNFkcwpKocLz0cKF5_qgXlCFa-vbK6gyObxMy2BhaATwqZWGwUueCjPjLjEPMH0T7r9Zmw_6cPQc8u29rS2Kcc0ubdbsF6BMWB3RBqsQaJiNAp5AmZiyIHgS21VTXDlTin7r7gQ/s1600/a.png" style="cursor: move;" width="249" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">لودویک ویگتنشتاین</span></td></tr>
</tbody></table>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>فرید نوین - بله هنرمندان برداشتهای ویژهی خودرا از کارهای ویتگنشتاین دارند. اما دغدغهی او پیش از هرچیز، چه در کارهای نخستیناَش و چه درکارهای پایانیاَش، این بودکه کرانههای زبان را آشکاری بدهد. او مانند مولانا به این برآیند میرسد که دشواریهای هژیریک (اخلاق) و کیشی را با خردورزی نمیتوان آشکاری داد زیرا که این دشواریها در بیرون از مرزهای زبان هستند. اینها پیمانها و بروندهائی هستند که شهروندان در گوالیدن باهم باید آنها را برپا بدارند و بپردازند.</span><br />
<span><br /></span><span>چنینست که ویگتنشتاین خردورزی "چرخش زبانشناختی" linguistic turn را برای دریافت جهان به ما میشناساند، زیرا که تا پیش از او جهان به آوند "درباشهئی" گرفته میشد که در بیرون از پیکر ما «هستن» داشت و ما آنرا تنها میباید که در «درباشیدناَش» بررسی کنیم و دریابیم. اما "چرخش زبانشناختی" ویتگنشتاین این باور را واژگون ساخت. در خردورزی او "جهان" را تنها در روالی به میانجی زبان، میتوان بررسی نمود. یا بهسخنی دیگر، جهان تنها در گوال discourse هستی پیدا میکند. و هیچ راستی و رویداد و رویکردی در بیرون از گوالیدن وجود ندارد. بنابرین بررسی رویکردِ در «درباشهگی» و هستن جهان بدون درگیری در گوالیدن شدنی نیست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>اندیشار "بازی زبان" 'language game’ در خردورزی ویتگنشتاین بر این پایه است که جهانِ همتودهئیک (اجتماعی)، در کارکردهایِ گوناگون زبانی پدیدار میشود و هرکدام ازین کارکردهایِ زبانی، از باوندها (قواعد) و دستورات ويژهیِ خود پیروی مینمایند که در پیوند و وابستهگی به زمینههای آن کارکردها میباشند. این پیروی از دستورها و باوندها در هر کارکرد زبانی ، همانند پیروی از دستورهای بازی شطرنج است که در آن میانای هر گفته مانند جنبش هر مهره تنها در همهگی دیسهی بازی نمایان میشود. و هر «جمله» بهخودی خود هیچ میانایی (معنایی) ندارد. و چنین است که "بازی زبان" پدیدار میشود. که در آن میانای گفتهی گوینده تنها با در دید گرفتن همهی متن گفتار که دربرگیر الگو و دیسهی گوینده در این بازیست پدیدار میشود.</span></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">در این پیوند، رودولف کارناپ از خردورزان همراه با ویتگنشتاین و کارل پاپر در انجمن وین مینویسد؛ که به سختگیرانهترین رویکرد میباید این را پذیرفت که گفتههای فراهستیانه statements of metaphysics بیمیانا (بیمعنی) هستند. به باور او یک گفته یا پرسش را میتوان بیمیانا گرفت اگر که به آکندهگی پرسیدن یا گفتن آن گفته سترون و نازا باشد، بدانسان که از آن هیچ آگاهیئی به بار نیاید. برای نمون، این پرسیدنی بیمیانا خواهد بود اگر که به پرسیم "میانگین وزن اهالی وین که شمارهی تلفنشان به ۳ پایان مییابد چیست؟" و یا گفتهئی که به آشکاری نادرست است مانند آنکه بگوییم " در ۱۹۱۰ جمعیت وین ۱۰ نفر بود." و یا که گفتهئی که نه تنها به آزمود نادرست است که بل همچنین به خرد. مانند گفتهئی ناسازگار که میگوید: "آقای الف و آقای ب هرکدام از دیگری یکسال پیرترند." به باور او اینگونه گفتهها اگرچه بامیانا مینمایند ولی بهراستی یاوه یا نادرستند، زیرا همانگونه که ویتگنشتاین باور داشت تنها گفتههائی بامیانا هستند که میتوان آنها را به درست و یا نادرست و یا که به بارآور و سترون بخشبندی نمود. او اینگونه گفتهها را پرتگویی میخواند و میگوید گفتههای فراهستیانه همه پرتگوییاند.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">بسیاری از آریئيکگرایان positivist برآنهستند که ویتگنشتاین در کتاباش «تراکتوس» Tractatus این اندیشار را برپای نهاد که گفتههای بامیانا تنها آن گفتههایی هستند که میتوان درستی یا نادرستیشان را در سنجه با گیته (طبیعت) شناسایی نمود. در تراکتوس ویتگنشتاین دشواری پیوندهای سه اندیشار "جهان" ، "اندیشه" و "زبان" را بررسی و آنگونه که خود داوش مینماید “چاره” solution میکند، چارهئی که بر خرد و چگونهگی بازنمایی representation استوارست . در ین چارچوب اندیشار جهان بازنمودار شده در اندیشه ست که خود پیشگزارهئی از نودش و احساس است چراکه هم جهان و هم اندیشه و هم پیشگزاره هرسه ریخت بخردانهئی یکسان دارند. از اینروست که اندیشه و پیشگزاره میتوانند تصویر و نگارهی «راستیکها» facts باشند. جهان به باور ویتگنشتاین گردآوردهئی ست از راستیکها؛ که از انگارهی فیزیکی «جهانِ ساختهشده از انبوه درباشیدنها» ، که از ذرهها یا اتمها ساخته شدهاند، بس دگرسان است. جهان «راستیکها» در نخست چند و چون رویکردها هستند و در دودیگر چند و چون آمیختهگی "درباشیدنها "میباشند.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>به باور ویتگنشتاین از آنجا که پیشگزارهها تنها گزارشی از «راستیکهای جهان» هستند، دارای هیچگونه ارزشی برای آگاهی نیستند. پیشگزارهیِ اینکه «شیر جانوری درنده ست،» به خودی خود دارای هیچ ارزشی نیست. راستیکها تنها راستیکاند . آن یکی شیرست کادم میخورد وین یک شیرست کادم می خورد. همهی آنچه که میانا دارد همه ی آنچه که برای آدمی ارزشمندست میباید در جایی دیگر باشد. </span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><div dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">ویتگنشتاین </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">با پافشاری خود به ریختی زیباشناختی در "ریختِ نمایانکردن" و خردورزی جهانبینانه، " شیوهئی که ما به چیزها می نگریم... Weltanschauung" بر آنست که «سخن را "پدیدارانه" می باید گفت»، و شناسهی او از کارکرد «پدیدارندهگی»، شناسهئی در نووایی زیباشناختی aesthetic modernism ست که با نمایاندن انگارهئی از یک پدیده یا کارکرد، شیوهئی نو در دیدن، جهان را در انگار برمیانگیزاند. او مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">خاستگاه ریشهئی ناتوانیِ ما از دریافتن دراینست که ما دیدگاهی فرمانفرمایانه برای کاربرد واژههامان نداریم. - دستور زبان ما نابرخوردار از این گونه پدیداردهندگی ست. نمایانی پدیدارانه تنها آنگونه دریافتن را فراهم میسازد که در بر گیرِ "دیدنِ پیوندها" ست.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;">اندیشارِ یک «نمایانی پدیدارکننده» از نشانمندیئی بنیانی برای ما برخوردارست، چون ریخت گزارشی را که میدهیم آشکار میکند، شیوهیی که به چیزها مینگریم (آیا این یک جهانبینی Weltanschauung است؟)</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">ویتگنشتاین به جای اندیشارهای پیشرفت تاریخ و یا دگرگونی و پیشرفت فرهنگ اندیشار «نمایانی پدیدارانه» را به پیش مینهد. چراکه اندیشار «پیشرفت تاریخی» این پیش انگارهی بخردانهی نادرست را به همراه دارد که بر تاریخ تنها این راه گشوده بوده</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> و این تنها راهی بوده است که دگرگونیهای کارکردهای فرهنگی در هر کجا و هر زمان و هرپیشینه میتوانست در راهروی آن روانه بشود. او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="font-family: Tinos;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">آشکاری دادن تاریخی به آوند پیشگزارهی </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">hypothesis </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> پیشرفت، تنها یکی از راهها برای سازمان دادن دادههای آماری - یافتن چکیدهیی از پیوندهاست. به همان اندازه هم شدنی است که دادهها را در پیوند بایکدگر دید و آنهارا در ریخت یک انگارهی همهدربرگیر بدون نهادن آنها در یک پیشگزاره در بارهی پیشروی زمانی دریافت نمود. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
<span> از اینرو ست که همان گونه که فوکو میگوید دالان تاریخ گذاری برای پیشرفت یکسویه نیست و هر «اکنون» در تاریخ با پیوندهای بروندها و باوندهای فرهنگی و باورها درآن دم نمایان میشوند. یک زبان بخردانه تنها با آنچه که "راست" است سر و کار دارد. گفتهئی در بارهی داوری زیباشناختی، برای نمون اینکه زیبایی چیست و یا داوری در بارهی اینکه منش نیک کدامست در زبانی بخردانه شدنی نیست چراکه انگارههای منش نیک و زیبایی دراندیشه نیست. زیبایی یا منش «راستیک» fact نیستند، آنها به پسند کسان وابستهاند.</span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>میتوان پیشگذارهئی داشت که برای نمون این چیز یک درخت ست زیرا که انگارهی درخت در جهان هست. ولی نمیتوان گفت این زیباست. زیرا که لیلی را میباید از دید مجنون نگریست. چنین ست که حتی گفتههای تراکتوس هم بیمیانا و بی هودهاند. گفتهی رازآلود پایانی ویتگنشتاین در تراکتوس میگوید:</span></span></div>
</div>
<blockquote dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">Nicht wie die Welt ist, ist das Mystische, sondern dass sie ist</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">گفتهئی که بهسادگی به فارسی یا انگلیسس در خور برگرداندن نیست . برگردان آن به فارسی چیزی است مانند: </span><span style="font-size: large;"></span></div>
</div>
<blockquote dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">رازگونی جهان نه از چگونگی جهان ست، ، که بل درهمچنینی ست</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">برگردان انگلیسی این گفته را چنین برگردان نمودهاند:</span></div>
</div>
<blockquote dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">در آنجا که سخنی برای گفتن نیست ، میباید خاموش ماند</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">ویتگن اشتاین در نامهئی که برای لودویگ فن فیشر ویراستار شرکت چاپ کتاب در برنر نوشته ست شاید میانای این گفتهاش را چنین آشکارا کرده ست او مینویسد: </span></div>
</div>
<blockquote dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">پیام ریشهئی این کتاب گوالی هژیریک (اخلاقی)ست. پس خواستهام که بنویسم که: کار من دربرگیر دو بخش ست: بخشی که دراینجا نموده شده به افزودهی همهی آنچه که من ننوشتهام، و به ریزبینی این دومین بخشست که بسیار مهین است. کتاب من مرزهای سپهر هژیرش را، چنانکه گویی از درون، به نگاره میکشد و من سرآسودهام که این تنها راه نگاره کردن این مرزهاست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span>پس اگرچه دومین بخش کتاب از نگاه خردورزی بسار مهینست وینگتنشتاین در بارهاش چیزی نمینویسد و خاموش میماند، زیرا که در بارهی دشواریها و چگونهگیهای فراهستی هیچ نمیدانیم و هرچه بگوییم بیمیانا و یاوهست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به هر روی، به باور او چند و چونی رویکردها می توانند گشتهشده actual باشند ویا شدنی possible که همهی شدهگی و راستاَستی reality را دربرمیگیرند. جهان به باریکسنجی و برهستهگی همهی آن چند وچون بودن در هستن است. در چارچوب اندیشار ویتگنشتاین چندوچونی هستی به گونهی انگار و نگارهئی بهدرون پندار و اندیشیدن میشوند و سپس به زبان برگردان میگردند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>چنینست که به باور او همه پیشگزارهها و اندیشه</span></span><span style="font-size: large;"><span>ها نگارههایی بیش نیستند. او میگوید: “ نگاره الگوی </span><span>راستاَستی</span><span> و شدهگی ست“. </span><span>راستاَستی</span><span> جهان هیچ نیست مگر چینشی از این نگارهها. در این چارچوب اندیشار ویتگنشتاین جوان برآنست که درستی یا نادرستی یک گفته را میتوان با همتراز نمودن نگارههای گفته و جهان به سنجش کشید. وتنها </span><span>گفته</span><span>هایی بامیانا هستند که نخست بتوان نگارههایشان را با نگارههای جهان سنجید و دو دیگر آنکه آن نگارها با نگارههای جهان میباید یکسان باشند. و این روش و شیوهی دانش ست برای پذیرفتن یا نپذیرفتن یک پیشگزاره Hypothesis.</span></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>هرچند، سالها در پساتر، ویگتنشتاین در بازنگری بینشهای جوانی خویش اینگونه سنجیدن را در دانشهای همتودهئیک و فرهنگیِ نادرست خواند. او در بازنگری خویش به این باور رسید که آدمی دستگاهی برای بهکاربرد شیوهی «همانندسنجی» induction که در پژوهشهای دانش بهکار برده میشود نیست. ومیانا با شیوهی «راستیآزمائی» verification که دردانش برای استواری دادن به یک پیشگزاره به کارگرفته میشود یافت مینشود. آموختن با از بر کردن و به یاد سپردن شدنی نمیشود. زیرا که دردل آدمی نهاد دانش و بنیانهای باور ازپیش بهگونهی "لولای پیشگزارهها" hinge propositions داده شده ست. واین نزدیک به همان نگرشی ست که نوام چامسکی به آن باور دارد. چنین باورهایی دیگر با شیوهها و اندازهای راستسنجی در دانش هماهنگ نیست. او مانند پاپر و گودل به این برآیندها میرسد که: </span><br />
<br />
</span><ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;">یک: نمی توان هیچ زبان دانشی یافت که ازسردرگمی کاربرد زبان روزمره درپناه باشد. </span></li>
<li><span style="font-size: large;">دوم: ما پیش از انکه درستی یا نادرستی یک گفته را به سنجه بگیریم میبایست میانای آن گفته را بدانیم. </span></li>
</ul>
<span style="font-size: large;">بهگفتهی او میانای این برآیندگیریها آنست که میانای یک گفته در کاربرد آن در "بازیهای زبان" آشکار میشود. همه این گمانهزنیها بر بنیان این باورند که ما نمیتوانیم بر درستی </span><span style="font-size: large;">“ لولای پیشگزاره ها” گمان کنیم.</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span> همانگونه که گفتیم </span><span><span>زبان </span>در نگرش نگارهئی ویتگنشتاین جوان به درستی میتواند نگارهی دریافتشده در پندار را از چندوچونی جهان نمایان سازد . اما او این نگرش را در سالهای میانسالی تا پایان زندگیاش رها نمود، چراکه اگر هیچ پیشگزارهیی از پیوندهای ریزهها درباشیدن نمیتواند آئینهئی در برابر جهان باشد دیگر زبان هم نمیتوانست به هیچگونه آئینهئی در برابر جهان باشد. </span><br />
<span><br /></span><span>نگرشهایی مانند «</span><span>همسازهگی با راستیکها» correspondence with facts که بر پایه آن «راستی» میباید با «راستیکها» همسازگارباشد، هم کمکی برای نشان دادن راستی در جهان نیستند. به هراندازه که تلاش کنیم هیچ پیوند همسازهگی زبان با گیته (طبیعت) شدنی نیست. چراکه ما در بند باوندهای زبان گرفتاریم. هیچگونه «بازی زبان»، و هم از میانشان زبان دانش، توانائی آن را ندارد که مارا ازاین دشواری رهائی دهد و «راستی» را به ما بنمایاند. اگرچه دانش میتواند برای ما بازیچههای تازهئی برای «بازیزبان» بیآفریند </span><span> و زندگی مارا آسودهتر و رنگینتر نماید ولی هرگز نمیتواندپاسخگوی اندوه و نگرانی انسان در کیهانی تاریک و خاموش باشد. پوچی تلاش سیزیفوس سرنوشت جاودانه ماست. </span></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین - شاید درینجا بههوده باشد که به خردهگیری زبانشناختی گادامر از نگرش ویگتنشتاین پرخیدهئی به کوتاهی داشته باشیم چراکه نگرش پراویدائیک </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">hermeneutics</span> اویکی از پرهنایشترین نگرشهای پژوهش در دانشهای همتودهئیک ست که در گفتوگوی دیگری به ریزهکاوی به آن خواهیم پرداخت . اما در اینجا به این اندازه بس میکنیم که بگوئیم در بینش گادامر «میانا» بروند ریشهئی هستیشناختی </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">ontological condition</span> برای زندگی همتودهئیک ست که در پیش از هستی هرکس هستن دارد. این «میانا» ست که در چارچوبی همتودهئیک انگارههای هرکس را از خود و از دیگران شناسایی میدهد. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">پراویدائیکگرائی (تفسیرگرائی) گادامر در هماهنگی با اندیشار </span><span style="font-size: large;">"چرخش زبانشناختی" linguistic turn ویتگنشتاین بر آنست که پیش از آنکه بتوانیم در زبان از همتودهگی «سخن» بگوییم چیزی به نام همتودهگی نخواهد بود. این چیستی تاریخی زبانست -- یا به گفتهئی دیگر این در افق پراویدائیکگرائی ست که رسانهگی زبانشناختی را در تاریخ ساخته ست واین افق که گادامر آنرا پیشینه </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">tradition </span>میخواند بروندهای دریافتن جهان را فراهم میآورد. پیشینه در زبان با انبوههئی کلان از نمادهایش، به </span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">حس و نودش ما دربارهی راستیهای همتودهگی</span></span> ریخت</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"> میدهد. واین ریختها </span></span><span style="font-size: large;"> چشم انداز تاریخی کلانی را ارفرهنگ برما برمیگشاید. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: right; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><span>چنین ست که گادامر پندارهی ویتگنشتاین از بازی زبان را که در آن "رفتارِ کلانِ همتودهئیک" نادیده انگاشته شده است راچندان پربهره نمییابد. زیرا در چشمانداز تنگ وباریکی، که به بررسی هنایش زبان در رفتار هر انسان میپردازد، ما دریافتی از فرهنگ و رفتار همتودهگی نخواهیم داشت. زیرا رفتار هرکس ویژه به خود او و دگرگون از رفتارهای دیگرانست و تنها در چشمانداز گسترده و کلان است که رفتارهمتودهگی پدیدار میشود..</span><br />
<span><br /></span>
<span> هر همتودهگی در پیشینهی فرهنگی خویش جهان را بهگونهئی که برایاَش هست نگاره میکند . زیراکه هم «همتودهگی» و هم «جهان» هر دو هستنهائی همسان در زبان دارند و براین پایه آیینههایی هستند در برابر یکدیگر. در همین روی، دریافت زبان در چارچوب ساختار گستردهی تاریخیاَش برداشت پدیدهشناختی را از فرهنگ </span><span>به چالش میکشد زیرا که پدیدهشناختی فرهنگ را انباشتهئی از کارهای پراویدائیک (تفسیری) کنشگرانه برداشت میکند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>برپایهی گوال گادامر «زبان» بس گستردهتر و پر گنجایشتر از فرهنگ ست، زیرا که نه تنها فرهنگ به یاریِ زبان در درازای زمان </span><span>رسانه میشود، </span><span>که بل همه چیزهای دیگر به شایانی با یاری زبان شناسائی میشوند . او این گنجایش فراوان زبان را با پراویدائیکگرائی فراهم میآورد زیر به راستی شناخت ما از هر پدیده ویدایش (تفسیر) ماست از آن پدیده، و پندارههای فرهنگ در ماورای مرزهای پهنهئی ست که میاناهای واژه ها درون آن هستند. به سخنی دیگر پراویدائیک، میاناهای گستردهتری را در برون از یک واژهنامه فراهم میآورد . در این پراویدائیکگرائی ست که گستردهگی اندیشارها فراتر از زبان در فرهنگ پذیرفته شده ست. نمونه ئی از این پراویدائیک را ما در منطقالطیر عطار میبینیم که «بازی زبان» هدهد یا طوطی و یا پرندهگان دیگر هر کدام به تنهایی برای دریافت جهان سیمرغ ناتوانند. گادامر میگوید اما بازی زبان سیمرغ ناتوان نیست زیراکه جهان خود سیمرغست. </span></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">فرید نوین - پس برای گادامر آن ابزار شناختن جهان که شما به گیرنده رادیو و یا تلویزیون هماننداَش کردید پراویدائیک ست. ولی ویدایش خود بهتنهایی ابزار نیست، ویدایش گفتوشنودی ست که میان ویدایشگر و پیشینههای فرهنگی روی میدهد تا پراویدائیک پدیدار شود. ما همه برای رسیدن به رسیدنگاه نیاز به داشتن نقشهی راه هستیم. اما نقشهی راه همهی کوچه و پسکوچهها را نشان نمیدهد. نقشه ویدایشی از راستی شهر است. اگر که چنین بود که نقشه همه چیز شهر را نشان میداد همه باهودگی را از دست میداد و پیدا کردن راه سختتر میشد. نقشه، شهر را و راههایش را سادهتر میکند و چنین ست که ما ایستگاه رسیدنمان را به کمک آن زودتر مییابیم. در اقتصاد نقشه الگوهای ریاضی ما هستند که رفتار اوبارکننده و فرآوردسازنده را در بازار با معادلات همزمان برایمان ساده میکنند. این همان داستان فیل مولاناست. ما نمی توانیم رفتار یک اقتصاد را تنها با بررسی یک معادله بررسی کنیم. </span></div>
</div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: center; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
<div style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; margin: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<span style="font-size: large;"></span></div>
<table align="center" style="color: black; font-family: tinos; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;"><tbody>
<tr align="center"><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
پیل اندر خانه تاریک بود</span></div>
</td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
عرضه را آورده بودندش هنود</span></div>
</td></tr>
<tr align="center"><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
اندر آن ظلمت همی شد هر کسی</span></div>
</td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
از برای دیدنش مردم بسی</span></div>
</td></tr>
<tr align="center"><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
اندر آن تاریکیاش کف میبسود</span></div>
</td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
دیدنش با چشم چون ممکن نبود</span></div>
</td></tr>
<tr align="center"><td style="text-align: right;"><div style="margin: 0px;">
</div>
</td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td></tr>
<tr align="center"><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"></td><td style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></td></tr>
</tbody></table>
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0FlrurKRPK-3NygC7cseJMwfIhUwHoqk6BVFykZeO0zkm3FIsiagksMyCcmaS34SdJ1Ubxs8pkNNPepmzt7qCh9Qa6AxduCDs1I96noLl14ApJN79-2RWmAAVecHQ-46V4dCKvKJZvtUKfgoWlHTGpGliVNkattAKtA2oud69cddn9CJ6ouCp0FpJ/s1512/download%20(2).jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" data-original-height="1512" data-original-width="1512" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0FlrurKRPK-3NygC7cseJMwfIhUwHoqk6BVFykZeO0zkm3FIsiagksMyCcmaS34SdJ1Ubxs8pkNNPepmzt7qCh9Qa6AxduCDs1I96noLl14ApJN79-2RWmAAVecHQ-46V4dCKvKJZvtUKfgoWlHTGpGliVNkattAKtA2oud69cddn9CJ6ouCp0FpJ/s320/download%20(2).jpg" width="320" /></span></a></div><br />
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-5200242225083970542014-01-28T19:18:00.109-08:002022-12-16T12:16:52.142-08:00 گفتوگویی در بارهی غرب زدگی و نووایی -- بخش سوم نووائی (مدرنیته) از دیدگاههای هابرماس و بودلر<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" dir="rtl" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiERrlOSZjo0g9Mw_xf4qCjKWlkubqzkS1YkxD7bnOTDwA_N9t3XgGWLgTq5b-s6cKKDc0K6_TD7DgeZ8s_zuaDzJn0q27EIofxlY1fBdb_Tx0LqYd-crlhIrrtA5PUzsUJM8M15lUwLoc/s1600/a2.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiERrlOSZjo0g9Mw_xf4qCjKWlkubqzkS1YkxD7bnOTDwA_N9t3XgGWLgTq5b-s6cKKDc0K6_TD7DgeZ8s_zuaDzJn0q27EIofxlY1fBdb_Tx0LqYd-crlhIrrtA5PUzsUJM8M15lUwLoc/s1600/a2.jpg" width="232" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">یورگن هابرماس</span></td></tr>
</tbody></table><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large; text-align: right;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span><span><span><span style="color: blue;">گیتی نوین</span> - </span></span></span></span>یورگن هابرماس یکی از پرهنایشترین خردورزان جهان در نیمهی دوم سدهی بیستم و دهههای آغازین سده بیست و یکم است. او با دالانزدن میان خردورزیهای فراجسته Trancendental ، آماجآلگرا idealist و هنجارین normative اروپائی وخردورزیهای آریئیک positivist کشورهای انگلوساکسون، و خردجوئیهای گفتوشنودی با خردورزانی همچون گادامر و پاتنم، فوکو ، رالز، دریدا و براندوم توانستهاست به ژرفا و گسترهی چشماندازهای خردوری بیافزاید. نوشته های پرشمار او به بارههای گوناگونی از نگرشهای همتودهگی و رویکردهایکشورداری گرفته تا زیباییشناختی، دانششناختی و زبان تا خردورزیدینی را در بر میگیرد و اندیشارهای او نه تنها بر خردورزی، که بل بر اندیشه کشورداری-دادوری، همتودهگیشناختی، پژوهشهای رسانهگری، نگرشهای روانشناختی، و خداشناختی هنایشی بهسزا داشته است. و افزون بر اینها، او به آوند روشناندیشی کنشگر در آلمان باشیدنی برجسته داشته و در بارههای گفتگوبرانگیز روز در روزنامههای آلمانی مانند Die Zeit نگرش خویش را درمیان مینهد. پیش از آن که به گفتگو در بارهی خردورزی او بپردازیم باهوده خواهدبود که بانگرش او دربارهی نووائی از چشمانداز پسانووائی آشناشویم.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><b>پدیداری نووائی در خردورزی</b></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> هابرماس مینویسد:</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><blockquote><span face="minion-pro" style="background-color: white; color: #333333;"><span style="font-size: large;">Weder Hegel noch seine unmittelbaren Schüler auf der Linken oder auf der Rechten haben je die Errungenschaften der Moderne – das, woraus die moderne Zeit ihren Stolz und ihr Selbstbewußtsein zog – in Frage stellen wollen. Das moderne Zeitalter steht vor allem im Zeichen subjektiver Freiheit. Diese verwirklicht sich in der Gesellschaft als privatrechtlich gesicherter Spielraum für die rationale Verfolgung eigener Interessen, im Staat als prinzipiell gleichberechtigte Teilnahme an der politischen Willensbildung, im Privaten als sittliche Autonomie und Selbstverwirklichung, in der auf diese Privatsphäre bezogenen Öffentlichkeit schließlich als Bildungsprozeß, der sich über die Aneignung der reflexiv gewordenen Kultur vollzieht. </span></span></blockquote><p> </p><blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">نه هگل و نه پیروان همزمان او چه چپگرا و یا راستگرا هرگز نخواستهاند که دستآوردهای نووائی را به زیر پرسش بنهند - این دستآوردها همهی آنچه بود که مایهی سرفرازی و دلگرمی در روزگار نو بود. چگونهگی </span><span style="font-size: large;"><span>روزگار نووا پیش از هرچیز دیگر با «آزادی کنشگرانه» نشاندار میشود. این آزادی کنشگرانه در گسترهی همتودهگی برای هرکس</span><span> به آوند زمینهئی پاسداری شده ست که او بتواندخواستههای خودرا دنبال نماید، برای دولت این آزادی کنشگرانه به میانای همبهری (مشارکت) برابر شهروندان است برای ریختدادن به «خواست سیاسیشان»، </span><span>درگسترهی شهروندی این آزادی کنشگرانه به میانای هژیرشی (اخلاقی) خودجوش و توانخودشکوفائی در گسترهی دیوانی ست که درپیوند به میدان شهروندی است، و به فرجام این آزادی کنشگرانه روندی آموزشی ست که فراتر از بهدستآورد فرهنگ است.</span></span></div></blockquote></div><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span> پسانووائی die Postmoderne به باور هابرماس برپایهی چهار پنداره برپا شده است:<br />۱. - گوال خردورزانه نووائی Der philosophische Diskurs der Moderne چنین پیشنهاد مینماید که پدیداری «آگاهی نوئی از زمان و تاریخ» در مدرنیته در نوشتهها تنها در یکچهارم پایانی سدهی هیجدهم پدیدار شده است- </span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;">۲. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">هگل نخستین خردورزی بودکه نووائی را از اندیشارهای آرمانی کهن که، در کارهای کانونی یونانی و مسیحی بود بهدرآورد و آن را به جایگاه «یک دشواری خردورزی» برجستهگی داد.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">در این چنین زیربافت بود که هگل اندیشار "کنشگری" Subjektivität یا subjectivity را به آوند ریشهی نووائی پیدا نمود.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">۳. هگل در این گوال Discurse بارهئی کانونی را بشناسانید، که اینک به آوند «گفتمان روشنوائی» dialectic of enlightenment شناخته میشود. هرچند، روند روشنوائی برای تاوان به نارسائیهای خود به ناگزیر به بنیانگرائی دگردیسی گرفت.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> هگل این گفتمان را به کاربرد « خرد» در پیوند میبیند. این همان «پندار آکنده» یا «روان یگانه» absoluter Geist است. که برخی آنرا «روح مطلق» absolute spirit برگردان کردهاند، اگرچه از این برای بود که هگل، به فرجام ، به آزمود نووائی ناوفادار ماند.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">۴. </span><span style="text-align: left;"><span> هگل گرایان جوان (فوئرباخ، کرکهگارد، مارکس و دیگران) میخواستند «اینک ِروبهآیندهشان» their future-oriented present را از زیر فرمان خردی که همواره «میداند» که او بهتر میداند رهائی دهند.</span></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">آنها میخواستند تاریخ را به راستائی بکشانند که بهدیگر بار جائی برای خردهگیری مانده داشته باشد، تا که به راستی، بتواندبرای درهمبرهمی برپاشده در نووائی، که به ژرفا دیده میشد، و در همان هنگام از خود همین نگرش برخاسته بود، پاسخی باشد. به سخنی دیگر نووائی لاد (موجب) آشفتهگیئی شده بودکه برخاسته از این بود که هرگونه باور را به زیر پرسش میکشید. و هگلگرایان جوان میخواستند که تاریخ جائی از برای این بیباوری داشته باشد.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> با یکچنین اندیشیدن تاریخی و ریشهگرا، هگلگرایان چپ با واکنشهائی از دو سو روبرو بودند ؛ نخست از سوی هگلگرایان دستراستی و در پساتر از نیچه. </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> از همان هنگام که هگل درگذشت - یا از همان زمان که همه پذیرفتند که با درگذشت او فراهستی (متافیزیک) نیز به پایان رسید، این سه گروه، هگل گرایان دست راستی و دست چپی و نیچهگرایان بودند که بر گوال خردورزی نووائی چیره شدند و بارههای آنرا برگزیدند. </span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> اگرچه در باختر مسیحی ، آوند "دنیاینو"، به میانای گاهادی در آینده بود، که تنها در روز رستاخیز پایانی، با پدیداری دیگر بار مسیح نمایان میشد، اندیشار اینجهانی secular نووائی، بدانسان که ما آنرا به کار میبریم، دربرگیر این باورست که آینده از «هماینک» آغاز شده است، این گاهادی ست که برای آینده میزیود، که خود را در برابر تازهگی آینده بازمیگشاید. </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">چنین بود ، که "گسستگیئی" the caesura که «آغازی نو» یا «دنیای نو» را میشناسانید به درستی به «گذشته»، یا به همان «آغاز نووائی»، بازگشت.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: x-large;">تاریخگذاری آغاز نووائی</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span> </span></span><span style="text-align: left;"><span>تنها در گذار سدهی هژدهم بود که «مرز تاریخی نووائی» به نزدیکیهای ۱۵۰۰ میلادی نهاده شد . این همان هنگام یافتهشدن دنیای نوی آمریکا و بازریختی کلیسا reformation بود که به آوند هنگام این آغاز پنداشته شد.</span></span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span> برای آزمون این گزاره رینهارت کوزِلِک Reinhart Koselleck تاریخنویس آلمانی به کاوش در بارهی این پرسش پرداخت که از چه هنگامی بود که آوند «روزگار خودمان» nostrum aevum به آوند «روزگارنو» nova aetas دگرگونشد. </span></span><span style="text-align: left;"><span> کوزِلک نشان میدهد که «آگاهیئی تاریخی» که خودرا به آوند «گاهاد نو» آشکاری میدهد چشماندازی را برای «خردورزی در تاریخ» آفرید </span></span><span style="text-align: left;"><span>که این دیدگاه در نزدیکی همان پایان سدهی هژدهم پدیدار شد. چنین ست که خردورزی از این دیدگاه برای یافتن جای پای خودمان درگسترهی افقهای تاریخ به کار گرفته میشود.</span></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">در این پیوند، خودِ اندیشار یگانتایهال(یونیورسال) «تاریخ» Geschichte، که هگل بدانسان آنرا بهکار میگیرد که گوئی همیشه بوده است، در راستی ساخته و پرداختهئی در پایان سدهی هژدهم بودهست. به برآیندگیری کوزِلک: </span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"></span></p><blockquote style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">"اندیشار «گاهاد نو» (عصرمدرن) به همهی گذشته چگونهستی (کیفیتی) «جهانی-تاریخی» میدهد. از آن هنگام است که شناسائی گاهاد نو و بررسی گاهادهای گذشته در پیوست با یکدگر بهکار گرفته میشوند." </span></span></blockquote><p></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span> به همان سان که در گاهشناختی بههمپیوستهگی پیشآمدهای ناهمزمان باهم دریافت شده بود، </span></span><span style="text-align: left;">آزمودههای نو وتازهی رویدادهای تاریخی که با تندیئی پرشتاب به پیش میرفتند به این بهم پیوستهگی گذشته و آینده پیوند دادهشد</span><span style="text-align: left;">.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">آنچه که از این بههمپیوستهگی پدیدار میشود انگارهئی از تاریخ است که به آوند روندی میباشد که خاستگاه پدیداری دشواریها ست. آنچه که در این روند پدیدار میشود اندیشاری از «هنگام» است که آزمودنی ست از «داشتهئی کمیاب» از هنگام برای چیرهشدن به دشواریها. این آزمودن همان «فشار نداشتن زمانی بسنده» است. به سخنی دیگر تاریخ نشان میدهد که برای چارهی دشواریها همیشه فشار نداشتن گاهادی به اندازه و بسنده خود دشواریئی دیگر میباشد.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">«نهاد گاهاد» یا «روان زمانه» Zeitgeist یکی از اندیشارهائی بود که هگل را برانگیخت تا «اینک» را به آوند «ترابرندهئی بهکاربردهشده در آگاهی بهشتابزدهگی» و در «چشمداشتی از ناهمانندی گذشته و آینده» بیآفریند. همان گونه که در پیشتر گفته شد، نخستین خردورزی که این «دگرگونی آگاهی به زمان» بر خردورزیاَش هنایش نهاد هگل بود.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: x-large;">پدیداری «کنشگر» در «اینک» از به هم پیوستهگی تاریخ</span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span> </span></span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span>تنها در پایان سدهی هژدهم بود که خودآشکاری نووائی تابدانسان نمایان شد که به هگل توانائی بدهد تا پرسش «اینک» را به آوند یک دشواری برای خردوری بگیرد ، وحتی به راستی آن را به آوند «دشواریئی بنیانی» برای ساختار خردورزی خود ببیند. </span></span><span style="text-align: left;">برای هگل این دلواپسی که نووائی میباید بدون داشتن هیچ الگوئی خود را در «اینک» به استواری برپا بدارد "خاستگاه پدیداری نیاز به خردورزی دربارهی نووائی" بود.</span></span></p><p dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span style="text-align: left;">به همان هنگام که نووائی به آگاهی از خویش بیدار میشود ، نیاز «آشکاردهیخود» را درمییابد. هگل این نیاز را به آوند نیازی برای خردورزی میگیرد.</span></span><span style="text-align: left;"><span> او این خردورزی را بدین سان درمییابد که؛ خردورزی نووائی بر این گمارده شده که این «هنگام خود» را در اندیشه و پندار به دستآورد.</span></span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span> هگل به این باور رسیده است که بدون دریافت «اندیشاری خردورزانه» دربارهی نووائی حتی نمیتواند به دریافتی ناوابسته از اندیشار خردورزی دست یابد. در اینچنین چارچوب است که هگل بروند ریشهئی مدرنیته را در «کنشگری» </span></span><span style="text-align: left;"><span>Subjektivität</span></span><span style="text-align: left;"> پیدا مینماید.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">برپایهی این بروند ریشهئی هگلمیتواند برتری دنیای نووا را با همهی چگونهست درهمبرهمی آن ویدائی بدهد. این جهان خویشتن را به آوند «جهانی پیشرو» و در همانگاه بهآوند «پنداری بیگانهشده» </span><span style="text-align: left;"><span>entfremdete Geist</span></span><span style="text-align: left;"> بهآزمود میگیرد. </span><span style="text-align: left;"><span>از اینرو، نخستین کوشش برای «اندیشارسازی از نووائی» با «خردهگیری از نووائی» همزمان میشود. در نووائی زیستنیدینباورانه، </span></span><span style="text-align: left;"><span> دولت، همتودهگی، و همچنین دانش، هژیرش (اخلاق) و هنر به آوند بسیاری از «بروندهای ریشهئی کنشگری» تراریخت میشوند. به سخنی دیگر کنشگر چیدمانی از ویژهگیهای دینباوری، شهروندی، همتودهگی، دانش و هنر و هژیرش (اخلاق) است.</span></span></span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> ساختار کنشگری درخردورزیئی بدینسان در کارهای دکارت و کانت در ریخت «خودآگاهی آکنده» </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> Absolute Selbstbewußtsein پدیدار میشود. این اندیشار کانت را در گفتگویمان دربارهی فوکو هم دیدهایم که کنشگر دانای به خودآگاه، خویشتن را به آوند "درباشهئی" objet در هستی به بررسی و کاوش میگیرد. وچنین بود که این کنشگر آگاه در سدهی بیستم به ناگاه «اینک» نووائی را نااستوار و سست و در بنبست به سویآیندهئی که دیگر نبود و همه از نابودی نشان داشت میدید. نابودی از </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">پیآمدجنگی هستهئی، نابودی از پیآمد آلودگی آبهای آمیخته با پسآبهای سمی صنعتی، پیآمد آلودگی هوا و پیآمد خشکسالیها و دیگر آسیبهای پیرامون زیست و تنشهای برآمده از نابرابری و بینوائی . هابرماس مینویسد:</span></p><p dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></p><p dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="text-align: left;"></span></p><blockquote dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Der Horizont der Zukunft hat sich zusammengezogen und den Zeitgeist wie die Politik gründlich verändert. Die Zukunft ist negativ besetzt; an der Schwelle zum 21. Jahrhundert zeichnet sich das Schreckenspanorama der weltweiten Gefährdung allgemeiner Lebensinteressen ab: die Spirale des Wettrüstens, die unkontrollierte Verbreitung von Kernwaffen, die strukturelle Verarmung der Entwicklungsländer, Arbeitslosigkeit und wachsende soziale Ungleichgewichte in den entwickelten Ländern, Probleme der Umweltbelastung, katastrophennah operierende Großtechnologien geben die Stichworte, die über Massenmedien ins öffentliche Bewußtsein eingedrungen sind. Die Antworten der Intellektuellen spiegeln nicht weniger als die der Politiker Ratlosigkeit. Es ist keineswegs nur Realismus, wenn eine forsch akzeptierte Ratlosigkeit mehr und mehr an die Stelle von zukunftsgerichteten Orientierungsversuchen tritt. Die Lage mag objektiv unübersichtlich sein. Unübersichtlichkeit ist indessen auch eine Funktion der Handlungsbereitschaft, die sich eine Gesellschaft zutraut. Es geht um das Vertrauen der westlichen Kultur in sich selbst.</span></span></blockquote><p></p><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span style="text-align: left;">چشمانداز آینده اینک تنگ شده و بهگونهئی ریشهئی «پندارزمانه» و «رویکردها» را دگرگون نموده است. آینده دارای میاناهائی ناخوش شدهاست. در آستانهی سدهی بیست و یکم، چشمانداز هراسانگیزی از بیم فروریزشی جهانی از هودههای زیستنی همهگانی پدیدار میشود: روند همآوردی فزاینده در رزمافزاری، افزایشلگامگسیختهی جنگافزارهای هستهئی، بینوائی ساختاری کشورهای در رویش و نمو، بیکاری و گسترش نابرابریها همتودهئیکی در کشورهای پیشرفته، دشواریهای آلودهگی پیرامون زیست، بیمداشت از رویدادهایآسیبزای فنآوریهای در اندازهی بزرگ، کلیدواژههایی هستند که از سوی رسانههایهمگانی در آگاهی مردمان رخنه کردهاند. پاسخهای روشناندیشان از درماندهگیئی نه کمتر از پاسخهای سیاستمداران نشان دارد. هنگامی که درماندهگی به گونهئی فزاینده جایگزین تلاشهای سوگیر به سوی آینده میشود، </span><span style="text-align: left;"> آن</span><span style="text-align: left;"> را دیگر نمیتوان «راستینگرائی» خواند. این </span><span style="text-align: left;">چگونهست</span> <span style="text-align: left;">میتواند بهگونهئی ناسوگیرانه گیجکننده باشد. هرچند، کمبود روشنائی دراینباره بستهگی به آمادهگی برای انجام کنشگریی دارد که یک همتودهگی باور به انجام آن دارد. </span></blockquote><p> <span style="text-align: left;">به باور هابرماس این «کنشگری» به اندازه و چگالی «بهخودباوری» در فرهنگ غرب بستهگی دارد.</span></p></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe; text-align: left;">همه پذیری در گوالیدن به آوند یک آماج</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">«نگرش کنش رسانهگی» </span><span style="text-align: left;"><span>Theorie des kommunikativen Handelns هابرماس </span></span><span style="text-align: left;"><span> بر این انگار برپاشده است که آماج رسانهگری «رسیدن به یک همهپذیری» </span></span><span style="text-align: left;"><span>Konsens zu erreichen دریک گفتگوی بخردانه </span></span><span style="text-align: left;"><span>Argumentation</span></span><span style="text-align: left;"><span> ست. </span></span><span>شاید پیش از دنبالهگیری گفتوگو در اینجا برآوردی از آنچه که تا کنون گفتهایم باهوده باشد. به کوتاه گفتهایم که همهی روند خردورزی غرب را نمیتوان تنها در دغدغهی نووایی modernity جستوجو نمود . زیراکه این چارچوبی نیست که همهی خردورزان و اندیشمندان در گسترهی بسته و کوچک آن پرسشهای خویش را در میان مینهند. و گفتهایم که نووایی در ایران شاید برگرفته از الگوی "فیلوزوفهای فرانسه" مانند دیدرو و روسو و ولترست که از راهروی هگل بر کارهای نیچه و مارکس و هایدگر و هابرماس هنایش داشته است. ولی دیدیم که چه در میان "فیلوزوفها" و چه در میان هگلگرایان نیز نگرشی همانند در بارهی چیستی و کارکرد نووایی پدیدار نبوده است.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">فرید نوین</span>: </span></span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> اگرچه، بهباورمن، راستاهای گوناگون خردورزی در گزارهگری هابرماس از میاناهائی اندیشهبرانگیز و فرهیخته برخوردارند؛ که برخی از آنها از خردورزیهای گِردهی وین Wiener Kreis، وخردورزانی همچون کارناپ و پاپر و مکتب فرانکفورت همچون کارهای هورخهمایر و آدرنو و مارکوزه و از سوئی دیگر از کارهای ویتگنشتاین و وبر و لوهمان و دورکهایم و مید و پارسون و شماری دیگر گرفته شده، اما زمینه و گسترهی کار هابرماس همیشه همتودهگیهائی را دربر میگیرد که آمادهی درگیری در یک گفتمان فرهیخته بهآوند یک کنش میباشند. زیرا همتودهگیهائی که در چشمانداز او هستند هماکنون پیشانگار شده از همتودگیهائی یکپارچهی فرهنگی، با بهرهوریهای یکسان از دانش و فرهنگ میباشند. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">«نگرش کنش رسانهگی» Theorie des kommunikativen Handelns هابرماس بر این انگار برپاشده است که آماج رسانهگری «رسیدن به یک همهپذیری» Konsens zu erreichen دریک گفتگوی بخردانه Argumentation ست.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">از سوی دیگر فوکو در آموزشهای خود براین پا میفشرد که برای او، همانند کانت، نووایی گونهئی رفتار و منش است و نه یک گاهادی ویژه از تاریخ . از دیدگاه او آزمودههای نووایی با ورشکستهگی «بازریختهای آزادی» liberal reforms و آرمانهای رنگ باختهی انقلابی نیاز به ارزیابیئی نو ودیگر بار همچون باز-ارزیابی نیچهئی دارند. او مینویسد:</span></div><div style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">من نمیدانم که آیا ما هرگز به پختهگیِ بلوغ خواهیم رسید یا نه . بسیاری از آزمودههایمان، ما را باورمند نموده است که رویدادهایِ تاریخیِ هنایشگرفته از روشنوایی نتوانستهاَند ما را به پختهگیِ بلوغ برسانند و ما هنوز به آن رده نرسیدهایم. با این همه به باورِ من آنچه را که کانت در ریختدهی به روشنوایی پدید آورده است به کار ما میآید، تا که در بررسیِ بسیار مهینمان برای یافتن میانایی برایِ «اینک» و برای خودمان از آن بهره بگیریم.</span><span style="font-size: large;"> به دید من چنین میآید، که اندیشار کانت </span><span style="font-size: large;">حتی می تواند راهی برای خردورزیی باشد، که در دوسدهی گذشته بسیار</span><span style="font-size: large;"> کارآمد و باهوده</span><span style="font-size: large;"> بوده است.</span><span style="font-size: large;"> هستیشناختی پرمهینای خودمان را بدونگمان نمیباید به آوند یک نگرش یا دیدگاه، و نه حتی گنجایشی از دانش که انباشتهشده است، بگیریم، که بل میباید آنرا به آوند مَنش attitude، یا هژیرشی ethos بگیریم در زندگیئی خردورزانه، که خردهگیری از آن ، از آنچه که هستیم، در همان حال بررسیئی تاریخی است. این بررسیئی است از مرزبندیهایی که برما بار شده و آزمودنی است که این شدائی را فراهم می آورد که بتوان به ماورای آن مرزبندیها شد </span></blockquote>
</div><span style="font-size: large;">
<span>فوکو به نوشتهیِ بودلر "تماشاگر زندگی نووا" پرخیده میکند و او را به آوند انسان نووایی میشناساند که بر سرِ شکستنِ نهادهابوده است. برای بودلر نووایی بارهئی در زیباشناختی است. او مینویسد: "نووایی گذران، گریزان و به بروند است". و از اینکه موجِ برپا شدهیِ مردمسالاری در همهجا به گستردهگی است، و از شمارِ توانمندانِ هنردوست و زیباییشناس میکاهد، نگران است. </span><br />
<span><br /></span><span>از سوی دیگر هابرماس میگوید که </span><span>از همان آغازِ پژوهشهایاَش آنچه که آرمان</span><span>ها و گرایشهای نگرشی او را نمایان مینمود</span><span> </span><span> دشواریهایِ خردورزی و پرسشهایی در پیوند با بنمایهیِ همتودهگی (ذاتِ جامعه) بود، که از اندیشه های کانت ومارکس هنایش میگرفت</span><span>. به گفتهی او در میانهی دههی ۱۹۵۰ بود که اندیشارهایاَش در چالش با اندیشارهای لوکاچ Lukács، کورش korsch و بلاخ Bloch از یک سو و سارتر و مارلو-پونتی از سوی دیگر و همچنین هورخهمایر، آدورنو و مارکوزه ریختی از مارکسگرایی غربی را بهخود گرفت. او در بارهی نگرشِ خود زیر آوندِ </span><span>"</span><span>کُنشِ رسانهئی" </span>Theorie des kommunikativen Handelns<span> میگوید: </span><br />
</span><div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
Die Intuition stammt aus dem Bereich des Umgangs mit anderen; sie zielt auf Erfahrungen einer unversehrten Intersubjektivität, fragiler als alles, was bisher die Geschichte an Kommunikationsstrukturen aus sich hervorgetrieben hat - ein Netz von intersubjektiven Beziehungen, das gleichwohl ein Verhältnis zwischen Freiheit und Abhängigkeit ermöglicht, wie man es sich immer nur unter interaktiven Modellen vorstellen kann.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span>چنین اندریافت</span> intuition <span>در سپهرِ همکردوکاری با دیگران</span> the sphere of interaction <span>پدیدار میشود؛ که از آزمودنِ باهمکُنشگرانهگی</span> intersubjectivity <span>نا</span><span>آسیبزا برمیآید، که تا آنجا که به ساختارهای رسانهگریک</span> communicative structures بستهگی<span> دارد شکنندهتر از آنچه است که تاریخ تاکنون پدیدآورده ست - همانندِ تورِ</span><span style="text-align: left;"> </span><span>ریزبافتی از پیوندهایِ باهمکنشگرانهگی </span>intersubjective relationships <span>که پیاپی ریزبافتهتر میشود وبا این همه جایی را برای پیوندِ میانِ آزادی و وابستهگی بازمیگذارد که تنها میتوان آنرا در الگوهایِ همکردوکارانهگی</span> interactive models <span> انگار نمود. </span></span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span>شناسههایی که هابرماس به کار میبرد مانند؛ "</span><span>همکردوکارهگی با دیگران" همهی برخوردها، بدهبستانها، و گردهمآئیهای یک همتودهگی را دربر میگیرد. و در این گونه درگیریهای دوستانه و بیآسیب، هر کس نه به آوند یک کنشگر که بل به آوند «همکنشگر» رفتار مینماید، زیرا شهروندان</span><span> </span><span>در گفتوگو با یکدیگرخواستههایشان را در ساختاری رسانهگر باهم در میان میگذارند و خواستههایشان به گونهئی همهپذیر هموار و تراز میشود . </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> </span> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> بهباور هابرماس رَوایی و بهسزایی مردمسالاری تنها به روندار گذراندن وندیداهائی (قوانینی) بر پایهی وندیدادِبنیانی (قانونِ اساسی) نیست که بل همچنین «چگونگی گُوالیدن» </span><span style="text-align: left;">the discursive quality </span><span style="text-align: left;">در هنگامِ بررسیِ </span><span style="text-align: left;"><span>راهبردها، «همکردوکارهگی سیاسی» </span></span><span style="text-align: left;">political interaction</span><span style="text-align: left;"><span> و ریخت ساختاریِ نهادها بسیار مهین و درخور بررسی وبیزشاَند. </span></span><span> </span><br />
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">گ: </span><span>پس میتوان گفت که</span><span style="color: blue;"> </span>بسیاری از بنیانهایِ امروزینِ "نگرشِ مردمسالارانه" </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">democratic theory </span><span>از مردمسالاریِ هابرماس، که "مردم سالاریِ رایزنانه" </span><span style="text-align: left;">deliberative democracy</span><span style="text-align: left;"> </span><span> خوانده میشود، شاخه زده است، که همانگونه که جان دریزکJohn </span><span style="text-align: left;">Dryzek </span><span> پیشنهاد مینماید بر پایهیِ «نگرش خردهگیرانه از کنشهای رسانهگری» </span><span style="text-align: left;">critical theory of communicative action</span><span> بر پاشده است. </span><br />
<span style="text-align: left;"><br /></span>
<span style="text-align: left;"> به باورِ هابرماس برپاییِ "همتودهگی اندازوا" </span><span style="text-align: left;">rational society </span><span style="text-align: left;"> و "وندیدادبنیانی اندازوا" </span><span style="text-align: left;">rational constitution</span><span style="text-align: left;"> که با گفتمان میان مردمان میتواند دانش و راستی و هژیرش (اخلاق) همهپذیررا برپاسازد تنها راه پیشگیری از فروریزش همتودهگی به دامان نهستالگرایی </span><span style="text-align: left;">nihilism </span><span style="text-align: left;">و یا وابستهگیگرایی </span><span style="text-align: left;">relativism </span><span style="text-align: left;"> میباشد. نههستالگرایان مانند نیچه همهی بروندها و بنیانهای دانش و راستی و هژیرش را پوچ و بیپایه میگیرند و وابستهگیگرایان دانش و راستی و هژیرش را وابسته به تاریخ و فرهنگ و نهادینههای مردمان میدانند. </span><span style="text-align: left;"><span>همانگونه که گفتیم خردهگیری هابرماس بر کانت و دیگر اندیشمندان نووایی بر این پایه ست که آنها برای چنین برپاییِ "همتودهگی اندازوا" راهِ نادرستِ کنشگرانهگی </span></span><span style="text-align: left;">subjectivity</span><span style="text-align: left;"> را برگزیده بودند چه بهگونهیِ "روانِ جهانِ" در نگاه فراهستی(متافیزیک) هگل و یا بهگونهیِ ارزشهای "ردهیِ کارگرانِ" در نگاه مارکس.</span><br />
<span style="text-align: left;"><br /></span>
<span style="text-align: left;">در نگرشِ کنشِ رسانهگریِ هابرماس، این باهمکنشگری </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">the intersubjective</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"> است که به پدیداریِ "همتودهگیِ مردمسالار" میانجامد.</span><br /><span style="text-align: left;"><br /></span><span style="text-align: left;">آماج نگرشِ "کنشِ رسانهگرییِ" هابرماس؛ روشناییافکندن به "پیشانگارههایِ اندازواییِ روندهای رسیدن به دریافتن" ست </span><span style="text-align: left;">the presuppositions of the rationality of processes of reaching understanding </span><span style="text-align: left;">، که چون بهکارگیری این پیشانگارهها گزیر ناپذیرند میتوان آنها را «یگانتایهال» </span><span style="text-align: left;">universal</span><span style="text-align: left;"> انگار نمود. او مینویسد:</span></span></div>
</div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>اندازواییِ رسانهگی </span><span style="text-align: left;">The communicative rationality </span><span>یادآور اندیشارهای کهنِ واژه </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">logos</span><span> است،</span><span style="text-align: left;"> </span><span>تا آنجا که بهگونهیی ناگزیر، یگانهگیآور باشد و گوالی همهپذیر را بهبارآورد، که درگیران در گُوال از خولستههای نخست کنشگرانهی خود، برای رسیدن به پذیرشی اندازوا، درمیگذرند. </span></span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف: </span> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اگرچه میباید گفته شود که پافشاریئی که هابرماس بر "دستآوردهای یگانتایهالی نووایی" the universalistic acheivements of modernity" مینهد تا اندازهيی زیاد دیدگاه او را از مردمسالاری و آزادهگی دور مینماید. زیرا همانگونه که فوکو میگوید یگانتایهالها را زورمندان بر همتودهگی بار میکنند . اما </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">هابرماس، </span><span style="font-size: large; text-align: left;">بهگونهئی خوشبینانه، بر این باورست که گوالِ هژیرش discourse of ethics بنمایهیِ "هنجارهگیِ اندوخته در نووایی" normative content of modernity را نمایان مینماید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> برای نمون هابرماس اندیشار یگانتایهالی برآیندهای "کنشِ رسانهگی" را در بارهیِ خردهگیری بر اندیشار حقوق بشر، بر پایهی خُردهگیریهایی که بر کاربردِ خِرَد میشود، را بدین سانآشکاری میدهد که بس ساده اندیشانه مینماید، او مینویسد که چنین خردهگیریها: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">چگونهگیِ ویژهگیِ بهخود بازگشته در گوال روشنوایی Discourse der </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">aufklärung را نادیده میگیرند. </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> و</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">چنین است که گوال حقوقِ بشر چنان سامان داده شده است که همه گونه گزینش در شنیدن دادرسی آن فراهم آورده شده باشد. و بهفرجام، خودِ این گوال اندازاهایی را برپا میدارد schießt die Standards vor که در پرتوشان هرگونه ناپیروی دیرپا از سر ناسازگاری با اندازاهایاش میتواند یافته شده و بهبودیابد. </span></span></blockquote>
</div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">روشن است که این گونه پرتوافکندن نه تنها چنین انگار مینماید که همهیِ مردم بهگونهئی فرهیخته اندازوا rational هستند و به اندازوا رفتار میکنند که بل در توانمندی و نیرومندیشان نیز همسانند و بنابراین نمیتوانند دید خود را بر دیگران بهزور بار نمایند. او حتی از این هم فراتر میرود و گوالِ رسانهگری را در سنجه با آئینهایی که داوش به یگانهگی همهی انسانها دارند وهمیشه به وارون لادِ (موجب) جدائی و تنش شدهاند برتر میگیرد و مینویسد: </span></div>
</div>
<span style="font-size: large;"><span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: left; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="margin: 0px; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> داوش این نیست که "دربرگیریی همگانی" گوال نووایی را از دیگر گوالها ویژه میدارد. چراکه پیامِ آئینهایِ جهان که در امپراتوریهایِ باستان پدیدار شده بودند هم برای "همگان" بود، و آماجشان این بود که همهی نوگروندگان را به گوال باورمندان به آئین خود در آورند. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">آنچه که گوالِ نووایی را چه در دانش، هژیرش و یا وندیداد (قانون) ویژهگی می بخشد چیزِ دیگریست. </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">این گوالها برستونهایی استوارند که بر پایهیِ آنها خود را به پیروی از اندازاهایی بهخوداندیشهگر self-reflective وادار مینمایند که در پرتو آن بهخوداندیشهگی دور از اندازهیِ "دربرگیری همگانی" پدیدار میشود، و بیدرنگ سرکشی از پیروی از اندازهها را آشکار میدارد و به زیر نکوهشاَش میکشد. </span></span></div>
</div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">گ</span> : در شناسایی تازهئی از نووایی که کریستین بوکی-گلاکسمان </span><span>Christine Buci-Glucksmann</span><span> در کتاباَش «خرد باروک از بودلر تا بنجامن» </span><span>La Raison </span><span>baroque. De Baudelaire à Benjamin</span><span> در ۱۹۸۴ فراهم آورده است، او در نوواییِ باروک</span><span> راستائی چند از </span><span>نائیکی ( منفی) میبیند. گونهیی به همریختهگی آشفته (آنارشی) همانند آنچه که آدرنو در موسیقی شوئنبرگ دیده بود که در آن نابهسامانی برتر از بهسامانی ست . باروک از فرهنگِ هوسبازی و نابخردیست که در ان انگارها و تنبارهگیها مهینائیئی بیکرانه دارند. </span><br />
<span><br /></span><span>در گوالیدن بوکی-گلاکسمان، به کوتاه سخن، میبینیم که او دو نگرش زیباشناختی برای نووایی میبیند ، یکی بر پایهی دیوانهگی و نابخردی و دیگری بر پایهی خرد و فرزانهگی. باروک نمایندهی نووایی نابخردانه است که میکوشد شگفتی شوری نهفته را پدیدار سازد. از سوئی دیگر روشنوایی نمایندهی نووایی بخردانهیِ هابرماسوار است که در پی زیبایی بهسامانی و ردهبندی است. زیبائییی که در جستوجوی هماهنگی میان گیته و همتودهگی (طبیعت و جامعه) است. اما شوری نهفته که باروک در پی آنست میکوشد تا آنچه که نایافتنی و دور از دسترس است را نشان دهد و چون این ناشدنی است، کارش به مالیخولیا میکشد. در این دیدگاه تن نماد باروک است و پندار نماد روشنوایی.</span><br />
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">ف </span>: همانگونه که در این برداشت شما میبینیم آشفتهگی نووایی به گسترهی خردورزی و فلسفه نیز کشیده شده است. دشواری در اینست که چنان مینماید که نووایی یا مدرنیته چیدهمانی از خواستهها و نویدها ست. نویدهائی مانند آزادی و برابری و فرهنگ و زیبایی و دیگر از این خواستهها، بدون آنکه به بنیانها و بروندهای اقتصادی آن نگاهی شده باشد. برای نمون چگونه میتوان در یک همتودهگی بینوا و یا درزیر ستم بهرهکشان که از دانش و فناوری بهدورماندهست فرهنگی نووا را بر پاساخت. ناتوانی از دریافت پیوندهای اقتصادی منورالفکرانی مانند داریوش آشوری و ماشالله آجودانی و دوستانشان را به پرت و پلاگوئی و پرداختن فراگزارههائی(متاناراتیو) مانند «هبوطآشوری» و «تقلیل آجودانی» و «امتناع تفکر دوستدار» وامیدارد. «نووایی» حتی در اروپا و آمریکا فراگزارهئی تهی از میانا و انگار پردازهیی سرودهوار است. </span><span>البته</span><span> </span><span>نووایی در هنر پدیدهئ</span><span>یست که می توان آنرا دید، بدون آنکه بتوان در بارهی برتری یا بیارزشی آن به داوری نشست چون این بارهئی هنجارین (نورماتیو) ست که به پسند مردمان وابسته است.</span><br />
<span> </span><span> </span><br />
<span><span style="color: blue;">گ</span> : درست است. شاید برداشت بوکی-گلاکسمان چندان کارکردی برای کشوری مانند ایران نداشته باشد. ولی در گوالیدن </span></span><span style="font-size: large;"><span>نووایی هابرماس و فوکو نکتههائی به چشم میخورد که در خوراندیشیدن است. هم فوکو و هم هابرماس در باخوداندیشهگیهایشان reflections در بارهی روشنواییِ Enlightenment کانت دو زمینهیِ پختهگی maturity و نووایی modernity را بررسی وپیگیری مینمایند، اما برداشتِهایشان تا اندازهی زیادی از هم اَسانهگی (تفاوت) دارد. اگرچه هر دو خردمند این برآیندِ کانت را میپذیرند که آماج و آرمان در "اندیشهگیِ خردهگیرانه" critical reflection ، یا همان روشنوایی، رسیدن به «پختهگی» است. هابرماس حتی تا آنجا بهپیش میرود که میگوید؛ "با کانت گاهاد نووایی</span><span> آغاز شد." </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">ف </span>- اگرچه</span></span><span> این هماهنگی میان فوکو و هابرماس در همینجا به پایان میرسد. زیرا </span><span>درسوئی که فوکو برآن ست که میباید اندیشارهای یگانتایهال (یونیورسال) را به کنار نهاد، زیرا به فرجامی ناگوار خواهند انجامید، هابرماس که به مهینائی کوشش کانت برای برپایی «بنیانی </span><span>اندازوا و</span><span> یگانتایهال» </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">universal rational foundation</span><span> برای نهادهای مردمسالار ارج مینهد، هشدار میدهد که کانت در تلاش خود شکست خورده است؛ چرا که اندازوایی او کنشگرمدارانه </span><span>subject-centered rationality</span><span> بود . به باور او خردورزانی مانند هگل و مارکس نیز نتوانستهاند یگانتایهالهایی اندازوا را برای نهادهای همتودهئیک بنیان نهند زیرا همهی آنان با نهادینهی "خردورزیِ کنشگر" </span><span style="text-align: left;">the philosophy of the subject </span><span>کار میکردهاند. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span> آنچه که در اندیشار کانت برای هابرماس مَهین است پافشاری او بر پذیرفتن نابسندهگی خرد reason و فرزانهگی دربرابر پیچیدهگی و نهفتهگیهای هستی است. و چنین است که خرد برای دریافتن "راستی" نیاز به نیرویِ "خُردِهگیریِ فراجستهگانه" critical -transcendental دارد. فراجستهگیئی که از درباشهای گیته به درون پندار کنشگر فرامیجهد. هابرماس از این اندیشار کانت برای پیشنهادش در بارهی "کاراییِ رسانهگری" communicative </span><span>competence</span><span> بهره میگیرد. و حال آنکه هستهی کانونی نگرش فوکو "باخوداندیشهگی" reflection دربارهی روشنوایی </span><span>کانت است</span><span>، به ویژه تا آنجا که به "اینک" و "تاریخ اینک" در چرخههای گوناگون روزگار در پیوند میشود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br />
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">گ </span> - به باور من هابرماس بر سر آن ست که با "کاردیسهی کارکردیکهای یگانتایهال" </span><span>خویش</span><span> the project of universal pragmatics دانشِ گرفتارشده در بند و بستهایِ ساختار زور و توانمندی را رهایی ببخشد تا زمینهئی برای بهرهبرداری از «نگرشِ کنشِ رسانهگر و اندازوائی» the theory of communicative action and rationality فراهم شود.</span><br />
<span><br /></span>
<span> از چشمانداز هابرماس آرمان و گمارش "کنشگرانههای یگانتایهال" آنست که بروندهای یگانتایهالِ (یونیورسال) دریافتن و فهمیدنِ در دسترس را شناسایی و بازسازی نماید. اگرچه در اینجا پیشانگار و یا پیشداوری هابرماس این است که میتوان میان "پذیرفتنی همهپذیر" consensual agreement و پیرویئی سربهفرمانانه compliance جدائی دید . </span><br />
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">ف </span>: به سخنی سادهتر میتوان گفت که هابرماس بر سرِ آنست که از نیرویِ رسانهگر زبان بهره بگیرد تا به «سازشی» در بارهی بهکارگیری راهبردی (استراتژیک) زبان دست بیابیم، تا بدینسان شهروندان به پیرویئی داوخواهانه (داوطلبانه) از هنجارها و وندیدادها برانگیخته شوند، و بدینسان با به کارگیری «خرد» پیوند میان «زبان»، در ریختِ نخستِ پیداییاش، با «اندیشاری اندازوا» نمایان شود. </span><br />
<br />
<span>چنین مینماید که به باور هابرماس اگر همهگان بتوانند از زبان بهگونهئی بخردانه بهره بگیرند، و اگر همه بتوانند آزادانه اندیشههایشان را با دیگران در میان نهند، و بتوانند بخردانه از پنداشتهای خود بر پایههای «راستیکها» Facts و «گواهیکها» Evidence پشتیبانی کنند، نووایی راستین بهپا خواهد خاست. اگرچه شاید در پایان این گفتوگو هنگامی بهنگام بییابیم که اندکی دربارهی اندیشیدن به «شیوهی دانش» Scientific Method بپردازیم و آنگاه خواهیم دید که دستیابی به یگانتایهال، یا یونیورسال، چندان ساده و آسان نیست. از سوئی دیگر </span><span>پرسش اینست که در این میان نقشِ هنر، که به آن پرخیدید، چه خواهدبود؟ </span><br />
<span><br /></span><span><span style="color: blue;">گ </span>- از دید من خردورزی ساختهگی، یا آنچه که فلسفهبافی خوانده میشود، برای هنر کاری پوچ و بیهوده ست. که به افسوس این روند در سدهی بیستم در هنرِ غرب پدیدار شد. تاجائیکه هرگونه کار کودکانه وسبکسرانه و کج پسند و زشت را میخواستند با نوشتن باورنامهئی در ده دوازدهبرگ که به گونهئی «خردورزی زیر شکنجه» میماند، به آوند کاری هنری جابزنند. من این باره را در یادداشتهای تاریخ هنر گرافیکام به برهستهگی (دقت) باز و بررسی کردهام. ودر اینجا نمیخواهم که آن بررسی را بازگو نمایم . اما این را میباید گفت که یک کار ناب هنری به خردوانمود نیازی ندارد. و در ریشه اگر خردورزی بتواند میانای کاری هنری را نمایان کند دیگر به آن کار نیازی نیست. و خواندن آن باورنامه بس خواهد بود از سوئی دیگر هنر در دیدگاه تماشاگر هنگامی نمایان میشود که خردورزی و دیگر دانشهای آزمودنی ناتوان از نمایش آن میباشند. برای نمون شاید این اکنون یک کلیشه شده باشد ولی به هر روی این یک راستی است که در زیر پردهی رازآمیز لبخند مونالیزا و نگاه جادوئی او پرسش و پاسخی نهفته ست که تنها داوینچی و تماشاگر از آن آگاهی دارند. بهترین راه برای من تماشاگر برای آشکار نمودن نودشم (احساسم) در بارهی مونالیزا این ست که آن پرده را به شما نشان بدهم و بگویم من احساس نهفته دراین نگاه را برداشت میکنم. این بسیار فریبکارانه است که کسی داوش کند که پردهئی نگاریک، یک تندیس، یا یک آهنگ را میتوان در چارچوب واژهها کاسته نمود. به گفتهی آمیشها Amish ناهمانندی بسیار ست میان آنکه بینیتان را برای بوکشیدن درکارمردمان بهکاربگیرید یا دلتان را برای چارهئی پیدا کردن برای دشواریهایشان، چون گزینهی دوم میتواند بخردانه نباشد. برای نمون هنگامی که گرسنهاید اما غذایتان را به یک گرسنه میدهید. این به باور من پیام «اندرهستی» هایدگر بودهست. میان "دستور زبان" و "دستورزبان نگارهگری" the grammar of painting نیز از زمین تا به آسمان اَسانهگی (تفاوت) هست. اگرچه همانگونه که در دستور زبان ما واژه داریم و فراز (جمله) و کنشواژه (فعل) و چهگونواژه (صفت) در نگارهگری هم ما سایهروشن داریم و هماهنگی رنگ و گسترههای هندسی و خط و تراز و جنبش و دیگر از این دست. با بهکارگیری "دستور زبان نگارهگری" است که میتوان یک کار هنری را دریافت. همانگونه که فردیناند ساسور Saussure میان زبان la langue به آوند یک ساختار مانند زبان فارسی و سخن la parole به آوند کاربرد زبان، مانند سخنِ سعدی، جدائی میبیند، میان نگریستن و دیدن هم باید اَسانهگی دید.</span><br />
<span><br />
</span> <br />
</span><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4UeoyoBbcyIFEzFtQbW1O_OE66s6LzW6ef6qIIOTIyw63CXaoa_Nlq2q9IfyBq8hUoy0OFKLX51xErt5LoroaxFxHLc5aaG-PAeyKoAyT-37bwDDOoWC50LfU0UVSZ_mlymoTEAGQPIs/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="429" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4UeoyoBbcyIFEzFtQbW1O_OE66s6LzW6ef6qIIOTIyw63CXaoa_Nlq2q9IfyBq8hUoy0OFKLX51xErt5LoroaxFxHLc5aaG-PAeyKoAyT-37bwDDOoWC50LfU0UVSZ_mlymoTEAGQPIs/w580-h429/a.jpg" width="580" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> ادوارد مانه - میکدهئی در فولی برژه - Un bar aux Folies Bergère</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>شما چگونه میتوانید نگارهی مانه به نام «میکدهئی در فولیبرژه» را با بهکارگیری واژهها شناسائی بدهید. شاید بتوان گفت که آینهی پشتسر دختر میفروش در این پرده همهی چهگونهگی درون میکده را به ما نشان میدهد. در خردورزی این مانند دریافت راستی در غار پلاتون (افلاتون)ست. و راستی جهان درونیِ دخترِ ساقی را در میانِ بازتابِ پیکر او درآینه و نگارهی "خود" او در برابر تماشاگر میباید برداشت نمود. اگرچه ما نگارهی "خود" مانه را به آوند نگارهگر و آفرینندهی کار در آیینه پشت سر دختر در گفتوگو با او میبینیم، و میتوانیم دریابیم که در جهان راستین او میباید در جای ما ایستاده باشد تا نگارهاش در آینه بارتاب شود. پس تماشاگر اینک در جای آفریننده این نگاره ست. از سوئی دیگر، میدانیم که مانه، نگارهگری که این پرده را کشیده، نمیتوانسته در یک آن هم در آن میکده به دخترک </span><span>خیره مانده </span><span>باشد و هم در حال نگارهگری بوده باشد. -- اگر این نگاره راستی را نشان میداد، او میباید نگارهی خود را در آیینه، در حال نگارهگری بازتاب میداد. روشنائیدهیهائی از این دست البته همه روشنائیدادن به روشنی است. آنچه که هنرشناسان در بارهی این پرده مینویسند، و انگار میکنند که با این گونه روشنگریها میتوانند آنچه را که مانه در سر داشته بازسازی نمایند، همیشه توانائی رخنهئی فراتر از پوسته به ژرفا را ندارد. اما "راستی" این پرده همه در آن دم پدیدار میشود که مانه با «آگاهی» درونی تماشاگر پیوند برپا میکند و او را در جایگاه خود میگذارد. مانه نمیخواهد به تماشاگر بگوید که؛ ببین من دارم دروغِ جهان در بیرون از تو را بهتو نشان میدهم. اگر که به راستی میخواست این پیام را به تماشگر بدهد. بهترین راه این بود که در زیر این پرده درست همین پیام را مینوشت. همانگونه که ماگریت درزیر پردهی پیپ خود نوشتکه؛ "این یک پیپ نیست". ولی نوشتن همان پیام ماگریت هم دشواریهای دیگری را لاد میشود. مانند این که چه چیزی پیپ نیست؟ روشن ست که آن نگاره یک پیپ راستین نیست. پس چه نیازی به روشنائیدادن به چیزی روشن است؟ شاید ماگریت میخواهد مانند فردیناند ساسور بگوید که میان پیپ راستین به آوند نشانشده signified و واژهی پیپ به آوند نشانگر signifier، یا واژهئی که دربرگیر دو «پ» و «ی»ئی در میانشان ست، همانندیئی نیست. ولی انجیل میگوید در نخست تنها واژه بود!</span><br />
<span><br /></span>
<span> به هر روی، همانگونه که گفتیم دستورِ زبان با دستورِزبان نگارهگری یکسان نیست. و تازه همهی دشواریهای زبان را در نوشتههای گوناگون و باری را که داوریها و پیشداوریها برای دریافت میانا میآفرینند، که اندیشمندان زبانشناختی linguist از ویتگینشتاین تا دریدا به آن پرداختهاند را در اینجا نادیده گرفتهایم.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <br />
</span><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGJBmzIiS5f-xaX4uc2Wn-k5kU7-wMQzciIVZ-A505kIUyHVnO-pxSVl5ZIV60ZAFqcl1QRx5sSYS_hp-gmzSBUhcfLARHQmoi-q6WgnMGMTeS9aidIurh0mX4jG7DHe4k7jQslbwEzKU/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="278" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGJBmzIiS5f-xaX4uc2Wn-k5kU7-wMQzciIVZ-A505kIUyHVnO-pxSVl5ZIV60ZAFqcl1QRx5sSYS_hp-gmzSBUhcfLARHQmoi-q6WgnMGMTeS9aidIurh0mX4jG7DHe4k7jQslbwEzKU/s1600/a.jpg" width="400" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">رنه ماگریت ، این یک پیپ نیست. </span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <span><br />
</span> <span><br />
</span> <br />
</span><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZeyW6ViiWAayVkb7TCDLdxv8bDN0kfHnUmH4FN-Dm0EmCPxRsO6_clB-Q2yyOxtZoRqitnkgSDh7azjiWev4uulZ4jku-PGGKkRbWXqORC4nEFNMdN89renPCLWxyqKqjJUWT0pmgrgY/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZeyW6ViiWAayVkb7TCDLdxv8bDN0kfHnUmH4FN-Dm0EmCPxRsO6_clB-Q2yyOxtZoRqitnkgSDh7azjiWev4uulZ4jku-PGGKkRbWXqORC4nEFNMdN89renPCLWxyqKqjJUWT0pmgrgY/s1600/a.jpg" width="382" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">مارسل دوشامپ، برهنهئی از پلکان پایین میآید. Nu descendant un escalier</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span>هنگامیکه مارسل دوشامپ پردهی پر آوازهیخودش "برهنهئی از پلکان پایین میآید" را کشید، اینچنین مینمود که او دستور زبانی نو را برای نگارهگری در روزگار نووایی آفریده ست. در حالیکه بهراستی چنین نیست. درین پرده هم تراز و هم هماهنگی رنگها و بازپدیدی آهنگین از پهنههای رنگی همه از باوندهای (قواعدِ) دستورزبان نگارهگری پیروی میکنند. اما بدونِ هیچ سربهگمانی کار او بهنام «فواره» Fontaine، که تنها لگن ادراری راستین در دستشوئی بود، </span><span>هیچ پیوندی به هنر نداشت.</span><span> و این که او آنرا به نام ساختهگی "آر. مات" امضا کرده بود، از آن لگن کاری هنری پدید نمیآورد. هرچند هنوز هم با همه هیاهویی که در بارهی این کار شده، و گَلّههای گوسفند نیچهیی که کورکورانه هرچه را که گالریداران غرب میگویند به باور میگیرند، و ابرو بالا میاندازند، که آنها توانائی دیدن هنر را در آن لگن دارند. شاید این به گستاخی نیاز داشتهباشد که این گونه سبکسریها را فریب و نیرنگ خواند، به ویژه برای آنها که هنایشپذیر هستند، اینکه «گالری تیت مدرن» که برای کشیدن گردشگران به لندن هنوز هم به آوند هنر نووا درکنار پرت وپلا بازیهای دیگری ازین دست آنرا به تماشا میگذارد گواهی بسنده برای هنری شناختن آن لگن ست. و اگر آن را به حراج بگذارند البته شاید یک میلیونر هم آماده باشد که چند میلیون دلاری هم برای آن بپردازد. و برای بسیاری از نوکیسهگان این نشانهیی از نمایانی و نخبهگی میشود که دارای این کار هنری دوشامپ میباشند. ولی آن میلیونر شاید برای یک لباس مرلین مونرو هم در فیلم "بعضی ها داغشو دوست دارند" و یا برای دستکش یک لنگهئی مایکل جکسون هم چند میلیون دلاری بپردازد ولی این چیزی گردآورده شده ست Collector's item و نه یک کارهنری. در آوریل ۱۹۱۷ انجمن هنرمندان ناوابستهی نیویورک هنوز آن اندازه هوشمندی و آگاهی داشت که از پذیرفتن فوارهی دوشامپ خودداری کند. ولی این رد شدن هم با پروپاگاند و تبلیغات گروهی از گالریداران به آوند نشانهی دیگری ارائه شد که فواره یک کار هنریست که از سوی نهادینهگرایان دریافت نشده ست، همانگونه که کارهای امپرسیونیستها هم در ۱۸۶۳ برای نمایش درتالار پاریس Salon de Paris از سوی نهادینهگرایان پذیرفته نشده بود! باهوده ست که این را هم بگوئیم که دوشامپ در مجلهی مرد کور The Blind Man که خودش هم-سردبیر آن بود به فلسفهبافی دربارهی فوارهاش نوشتهبود :</span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;">اینکه آقای مات با دستهای خودش فواره را ساخته و یا نه هیچ اهمیت ندارد. او آنرا "گــزیــده" است . او یک کالای پیشپاافتادهی زندگی را گرفته و آنرا در جایی گذاشته که آوند تازهگی آن و دیدگاهی نو به آن بهکارگیری با هودهیِ آنرا ناپدید ساخته - و برای آن چیز، برداشت نویی را آفریده ست. </span></blockquote>
<div style="text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiB5FDMazCe2Cd4ypoxsVY1CFR8xvVluKvDGWYz0zhfeXF6xMqKg63xEdzoC_S02m4fwew3ZeOR_3M1UoWaMs_2J0atbAh0BVrh9MM1ecSsqLu7t0yoVUjg8WIWTchyphenhyphenIOjlWpKt-Lz9KA8/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="223" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiB5FDMazCe2Cd4ypoxsVY1CFR8xvVluKvDGWYz0zhfeXF6xMqKg63xEdzoC_S02m4fwew3ZeOR_3M1UoWaMs_2J0atbAh0BVrh9MM1ecSsqLu7t0yoVUjg8WIWTchyphenhyphenIOjlWpKt-Lz9KA8/s1600/a.jpg" width="320" /></span></a></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">مارسل دوشامپ ، فواره Fontaine</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <span><br />
</span> <span>شاید این نخستین فلسفهبافی برای هنر نووا و نیرنگباز بود. دوشامپ بر این داوش بود که چون این لگن ادرار اینک در درون یک دستشوئی نیست و بهدرون نمایشگاه آمده اینک این یک اندیشهی تازه ساختهست و بنابرین یک کار هنریست. آدمهایی هم مانند ریچارد ولهایم Richard Wollheim در نوشتهی پرآوازهاش در ۱۹۶۵ آن را یک "گسترهی هنر اندکگرا" وا paradigm of minimal art خواند که بیشتر به یاوهگویی میمانست. البته خوشبختانه در آغاز این سده اندیشمندان و خردورزان به اینگونه وانمودها و اداهای ساختهگی روشنفکرانه روترش کردهاند. حتی برخی از هنرمندان بسیار نووا نیز به این هرج و مرج ایراد دارند برای نمون در ۲۰۱۳ گریسون پری Grayson Perry برندهی جایزه ترنر سال ۲۰۰۳ در گالری تیت سخنرانیئی کرد به آوند اینکه مردمسالاری کج پسند است Democracy Has Bad Taste که در آن چنین داوید که هیچگونه راستیآزمائی برای داوری در بارهی چهگونهگی هنر در دسترس نیست و در دیگرسو گروه کوچک بسیار درهمتنیدهئی در دل جهان هنر ، که دربرگیر گردآورندهگان، موزهها و گالریها، دلالان هنری، و منتقدین هستند که بهفرجام برمیگزینند که چه چیزی میباید برای موزهئی خریداری شود. البته بازارگرمیهای نیرنگبازانه که لاد فروش کار میشود از ویژهگی بازارهای هنر نووای سدهی بیستم بود که هنوز بازماندههایی از آن به ماندگار مانده ست. مانند کار ابلهانهی ۲۰۰۷ دِمیَن هیرست Damien Hirst به آوند "برای عشق به خدا" که جمجمهی اسکلتی بود که با پلاتینیوم قالبگیری شده بود و در آن ۸۶۰۱ تکه الماس گرانبها نشانده شده بود و بهای درخواستی برایش پنجاه میلیون پاند بود. از سوی دیگر شاید نووواییهایی ازین دست در چشمانداز نوواپسندان امروز ایرانی نباشد. اما اندیشارهای بسیاری از آنان بازگوئی طوطیوار اندیشارهای نووایی فرانسه مانند شارل بودلر ست که در کتاباش نگارهگر زندگی نووا Le Peintre de la Vie Moderne مینویسد : </span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>امروز میخواهم گوالیدنی داشته باشم در بارهی مردیغریب ، مردی آنچنان نیرومند، آنچنان کنشمند با بودنی ناب بهخودایستا که حتی بهدنبال اینکه دیگران وی را بپذیرند نیز نبود. نه حتی یکی از طرحهایش امضا دارد. البته اگر با امضا در برداشتمان دنبالهئی بههمچسبیده از حرفهای الفبا باشد که بهآسانی بتوان آن را روبرداری کرد و نامی رانشان میدهد که بسیاری از دیگر نگارهگران به بسیار نمایانی در پایین بیارزشترین کارهای ناچیزشان مینویسند. وگرچه همهی کارهای او با سرشت تابناکاش امضا شدهاند. و شیفتهگان هنر که آنها رادیده و ارج مینهند بهآسانی آنها را میشناسند با ویدایشی که من اینک دربارهی آنها خواهم داد. </span><br />
<span>*<br /></span><span>شیدائی پر احساس در میان تودهها و ناشناسان، آقای سی. جی. نابی نهادینهاش را تا به اندازهی شرم خویش فرا میبرد. (...) و چنین است که او به شتاب در جستوجوست. ولی جستوجوی چه چیزی؟ سرآسوده باشید که این مرد، بدانسان که من برایتان نگاریدهاش کردم --این تنهای باهنر با انگاری کنشگر به شتاب در گسترهی این کویر انسانی در گذار ست -- با آرمانی شکوهمندتر از کسیکه تنها پَرسهزن "فلانور"ست . با رویکردی همهگانیتر، چیزی فراتر از کسی که از کامیابیهای پیشِِرو گریزاناست . او به جستوجوی آن چگونهگی ست که میباید پروایم دهید تا آنرا "نووایی" بخوانم. (...) او خویشتن را برآن وامیدارد که از رفتارهای اینکِ فراگیر همهی آن چیزهائی را که میتوانند درتاریخ شاعرانه باشند به برون برکشد .جاودانهگی را از زودگذرها پالایش دهد. (...) درنگاه من "نووایی" زودگذری و گریزندهگی و بروند بودن آن نیمه از هنرست که نیمهی دیگرش جاودانهگی و نادگردیسیپذیریست. همهی استادان کهن نووایی ویژهی خویش را داشتهاند(...) این زودگذری و نهاد گریزپایی، که دگر دیسیاِش اینچنین تند و تیز است که به هیچروئی نمیتواند به بیزاری کشیده شود و یا بهکنار گذاشته شود. </span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>اگرچه بهباور من اینها تنها بخشهایی ست از کتاب بودلر که میتوانند ارجی داشته باشند. چرا که او در بخشهای دیگر اندرزها و پیشنهادهائی بیجا دارد مانند اینکه یک نگارهگر میباید مانند کنستانتین گی (همان نگارهگری که بودلر او را با شناسهی کوتاه شدهی "سی. جی." میشناساند) باشد که در نگارههایاش جامههای زمانه خویش را به جای پوشاکهای ُرمیها و یونانیان میکشید و یا اندرز به اینکه یک نخبهزاده چگونه میباید باشد و یا یک زن چگونه. و این نیز در خور اندیشیدن است که ، با همهستایش و آفرین بودلر، امروز هیچکس کنستانین گی را به آوند نگارهگر نووایِ پرهنایش در تاریخ هنر نمیشناسد.</span><br />
<span><br /></span>
<span>بودلر با اینهمه سرودهسرایی برجسته بود و سرودههای "گلهایتباهی" او شگرف و زیباست. او مانند بسیاری از منورالفکران پس از مشروطیت ما هنرمندی درگیر افیون بود و بدهیهای بسیارش همیشه اورا به گریز از بستانکاراناش وامیداشت و افزون براینها بیماری سفلیس بردشواریهای او میافزود. او در گوشه و کنار پاریس تماشاگر روند صنعتیشدن آن شهر و افزایش تودهی درهمفشرده شهروندان بود، و هنایش فناوری نووا را بر هنر و همتودهگی از دید یک پرسهزن (فلانور) شگفتانگیز و خواستنی مییافت. در نگرش او این پرسهزن نووای پاریس مردی خوشپوش و دست و دلباز بود که با داشتن درآمدی خوب برایاش دیگر پول مهینائی نداشت. او در خیابانهای پاریس به گونهئی بزرگوارانه پرسه میزد تا نووایی آن شهر را بهسوی پیشرفت صنعت وفناوری</span></span><span style="font-size: large;"> تماشا کند. اما همانگونه که والتر بنجامین در بارهی او مینویسد:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote>
<span style="font-size: large;">این در نگاه پرسهزن </span><span style="font-size: large;">ست، که هنوز در شیوهی زندگیاش کورسویی هست که بر بینوایی انسان در شهر بزرگ پرتو میافکند. پرسهزن هنوز مانند ردهی شهرنشین در کنارهی شهر بزرگ ایستاده. هیچکدام از این دو نمیتوانستند بر خود چیره شوند. بودلر با هیچیک از آن دو همآوایی نداشت، چر که او پناهگاه خویش را در میانهی توده مییافت.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXr-h-Turx0CUbFmYmIt-UirCwh4Oo-Jv4cRdQ07bcNzIvfk2e-k7CRrDZSuj-t0Y7Ts9DUMIyRN9Z2K6az-QlX6Y4FfyMDa2i2U7pApc_32Xf7wfQQ2KMAOYYUtWxuexr_TzROm9afbA/s1600/a.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXr-h-Turx0CUbFmYmIt-UirCwh4Oo-Jv4cRdQ07bcNzIvfk2e-k7CRrDZSuj-t0Y7Ts9DUMIyRN9Z2K6az-QlX6Y4FfyMDa2i2U7pApc_32Xf7wfQQ2KMAOYYUtWxuexr_TzROm9afbA/s1600/a.jpg" width="223" /></span></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">شارل بودلر</span></td></tr>
</tbody></table>
</div>
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <span>به اندوه این ویژهگیهای افیون و جامهی خوشپوش پوشیدن بر بسیاری از منورافکران ما هنایش نهاد. با این همه بودلر، به باور بنجامین، با نگاهی نمادین به پرسهزن توانسته بود با "گیته و بیگناهیئی بربادرفته" بهکنار بیاید . او از نگاه پرسهزن این آزمود که چیزها دارند آن "گیتهئیکی خویش را از دست میدهند" را میبیند؛ که "زمینتنها دیگر به یکی از چگونگیهای گیته باز خواهد گشت". </span><br />
<span><br /></span>
<span>اما این نگاه سوی دیگری نیز دارد که می تواند برای چیزها یک " آن" نو بیآفریند. اما آنی که دیگر گیتهئیک نیست. برخاسته از یادمان mémoire است که بودلر میکوشد تا درسرودههای گلهای تباهی Les Fleurs du mal خویش فرو پاشی " آنِ" گیتهئیکی را به چالش بکشد. نمونهی روشنی که بنجامین نشان میدهد سرودهی"Le Cygne" است که بودلر از "کاستی" پاریس شهری که "نزدیکترین پیوند میان نووایی و کهنهگی" را دارد و از فرجام نووای آن میگوید. دربخش نخستین Le Cygne نگاه افسردهی پرسهزن ویرانی ریخت یک شهر form d'une ville را در پایان بیدادگر انگارهی قویی که از تشنگی میمیرد مییابد. در بخش دوم نیروهای چالشگر یادمانها به پیاپی ریخت دگردیس شدهی "نشان شکنندهگی" emblem of fragility را در یک برانگیختگی سوگوارانه به پیش میخوانند تا به هم آیند و در زیبایی یک "دنیای ناهمگون" Counter-world هماهنگی گیرند . </span><br />
<span><br />
</span> <span>اگر که نگرش ۱۹۴۶ ژان پل سارتر را دربارهی بودلر بپذیریم که اورا سرودهسرایی "نابهراه" mauvaise foi میشناسند باید که ارزش نووایی بودلر را هم به زیر پرسش آوریم. به باور سارتر او شایستهی زندگیئی که داشت بود، زیرا که از دید سارتر هر انسان میباید که پاسخگوی گزینشهای خویش باشد. بودلر پس ازدریافتن هستی خویش میخواست که «آگاهیئی کنشگر» باشد ولی درهمانآن خویشتن را تنها چیزی درباشه، مانند همهی درباشههای دیگر میدید . سارتر این چگونگیهای اورا به کنشگریِ «زخمزدن» و به درباشهگیِ «کارد» همانند میبیند. بهگفتهی او بودلر میخواست که از راستیهای دردناک زندگیاَش بگریزد. و حال آنکه آزادیی که در "بودنیبرایخود" پاسخگوست آزادیِ "هستیئی" آگاهست. این هستی به هستن کنشگرانه خویش آگاهی دارد و این آگاهی «بودنی به درباشه بودن» را نمیپذیرد و آنرا نائیک negation مینماید. </span><br />
<span><br />
</span> <span>سارتر در بارهی نابهراهی زیستن بودلر مینویسد: </span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;">او انسانی بود که به ژرفای بسیار چگونهست انسانی خویش را حس میکرد. اما به سختی میکوشید که آنرا از خویشتن پنهان دارد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>یه باور سارتر گرایش بودلر به فراهستی سبکسرانهاش در بسیاری از سرودههای او در «گلهای تباهی»اش آمده ست برای نمون نخستین بند سرودهی نیایش او چنین آغاز میشود. </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>هنگامیکه بهفرمان نیروهای برفراز</span><br />
<span>سرودهسرا در جهانی یکنواخت به هستن میآید ؟ </span><br />
<span>مادرهراساناَش، به پافشاری برای کفرگویی؟ </span><br />
<span>بهناسزاگویی به پروردگاری میپردازد که دلسوزانه به پایین مینگرد </span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br />
</span> <span>دراین سروده بودلرگناه بهدنیا آمدن خویش را به آوند یک سرودهسرا به گردن نیروهای برفراز پرودگار میاندازد و مادر دهشتزدهی او از داشتن فرزندی سرودهسرا به پرورگاری مهربان ناسزا میگوید. به باور سارتر بودلر این نگارهی اندوهناک زندگی سرودهسرا را </span><span> </span><span>به نابهراهی </span><span>ساخته ست و از پذیرفتن پاسخگوئی برای زندگی خویش سرپیچی نموده ست. این تا اندازهی زیادی همان نووایی بسیاری از منورالفکران ماست، که همواره در گلایه و مویه از روزگارند مانند نادرپور که: «چه روزگار غریبی، برادری سخنی بیش نیست و معنی لغتآشتی شبیخون است» و یا اخوان که؛ "هوا دلگیر، درها بسته، سرها در گریبان، دستها پنهان نفسها ابر، دلها خسته و غمگین / درختان اسکلتهای بلور آجین/ زمین دلمرده، سقف آسمان کوتاه/ غبار آلوده مهر و ماه" ویا ابتهاج سایه که "درین سرای بیکسی، کسی به در نمیزند/ به دشت پُر ملال ما پرنده پَر نمیزند/ یکی ز شب گرفتگان، چراغ بر نمیکند/ کسی به کوچه سار شب، در سحر نمیزند / نشستهام در انتظار این غبار بیسوار / دریغ کز شبی چنین سپیده سر نمیزند" وچه بسیار دیگر از سروههائی از این دست که هیچکدام پیوندی با پاسخگوئی در "گاهاد نووایی" که در انگار روشنفکران ما میبایداز آسمان به دامان آنها بیافتد ندارد. و این همان داستان تنبل بیا به سایه / سایه خوش میآیه است.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><br /></span>
<span><br /></span>
<span> <span style="color: blue;">ف</span> : امروز نووایی در غرب دیگر آن کشش افسونانگیز سدهی نوزدهم را از دست داده ست برای نمون هابرماس مینویسد :</span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;">روشن وایان فرانسه با آرمانهاشان آن طلسمی را که کلاسیکهای دنیای باستان بر روان روزگارهای پساتر ساخته بودند شکستند. به ویژه با باور به اینکه دانش به بیکرانهگی در پیشرفت است آرمان "نووا" بودن را از نگاهکردن به گذشتهی باستانی برگردان نمودند و در پیآمد این باور ریشه گرفت که پیشرفت بیکرانه در بهبودی هژیرش (اخلاق) و همتودهگی نیز شدنی ست.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>هابرماس ازاین نیز پافراتر مینهد و میگوید:</span><br />
</span><blockquote>
<span style="font-size: large;">نووایان شیداوند romantic modernist در جستوجوی راه چالش با اندیشارهای باستانی کلاسیکها به دنبال یافتن یک روزگار تاریخی نو بودند و آنرا در آرمانها و آماجهای سدههای میانه یافتند. اگرچه این گاهاد آرمانی که در سدهی نوزدهم برپاشد یک آرمان ماندگار نماند و در روند سدهی نوزدهم از آن گرایش شیدازده یک آگاهی ریشهگرا پدیدار گشت که خویشتن را ازهمهی بندهای ویژهی تاریخی رها نمود. واین نووایی فرجامین در گسیختهگی abstract میان آیین و اکنون چالشی برپاساخت که ما هنوز همهنگامان با اینگونه زیباشناختی نووایی هستیم که نخست در میانهی سدهی نوزدهم پدیدارشد. و ازآن هنگام "نوبودن" محک شناسایی نووایی است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>پس درنگاه هابرماس، امروزه تنها "نو بودن" است که نووایی را شناسایی میدهد. هرچیز "نووا" با پدیدار شدن چیزی نوتر کهنه میشود. هابرماس تا به آنجا پیش میرود که میگوید آنچه که شیوهیی"شیوهئیک" stylish است بهزودی " از نما افتاده" out-moded میشود ولی آنچه که بتواند ماندگار بماند ماندگاریک (کلاسیک)</span><span> میشود. </span><br />
<span><br /></span><span> هابرماس میگوید پیوند ماندگاریکها با دوران باستان ازهمگسیخته شده ست و دریافت ما از نووایی ردهی ماندگاریک ویژهگی خودرا یافته ست، که به ما پروا میدهد تا برای نمون از «نووایی ماندگاریک» در باره نگارهگری سخن بگوئیم. پس دیگر آنچه که ماندگاریک (کلاسیک) است به ناگزیر از دنیای باستان برنمیآید. اوهم بودلر را نمایندهی پندار نووایی میشناسد واز نمونههای دیگر آن "کافهی ولتر" را که دادائیست ها و سوررئالیستها برپاکرده بودند را نام میبرد. از اینست که هنر پیشرو به ناکجاهایی میرود که هنوز هیچکس باک رفتن بدانجا را نکرده ست.</span><br />
<br /><span>ازاین دیدگاه "نووایی" بر رویاروئی با روزمره شدن رویکردهای "نهادینه" (سنتی) می ستیزد. وبا آزمود درچالش با آنچه که به روزمره شدن زندگی میانجامد </span><span>میشورد</span><span>. این شورش راهی ست برای سترون نمودن neutralize اندازهای هژیرش (اخلاقی) و باهودهگی. </span><br />
<span><br /></span><span>هابرماس هنر پیشرو را تنها اَتاریخی نمیبیندد، که بل آنرا روزمرهگرائیئی نادرست درتاریخ میخواند. او پیوند میان نووایی و تاریخ را که پرداختهی والتر بنجامین در نگرش به پندار سوررئالیسم است را رفتار پسا-تاریخی میخواند. چون بنجامین همچون هگل به ما یادآوری میکرد که " انقلاب فرانسه از رُم گواهی میآورد. همانگونه که مُد از جامههای کهن برداشت میکند. مُد میتواند</span><span> </span><span>با بلیطی که در یک زمانی ارزش داشته است</span><span> چیزی را که در روندی اینگاهی </span><span>ست</span><span> </span><span> بو کند" این اندیشار جتزایت Jetztzeit بنجامین ست. که همان "اکنون" به آوند دم آشکاری ست. چنین بود که برای ربسپیر رُم باستان گذشتهئی بود آکنده از دمهای آشکارهگی.</span><br />
<span><br /></span><span>به باور هابرماس این پندار زیباشناختی نووایی در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ کهنه و سالخورده شد. همچنانکه آُکتاویو پاز در میانهی دههی ۱۹۶۰ میگفت "هنر پیشروی ۱۹۶۷ کارها و اداهای هنر ۱۹۱۷ را تکرار میکند. ما اینک پایان اندیشار هنر نووا را آزمون میکنیم". اینک ازآن هنگام کارهای پیتر بورگر به ما آموزانده ست که از" هنر پسا - پیشرو" post-avant-garde سخن بگوییم که این نشان از نمااُفتادگی سوررئالیسم دارد. اما این نماافتادگی چیست؟ آیا این نشان بدرودی ست در بدرقهی نووایی؟ بهگونهئی گستردهتر آیا پدیداری " هنر پسا - پیشرو" به میانای ترارفت به پدیدهئی فراختر که پسانووایی post modernism خوانده میشود نیست؟</span><br />
<span><br /></span><span>به باور هابرماس اندیشار مدرنیته، که او آنرا "کاردیسهی نووایی" میخواند the project of modernity ، به نزدیکی با پیشرفت هنر اروپایی وابسته ست. واین کاردیسه با گرایش کانونی به هنر پدیداری مییابد. هابرماس از بخشبندی ماکس وبر گواهه میآورد؛ که او نووایی فرهنگی را از برای جدانودن بنیانی آیین و فراهستی (متافیزیک) در سه سپهر خودکفای دانش ، هژیرش و هنر از هم جدایی داده بود.</span><br />
<span><br /></span><span>این سه سویه از هم جدا شدند زیرا که دیگر جهان یگانتایهالِ پندارههای آیین و فراهستی ازهم فروپاشیده شده بود. از سدهی هیجدهم به این سوی بود که ماندگارها برای ما از دشواریهای این جهانبینیهای کهن در ردهیی نو بازچیدهمان شدند. هرکدام ازین رشتههای از همجداشدهی فرهنگی به یک پیشهی ویژهی فرهنگی پیوسته شدند که در آن دشواریها تنها به یاری آزمودگاران ویژه و کارشناسان چاره میشدند. در نتیجه دوریکی میان فرهنگِ کارشناسان و مردمان درازتر گشت. پیدایی این دوریکی و پذیرفت فرهنگی آن مایهی بینوائی بیشتر و بیشتر جهان زیستن شد که </span><span>همینک </span><span>درونمایههای نهادینهی آن با پدیداری نووائی بیارزش شده بودند.</span><br />
<span><br /></span>
<span> به نوشتهی هابرماس سدهی بیستم خوشبینی روشنگران فرانسه را درهم شکست چرا که آنها میخواستند هنرها ودانشها نه تنها نیروهای گیتهئیک را به زیر لگام درآورند که بل برآن بودند که دریافتنی فراتر از جهان و خویشتن را فراآورد نمایند. و به پیشرفت هژیرش و دادگری نهادها و حتی شادمانهگی آدمی بیافزایند. </span><br />
<br />
<span></span><span><span style="color: #2b00fe;">گ: </span>هابرماس «کاردیسهی نووایی» را ناپایان یافته اما نزدیک به مرگ مییابد. مگر آنکه هنری مانند هنر برتولد بِرِخت بر پا شود و به همچنین همتودهگی بتواند نهادهایی را پدید آورد که اقتصاد به سرخودشده را به زیر لگامآورد. این همان پیامی بود که آل احمد تنها روشناندیشی که دریافتی ژرف داشت در «غربزدهگی» در میان گذاشته و دریافتن آن برای پرسهزهائی مانند آشوری و آجودانی و یارشاطر دشوار بود. بااینهمه چارهجوئیهای آلاحمداگرچه درست مینمایند اما به گفتهی انگلیسیها اهرمن در ریزهکاریها پنهان شده ست. چگونه میتوان این کاردیسهها را جامهی کنش پوشانید؟ و چه کسانی میخواهند پاسخگوئی چنین کاردیسهها را به دوش بگیرند؟</span><br />
<span><br />
</span><span><span style="color: blue;">ف:</span> </span><span> درست است . و همچنین همانگونه که گفتهایم در دانشهای امروزین نقش خِرَد نقش پر رنگی نیست. و اینک این روشهای آماری هستند که در جعبههای سیاه black box داتههای بزرگ Big data را سامان میدهند و یک راستی محلهئی local truth و گذران transitory را به پژوهشگران نشان میدهند. البته پژوهشگر میتواند ویدایشهائی (تفسیرهایی) را در بارهی این پدیدهها نشان دهد و حتی میتواند این ویدایشها را در چارچوب یک الگوی ریاضی در خور آزمودن فرآورد نماید. اما حتی اگر راستیآزمائیها همیشه نگرشپردازی theorising یک پژوهشگر را ارزش دهند validate و بتوانند پیشگزارههای hypotheses او را نگاه بدارند maintain. این هیچ به این میانا نخواهدبود که که پژوهشگر به «راستی» دست یافته ست. تنها برآوردگیری درست از این راستیآزمائی برای یک پژوهشگر اینست که بگوییم: "تا کنون برایندی و پدیداریئی برای ردنمودن این نگرش یافت نشده ست". و بنابراین هنوز میتوان از آن نگرش بهرهگیری نمود. </span><br />
<span><br /></span><span>اگرچه هر پژوهشگر میباید نگران آن باشد که دیر یا زود رویدادها و یافتهها و پدیداریهای تازه میتوانند نشان دهند که نگرش او از چه دیدگاههایی و برای چه پرسشهائی نارسا و نادرست است. دریافتن آنچه که در درون یک جعبهی سیاه آماری میگذرد برای خِرَد آسان نیست. خرد این را پذیرفته ست که اگر تاس تخته نردی را ده بار بریزیم و نه بار از ده بار آن تاس شش خال را بیاورد این پدیداری خوبی خواهد بود که برآیند بگیریم که "راستی" این ست که این تاس هموار و بیگرایش نیست و بر روی خال شش لمیدهگی و گرایش دارد و از این رو میتوانیم بگوئیم که به شایدآیی (احتمال) نزدیک به نود در صد در ریختن پسین تاس بازهم خال شش خواهدآمد. اما این یک "راستی" محلی و اینجائیست . چون در کجایی ویژه و زمانی ویژه این برآیند روی میدهد. این، همچنین، "راستیئی" است گذران و ناپایدار. چون براینمون این شدنی است که پس از ده هزار سال آن مادهئی که سنگینی تاس را بسوی خال شش گرایش داده ست رفتهرفته از میان برود و تاس یکنواخت و هموار گردد. </span><br />
<span><br /></span><span>امروزه هنوز هیچ اندیشمندی نمی تواند داوش به این کند که رفتار ذرهها را در کوانتم فیزیک درمییابد. هیچ وندیداد فیزیکی نیست که بگوید بردار زمان باید یکسویه و از گذشته بهسوی آینده باشد و بنابراین بر پایهی وندیدادهای فیزیکی بازگشت به گذشته شدنی است. ولی هیچ دانشمند فیزیکدان نمیتواند بگوید که اگر کسی در اینک به گذشته بازگشت، و پدر بزرگ خویش را در هنگام کودکی او کشت، بر سر خود او در اکنون چه خواهد آمد! چگونه پدر بزرگی که نتوانسته در گذشته بزرگ شود و همسر بگیرد تا فرزندی داشته باشد اینک دارای نوهئی شده است که میتواند به گذشته بازگردد و اورا در هنگام کودکیاَش بکشد. ناسازگاری در این داستان برای اندیشهی ما دریافت شدنی نیست. اگرچه نگرشهائی مانند کیهانی چندگانتایهال multiverse برای پاسخ به این دشواری پیشنهادشده ولی از نگاه دانش در خور راستی آزمائی نیست و به خرافه میماند..</span><br />
<span><br /></span><span>اینگونه دشواریهای خردورزی که در سدهی بیستم پدیدار شده اند. دانش را برای دیگر بار از خردورزی جدایی دادهاَند. چراکه در سدههای هفده و هجده و نوزده دانش کِپلر و کوپرنیک و نیوتون و لاپلاس و دیگران برای خردورزان در خور دریافتن و قطعی بود و به آنان یاری میداد که باور به "خرد-خود-بنیاد " را به یاری دانش برپا بدارند. اما از سدهی بیستم به این سو، آوای خردورزی که در نبرد خویش با کیش و آیین خود را پیروز میدید ،دیگرچندان رسا</span><span> نمانده ست. و داستاننویسان و نمایشنامهپردازان و سرودهسرایان ودیگر هنرمندان جای خالی این آوا را پر کردهاند. اما اینان برپا داران و سازندگان فرهنگ نووایی بودند که مهینترین دغدغهاش یافتن میانای زندگیئی بخردانه و شاد بود.</span><br />
<span><br /></span><span><span style="color: blue;">گ</span> - ولی شاید نیازی به این نباشد که برای نشان دادن ناسازگاریهای گوالیدنهای نووایی در </span><span>این گفتگو</span><span> از کوانتم فیزیک یاری بگیریم . چرا که حتی در سنجه و ارزیابی خردورزیهای کانت و دکارت هم میتوانیم ببینیم که "خودبنیادی خرد" در این دو اندیشه همسان نیستند. در پندارهی دکارت آماجال یا ایدهآلِ خودبنیادی با دریافتنی بیگمانپذیر و استوار اینکه، "اندریافت خودآگاهی چیست؟" آغاز میشود وآنگاه بهسوی دانستههای دیگر گسترش مییابد. به سخنی دیگر، دکارت میگوید من نمیتوانم بیباور باشم که "دارم میاندیشم" و بنابرین این اندریافت خودآگاهیِ من به استواری و آشکاری، برای من، شناخته شده است. و بنابرین می توانم به این برآیند برسم؛ که من "هستم". و از اینرو میتوانم پرسشهای خودم را برای یافتن پاسخ آغاز کنم. </span><br />
<span><br /></span><span>اما برای کانت اینکه خود را در یک پندارهی ویژه بیانگاریم و بگوییم که "من دارم میاندیشم" به آوند حتی یک آزمون و تجربه هم در خور پذیرش نیست، تا چه رسد به اینکه اینچنین اندیشیدن بنیادی برای «دریافتن» باشد. برای او پرسش نخستین این ست که: در زیر چه بروندهائی کـُنشگر "برای خودش" میتواند شناسایی کند که این اندریافتهای خودآگاهی آیا بنیانی و ریشهئی هستند یا نه؟ </span><br />
<span><br /></span><span>برای کانت دو روی سکهی شناخت یکی نودش- پذیری sensibility ودیگری دریافتن understanding ست . دریافتن به میانای فهمیدن است و نه انگار کردن. دشواری، به آنگونه که کانت میبیند، در اینست که؛ "دریافتن" گونهئی پدیداری "خود به خود" ست . او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">"شناخت" ما از دو خاستگاه بنیادی در پندار mind برون میزند. نخست گنجایش ماست برای گرفتن نمایندهگیها representation (رسیدن بینشها) و دوم نیروی دریافتن یک درباشه object به دستآویز این بازنمودها (خودبهخود پدیداری این دریافتها). که نخست آن با یک "در باشه" به ما داده میشود. و سپس در دودیگر "اندیشه" ئی ست که در پیوند با آن نمایندهگی پدید میآید (و این تنها "پندار"ست که آنرا آشکار میکند). اگر گیرندهگی-پذیری "پندار" ما برای دریافتن نمایندهگیها ، تا آنجاکه بگونهئی هنایش پذیرد، را بتوان نودشپذیری خواند، پس نیروی پندار برای زایاندن نمایندهگی در خود ، که آن همان "</span><span style="font-size: large;">دریافتنی ست </span><span style="font-size: large;">خودبهخود" ، شناختن میباشد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span><span>دشواری این اندیشار درین "خود بهخودی" دریافتن ست که نه " آیینهئی در برابر گیتی " ست و نه که حتی آیینهئی در برابر خویش. کانت با این اندیشار "دریافتن" میتواند در زبان سیاسی خود پندارههایی مانند آزادی و به خودوایی و خودبسندهگی را آشکاری بدهد. </span><br />
<span><br /></span><span>نووایی از دید کانت گمان کردن برای رسیدن به سرآسودهگیئی دکارتوار نیست. از دید او نووایی "خودوایی خردست" وازاینروست که خرد نیروی وندیدادگذاری برای جهان</span><span> </span><span>را</span><span> به گماشت میگیرد . البته من دراینجا با این با باور شما همراه نیستم که این داوش کانت با اندیشار " تماشاگر جهانآفرین" بیشتر در خور دریافتن میشود. چون بسیاری از خردورزان پس ازکانت کوشیده اند که این داوش به قانونگذاری خرد برای جهان و پیروی به ناگزیر جهان از آن وندیداد را اندازوا کنند، به ويژه باورهایی مانند ناوابستهگیِ خرد و یا ابر فرامانرواییِ خرد، که با نابخردیهای کشورهای پیشرفته ناپذیرفتنی ست. چرا که بسیاری از گواههها نشان میدهند که خردورزیها همیشه وابسته به آماجها و دلبستگیهای سیاسی ، اقتصادی و به ویژه ساختار زور ست.</span><br />
<span><br /></span><span><span style="color: blue;">ف</span> -- با این همه در اینجا گفتوگو در بارهی "تماشاگر جهان آفرین"، از دید کانت، ما را از در بارهگی این گوالیدن بهدور خواهد نمود و شاید در گفتوگوئی دیگر بتوانیم در این باره بپردازیم. به هر روی نووایی ایرانی تا اندازه زیادی زیر هنایشی سطحی از آن گروه از اندیشمندان اروپایی مانند هایدگر و هابرماس ست که تنها از دریچهئی تنگ به نوواییِ برگرفته</span><span> از هگل به خردورزی نگاه میکنند. برای نمون ما کمتر دیدهایم که در گوالیدنهای ایران دربارهی ساختارگرایی لوی اشتراوس، پدیدهگرائی هوسرل یا بینشهای پاپر و کون و فیراباند ودیگران سخنی به میان آورده شود تاچه رسد به ساختارشکنی فوکو ویا پیادهسازی ساختارِ در خردورزی دریدا که میباید در گفتوگوهای آینده بهآنها بپردازیم.</span><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-43307025430882580762014-01-22T22:25:00.153-08:002022-08-31T21:47:31.104-07:00 هگل و نووائی فرانسوی از دید دیدرو ، روسو، و ولتر و دیگر فیلوزوفها<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: center;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP7obynFuCRP9qTSsqzaqO6xTV8S9kOrmvhCM_HF5LIrg-ZJVsMC2Mg4fExE6NlKlT0o9Q3jMV2nYTmXiLrDemcL8SQtZBqET2pMnClM8-dZUO5JhTOpEoZDK1t9UIIjK7Goesb9xccfY/s1600/a.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP7obynFuCRP9qTSsqzaqO6xTV8S9kOrmvhCM_HF5LIrg-ZJVsMC2Mg4fExE6NlKlT0o9Q3jMV2nYTmXiLrDemcL8SQtZBqET2pMnClM8-dZUO5JhTOpEoZDK1t9UIIjK7Goesb9xccfY/s1600/a.png" width="298" /></a></div>
</div><div dir="rtl" style="text-align: center;"><span><span style="font-size: medium;">دنیس دیدرو</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: center;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: blue; font-size: large;"><br /></span>
<div dir="rtl">
<span style="color: blue; font-size: large;">گیتی نوین (گ): </span><span style="font-size: large;">امروزه اندیشمندان خردورزی سیاسی هگل را از دیدگاههایی گوناگون و گاه ناسازگار بررسی مینمایند، واین باره تا اندازهیی کنکاش و بیزش ما را در باره ی نووایی و مردمسالاری به</span><span style="font-size: large;">پیچیدگی </span><span style="font-size: large;">میکشاند. پیشنهاد من اینست که در این بخش از گفتگو نخست به گُوال discourse مردمسالاریِ هگل به پردازیم و سپس خردورزی او را در بارهی نووایی یا مدرنیته به بررسی و بیزش بگیریم.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">در سرآغاز دیدگاههای آشنائیدهنده به خردورزی هگل را به سه گروه میتوان ردهبندی نمود. </span></div>
<div dir="rtl">
</div>
<ul dir="rtl">
<li><span style="font-size: large;">نخست کسانی مانند جرج لوکاس George Lukács ، یواخیم ریتراند Joachim Ritterand و ژاک دواُند Jacques d'Hondt کهبا گرایشهای سیاسی چپشان، او را برای سوگیریهایش از انقلاب فرانسه، شیوهی گفتیک (دیالکتیک) و نوشتههای نخستیناَش در بارهی خرد سیاسی را خردورزی براندازگرا میخوانند. اگرچه این پژوهشگران، برآن هستند که هگل از هوادارانِ مردمسالاری نبوده ست، با این همه او را خردورزی پیشرو و نه به واپسگرا میشناسند.</span></li>
<li><span style="font-size: large;"> گروه دوم، با گرایشهای سیاسی میانهرو، مانند یورگن هابرماس Jürgen Habermas، شلومو آوینری Shlomo Avineri و زیبیگنیِو پالچنسکی Zbigniew Pełczyński و کارل مارکس، هگل را نه به آوند براندازگرا که بل به آوندی بازریختیدهگرا reformist میشناسند و مداراگری آیینی و خردهگیری او را از دُشسامیگرائی یهودیستیز و ایستادگی او را در برابر میهنپرستیِ تندرو و گزافهپرداز بهگواه میآورند.</span></li>
<li><span style="font-size: large;"> سومین گروه، با گرایشهای دست راستی لیبرال، مانند کارل-هاینز ایلتینگ Karl-Heinz Ilting هگل را خردورزی واپسگرا میشناسانند، و پشتیبانی او را از دهناد پادشاهی و چالش او را با حق رای همگانی و نوشتههای او را در بارهی سیاست و قانون بهگواه میآورند. از گواهههای دیگر آنها همچنین رویارویی سیاسیِ هگل با همکار بنیانگرایاَش یاکوب فردریش فریس Jakob Friedrich Fries و خردهگیری او از فریس؛ که چرا در جنبشهای دانشجویی در گیر شدهبود و هم چنین ناخرسندی او از انجمنهای برادری دانشجویی و اینکه پس از بازبرپایی پروس او به دلخواهانه در آنجا به کار و زندگی پرداخت میباشد.</span></li>
</ul>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">فرید نوین (ف)</span>: درستاست. چالش هگل با حقِ رأیِ همگانی از بسیاری از نوشتههایِ سیاسیِ او آشکار است. و شاید چشمانداز یکسان هر سهیِ این دیدگاهها خرده گیریِ هگل از مردمسالاری ست. او نه تنها برآن بود که حقِ رأی </span><span style="font-size: large;">میباید تنها از آن</span><span style="font-size: large;"> کسانی باشد که شایستگیِ قانونی برای رأی دادن را دارند، که افزون بر آن، حتی گسترهی بارههایی را نیز که میتوانستند در انتخابات و یا همه-پرسیها به رأی گذاشته شوند کرانهبندی مینمود. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span> و این در رویی ست که مردمسالاری بر پایهی این انگارهیِ بنیانی برپا میشود که شایستگی و سزاواری برای گزینش راهکارهای سیاسی از درون هستهی "خواست همتودهگیِ رأیدهندگان" ریشه میدواند و بنابرین برپایی هرگونه کرانهبندی در بارهی شایستگی رأیدهندگان و یا گزینش اینکه تنها چه پرسشهايی میتوانند به رأینهاده شوند، پدیدهی مردمسالاری را ریشهکن مینماید.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف:</span> با اینهمه این دشواری نیز باید دردید ما باشد که هنگامیکه مردمان از آزادی اقتصادی برخوردار نیستند، و از آموزش و فرهنگی نارسی برخوردارند، به ويژه هنگامیکه ردههای نیرومند و توانمند با دردستداشتن رسانهها میتوانند بر رفتارها و شیوههای اندیشیدن مردمان هنایش بنهند، داشتن حقرای همگانی هودهی چندانی نخواهد داشت. هگل درکتاباَش <i>زمینهیِ خردورزی حقوق</i> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Grundlinien der Philosophie des Rechts </span></span><span style="font-size: large;"> بر پایی سازمان همتودهگی سیاسیئی را پیشنهاد میدهد که در آن حق رأی در دو نشستگاه ملّی (پارلمان) جای میگیرد . </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">در این دو نشستگاه پیشنهادی او نمایندگان </span><span style="font-size: large;">بر پایهیِ چگونگی شهروندیشان نیست که برگزیده میشوند و</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">رأی میدهند که بل حق رای آنها تنها بر مبنای هموندیشان در یک "همیاریگریگاه" ست. و تنها کسانی می توانند به هموندي در یک همیاریگریگاه درآیند که در نهادهایی </span><span style="font-size: large;">که هگل آنها را " بنیاد پیشهوکار" </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Gewerbe-Stand میخواند </span></span><span style="font-size: large;">درکُنش</span><span style="font-size: large;"> باشند</span><span style="font-size: large; text-align: left;">. این نهادها دربرگیرِ انجمنهای کارشناسی، بنیادهای داد و ستد بازار و نهادهایِ دینی میباشند. </span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> هگل به ویژه ردهیِ میانه را به آوند "ردهئی که از حقوق </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">آگاهی دارد</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> و هوشمندی پیشرفتهتر از تودهی مردمان را در آن میتوان یافت" - برای کار در دولت پیشنهاد میکند، که از بالا زیر دیدهبانی پادشاه جایدارد و از پائین بهدست همیاریگریگاههای سازمانیافته رهنمون میشود. از آنجا که همیاریگریگاهها هودهی مهینی در پرورش سازمانی نخبگان بازی میکنند سازماندادن ساختارشان تنها در دست برپاداران آنها نیست و هگل دیدهبانی پادشاه و نیروی اجرائی را با دادن حق برگماریدن نهادگردانان (مدیران) بهآنها برای سازماندادنشان برپا میدارد. </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">نشستگاه سنای ملّی در ساختارِ هگل از آنِ مهینتبارانِ زمیندارست که به باور او برای انجام گمارشهای رویکردهای راهبردی آماجالاَند (ایده آلاَند) زیرا که هم از توانمندیهای مالی دولت بینیازند و هم از افتوخیزهای بازار دادو ستد و دیگر فراز و نشیبهای کار و تولید در پناهند. </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span> پسمیتوانیم بگوئیم که برای هگل ساختار دولت یک ساختار اندامیک (ارگانیک) و زنده ست و ازاین روست که او برآنست که می باید ساختوستهایِ رأیگیریِ گسستهئیک (آبستره) فرانسوی را، که تنها بر پایهیِ سن و درازای زندگی مردمان و اندازه دارائی آنها است، به کنار گذاشت. زیرا که اینگونه بروندهای رأیگیری برابر با نادیدهگرفتن خرد و فرزانگی ست. برای او این بروندهای فرانسوی </span><span style="font-size: large;">برای سزاواری به حق رأی؛</span><span style="font-size: large;"> مانند سن رای دهنده و یا اندازهی دارائی او، "تا کنون برای نهادهای آلمانی بیگانه بوده ست و تنها چندگاهی است که در اینجا به گردش آمده است." </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">او دراینباره مینویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">نخستین نکتهی نگرانی آور اینست که در چنین انگارههای خشک و گسستهئیک چنین بهدید میآید که رأیدهندگان در هیچ هموندی و پیوند با سامان شهرگاری و سازمان کشور در همگیاَش نیستند. شهروندان همچون خردههایی جدا از هم گرفتهشدهاند و نشستگاههای ملّی گردهمآییهایی بیسامان و بیسازمانهاند. مردمان در این انباشته آبشده و ناپدید شدهاند، پس هنگامیکه یک همتودهگی </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">community</span></span><span style="font-size: large;"> خود را در کنشگرندهگیخویش آشکاری میدهد، هیچ همانندیئی به آن انباشته ندارد. چنان پدیداری در انباشته، بس به پوسیدهگیکشاندن گوهرمایهی آن همتودهگی ست که با اندیشار آن هیچ سازگاری ندارد. چرا که سن رأی دهندگان و دارائیشان، که در گسستگیشان به آوند ویژهگیهای هر کس گردآوری شدهاند، چگونگیهایی هستند که هیچ پیوندی به ارزشِ همتودهگیِ آنان در سامان شهرگاری ندارد.هر کس از مردمان از ارزشی بدینسان تنها از برای جایگاهاَش، ردهاش و پیشه و کارآئیِ گواهی شدهاش در یک سامانهی شهرگاری؛ مانند داشتن گواهینامهیی به آوند یک استادکار در پیشهئی و دیگر از این دست، برخوردار میشود. این اندیشار آنچنان شناختهشدهست که چشمداشتِ همگان اینست که "ناکَسی" را نمیتوان "کَس" خواند؛ مگر آنکه به جایگاهی رسیده باشد ، یا که استادکاری در پیشهئی باشد و یا که بهگونهئی بهپذیرشی از انجمنی شهریک دستیافته باشد. بر واژیک، کسی که بیست و پنج ساله است و دارای زمینی است که به او درآمدی به مبلغ دویست گیلدر یا بیشتر در سال میدهد را هنوز "ناکَس" میخوانیم . هنگامیکه قانون اساسی کسی را، به آوند یک رأیدهنده، به "کَسی" میشناسد، به او حق سیاسی والایی داده ست، </span><span style="font-size: large;">بدون آن که آن کیستی با نقشی که او در زندگی </span><span style="font-size: large;"> به آوند یک شهروند بازی نموده ست </span><span style="font-size: large;">هیچ پیوندی داشته باشد </span><span style="font-size: large;">. و در چنین پدیداریی این </span><span style="font-size: large;">مردمسالاریِ کسائی و درآشفتهگی ست که بارههای</span><span style="font-size: large;"> مَهین قانون اساسی را برمیشناساند و نه برپایهی بهسامانهگیئی سازمانی. </span></blockquote>
</div>
<span style="font-size: large;"></span><br />
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف:</span> پس پیداست که دلواپسی هگل برای نابرابریِ شهروندان نیست که بل هماهنگی و سامانداشت کشور برای او برتری دارد. به باور او هماهنگی و بهسامانهگی ست که پیشوندهایِ آزادگیِ راستین را فراهم میآورند. به سخنی دیگر، یک شهروند تنها درون ساختاری همتودهگیانه میتواند آزاد باشد. هیچ آزادیی در برون از همتودهگی نمیتواند پدیدآید و پافشاری بر برابری سیاسی به باور هگل چگالیدن (تأکید) بر مهینائی کسان است و نه بر مهینائی سازمانی همتودهگی.</span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>
: شاید بیجا نباشد که در اینجا بهیاد بیاوریم که هگل نخستین خردورز اروپایی است که مدرنیته یا نووایی را در کانون پژوهش خود نهاده ست . اینکه انگیزهی او از پژوهش در بارهی نووایی چه بوده ست چندان روشن نیست. برخی گفتهاند که انگیزهی او کاوش برای یافتن "راستی" بوده است ولی یافتن راستی تنها انگیزهی نووایی یا مدرنیته نبوده ست و هر اندیشمند و خردورز دیگری هم به دنبال یافتن "راستی" از نگاه و چشمانداز خویش است، اگرچه بهفرجام، برخی مانند کانت بر این باورند که راستی را به یاوری خرد میتوان جستجو نمود و گروهی دیگر به دینوری، آنرا دهشی از روان آشاوان (فیض روح القدس) میپندارند. هگل اما، همان گونه که در پیشتر دیدهایم راستی را فرآوردهئی از یک روند پویای تاریخ میشناسد و مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">جوانه ناپدید میشود و شکوفه از هم باز میشود. و میتوان گفت که "راستیِ" آن جوانه با پدیداریِ شکوفه از میان رفته است. به همینسان است که پدیداریِ میوه ، "راستیِ" شکوفهگیِ شکوفه را نادرست نشان میدهد. چرا که این ریختها نهتنها با هم همانندی ندارند که بل جای یکدگر را هم میگیرند، زیرا با هم سازگاریئی ندارند. اگرچه روندارِ گیتهی (طبیعتِ) درگذر، بیدرنگ همهی این پدیدهها را در پیکرهئی سامانیافته یگانگی میدهد که نهتنها دیگر با هم ناسازگاریئی ندارند، که بل هرکدامشان به یک اندازه بهناگزیراَند (ضروریاَند) و تنها این برابری در ناگزیری (ضرورت) ست که همهی زیوش آن گیاه را آشکاری میدهد.</span></blockquote><p><br /></p><p><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">هگل و انقلاب فرانسه </span></p>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: و البته این درستاست، که هگل "راستی" را فرآوردهئی از روند تاریخ میداند. اما این را نمیباید فراموش نمود که در اندیشار نووایی و مدرنیتهي هگل، خود تاریخ برآمده از کنشِ "کنشگر" ست. و این اندیشارست که بر خردورزانی مانند نیچه و مارکس و هایدگر و هابرماس هنایش و تاثیری مَهین داشته است. او خود بهروشنی مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">بنا به نگرش من همه چیز... وابسته به اینست که ما "راستی" را نه تنها به آوند "بنیان" که بل به همان اندازه به آوند "کـُنشگر" درمییابیم و آشکاری میدهیم.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">بنیان در اینجا ریخت "راستی" است-- یا جهانی که با "درباشِهستاَش" بهآوند واژهگزاره در رویارو با "کنشگر" به آوند گزاره جا گرفته ست. برای دریافت بهتر میانای این نووایی در اندیشارهگل میتوان گفت که "راستینهگی" یک ساختمان تنها در ریخت آن ساختمان نیست که بل اندیشار سازنده و یا آرشیتکت آن ساختمان هم به همان اندازه در "راستینهگی" آن ساختمان هستند. برجستهترین آرمان هگل اینست که در نووایی میان خودی "درباشهست" و کنشگر "یگانتایهگی" برپای کند. در این برداشت همانگونه که یرمیا یول Yirmiyahu Yovel آشکاری داده ست:</span><br />
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">هستنیها خودشان به گونهی یک روندار هستند . آنها در ریختِ به آکندهئیک (کمال) رسیدهاشان درهستی پدیدار نمیشوند که بل میباید به آن ریخت گشتهشوند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">هگل در فلسفهی تاریخ
جهان خویش "خود-گشتندهگی انسان" را با "حکومت مدرن" همانندی میدهد و مینویسد:
</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آزادی هیچ
نیست مگر دانستن و بهآشکارائی رساندن بارههائی بنیانی مانند؛ وندیداد ( قانون) و داد و فرآوردن گشتندهگیئی ( تولید واقعیتی) که با آنها به گفت وشنود ست. واین همانفرمانروائی (حکومت) است.
</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>در اینجا فرمانروائی (حکومت) گشتتندهگی آزادیست. او در کتاباَش بهنام زمینههای خردورزی حقوق <i>Grundlinien der Philosophie des Rechts</i> "آزادی" را ریخت ویژهئی از "کنش" میشناساند و نه کنش آنچه
که به ویژهگی یک کس و به از خوددرآوردگیهای او پیوسته میشود که بل این کنش؛ آزادیِ گزینشهایی بخردانه است که خود او را در درون نهادهای همتودهگی میشناساند. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">هگل "آزادی آکندهئیک" را در خیابانهای انقلابی پاریس آشکارشده مییابد . در
دوران انقلاب هر کس خویشتن را با بخشنمودن کار و گمارش در همتودهگی و فنآوری به اوج گشتندهگی
میرسانید و هر انقلابی میدانست که هر انقلابی دیگر نیز این را میداند و از اینروی بود که
هم شدایی و هم گشتندهگی پدیدار میشدند. و این درستهمان رونداری بود که در انقلاب ایران دیده شد که نخستین انقلابی است که روندار آن از دیدگاههای گوناگون روی ویدئو ماندنیشده است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>هگل شورش و بهپاخیزی تودههای مردم را رونداری
میدید که در آن انقلابیون کنارهم بودند وبا یکدگر میخوردند و میخوابیدند و خوراک و رزماپزار و آگهی و آگهداد فرآورد مینمودند .اما به باور او این آزادی دربست (مطلق) مایهی هرج
ومرج و آشفتگیئی ست که توده در آن هنوز رسانهها و بنیانهای نهادهای همتودهگیهای نووائي (مدرنیته) را نساخته و ندارد اما به هر روی این توانایی را دارد که
خویشتن را دگر باره از نو بیآفریند. اما این نووایی با فروکش شور انقلابیون و سوگیریهای سیاسیی که سکان فرمانروایی را به دست میگیرند دوباره به واپس میشود، و نیروهای وندیدادگذاری (قانونگذاری) و دادوری و بهجاآوری (اجرایی) به دیگر بار بازسازی میشوند ودراین الگوی هگل که برگرفته
از دورا ن ترور و دهشت پس از انقلاب فرانسه است. پس آزادیی که به
میانوایی"میانجی" و یا "نمایندهی نووایی" چهره بگیرد به هیچ روی آزادی نیست. مدرنیته به باور هگل برای دیگر
بار آزادی را یَشته (قربانی) مینماید زیرا "نمایندهگی" گشتندهشدن نیست .</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> شناسهی هگل از "آزادیِ آکندهئیک" گونهئی خودآگاهیِ همگانیست از "همهی گشتندهگیهای کنشگرانه".</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">هگل و آئین مسیحیت</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span><span style="color: blue;">گ<b>:</b>
</span> باید گفت که این باور هگل، که انسان با "بهخودآرمانگری" یا با رویکرد به یاری خردِخود شناخته میشود، در باورهای نووائیگرایان در ایران هنایش گذارده است زیرا که بسیاری از "منورالفکران" ما همهی برداشتهای خردورزانهی نووایی را با این چوبِ </span><span>"بهخود-آرمانگری"</span><span> میرانند و گویی که این باور به "کنشگر بهخود آرمانگر" ویژهگی کجدریافتی همهی آنها شده ست. زیرا که آنها در نمییابند که بدون منطق دیالکتیک اندیشار "بهخودِآرمانگر"بیمیانا ست. آنها اینراکه در دیالکتیک هگل "کنشگر بهخود آرمانگر" را به آوند گزاره در برابر باورهای دیگران در"همتودهگی" به آوند واژگزاره پدیدار میشود تا "میانگزاره" یا سنتز "پندار یگانتایهال" </span></span>Universeller Geist و یا "آگاهی یگانتایه آل" universelles Bewusstsein را پدیداری دهند، که اینها گهرمایه یا خیمای "هستن" <span style="text-align: left;">Seins </span>و "گشتندهگی" <span style="text-align: left;">Werdens </span>میباشند را درنمییابند. و به ویژه اینکه، باورهای هگل باورهایی در پیوند با باورهای همتودهگیها در آئین مسیح ست که درآن عیسی مسیح به آوند یک "گشتندهگی فرجامین"، پنداری به اوجرسیدهاست که با خدای پدر و روحالقدس در آگاهی يگانتایهال" یکی میشود. و این با برداشت آرامشدوستدار و آشوری و آجودانی و دیگران که نووایی به ناگزیر پشتکردن به باورهای همتودهگی آئین است ناسازگارست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>هگل در خرد ورزی یا logic خود به داستان گناه نخستین و
اُفتش آدمی از پردیس در کیشهای ابراهیمی میپردازد و مینویسد که آدمی برای بودن در گیته (طبیعت) میباید٬ "جامهی بیگناهی را به بر درکشد " و از این روی او درنخستِ ناآگاهی همانند جانورانست، زیرا که جانور ناتوان از بذهکاریست، چون در گیته گناه نمیتواند باشد. اما برای
انسان بودن میبایست که توانایی تبهکاری وگناه را داشت تا که بتوان به "کنشگرندهگی" subjectivity و گزینش پرداخت. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>در بهشتِ کیشهای ابراهیمی، آدم از
چشیدن سیب یا "میوهی دانش" بازداشته شده ست. اما ابلیس در نماد مار
که همانندِ پروردگار به شناخت نیکی وبدی آگاهی دارد او را به انجامداد گناه وسوسه میکند و او از برای آن گناه از پردیس مینوئی به زمین میافتد. اما هگل در این اُفتش آدم نکتهیی پذیرا مییابد زیرا که اگرچه این گناه نخستین مایهی بیگانهگی انسان از پروردگارش شد اما همچنین نیز این اُفتش مایهی چیره شدن او برآن بیگانهگی شد . زیرا که آدم در زمین امکان "گشتتندهگی" مییابد.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف : </span> و باید این را هم افزوده نمود که اینکه نوواگرایان ایران میپندارند که آدمی به یاری "خردخودبنیاد " میتواند بر همهی دشواریهای خویشتن چیره آید، برای هگل پذیرفتنی نیست. چرا که در همتودهگیهای نووا این کنشگریهای بخردانه میتوانند بایکدگر در دُژوَری و واژگاری (تضاد) باشند. برای نشان دادن این گونه دژوری ها هگل از واژگاریها در افسانهی آنتیگون نمونه و مانند میآورد. سالها پیش من در مجلهی خوشهی شادروان شاملو در نقدی به نمایشنامهی آنتیگون ژان آنویی کوشیده بودم برخی از این بینشهای هگل را بهنوشته درآورم که به اندوه سانسورهای آنزمان هرگز چنین پروایی را نمیداد که از آزادی و خودکامهگی سخنی به میانآید. به هرروی این غنیمتی ست که اینک به یاریاین گفتگوها میتوانم این اندیشار فلسفی هگل را به گونهئی بازگو نمایم. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">داستان آنتیگون سوفوکل داستان سادهئی ست با نمادهائی پرچگال از میانا. برپایهی آین داستان، پس از آنکه ادیپوسِ شاه آگاه میشود که از سر سرنوشت (تقدیر) نادانسته پدر خودرا کشته و با مادر خویش همخوابهگی نموده ست، با دستهای خویش دیدگان خود را نابینا میکند و سپس به دوریک (تبعید) میشود. دوپسر همزاد او پُلینیزِس و اتوکلیس چون به سن جوانی میرسند بر سر جانشینی پدر و نشستن بر اورنگ پادشاهی به جنگ و ستیزی ویرانگر و خانمانسوز درگیر میشوند. پُلینیزِس با هواداراناَش به اتوکلیس که نخست بر تخت پادشاهی نشسته آفند</span><span style="font-size: large;"> میآورند و در نبردی که درمیگیرد هردو برادر کشته میشوند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>کرئون برادر جوکاستا ( مادر ادیپوس) به جایبانی (نیابت) پادشاه میشود. او که کنشهایاَش تنها بر پایهی "خردِبهخودبنیادِ" ست، تنها به وندیدادها (قوانین) ارج مینهد و چنیناست که فرمانمیدهد تا کالبد بیجان اتوکلیس را به ارجمندی گُردیقهرمان به خاک بسپارند، چرا که او</span><span>، اگر چه او به بیداد، ولی به هر روی بر اورنگ پادشاه نشسته بود. و از این رو،</span><span> چالش برادرش با پادشاه بود، و از اینرو برپایهی وندیداد کالبد پُلینیزِس را به کیفر گناه شکستن وندیداد میباید در بیابان رها نمود تا که خوراک درندگان بشود. امّا آنتیگون، دختر ادیپوس، و خواهر این دو برادر، این کیفر را برنمیتابد که پیکر برادرش دچار اینچنین خواری شرمآور بشود . او نیز بر پایهیِ "خرد-خود-بنیاد" خود، که آزرمداشت به کالبدِ برادرِ همخون را گمارش هر انسان میشناساند، از دستور کرئون سر میپیچد و پیکر بیجان پُلینیزِس را در پنهان و به آیین گُردانهگی بهخاک میسپرد.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">کرئون که تنها به "وندیدادمندی" و آزرم به قانونمیاندیشد دستور میدهد که آنتیگون زنده بهگور شود و این با همهی </span><span style="font-size: large;">این پیچیدگیست </span><span style="font-size: large;">که پسرش هائهمون، که نامزد آنتیگون ست، از پدر به خواهش بسیار میخواهد که از گناه آنتیگون در گذرد. اما کرئون کیفرداد خودرا بر آنتیگون نمیبخشاید و در میان همهمهی شهروندان، که ازین دلسختی و بیداد او گلایه دارند، بر انجام فرمان خویش پامیفشرد. هرچند او به فرجام در تنهائی خویش، هنگامیکه خواهرش جوکاستا (مادر آنتیگون) و پسرش هائهمون و دختر خواهرش آنتیگون دست به خودکشی میزنند، در پشیمانی از ستم خویش بهخود میآید و در آن دم دستهی همآوایان کهنسالان شهر تِب آوا سردادهاَند که "تو به فرجام دادوری را آموختی اما چه دیر!" </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span> برای هگل آنتیگون در "کنشگری" خویش برپایهی "پنداربنیانی" کنشاش در همتودهگی (که نماد آن پیکر بیجان پلینیزس است) خود را "گشتنده" میسازد. اما این " گشتندهگیِ" آنتیگون در همتودهگی (جامعه) در نگاهِ هگل به همراه خویش یک ناسازگاری، دژوارگی و نابهسامانی را در همتودهگی دامن میزند. زیرا که "همتودهگی" توان دریافت کنشگری او را ندارد، و این در خردورزی هگل دشواریئی ست که روزگار نووای ما با آن روبروست. زیرا که اگر نهادها و فرهنگ نووایی میباید در گسترهی “خرد-خود-بنیاد“ جای بگیرند؛ نیاز به آنست که پیش از آن که بس دیرشدهباشد، کنشگران همچون کرئون درس مُدارا و همسازگاری و برتابیدن "دیگری"را فرابگیرند. وتنها در اینروست که “زیستنی منشوند“ یا اخلاقی sittlichkeit ممکن میشود.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ :</span> این کنشگری و گشتندهگی در برداشت هگل از داستان سوکراتیس (سقراط) نمایان ترست واین به ویژه دارایکشش ست چون که اندیشار نیچه از "آغاز مدرنیته"، که به باور او با سوکراتیس اَغاز شده ست، از هگل گرفته شده ست. هگل مینویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">بُنوند(اصل) کنشگری </span><span style="font-size: large;">در اندیشارهای سوکراتیس (سقراط)، </span><span style="font-size: large;">در آغاز جنگهای پِلوپونزی the Peloponnesian War ، پدیدارشد</span><span style="font-size: large;">. این بنوند همان ناوابستگی همهگیر (مطلق)</span><span style="font-size: large;"> و </span><span style="font-size: large;">آزادی</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">گوهرین اندیشه است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">زیراکه سوکراتیس در آموزشهای خویش بر آن بود که انسان باید بتواند "درستی و نادرستی" و "نیکی و بدی" را بدون میانجی و به خویشتن پیدا نماید. او "آموزگار مَنش" نبود که بل "آفرینندهی منش" بود .منش یونان اینک یک "خودآگاهی" بود که رویکرد به منش داشت. او میگفت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> انسان پایبند به منش آن کس نیست که تنها رویکرد میکند به درستکاری و سپس چنان میکند. زیرا کسی که بدینسان رفتار میکند تنها بیگناهی بیش نیست. اما انسان پایبند به منش کسی ست که به آنچه که میکند آگاه ست.. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> به نوشتهی هگل، در فلسفهی تاریخاَش، سوکراتیس بدینگون انسان یا کنشگر را به ارجمندیئی والا رسانید. زیرا که انسان کنشگر با هوشمندی و پشتگرمی، اینک توان آن را داشت که خود رویکرد فرجامین خویش را "در رویارویی با کشور و منش دهنادین در آن انجامدهد." سوکراتیس میگفت: که از زمانهای کودکی این آوای درونیاَش daimonion بود که به او میگفت نکویی و نکوهیدهگی چیست. بنابراین به باور هگل کیفرمرگ که دولت شهر آتن بر او روا داشت به گناه آنکه ایزدان تازهئی راساخته ست کیفری "بس درست و دادورانه" بود. اما تراژدی آن کیفر این بود که مردمان آتن اینک در می یافتند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">که آنچه که سوکراتیس می آموزانید در میانهشان ریشههایی برومند دوانده ست و اینک آنان میبایست به همراه سوکراتیس گناهکار یا بی گناه شناخته شوند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">به باور هگل گذار سوکراتیس همان گذار انسانست که در بَزَنگاهی از تاریخ به خودآگاهی میرسد. "ما"ی تباری او رفتهرفته به "من" نووا دگرگون میشود. این "خودآگاهی" سر آغازِ پیدایش کیستی و کسایی او ست که بسا دشواری بهبار میآورد. چرا که آن "کس" را از تیره و تبارش جدا میکند و چرا که او اینک میباید در پی ساماندهی وسازمانداد به نووایی با "من"های دیگر بر پایهی خرد اندازوا rational و شمارهگر باشد. پس بنمایهی کـُنشگری به آگاهی سیاسی رهنمون میشود. به سخنی دیگر، خودآگاه درمییابد که "دیگریی" نیز هست واین دیگری نیز میخواهد به کنشگری خویش گـَشتندهگی بدهد. اینک پرسشی تازه به میان میآید وظیفه و گمارش من در برابر این "دیگری" چیست؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف :</span> هرچند، این را نیز میباید گفت، همهی این خردورزی هگل در چارچوب باورهای مسیحی پرداختهمیشود. به باورِ هگل "از خود بیگانگی" انسان در داستان زندگی مسیح، که به باور او پسر خداست، پرتوافکن میشود، زیرا که او نمادی ازخدای پدر بر روی زمین ست. که در اوج خداگاهی به آزادی میرسد و بهنزد خدای پدر باز میگردد. "آزادی" به این میاناست که انسان
میتواند همهی کنشهایی را که با "آزاد بودن" هماهنگی دارند </span><span>برگزیند</span><span> و یا آنکه
بیگانه بماند. اگرچه بایستی گفت که روش گفتمان (دیالکتیک) هگل که از
ناسازگاری تز و آنتی تز به پیدایش سنتز منجر میشود (و یا به فارسی آنگونه که
شما برگردان کردهاید از گزاره و دُشگزاره به میانگزاره میانجامد) بس
خردمندانه است و این همان روش پژوهش در دانش نوین است که به "روش آماری
بایز" شناخته میشود . و در بارهی آن در گفتگوهای پیشین سخن گفتهایم. که پیشداوریهای ما priors ، در روندار یادگیری بایز ، Bayesian Learning Process همان گزارهی هگل است که با فراهمی دیدههای نو new observations که همان دشگزاره هگل است (که من واژهی واژگزاره را برای آنتیتزبیشتر میپسندم) به برآیندهای پساشدائی </span><span style="text-align: left;">Posterior probability </span>میانجامد که همان میانگزاره یا سنتز هگل ست. البته
هگل یک فیزیکدان یا شیمیدان نبود که با پژوهشی آزمودگارانه از ویژگیها و چگونگی دانش خویش آشنا بشود. او خردورزی آزادیخواه بود که
بهپاخیزی مردمی را به آوند پالایشگاهی برای پالایش دشواریهای برآمده از آلودهگیها در کشور نگاه میکرد و
البته بر این باور نبود که پس از یک انقلاب "آگاهییگانتایهال" نووایی بیدرنگ برپا میشود و همه چیز
درست خواهدشد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>بهراستی میبایست گقت، که شیلر و کانت پیش از هگل کوشیده بودند
که انقلاب فرانسه را بخردانه قلمداد کنند. برای نمون کانت در بررسی خویش
در بارهی آئین در ۱۷۹۳ با این نگرش که فرانسویها هنوز پختگی بایسته (ضروری) را برای آزادی نداشتند به رویاروئی برخاست، واین بروند را به پیش آورد که
آدمی تنها هنگامی به پختگی لازمه برای آزادی دست خواهد یافت که آزاد باشد.
البته هگل درگوال Discourse خویش دربارهی انقلاب فرانسه و پیآمدهای آن </span><span>از سوئی زیر هنایش جنگهای ناپلئون و چیرهگی او بر پروس بود از سوئی دیگر </span><span> شناخت وی از آزادی و نگرش نووایی برآمده از آن تا اندازهی زیادی از "روشناندیشان" فرانسوی مانند دنیس دیدرو (۱۷۸۴-۱۷۱۳) Denis Diderot
و روسو و دیگران هنایش (تأثیر) گرفته بود که در فرانسه آنانرا "فیلوزوف" philosophes میخوانند
ولی فیلوروفها مانند ولتر و مونتسکیو و دیدرو فیلسوف نبودند و بیشتر جامعهشناس یا دانشوران سیاسی بودهاند که در اندیشارهایشان استواری وژرفایی یکخردورزی باریکبینانه نبود. از اینرو ما نیز آنان را در این گفتگوها فیلوزوف میخوانیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی هگل در آموزشهای جنا Jena Lectures در بارهی نوشتههای این اندیشمندان مینویسد :</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">...آنچه
در بارهشان ستایشبرانگیز ست نیرو و توان شگرفِ دیدش آنها در
دشمنی با هستن، در دشمنی با کیش و در دشمنی با نیروی فرمانروایی که در هزاران سال
بهپا بوده ست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span>
شاید در اینجا پر بیجا نباشد که پیش از آنکه دربارهی بینش هگل از
نووایان فرانسه سخن بگوییم درباره ی این "فیلوزوفهای" فرانسه و نووایی
شانکه اینهمه در فرهنگ ما رخنه کرده است اندکی به بررسی بپردازیم
چراکه در بسیاری از گفت و شنودهای فلسفی ایران آرا و نوشتههای این گروه با آرا
و اندیشارهای خردورزی لاک و هیوم و کانت آمیخته میشود و برآیند آن بینش هایی
غریب ونابههنجاری است در بارهی روند دانش و شناخت.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b> </b><span style="color: blue;">ف :</span> این پیشنهاد خوبیست چون به پیشآمد من هم میخواستم در اینجا به برخورد هگل با
نوشتهی دیدرو زیر آوندِ "برادرزادهی رامو" Le Neveu De Rameau که نمونهی
شایانی ست از همانندی شیوهی خردورزی نووایان منورالفکرایرانی پرخیدهکنم. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ:</span> گوال نووایی در سدهی هیجدهم در باره ی هنر و زیبایی و نودشها و
پسندهای انسانی پدیدار آمد که در آلمان الکساندر گوتلیب باومگارتن </span><span style="text-align: left;">Alexander Gottlieb Baumgarten</span><span> آنرا "زیباشناسی" </span> die Ästhetik خوانده ست . تاپیش از باومگارتن واژهی Ästhetik یا برابر انگلیسی آن <span style="text-align: left;"> Aesthetics که از واژهی یونانی ایسثتیکوس </span><span style="text-align: left;">αἰσθητικός</span> گرفته شدهاند به میانای نودش یا حسکردن بود اما بومگارتن آنرا به میانای "زیباشناسی" به کارگرفت که برخردورزی زیباشناسی هنایش بسیارنهاد. و در همراستا با آن دانشهای آزمودنی و گیتهئیک (طبیعی) که در
پایان سدهی هفدهم به ویژه با کتاب ايزاک نیوتون "خردورزی گیتهئیک با ریشههای ریاضیات" Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica که
در آن با معادلاتی نسبتا ساده توانسته بود قوانین روال (حرکت) اختران و ستارگان
را آشکار نماید، به این باورِ دکارت پشتیبانی داده بود که میتوان دانش را بر
پایهی استواری از فراهستی (متافیزیک) برپائی داد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">دکارت برین باور بود که
یک دانش پژوه می باید بر هرباوری که گمان پذیر است گمان کند. اما از آنجا
که نودشها و احساسهای انسانی کجیپذیرند. در بارهی پروردگار و روان
مینووی خویش میبایست که از آگاهیها نهاديیمان یاری بگیریم. واین همانست
که عرفای ما نیز گفتهاند که اینگون بارهها را باید به دلآگاهی وانهاد زیرا که پای
استدلالیون چوبین بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی روش دکارت که سیستم باورهای آزمودگارانهی ارستوتالیس (ارسطو) را که به پیشرفتهای بارزی در دانشهای فیزیک و
ریاضی دامن زده بود واژگون مینمود. البته ما در گفتگوهای پیشین نیز به انگاشتهای لایب نیتز و لاک و هیوم و
کانت نیز درخردورز نمودن دانش پرداختهایم. ولی این کوشش ها به گونهئی در نووایی انقلابی فرانسه به بیراهه رفت. پیشرفتهای دانش به اندیشمندان
فرانسوی این پشتگرمی بیپایه را دادهبود که دانش میتواند پاسخگوی همهی پرسشهای انسان باشد. البته همانگونه که شما در بارهی پاپر و هایزنبرگ و بوهر و دیگر
دانشمندان امروزین کوانتم فیزیک گفتید: دانش هرگز نمیتواند هیچ پاسخی پایانده برای هیچ پرسشی داشته باشد، که بل هر نگرش یا بینش دانش برای هنگامی چند برپایهی دادههای در دسترس پابرجا میشود و تا آنگاه ماندگار میماند که رویدادها و گشتارهای تازه نادرستیآنها را نشان دهند و دادههای نوی آماری به برپائی نگرش بهتری که بر پایهی آن
بتوان پاسخهائی گستردهتر و ژرفتر برای پرسشهای پیشین یافت و آنها را در میدان آزمود نهاد . و بدینسان بود که دیدیم تئوری ارستوتالیس جای خود
را به تئوری نیوتون و این یکی جای خود را به تئوری اینشتاین و تا به امروز
که به تئوری بوهر و هایزنبرگ و مکتب کپنهاگ رسیدهایم. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;"> نووائی از نگاه اندیشوران فرانسه</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>چنین
پدیدارست که فرانسه در سدههای هفدهم تا نوزدهم به "نووایی" تنها به از برای نووایی پابند بود و این همانست که در سدهی بیستم به جنبش "هنر برای هنر" انگلیس و آمریکا
نیز تراوش نمود و برای نمون به نمایشهای چندش برانگیز و کودکانهی گالری
تیت لندن بیانجامید، که برای نمون جایزهی ترنر سال ۲۰۰۱ را در نقاشی به آدمی بنام مارتین کرید دادند که
چراغی را روشن و خاموش میکرد یا تریسی امین که تختخواب بهم ریختهاش را به گالری آورده و به تماشا نهاد، ودیگر ازین دست اداهای مدرنیته بود، که خوشبختانه
در این سده دیگر اینگونه سبکسریها با رویارویی بسیاری از اندیشمندان درگیر شده
است که بیزار از کلاهبرداری و شارلاتانیزم این ریاکاران کهدر پس آن ترپندهائی برای پولشوئی بود، واکنش نشان دادهاند. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">به هر روی، این دلبستگی به نووایی شاید به آشکاری در سرودهی شارل پراو Charles
Perrault بنام سدهی لوئی بزرگ le Siècle de Louis le Grand پدیدارشد و این سرودهیی بود که او در ۲۷ ژانویهی ۱۶۸۷ در آکادمی فرانسه خواند که درآن به برپاسازی مدرنیته و نووایی درخواست داشت. و این سپس به چاپ کتابی چهارجلدی بنام <i> ستیزهی
نووایی و کهنوایی</i> Querelle des Anciens et des Modernes انجامید. و به راستی دغدغهي این کتاب بیش از آنکه در بارهی ارزش هنر باشد به سیاست هنر میپرداخت. این روندار اندیشه به ویژه در نووایی روسو، ولتر ، دیدرو و دالامبر
هویداست. دیدرو و دالامبر از ویراستاران<i> "فرهنگنامه یا واژهنامهی زیراوند دانشها، هنرها وپیشهها"</i> L’Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné
des sciences, des arts et des métiers در سالهای ۱۷۵۱ تا ۱۷۷۲ بودند که
به باورشماری از پژوهشگران از برانگیزانهائی بود که انقلاب فرانسه را برانگیخت،
چون نویسندگان آزادیخواهی مانند روسو، ولتر، مونتسکیو و خود دیدرو
نوشتههایی براندازانه را در آزادیخواهی و مردمسالاری در آن فرهنگنامه نگاشته بودند. "انسیکلوپدی" واژهی لاتین نویی بود که از نادرست خواندن واژه ی یونانی
انکیکلیوس پادیا ἐγκύκλιος παιδεία آمده و "انکیکلیوس" به میانای گردآورده و "پادیا" از ریشه ی یونانی "پای" و "پایدوس" به میانای پایه و
یا بپایی که در یونانی به میانای آموختن فرهنگ بود ، ساخته شده بود . دیدرو در پیش درآمد این فرهنگنامه مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بهراستی
آرمان این گردآوردهی فرهنگ، گردآوری دانشی است که در جهان کِـشته شده ست. تا
به انسانی که همزمان باماست فراورده شود وبه آنها که ازین
پس میآیند رسانیدهشود. تا که کار سدههای پیشین برای سدههای ازینپس بیهوده نگردد.
که فرزندانمان بهترآموخته شوند و در همینک به رادی و شادی دستیابند.
واینکه ما پیش از مرگ هودهئی به نژاد آدمی در سدههای آینده داده باشیم </span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">البته
میان انسیکلوپدیستها و روسو در بارهی میانای هنر بگومگو بسیاربود چراکه در
میانشان بینشی هماهنگ در بارهی خیما (گوهرمایه) و گیتهئیکی هنر نبود. در سدهی
هیجده به یاری استعمار سطح زندگی و نوامندی درکشورهای اروپایی بالا
رفته بود و این آسوده زیستی و آسایش و فراوانی کالاهای گرانبها از دید
اندیشمندانی نووا و تازه جو مانند ولتر بسیار خوشآیند بود، تاآنجا که وی در سرودهی
بلندش جهانمرد Le Mondian در ۱۷۳۶ مینوشت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">برای دلِ خوار من چه بس شیرینست</span><br />
<span style="font-size: large;">دیدن در اینجا این همه فراوانی را</span><br />
<span style="font-size: large;">مادرِ هنرها و کارهای شاد</span><br />
<span style="font-size: large;">برایمان از سرچشمههای پربار</span><br />
<span style="font-size: large;">نیازهای تازه </span><span style="font-size: large;">میآورد</span><span style="font-size: large;"> و به همان اندازه کامیابیهای نو</span><br />
<span style="font-size: large;">زرهای زمین و گنجینههای سوار بر موج</span><br />
<span style="font-size: large;">سرنشیناناَش و مردماناَش از همه آبوهواها</span><br />
<span style="font-size: large;">همه در خدمت نوا و نوشانوشی این جهان</span><br />
<span style="font-size: large;">آه چه هنگام خوشیست این سدهی آهن ما </span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">از
سوی دیگر روسو باور خوشبینانهی ولتر را در بارهی نووایی نمیپذیرفت
چراکه شهروندان را از آن بهری نابرابر بود. وبا این همه او در "گوالی بر هنرها و دانشها" <span style="font-weight: normal;"><span dir="auto">Discours sur les sciences et les art</span></span>
در ۱۷۵۰ به جستوجوی پیوند نویی میان هنرها و گیته(طبیعت) بود. او به گسترش
دانش در کشورهای مردم سالار آزادیخواه خرده میگرفت. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">داستان این خردهگیری
روسو اینک بسیار آشناست. هنگامی که او برای دیدار
از دوست زندانیاَش دنیس دیدرو به زندان وینسنز <span face=""arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #444444; line-height: 12.896px; text-align: left;">Vincennes </span> میرفت آگهی چالشی را برای نوشتهیی در باره پیوند
هنرها و دانشها از سوی آکادمی دیون <span face="sans-serif" style="background-color: white; line-height: 19.2px;">the Academy of Dijon</span> مشاهده کرد . در این هنگام دیدرو به این برای در
زندان بود که بر اندیشار پروردگاری خداوند خرده گرفته بود و اینک به روسو
این اندیشار تابیده شده بود که آدمی درگیتهئیک (طبع) خویش نیکومنش است واین همتودهگی ست
که اورا به تبهکاری وامیدارد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>روسو نخستین اندیشمند بود که بر خردورزی اروپایی خرده میگرفت. او برآن بود که فیلوزوفهای فرانسه درست میگویند که خردورزی
بنیان پیشرفت جامعه ست اما هزینهی خردورزی، از دید او، گندیدهگی همتودهگی</span> (جامعه) ست چراکه خردورزی منش (اخلاق) را به کنار مینهد و تنها به کامیابی و سرخوشی میاندیشد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><b> </b>و
البته نباید فراموش کرد، که همانگونه که در پیشتر گفتهایم، این گوال همه در اوج
استعمار روی میداد. و این استعمار نیز استعماری خردورز بود که به قوانین و پیمانها ارج مینهاد. برای نمون در پایان سدهی پانزدهم (۱۴۹۳) پاپ الکساندر ششم با دنبالهئی از فرمانها bulls به فردیناند و ایزابلا ملکه اسپانیا فرمانروائی بر "همهی سرزمینهایی که یافتهاید یا یافته خواهید کرد" را داد. اگرچه برپایهی این فرمان، بومیان این سرزمینهای یافتهشده میباید به نرمی به مسیحیت گرویده شوند ، به اسپانیا و پرتغال "سرپرستی شاهانهئی" patronata royal پیشکش شد که به پادشاه رانش گستردهئی را بر کلیسای این جهان نو، همچون آمریکای لاتینامروز، میداد و دینورانی مانند خوان گینس دو سپولودا Juan Ginés de Sepúlveda براین باور بودند که بومیان این سرزمین ها در نهادشان برده هستند "مانند فرزندانی برای پدر و مادرشان، مانند زن برای شوهر، مانند مردمان ستمگر برای مردمان دادور" </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span> حتی هنگامیکه فراسیسکو دو ویکتوریا Francisco de Victoria از فرقهی دومینیکنهای مسیحی اسپانیا از بیشرمی و ستم اسپانیای استعمارگر بر بومیان سرخپوست آمریکا آگاهی
یافت و از کشتار و بردهگیری از این بومیان خرده گرفت-- زیرا که جمعیت آنان در مدت بیست سال
از ۲۵۰ هزار تن به ۱۵۰ هزار تن کاسته شده بود، این خردهگیرئی به بَروَند (مشروط) بود. اگرچه ویکتوریا در سخنرانیهایاَش از
اندیشار شهرگار نمودن (متمدن گرداندن) بومیان به آوند گمارشی آیینی و مذهبی بر پایهی این زیروند (اصل) خردورزانه خردهگیری مینمود، که بومیان همچون هرانسان دیگر
گنجایش اندازوایی و خردوایی دارند و بر پایهی این خردوایی ست که از حقوقی گیتهئیک برخوردارند، و گرچه از رویکرد پاپ دربارهی پرواداد به بردهگیری از بومیان انتقاد مینمود، زیرا به باور او پاپ حقنداشت که بومیان مسیحی
شده را به گناه آنکه دزدی و یا زنا مینمایند </span><span>کیفر دهد</span><span>؛ چرا که براین بنیان هیچ پادشاه مسیحی دزد و زناکار دیگر ایمن نمیتوانست بود. با این همه، ازدید ویکتوریا اگر که بومیان
مسیحی نمیبودند، دیگر پاپ هیچگونه حقی برای به شهرگار گرداندن آنان نداشت. ویکتوریای خردورز استعمار اسپانیا را پذبرفتنی قلمداد میکرد. چرا که اگر که بومیان به ستیز برخیزند وحقوق بینالمللی را
زیرپا نهند؛ او آنگاه همهی بیدادهای استعمار را به حق میداند. چرا که حقوق بینالملل
ارجمندند از این برای که بیشتر ملتهای جهان به این حقوق پایبندند و ازاینروست که او استعمار اسپانیا را به حق میشناسد! و پژواک اینگونه برایآوری را در بسیار از گوالهای نواندیشان کشورمان نیز میتوانیم بشنویم که از برای آزرمداشت به حقوقبینالملل میباید برتریخواهیهای کشورهای پیشرفته را بربتابید!</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>پیش از آنکه به دیدرو باز گردیم شاید پر بیهوده نباشد که درباره نووایی و آئین این نکته را در نگاهمان داشته باشیم که کلیسا همیشه معیارهای انسانیتاش دوگانه بوده ست. همواره تندخوئی و ستیزهگری و آزارهای خویش را برای نمون در کشتار کودکان سرخپوست کانادا ، که در دبستانهای شبانهروزی دینی که به زور از خانوادههاشان جدا نموده بودند نادیده و حتی پذیرفتنی مینمایاندند. اما دربرابر ستیرهجوئی دیگران از پادشاهآشتی و کیفر پروردگار گواه میآوردند. برای نمون در تابستان ۱۲۴۶ هنگامیکه پادشاهان و شاهزادگان آسیایی و اروپایی در زیر فرمان امپراطوری مغول در دشتی در قرهقوروم گرد آمدهبودند تاکه سر به بندگی و فرمانبری در برابر گویوکخان نوه و جانشین سوم چنگیزخان فروآورند. پاپ اینوسنت چهارم Pope Innocent IV هم دونامه به همراه فرستادهاَش جیووانِِی دی پلانو کاپرینی Giovanni DiPlano Carpini فرستاد که در آن به حقوق مسیحیان پرخیدههائی شده است که اَمانندهگی آن (تفاوت آن) با حقوقی که کلیسا برای بومیان آمریکایی در دیدداشت بر درستی پیشگزارهی دورویی نگاه آنان گواهاست. پاپ اینوسنت چهارم همان پاپ بود که از پیرواناَش خواسته بود به کنیسههای یهودیان دربتازند و تالمودهای آنان را گردآوری نمایند، تا آنچه را که با آئین مسیح سازگار نیست پاکنمایند و البته بسیاری از تالمودها در فرانسه سوزاندهشد. به هر روی برگردان نامهی پاپ چنینخوانده میشد:</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">نامه ئی از پاپ اینوسنت چهارم به پادشاه تاتارها : </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">با این نگرش که نه تنها انسان و جانوران بیخرد که بل همهی آنچه که دستگاه جهان را قانون نهادینِی، سیماگرفته از روانهای آسمانی بههمیگانه، پدیداری میدهند، که همهی آنها از سوی پروردگار آفریننده به گروههایی همآهنگ بخش شدهاند تاکه استواری سامانهئی آشتیآمیز را پایدار نمایند. پس بدون برای (دلیل) نیست که ما برانگیخته شدهایم تا به چگالینترین (شدیدترین) گویش شگفتی خویش را در این باره آشکار نماییم که شما ، بدانگونه که شنیدهایم ، بهبسیاری از کشورها که از آن مسیحیان و دیگران میباشند </span><span style="font-size: large;">تاختوتاز کردهاید </span><span style="font-size: large;">و آنانرا با ستیزهجوئیئی دهشتزا به ویرانی کشیدهاید. و با درشتخوئیئی که هنوز فرونکاسته ست از آسیبرسانی ویرانگر خود بهسوی سرزمینهای دورتر باز نایستادهاید. و با گسیختهگی از پیوندهای گیتهئی (روابط طبیعی)و بیهیچ گذشت چه بر زن و مرد و چه بر پیر و جوان بر همه باشمشیری خونریز به نادوراندیشانه ستم میآورید. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">از این روی ما ، به پیروی از پادشاه آشتی، با این آرزو که همهی مردمان در ترس از خداوند به پیمانی هموند باشند، به همهی شما اندرز میدهیم، خواهش میکنیم ، و مهربانانه درخواست میکنیم که در آینده از این گونه کشت وکشتارها و به ویژه از آزار مسیحیان دست برکشید و پس از دستیازیدن به این همه تبهکاری افسردهبار با توبهئی شایسته از خشم بهپاخاستهی بارگاه خداوندی ، که بدون هیچ تردید شما آنرا برانگیختهاید ، پوزش بخواهید. وشما نمیباید ازاینکه خداوند بزرگ، هنگامیکه شمشیر زورمند شما بر دشوری با مردمان درخروش است، که تا کنون پروا داده ست که کشورهای گوناگون دربرابرتان بهزانو بیافتند، گستاخ گردید و به نابهکاریهای گستردهتر دست یازید. زیرا که خداوند هرازگاه میباشد که از کیفر دادن گردنکشان درین جهان برای همین دم خوداری نماید به این برای که اگر آنان به رویکرد از فروتنی خویش پاس ندارند، آنگاه او نهتنها دیگر میتواند در دادن کیفر بر تبهگری آنان در این زندگی بیش ازین درنگ نکند که بل شاید بتواند کین بزرگتری نیز در جهان دیگر از آنها بگیرد. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">از این روست که ما فرزند گرامیمان جیووانِِی دی پلانو کاپرینی را با یاراناَش ، آورندگان این نامه ، که مردانیهستند شناختهشده برای روانهای دینمندشان، خوشرو برای منش رادانشان و فرزانه در دانششان در بارهی کتاب مقدس، بهسوی تو گسیل داشتهایم . به مهربانی آنان را بپذیر و بر سر آزرم به پروردگار با ایشان به ارجمندی رفتار کن، بهراستی که گوئی در هر کس از آنان خود ما را میپذیری. و با آنان در برابر چالشهائی که از سوی ما با تو در میان مینهند به منشی راستین رفتار کن. و هنگامیکه تو گفتگویی پربهره درباره دشواریهائی که گفتیم با آنها داشتی، به ویژه در بارهی آنچه که در پیوند بهآشتی میشود، مارا به رسانهگی همین برادران به اکندهگی آگاه گردان که چهچیز شما را برانگیخته تا کشورهای دیگران را ویران کنید و برنامه شما در آینده چیست؟ با آنان به پناهدادهگی رفتار کنید. سپس با توشهدادی برای برونشدن و راهیشدن برای بازگشت یاریشان دهید . بدانسان که در آنگاه که خود میخواهند که بازگردند در راهیشان به سوی بارگاه ما . لیون ۱۳ مارچ ۱۲۴۵ </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> این نامه این پرسش را برمیانگیزاند که چرا سهسده پس از این نامه بومیان آمریکا در آن "قانون نهاددینی سیماگرفته از روانهای آسمانی" از آن سامانهی استوار آشتی و مهر بهره نبردند! پاسخ گویوک خان به نامهی پاپ و پرسشهایی که داردهم از دیدنگرش و هم از دید واکنش در خور اندیشیدن ست و به راستی فرهیختهتر از واکنش گروهک یارشاطر، آجودانی، دوستدار، و آشوری و پیروان آنان مانند زیباکلام است. زیرا او باور خود به "نیرویآسمان جاودانه" را خردورزانه با این پرسش که "تو از کجا دانی؟" در برابر باورهای پاپ مینهد. او مینویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> نامهئی از گویوک خان به پاپ اینوسنت چهارم :</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>به نیروی آسمان جاودانه، ما خان چیرهگشته بر همهی کشورهای بزرگیم؛ </span>چنینست فرمان ما: این دستوریست که فرستاده میشود به پاپ بزرگ تا او بداند و فرمانبَرَد.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">پس از رایزنی با پادشاهانی که زیر پشتیبانی تو هستند تو به ما پیشنهاد فرستادهئی و بندگی خویش را ویدا کردهئی که ما آنرا از دستهای فرستادگاناَت پذیرفتیم. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اگر که بر گفتهی خویش کنش کنی، آنگاه تو ، پاپ بزرگ، خودت و به همراه پادشاهاناَت باید برای آزرمنهادن به ما به نزد ما بیایی تا ما آنگاه تو را دربارهی فرمانهای یاسا آموزش دهیم. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">افزون بر آن تو گفتهئی که برای ما نیکو خواهد بود اگر که مسیحی بشویم. تو خودت دربارهی این باره برایم بنویس که با چنین پیشنهاد به من از من چه درخواست کردهئی. این درخواست تو را من درنمییابم.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">افزوده برین تو به من این واژهها را نوشتهئی "تو به سرزمین مجارها و دیگر مسیحیان درتاختهئی که ازبرای آن من درشگفتم. به من بگو گناه آنان چه بودهست؟" این گفتهها را ،همانند خود تو را، من درنمییابم. چنگیزخان و اوگتایقاآن فرمانهای آسمانی را آشکاره کردهاند. اما آنها که تو نام میبری بهفرمانهای آسمانی باور ندارند. آنان که تو از ایشان میگویی خویشتن را بس گردنکش نشان دادهاند و فرستادگان ما را کشتند. و چنین ست که به فرمان آسمان جاودانه، سرنشینان کشورهای نامبرده کشته و نابود شدند. اگر که این فرمان آسمان نبود چگونه کسی میتوانست تنها به نیروی خویش آنها را بکشد و بر آنها چیره شود؟</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">و هنگامی که تو میگویی: "من مسیحی هستم، من به خدا نیایش میکنم، من دیگران را به بازخواست میخوانم و خوار میدارم ". از کجا میدانی چه کسی خداوند را خشنود میکند و به چه کسی او مهربانی میکند؟ چگونه میتوانی این را بدانی که با چنین واژهها سخن میگویی؟</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">با سپاس از نیروی آسمان جاودان، همهی سرزمینها از خاستگاه خورشید تا خوابگاه خورشید به ما دهش شده ست. چگونه کسی میتواند کاری به جز پیروی از فرمانهای آسمانی انجام دهد؟ اکنون دل راستگوی تو باید بهتو بگوید "ما پیرو تو خواهیم شد. و نیروهای خویش را در دست تو خواهیم نهاد ". تو خودت و در پیشوائی پادشاهان، همهی شما، بدون سرپیچی هیچکس ، باید برای نشاندادن بندگی به نزد ما بیآیید. و به ما آزرمداد نمایید. تنها درآنگاه ما بندگی شما را پذیرا خواهیم شد. اما اگر تو به فرمان آسمان تن درندهی و برواژ با دستورمان کنشنمایی ما خواهیم دانست که تو برما دشمنی.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این چیزیست که ما باید به تو بگوییم . اگر که تو در کنشاَت از بههمانی با آن کوتاهی نمایی ، چگونه ما میتوانیم پیشبینی کنیم که بر تو چه خواهد آمد؟ تنها آسمانست که این میداند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>پرسشهای گویوکخان پرسشهائی دادورانه و خردمندانه ست. آیا مغولها را نمیتوان پیرو "خرد بهخودپا" انگار نمود؟ این پرسشها براین پایه بودند که یاسای چنگیزخان برپایهی آئینی آسمانی برپا نشده بود و چنگیز از قانونگذار خویش به نام تاتاتونگو Tatatungoخواسته بود که برایش وندیدادی بنویسد که آشتی و بهسامانهگی را در میان مردمان امپراتوریاش بر پا بدارد. و داور دادگستری او شیگی کوتوکو Shigi-Kutuku حتی یک مغول نبود. او اسیر جنگیئی بود که چنگیز از او خواسته بود که: "دزدان را کیفرده و دروغ را به راستی آور". البته این همه را برپایهی برداشتمان در اینسده و در این فرهنگ از میانای واژهها دراین نامهاست، پس بازگوئی این داستان نه از برای آن ست که بگوئیم که رویکرد چنگیزخان و نوهاش گویوک به راستی چنین بود که بل این تنها از این برای بود که چارچوبی برای درستاندیشیدن داشته باشیم . به هر روی بهترست که به نووایی فرانسوی و دیدرو بازگردیم !</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در
قرن هیجدهم اندیشمندانی مانند کانت و دیدرو با استعمارگری به چالش بر
خواستند. به ویژه چالش های دیدرو یکی از پر نیروترین چالشها بود. دربخشی که او برای "تاریخ دو هندِ رینال" L'Histoire des deux Indes de Raynal نوشته است او براین داوش که "بومیان با برخورداری از فرهنگ اروپایی در خور آزرمگذاشت میشوند،" خرده میگیرد؛ چرا که این آزرم در بیرون از پیرامونی پدیدارست که آنان درآن میزیوند. به باور او این اروپائیهایند که ناشهرگار (نامتمدن) ماندهاند. و درست است که
فرهنگ و کسائی ملی (هویت ملی) به گسترش همتودهگی و منشوندی یاری میدهند و اندازههای ارج
انسانی را والایی میدهند ولی هنگامیکه مردمان از کشور خویش بدورند این منشوری در آنها کاستی میگیرد و به اندازههای منشوری پایبند نمیمانند. و از اینروست
که استعمارگران به درشتی و ستم و بهدور از اندازههای انسانی و منشوری با بومیان رفتار میکنند. براین پایه به برداشتی دیگر دیدرو پای بند منشوری ست. و
این به ویژه در نوشتهی که او برای گردآوردهی فرهنگ زیر آوند حقوق گیتهئیک (طبیعی) نوشته
است بس هویدا ست. البته این را هم میباید گفت که پیش از دیدرو اندیشار حقوق گیتهئیک در کارهای جان لاک آورده شدهبود و آن پیوندی به جنبش نووایی نداشت و برای
جان لاک حقوقگیتهئیک از رده بندی سنجهها و هنجارهها برگرفته میشد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">اگرچه در انگلیس بینش لاک چندان پذیرفته نبود و برای یک انگلیسی حق خاک وخون همان
آزادی پارلماناَش بود. این نخست در آمریکا و سپس در
فرانسه بود که "حق خاک و خون" بازشناخته شد . در آمریکا با آگهداد ناوابستگی( اعلامیهی استقلال) و در فرانسه حقوقگیتهئیک به آوند Droit Naturel و یا
در لاتین به آوند Jus Naturale به میانای حقوق طبیعی و قانون طبیعی
درکار دیدرو که نوشت:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote> "من انسانم و هیچ حق گیتهئیک به راستی ناگسستنی از خویش
ندارم مگرحقوق بشری"</blockquote></span></div><div style="text-align: left;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote>Je suis homme, et je n’ai d’autres droits naturels véritablement inaliénables que ceux de l’humanité.</blockquote></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> که یادآور سرودهی سروده سرای نامدار رم هوراس است که نوشته
بود:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: left;"><blockquote><span style="font-size: large;"> Homo sum; humani nil a me alienum puto</span></blockquote></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"></span></div><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> </span>"من یک انسانم و هیچ چیز انسانی بر من بیگانه نیست".</span></div>
<div style="text-align: right;">
</div></blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف:</span><b> </b>بله
این پیش درآمد خوبی بود برای شناخت دیدرو و دوستان نووایش در فرانسه و
اینک قصد من اینست که تأثیر نووایی فرانسه را در فلسفه و خرد بررسی نمایم
چون همانگونه که شما پرخیده داشتید در ساختار خردورزی فیلوزوفهای فرانسوی و یا یاران
انسیکلوپدیک مانند ولتر و دیدرو و روسو هیچگونه یکدستی از آنگون که گروهک یارشاطر ، آجودانی، آشوری ، دوستدار از آن داوش دارند، به چشمنمیخورد. و باید دید که این اندیشار نووایی فرانسوی چگونه از راه خردورزیهای هگل و نیچه ومارکس و هایدگر و
هابرماس به این آمیزهی از ریختافتادهی شگفت و غریب
ایرانی در خردبازی این گروهک از منورالفکران ما پدیدار گشته ست. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> در برخورد
هگل با نوشتهی دیدرو ٬ زیر آوند "برادرزاده ی رامو" Le Neveu De Rameau نخستین
جایی ست که بهگونهئی آشکار هنایش نووایی فرانسوی را روی فلسفهی آلمان پدیدار میبینیم. هگل در پدیدهشناسی خودش Phenomenology در ۱۸۰۶ سه بار به این
نوشته اشاره دارد. گویا در ۱۸۰۵ نسخهئی از نوشتهی دیدرو را شیلر Schiller به گوته داده بود، و گویا گوته پیش از آنکه آن را به
شیلر بازگرداند به آلمانی برگرداناَش کرده بود و چنین مینماید که شاید گوته این برگردان را به هگل نشان داده بوده ست. مارکس دراین باره میگوید: پرخیدهی هگل به دیدرو نشان بر آن دارد که هگل به بنیانهای اقتصادی و
اجتماعی همتودهگیهای نووا دلبستهگی داشته ست . البته برخی مانند اشمیت برین باورند
که آنچه که هگل از دیدرو دریافته است برداشتهای گوته است از کار دیدرو، و
واژههایی که هگل در کار خویش به کار میگیرد واژههای خود دیدرو نیستند. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>به
هر روی "برادرزاده ی رامو" Denis Diderot, Le neveu de Rameau, 1762 کتابی ست "نههستالگار" یا نیهیلیست و در این نوشتار دیدرو
آنچنان به این نههستالگاری برادرزاده وفاداری نشان میدهد که حتی در بسیار
از نکتهها به واپسزدن، ناپذیرفتن و یا ناسازگاری با باورهای خویش نیز تن در میدهد و از "نههستالگرایی" برادرزاده هواداریمینماید. گوته در برگردان خویش خود را ناگزیر از آن میبیند که در بارهی فیلوزوفهای پاریس (ولتر و مونتسکیو و دالامبر) و
چالشگران آنها </span>(پالیسو Palissot و پوانسینه Poinsinet و فررون Fréron) و برخی از هنرمندان پاریس
یادداشتهایی به پیوست کتاباَش بیافزاید. از نخستین سطرهای کتاب دیدرو با نوشتن
اینکه:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> چه هوا آفتابی باشد و چه بارانی، من هر روز در ساعت پنج شامگاه خوی آن دارم که برای قدمزدن به پاله رویال بروم. این من هستم که همیشه تنها دیدهمیشوم، نشسته روی نیمکتی در آرژونسون، فرو رفته به رویا. من خودم را با اندیشیدن به سیاست، عشق، پسندها یا خردورزی سرگرم میکنم. من انگارم را در همهگونه آزادی رها میکنم.</span></div></blockquote><blockquote><p><span style="font-size: large;"> Qu'il fasse beau, qu'il fasse laid, c'est mon habitude d'aller sur les cinq heures du soir me promener au Palais-Royal. C'est moi qu'on voit, toujours seul, rêvant sur le banc d'Argenson. Je m'entretiens avec moi-même de politique, d'amour, de goût ou de philosophie. J'abandonne mon esprit à tout son libertinage. </span></p></blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">برادرزادهی رامو داستان گفتگو میان دو کسائی (شخصیت) است، یکی دیدروی داستانگو ست که در نوشته "من" (Moi) خوانده میشود، و دیگری برادرزادهی رامو یا "او" (Lui) ست. "او" نیرنگباز. چاپلوس، دروغگو، گستاخ و پولدوست است. اینکه چرا دیدرو "او" را برادرزادهی رامو میخواند شاید از برای نشاندادن وابستگی اوست. دیدروی داستانگو خویشتن
را به آوند یک فیلوزوف روشنوا که هوادار خردورزی و اندازوایی و بر این پایه دارای کسائیئی (شخصیتی) استوار و بههنجارست میشناساند. در برابر او برادرزادهاش ست که
بهگفتهی گوته:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای یک چند در چارچوب کسائی (شخصیت) برادرزاده چهرهئی در نهادخویش وابسته، که با بهکاربردن موادمخدر توانایی دستیازی به هرگونه تبهکاری را دارد، که نودش (احساس) مارا دربارهی خواری او و حتی بیزاری مارا برمیانگیزاند و با این همه این نودشهای ناخوش ما در
بارهی او فروکش مینماید؛ چراکه نویسنده نشان میدهد که او کیستیئی بیمایه نیست که بل موسیقیدانی ارزنده و کاریست. </span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>دیدرو
با رویارویی خویشتن با کسائی (شخصیت) برادرزاده به بررسی دوتاییهایی مانند نکوکاری و
تبهکاری، دیوانهگی و فرزانهگی، بخردی و نابخردی ، و زشتی و زیبایی میپردازد وافزون برآن ارزش آموختن را به زیر پرسش میآورد که بس کشیدا (جالب) است زیراکه میدانیم او در گوال خویش با روسو، به سختی از ارزشهای آموزش هواداری کرده بوده ست.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>در این نوشته دیدروی فیلسوف برواژ با سوکراتیس (سقراط) است که همواره میتواند در گفتگوهای خود با خردورزی و کنایههایاَش سوی دیگر گفتگو را به پذیرفتن نگرش خود وادارنماید. اما در این داستان این برادرزادهی راموست که میتواند نگرشهای دیدروی خرذمند را بدانسان بهزیر پرسش بگیرد که او نتواند پاسخی برای آنها بیابد. دیدرو با آفریدن کسائی نههستالیک (نیهیلیست) "او" به راستی آئینهئی در برابر انسان روزگار نووا نهادهاست. انسانی که همانند هریک از منورالفکران ما از آخوند زاده تا تقیزاده تا آجودانی و یارشاطر و دیگر دوستانشان ست که خوداگاهی سوراخدارشان مرا به یاد این گفتهی هگل میاندازد که:</span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>Ein geflickter Strumpf [ist] besser als ein zerrissener; nicht so das Selbstbewußtsein.</span></blockquote><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"> یک جوراب وصلهدار بهتر از جورابی سوراخدار است. اما نه یک "خودآگاهی!"</p></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> به هر روی کوتاه شدهی داستان برادرزادهی رامو اینست که در روند یکی از آن پَرسههایاَش در ساعت پنج شامگاه دیدرو با برادرزادهی رامو برخورد میکند و آگاه میشود که او کارش
را به آوند آموزگار موسیقی ازدستداده ست زیرا که به کارفرمایاناَش به رک و راست گفته ست
که در بارهی آنان به راستی چه میاندیشد. در میانهی گفتوشنودشان دیدرو درمییابد که رفتار رامو سرگرمکننده ولی ناخشنودکننده ست. چنین آشکار میشود
که یک بار او در رفتار نابههنجارش زیادهروی کرده ست و به این برای هم از کارش برکنار شده ست. در دنبالهی گفتگو رامو بلندپروازانه و گهگاه گستاخانه و بیاندازوا ست. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>آن دو از سیاست و موسیقی و منش و بارههائی دیگر سخن میگویند و دیدرو
میکوشد تا با رفتاری بخردانه به او نشان دهد که دیدگاههای "دیگران" نیز در خور
ارزش است . و داشتن پول برای آوردن شادمانی لازمست ولی نمیتواند به بیبُروبَرگرد آورندهی شادی باشد و آموختن درگیریئي ارزشمندست، و به کوتاه سخن نشان میدهد
که او بهراستی سویگیر و هوادار ارزشهای روشنوایی ست. اما برادرزادهی رامو به هیچ یک از
برایهای (دلایل) او ارزشی نمینهد و با نگاهی ناباورانه همه را پوچ و توخالی مییابد و دیدرو را کسی خودنما و خودپسند میخواند. هگل که در بخش "ازخودبیگانهگی پندار" در کتاباَش "پدیدهشناسیپندار" گفتآوردهائی از برادرزادهی رامو را بدون آوردن نام دیدرو به کارمیگیرد، "آگاهیگسستهگر" برادرزاده را در برابر "پندار ساده و یکرنگ" خردورز مینهد و میگوید تاریخ نشان می دهد که نگرش برادرزادهی رامو درست است زیرا که "آگاهیگسستهگر" درمییابد که همهچیز پوچست و خودش نیز بههمچنین، وینک آنکه "پندار ساده و یکرنگ" ناتوان از این دریافت ست.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: از اینروست که همهی پژوهشگران نوشتههای هگل این بخش را دشوار مییابند. چگونه تاریخ که بازشدن تاهای آگاهیست تا که خودآگاهی پدیدارشود میتواند نگرش برادرزاده را درست بداند؟! هنگامیکه دیدرو در سرشار از کلافهگی به برادرزاده میگوید که او تن آسان و آزمند و بزدلست و رواناَش همه اکندهاز آلودگیست ، او به آرامی پاسخ میدهد که او این همه را میپذیرد. دیدرو نشان
میدهد که برادرزاده دارای کسائیئی زننده ولی ناتوان ست، ویکسی ست که به درشتی و تندخونمایی و زیرکی و دستافشانی و آوازهخوانی و گریستن و همه گونه ناآرامی نابههنجار گرایش دارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: هگل خودش نیز دشواری این بخش را میپذیرد و درنامهئی به شلینگ از آن گلایه میکند. با اینهمه او ابن پیام دیدرو را درمیيابد که برادزادهیرامو می تواند مانند نیچه در رفتار نابخردانه خودش سزاوار باشد. دیدرو با گویش پُرگمان خویش نشان میدهد که گفتههای
روشنوایانهی خویش را باور ندارد. </span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هرازگاه درشگفت میشدم از داوری درست این دلقک دربارهی آدمها و کسائیهایشان و به خود او نیز این را گفتم. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای برادرزاده، جهان همه پوچ و بی میاناست. همه زندگی را میتوان به گونهئی آسان و خوشآیند در تهیکردن هرروزه رودهها از بویناکها به کوتاههدید. او با گویشی خودپسندانه، خودنمایانه، گستاخانه و سبکسرانه هرگونه دشواری فلسفی را بهسخره
میگیرد، چراکه فرزانگی سلیمان از دید او بادهگساری بسیارست و بهآسانی باداز شکم
بروندادن و تنبارهگی با پریپیکران و خفتن در بسترهای نرم و دیگرمانده از آن همه بیهودهگی است. هنر را با راستی پیوندی نیست و همتودهگیهای آدمی
بهجز گروههایی گردهمآمده اززورگویان و بردگان نیستند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هگل
در رویاروئی میان برادرزادهی رامو به آوند "گزاره" یا تز و دیدرو به آوند "واژگزاره" یا آنتیتز ، از پیدایش "میانگزاره" یا سنتز نووایی گزارش میدهد. و این را مایهی پیشرفت "جهانِ گشتهشده" میبیند. انسان هنگامی به آزادی شایان دستمییابد که این
دوگانگی به یگانگی بدل شود. این اندیشار هگلی "با-خود-بودن- در- دیگری"
ست. به این میانا که "دیگری" از خودیها میشود و کنشهای او پارهئی از آرمانهای "من" میگردد. آزادی این یگانگه شدن "کنشگر" و "کردهگشته" در یگانتایهال آگاهی است. گفتگوی "از-خود-بیگانگی" Entfremdung مانند گفتگوی برادرزاده و دیدرو منجر به پیدایش پاسخگوئیها و گمارشهائی تازه برای "خودآگاهی-اندازوا" Entäußerung میگردد که اگرچه در
کارهای مارکس گونهئی "از-خود-بیگانگی" است ولی برای هگل به گونهئی "ازخودبیگانگیئی آگاهانه" ست و این شاید نزدیکتر به برداشتی ست که روسو از این اندیشار
داشته است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای
روسو همانگونه که دیدیم "از-خود-بیگانگی" هنگامی پدیدار میشود که او از گیته (طبیعت) بهدر میشود و "همتودهگی نووا" (جامعه مدرن) پدیدار میشود. انسان که در هستن در گیته "خود" را و "کار
خویشتن" را میشناخت، اینک در پیمانی همگانی (قرارداداجتماعی) با دیگران بخشی از حقوق خود را
به ناچار به همتودهگی و نمایندگان خویش در نشستگاه گوال (پارلمان) واگذار میکند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در همتودهگی نووا کارها میان مردم بخش شده اند و "گذران زندگی" هرکس اینک تنها به "کار" خود او وابسته نیست و از اینست که اوبه "از-خود-بیگانگی" میرسد. در نگرش هگل، این در گوال میان گوالگرانی همچون دیدرو و برادرزادهی رامو و در انقلابی مانند انقلاب فرانسه ست که از آن همتودهگیئی نووا پدید میآید که با پدیداری نهادها و پیمانهای شهروندی پندار یا جان تاریخ خویشتن را آشکار میکند و "ازخودبیگانگی" به گونهئی "خودآگاهی-اندازوا" دگرگون میشود. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <span style="color: blue;">گ:</span> چالشهای نیچه با نووایی </span><span style="font-size: large;">هم</span><span style="font-size: large;"> رنگِ خردهگیریهای دیدرو را از زبان برادرزادهی رامو </span><span style="font-size: large;"> دارد</span><span style="font-size: large;">. برای نیچه روزگار نووایی از هنگام سوکراتیس (سقراط) آغاز شده ست . همان هنگامیکه سوکراتیس خرد و فراهستی (متافیزیک) و ارزشهای منشوری نکوکاری و گناه را جانشین افسانههای یونان
باستان ساخت. او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">من
میخواهم دریابم که از کدام "از-خود-درآوردگی" معادلهی سوکراتیسی پدیدار گشته ست، که "خرد" برابرست با "منشوری" و برابرست با "خوشنودی". این بس بیهودهترین معادلهها که گرایشهای یونانیان کهن را به چالش میکشد. </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> در فرهنگ گُردانهگی یونان باستان همهی کنشهای گردانی مانند اولیسس و آخیلوس و آگاممنون و پاتروکلوس گردانهبود، و خوبی و گناه مسیحیت در آنها به چشمنمیخورد زیرا همه زیبائی در زورمندیبود و زور بود که هرگونه حق را میآفرید. نیچه به پیاپی
برومندی و تناوری فرهنگی یونان باستان را با پژمردگی و فرسودگی و درهمریختگی در زندگانی نووا به سنجه میکشد؛ و درپژوهش تاریخی خود نشان میدهد که
در یونانِ هومر هماوردی یا آگون ἀγών در کانون زیستن جای داشت.
درین فرهنگ دو گون آگون یا هماوردی به چشم میخورد یکی هماوردی رزمجویانه و
تاریک که اریس Ἔρις خوانده میشد و به گاههای آشوب و درشتی و خونریزی میرسید و آن دیگری
هماوردی همآهنگی یا آرمونیا Ἁρμονία میان هنرمندان و همهی همپیشههای دیگر بود که فرهنگ ویژهی یونان را بارور
میکرد. به سخن دیگر این فرهنگ از پایه و بنیان هماوردانه بود، هماوردی میان سرودهسرایان، نمایشنامهنویسان ، آهنگسازان، خردورزان وسیاستمداران که آن فرهنگرا از
شور زندگی آکنده مینمود . و این در تراز با دانش نوواست که خودپسندی و گردنفرازی را خوار و ناشایسته میشمرد و فرهنگی بیجان و افسرده از فروتنی و سربهزیری را به نمایان میدارد.
به باور او سوکراتیس می خواست که بینشهایی یکسان را بر بنیان خرد بر همتودهگی استوار سازد که در آن دیگر انگارهئی از گًـُردانهگی و توانائی و نیرومندی و سرافرازی نباشد
اما به خوشبینیئی سبکسرانه نمایانگر حقیقت وراستی باشد. در زبان ناهمسازگار Oxymoron نیچه این نادرستیئی بود ردناشدنی!! او در "دانش سرخوشی" مینویسد؛</span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><div>Was sind denn zuletzt die Wahrheiten des Menschen? — Es sind die unwiderlegbaren Irrtümer des Menschen.</div></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"> به فرجام، راستی انسان چیست؟ --- آنها نادرستیهای ردناشدنی مردماناَند. </p></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> "نادرستیهای ردنشدنی" ؟! آیا نادرستی میتواند ردنشدنی باشد. با بهکاربردن این همناسازگاری نیچه با زیرکی از روش دیالکتیک هگل بهره میگیرد و گزارهی "نادرستی" را در کنار واژگزارهی "ردنشدنی" مینهد تا به میانگزارهی "نههستالی" (نیهیلیستی)برسد. که چارهی آن را یافتن راههای شادمانی در "دانش سرخوشی" Die fröhliche Wissenschaft میبیند. بهباور
نیچه سوکراتیس انسانی دوراندیش را میآفرید که خویشتن را به بندگی بروندهای خرد وامیداشت و
تن خویش را خوار مینمود به این بهانه که به هستی خود بها دهد. و به راستی چنین خردگرائی بود که بنیانگذار نهادهای فرمانروایی، مردم سالاری ودادگستری و ارتش و اقتصاد
شد. واین مایهی برداشتهایی بود که از آن پس ماکس وِبر و لوکاس و مکتب فرانکفورت به آن
گسترش دادند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>راه چارهئی که نیچه برای درمان پژمردهگی و فرسودهگی نهادهای نووا پیش
مینهاد آمیختهئی بود از بنیانهای آپولویی و دیونیزوسی . آپولو نماد
خرد و اندازوایی وبهسامانگی بود و دیونیزوس نماد سرمستی و شادکامی و شور و پایکوبی . او درنخست نمونهی این آمیزه را در کارهای ریچارد واگنر یافت اما
بزودی از سبکسری و کمبود اندیشارهای ژرف و والا در آنها سرخورده و دلسرد شد . و سپس در پی فرازمندی و سروری ابرمردانه شد و نقش مسیحیت در آفرینش انسانهایی بیدستوپا و ناتوان، که به امید بخشش از سوی آسمان در کلیسا بهگردهم میشوند و
سرودهای بی سروته از مژدههای پوچ آیینی میخوانند، را نکوهش نمود. بهگمان او
مسیحیت:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به بلاهت انسان دامن میزند و خودرا در روان همسو با بینوایان قلمداد
میکند و از آفرینش هوشمندیهای سترگ </span><span style="font-size: large;">جلوگیر </span><span style="font-size: large;">است. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> به باور او
"انسان پایانی"٬ خرد خویش را اندازه و سنجهی راستی درمیشمرد. او که تهی
از هرگونه آفرینندگی و نودش (احساس) و نابهئیکی (اصالت) ست با پنداری رمهوار به
همهی ارزشهای زندگی نووا </span><span style="font-size: large;">سر فرو میآورد و تن در میدهد</span><span style="font-size: large;">.</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> بدون شبان و
همه یک رمه، همه خواستههاشان یکسان ست و همه مانند هم و هرکه نودشی دیگر
دارد به خودخواسته روانهی دیوانهخانه میشود </span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> <span>اما او برآنست که "دانش سرخوشی" میتواند انسانی نو بیآفریند، که در اکنون زندگی میکند. او در کتاب </span><span style="text-align: left;"><span> Ecce Homo </span></span><span> بر سرودههای در پیوست به کتاب "دانش سرخوشی" چنین پرتو میافکند که بیشتر این سرودهها:</span></span></p><blockquote dir="rtl" style="font-size: x-large; text-align: right;"><span style="text-align: left;">...، در سیسیلی نوشته شده است، که یادآور دریافت محلی (پرووانسی) gaia scienza است - و آن یگانگی آوازخوان، گُرد و پندار آزاده (روحآزاد) ست که فرهنگ شگفتانگیز آغازین استانها را از همه فرهنگهای چندپهلو دگرسان مینماید. به ویژه سرودهی پایانی، «به تندباد سرد میسترال»، آهنگی از پایکوبیئی پرشورست، که اگرپروا دهید که بگویم، همه پایکوبی بر روی منشوری (اخلاق) ست، و این آکنده از محلیگرائی (پروونسیالیزم) است.</span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: blue; font-size: x-large;"></span></p><blockquote dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large; text-align: left;"> ..., die größtenteils in Sizilien geschrieben wurden, erinnern nachdrücklich an das provenzalische Konzept von gaia scienza- diese Einheit von Sänger, Ritter, und freier Geist das unterscheidet die wunderbare frühe Kultur der Provençals von allen zweideutigen Kulturen. Vor allem das allerletzte Gedicht "To the Mistral", ein überschwängliches Tanzlied, in dem man, wenn ich so sagen darf, direkt über die Moral tanzt, ist ein perfekter Provençalismus.</span></blockquote><p></p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف: </span></span><b> </b> اگرچه نیچه نخستین اندیشمندی نیست که به ارزشها و منش مسیحیت خرده میگیرد: زیرا پس از هگل
اشتراوس ،فوئرباخ ، استرینر، مارکس و دیگران نیز بودهاند. اما شاید خردهگیریهای او ازین
دید درخور اندیشیدن است که به باور او ارزشهای مسیحیت در بنیان و زیربافت بینشهای سیاسی همتودهگیهای نووا (جامعههی مدرن) هستند و از اینروی خردهگیریهای او از مسیحیت چالشی است در برابر ساختارهای سیاسی نووا . هرچند پرسش میباید اینباشد که نیچه چه ساختار سیاسی جایگزینی را پیشنهاد
میکند تا همتودهگیهای ما را سازمان دهد. و پاسخ به این پرسش برپایهی نوشتّهای او میباید ساختاری هومرمدارانه باشد که کشورها میباید به گونهئی ردهبندی شوند که زورمندان بر سر باشند، و البته به هرکس پروا
داده شود که بهدنبال بلندپروازیهای خویش بکوشد ولی این همانگونه که
میدانیم برای کودک گرسنهی اتیوپیائی و بنگالهدشی و سومالی نان نمیشود که سرخوشانه بر روی منش و اخلاق پایکوبی و دستافشانی کند. البته خود نیچه هرگز آشکار نکرده است که ساختار سیاسی
پیشنهادی او چیست و پژوهشگرانی که خواستهاند به این پرسش پاسخ دهند به این بر آیند میرسند که ساختوستهای آزادیخواه مردم
سالار نووا با دردیدداشتن خردهگیریهای نیچه میتوانند بهتر سازمان یابند. هرچند بیم آنکه فاشیزم دگرباره از پساین دیدگاهها سر بلند کند را هم نمیتوان و نمیباید نادیده گرفت.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">(ادامه دارد)</span></div>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-79019807117937319312014-01-21T21:33:00.445-08:002023-01-04T16:01:19.623-08:00هگل و مدرنیته : گفتگوئي دربارهی غربزذگی و مدرنیته .(بخش یکم)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVplzMF1vMVt1ZPPCuDkDQCeeZMkxCOCw4vtS1DdQom13xaAbCrGeQRDvFgMDPIHIsSjjTAJWj7z31CFRExd1EIRUFGuzSuRH_746dR0D1gJbi8TUXVocLp_9vzojc11PE7qG_p0ftCXwfCARwD42y4yBJdfE_zIXEiQe94SOhmWsauLWpyytNP0M_/s1512/download%20(74).jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1512" data-original-width="1512" height="507" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVplzMF1vMVt1ZPPCuDkDQCeeZMkxCOCw4vtS1DdQom13xaAbCrGeQRDvFgMDPIHIsSjjTAJWj7z31CFRExd1EIRUFGuzSuRH_746dR0D1gJbi8TUXVocLp_9vzojc11PE7qG_p0ftCXwfCARwD42y4yBJdfE_zIXEiQe94SOhmWsauLWpyytNP0M_/w507-h507/download%20(74).jpg" width="507" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیتی نوین ـ هراز گاهی که به گفتگوها و گوالهای منورالفکران کشورمان نگاه میکنیم از اینکه بارههایی در خردورزی مانند مردمسالاری و آزادی و یا پیشرفت اقتصادی در بررسیهایی بهدور از راستی و گشتههای تاریخ و بدون کنکاش با گواههها و آگهدادهائی مانند سنگنبشتهها، زمانیادها و سکهها و یافتههایباستانشناسی انجام میگیرند به شگفتی فرو میشویم -- به ویژه هنگامیکه برداشتهای این منورالفکران را از اندیشارهای اندیشمندان غرب میخوانیم -- و از خود میپرسیم چگونه کسی میتواند از نوشتههای آنان چنین برداشتهائی نادرست داشته باشد. و با این همه این نگرشها آنچنان با اطمینان و جدی گفته میشود که گوئی گفتگوکنندگان سالها در بارهی کارهای این خردورزان به بررسی و پژوهش و غور پرداختهاند.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> یک نمونهی بارز از این سان کجرویها و گمراهیها دشواری در بارهی انگارهی مدرنیته یا نووایی است که با شناسههائي نادرست و پیشداوریهائی برون از تاریخ همچون کاخهائی کاغذین برخاسته شدهاند -- که نمونههایی ازین گونه اندیشیدن را درچندین ویدئو در یوتوب زیر آوندهای مدرنیت و غربزدگی و تجدد میتوان دید-- و چون بسیاری از داوُشهایی که در این گفتگوها ست بسیار غریب مینمایند، دراین گفتگو میخواهیم به نووایی* Modernity و نوگارهگی Modernization </span><span style="font-size: large;">بپردازیم. و پیوند اندیشارهای خردورزانه را بر پیشرفتهای فناوری و اقتصاد بهبررسی بگیریم. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> در این گفتگوها میکوشیم تا نشان دهیم که پیشرفتهای فناوری و اقتصاد </span><span style="font-size: large;">در غرب که موجب</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">پیشرفتهای دانش و فرهنگ شد از سرمایه های تاراج شده، نیروی کار رایگان بردهها و کارگران کشورهای مستعمره با دستمزدهای بخورونمیرشان بود، که تغذیه میشد. و به سخنیکوتاه گسترش صنعت و اقتصاد غرب بارآمده از استعمار بود که مجال خردورزی را در کشورهای استعمارگر فراهم آورد، زیرا که دارایی و فراخدستی برای مردمان کشورهای اروپائی چرخهئی روبه اوج و فرازمندی را فراهمنمود که از تولید انبوه و ارزان آغاز گشت و به پژوهش وفناوری و گسترش آموزش و دانشگاه میدان داد که سرانجام پیرامونی درخور شد برای اندیشیدن و آفرینش اندیشارهای خردمندانه. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و در این گفتگوها این باور کورکورانه را که اندیشمندانی مانند </span><span style="font-size: large;"> هیوم و میل و ولتر و مونتسکیو و دیگران </span><span style="font-size: large;"> همه فرزانگانی بخرد بودهاند که اندیشارهای آزادی و مردمسالاری آنان بنمایهی پیشرفت فنآوری و صنعت اروپا را فراهم نمود به درستیآزمائی میگیریم و با گواهههایی از نوشتههای خود آنان</span><span style="font-size: large;"> و بدون آنکه بخواهیم از ارزش اندیشارهای خردمندانهی آنها بکاهیم نشان خواهیم داد که </span><span style="font-size: large;">بسیاری از آنان نژاد پرستانی بودهاند که همهی باورهای مردمسالاری و آزادیخواهانه را برای سپیدپوستهای اروپائی درخور میدانستند و مردمانآسیا و آفریقا و بومیان استرالیا و آمریکا را تنها به آوند برده و نیرویکار ارزان باهوده میشناختند. و در این نشست به اندیشارهای هگل در بارهی تاریخ میپردازیم زیرا که چارچوب درخوری برای بررسی اندیشار نووائی در ایران فراهممان میکند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">فرید نوین - درستست. برای برپاساختن این چارچوب برای اندیشیدن، باید نگاهی به چشمانداز نووائی در اروپا بیافکنیم. هنگامی که به چشماندازهایخردورزی در اروپا مینگریم، درمییابیم که نشانی از یک گذار ویژه، که بتوان آنرا به سوی مدرنیته یا نووائی کشیده دید پدیدار نیست. گوالهایِ discourses دکارت و کانت و میل و هیوم تا هگل و هایدگر و تا فوکو و گادامر و دیگر خردورزان در اندیشههای غرب همانندی و همسانهگیئی که بتوان آنرا مدرنیته و یا نووایی خواند نداشتهاند و به ویژه هیچکدام از این خردورزان، مگر هگل، داوُشی به این نکردهاند که میخواهند در بارهی نووائی اجتماعی، اقتصادی یا صنعتی فلسفهبافی کنند. و البته در دانش اقتصاد هم نه آدام اسمیت نه ریکاردو و نه کینز و نه فریدمن و نه دیگرنگرشپردازان که دربارهی راهکارهای اقتصادی دیسههای ویژهی خود را داشتهاند، بیش از هرچیز آماجشان دستیابی به رشداقتصادیئی هماهنگ، و هموارنمودن روندبازار و پیشگیری از فراز و نشیبهای آسیبزای اقتصادی بوده ست و دربارهیِ پیوندِ اندیشارهای شناخت در روشنوائی و باورهای فراهستی (متافیزیک) دینی با روندارهای تولید و مصرف و رشد اقتصادی دغدغه و کنجکاویی نداشتهاند. و به همینسان تاریخنویسان انقلاب صنعتی پیدایش ماشینهای بخار و یا راهآهن را به مدرنیته و باورهای خردورزانه بست ندادهاند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span><span>به هر روی، اگرچه این به روشنی پیداست که هر چیز تازهئی برآیندی از نوگارهگی یا مدرنیزیشن ست؛ ولی هرچیز تازهئی از نگرش ویژهئی که </span> ازخاستگاه نووائی یا مدرنیته برخاسته باشد، پیروی نمیکند و نمیتوان بدانسان که منورالفکران ما گمانمیکنند ریشههای آنرا در روشنواییِ Aufklärung کانت یافت<span>، برای نمون ساختن باروت یا کاغذ درچین و یا ساعتهای مکانیکی که در سدهی چهاردهم در ساختمانهای ایتالیا به کار گذاشته شد با اندیشارهای نووائی وروشنوائی کانت و هگل یا ولتر و مونتسکیو پیوندی نداشتند. اگرچه این را هم میباید در دید داشت که </span></span>مفهوم و اندیشاری که اندیشمندانی مانند رورتی و فوکو و آرنت و هابرماس از مدرنیته و آزادی دارند به هیچروی همسانهگیئی یا همانندیئی با آنچه که مدرنیتهشناسان ایران از این واژه پرداختهاند ندارد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> دشواری از آنجا برخاسته میشود که این منورالفکران، با پیشداوریهائی که از هنگام مشروطیت در ایران ریشهدوانده، نگرشهایی جامعهشناسانهمانند را پرداختهاند، که بیشتر بهباورهای دینی میمانند،که نسلهای در پساتر آنها را کورکورانه پذیرفتهاند. زیرا که هیچگونه آزمونی اندازال Rational test به شیوهیِ دانش Scientific Method و آمار برای آزمودن درستی این اندیشارها، در دسترس نیست. و از سوئی دیگر، همانگون که خواهیم دید، فناوری و دانش اروپا در سدههای میانی پیش از پدیداری روشنوائی و نووائی در پبشرفت بودهاند و اینگونه بخشبندیهای دلبخواهانهی تاریخ تنها پردههایی هستند که در پس خود راستیهای تاریخ را پنهان میدارند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">باهوده ست بگوئیم که تنها گروه اندکی از اندیشمندان باختر، که بیشترشان جامعهشناسان و مردمشناسان هستند، در زیر هنایش نوشتههای مارکس و ماکس وبر به گونهئی داوُشگرانه (ادعاگرانه) و نه با روشی دانشپذیر، و نه برپایهی آمار و گواهههای در خور آزمودن و آزمون، </span><span style="font-size: large;">به چنین نگرشها دامن زده و آنها را نهتنها </span><span style="font-size: large;">گسترش دادهاند، که بل تمامی جنبشهای فلسفی و تاریخی غرب را به آنها پیوند زدهاند، و سپس این فرایند ساختگی را موتورِ جنبشدهنده به روال تاریخ قلمداد میکنند. که آشکارست که با چنین سادهانگاریها نمیتوان خردورزی و پیشرفت اقتصادِ غرب را بررسی و شناسایی نمود. اینکه دشواریها و پیشآمدهایِ تاریخ مدرن را تنها از برای آنکه در آن واژهی مدرن آمده است به اندیشارمدرنیته پیوند بزنیم نادرست و نافرهیختهاست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> بهگمان من برای بیزشِ خردورزی و بازگشایی کلاف درهمپیچیده و گرهخوردهی نووائی در ایران بهتر آنست که بهگونهئی سامانهمند دشواریها ونارسائیهای این گزارهها را در ابعاد گوناگونشان نشان دهیم. و شاید باهوده باشد که از اندیشار "فلسفهی تاریخ" آغاز کنیم که در روزگار نوائی برپایهی خردورزی هگل و واکنشهای برانگیخته از آن بنیان گرفته است . البته از همین آغاز میباید میان "فلسفه سیاست" و "نگرش سیاسی"، که با فلسفهی تاریخ در پیوندی تنگاتنگ هستند، جدائی قایل شویم.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در "فلسفه سیاست" از بودنشناختیِ ontology یا آنچه که "میباید باشد"، و یا آنچه که از ویژهگیِ انسانیت است، سخن میگوییم. وازاینروست که فلسفهی سیاست به زیرساخت مَنِش و اخلاق در قانون میپردازد. اینکه، برای نمون، گمارش دولت و کرانههای درخور پذیرش فرمانروایی دولت چیستاَند و درکجایند؟ و دراین چارچوب"فلسفه سیاست"چگونگی گسترش داد و برپائی آزادی و حقوق و منافع و رفاه ملی را پیگیری و جستجو مینماید. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">و حال آنکه "نگرش سیاسی" اگرچه ازین گوالها بهرهور میشود، اما بیشتر سر و کارش با نهادها و ساختارها و بنیانهای سیاسی در جامعه ست. بنابراین نگرش سیاسی ; به چگونگیِ نظامهای سیاسی و بینشهای پیشرفت سیاسی ، فرهنگ سیاسی، روشهایِ رسانگی و پیوند، چگونگی ریختگیری سیاست و رهبری سیاسی و قواعد و قانونهای قانونگذاری، جدایی قوا ، و چگونگی قانون اساسی و مدیریت اجرایی وارتش و امنیتملی میپردازد. در این گفتگوها با همهی اهمیتی که نگرش سیاست دارد ما به آن نمیپردازیم زیرا که گوال discourse آن پُرسارهها issues جنبههائی فنی دارد که در گسترهیِ این گفتگو نیست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span> در نخست باید گفت که بسیاری از اندیشمندان سیاسی همچون توماس هابز، جان لاک ، دیوید هیوم، ولتر ، دیدرو ، ژان ژاک روسو ، و ایمانوئل کانت اندیشارهای فلسفهسیاسی خویش را برپایهی دستآوردهای دانش و فناوری در روزگار خود برپاساختهاند؛ پدیدهيی که به زبان هگل Zeitgeist یا "پندارزمان" و در زبان انگلیسی "روحزمان" Spirit of Time خوانده میشود . به سخنی دیگر، "پیشرفتهای دانش" بر بنیان نگرشهای منشوند (اخلاقی) در فلسفهسیاسی این اندیشمندان هنایش داشته است. براینمون روشنوائی کانت از فیزیک نیوتون و اندازالی آن هنایشگرفتهاست. چراکه کامیابی معادلات ترمودینامیک نیوتون در پیشبینی پدیدههای کیهانی بهاین باور گسترش داد که جهان همچون دستگاهی مکانیکی ساختهشده ست. گفته میشود که لاپلاس در پاسخ بهناپلئون که به او گفته بود که در ساختوست کیهان او هیچ نامی از خداوند برده نشده پاسخ داده بود که: « Je n'ai pas eu besoin de cette hypothèse». "من به آن پیشگزاره نیازی ندارم". چنین بود که اندیشمندان روشنوائی نیز میکوشیدند تا خردورزیهای خود را بهشیوههای معادلات فیزیکی بپردازند. اگرچه گروهی دیگر از اندیشمندان غرب مانند نیچه، هگل و مارکس که از هنایش دانش خرسند نبودهاند، کوشیدهاند گونهئی آرمانگرائی سرودهسرایانه را در خردورزی خود بهکارگیرندکه شاید بتوان این گروه دوم را با اندیشارهای نووایی بیبند وبار که در ایران پاگرفته ست بیشتر پیوند داد.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>نمیباید فراموش کنیم که خردورزی آلمان، با همهی دستآوردهایاَش، و داشتنِ اندیشمندانِ سترگی همچون کانت، فیخته، شلینگ، و هگل، و آهنگسازان برجستهئی مانند باخ و موتزارت و بتهوون، و برامس و واگنر، زادگاه اندیشارهای نژادپرست و شومی بود که موجب برپایی دهناد هیتلری آلمان شد. و با همهی سترگی و ژرفای اندیشههای کانت و هگل، اندیشههای پلید برتری نژادی آنان بهراستی مایهی شرمساریست. و یا در فرانسه، برای نمونهئی دیگر، این اندیشارهای نخبهپرستانهی فیلوزوفها بود که در هنگام برپاخیزی شورشهای دانشجویی وکارگریِ ۱۹۶۸ به ژنرال دوگل، که به بسیار نهادگرا Conservative بود، پروا داد تا به گونهئی آمرانه به بزرگترین پایگاه آنروز فرانسه در بادن بادن آلمان برود و از ژنرال ژاک ماسو بپرسد که آیا ارتش آمادهی پدافند از رژیم او میباشد. و آیا اگر بایسته باشد بهسوی اعتصابگران شلیک خواهد کرد؟ ژنرال ماسو بیدرنگ آمادگی فرستادن سپاهی برای کمک به او را آگاهی داد و پایگاه کنشگری در وردن برای این رویاروئی بر پاشد. و به راستی سخنرانی آتشین چهار دقیقهئی دوگل روز ۳۰ می که از همه گونه آمادگی آگهی میداد بر پایهی آسودهسریئی بود که ژنرال ماسو به او داده بود. بههر روی، برداشت و رفتار دوگل که در آن هنگام دهسال بود که بر فرانسه فرمان میراند چندان بیتا نبود، چنانکه سالها پساز آن نیکلاس سارکوزی در چهلمینسالگرد آن شورشها، در سخنرانیئی یکهفته پیش از تکیهزدن بر صندلی ریاست جمهوری از"بیبندوباری اخلاقی و اندیشه" در آن شورشها انتقاد کرد، که به گفتهی وی: وارثان می ۱۹۶۸، گناههمهی آفتهای فرانسه، مانند ازمیانرفتن سنتها، نزارگشتگی پیشوائی، و برپائی سرمایهداری بذهکار ، را به گردن دارند. و البته رفتار غیرانسانی سارکوزی با کولیهای رما نشانهئی از برداشت او از روشنوائی فرانسه بود. از این گونه نگرشها و رفتارهای زورآزمایانه و زورگویانه نمونههای زیادی در کشورهای غربی بودهاند و هنوز نمیتوان آنها را در کشورهای دمکراتیک به کلی از میانرفته پنداشت.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span> شاید تنها در کشورهایی که با ساختار سیاسی وستمینیستر انگلیس رانش میشوند، یعنی انگلیس و کانادا و استرالیاست که سامان مردمسالاری تا اندازهئی جاافتادهتر بودهست. اگرچه در اینکشورها و به ویژه در انگلیس فاصله طبقاتی بسیار چشمگیرست و برتری ردهی مهینان و لردها و توانمندان نهادینهشده است. از چشماندازی دیگر نخستوزیرانی مانند مارگرتتاچر که هموندیهای کارگری، مانند معدنچیان ذغالسنگ را سرکوب نمود یا استیون هارپر در کانادا که با هواداریاش از کمپانیهای نفتی و کاستن از بودجه پژوهشهای دانش و یهداشت و ستیزه با اتحادیههایکارگری </span><span> </span><span>بهراستی زیربافت دمکراتیک اقتصادی و اجتماعی کانادا را</span><span> بفرسود، پدیدههائی هستند که همیشه میتوانند باز پدیدار شوند. </span><span> و هنوز هم در این کشورها از نووایی اینجهانی ( یا مدرنیتهیِ سکولاریست) بههمراهی جدائی ناب نیروهای سهگانه و آزادیِ اقتصادی در آن ریخت رویایی که آقای زیباکلام یا آقای آشوری و آجودانی دربارهاش دادسخن میدهند، سراغی نمیتوان یافت.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>در رژیم آمریکا دادوران نه نفرهی دادگاه عالی یا supreme court را رئیس جمهور برمیگزیند و اگرچه سنای آمریکا نیز میباید گزینش او را بپذیرد ولی نهاد دادگستری آمریکا آنچنان که برخی از منورالفکران ایران میپندارند از قوهیِ اجرايیه و سرمایهداریِ کمپانیهایی که پشتیبان آنست جدا نیست. و از اینرو ست که حزبهای دمکرات و جمهوریخواه و کمپانیهای هوادارشان بس خوشنود خواهند بود که گزینش دادوران دادگاهِ عالی پساز مرگ یا کنارهگیری یک دادور به هنگامی بیفتد که آنان زمام امور را در دست دارند. یا در سامانههای وستمینیستر قوه اجرایی و قانونگذاری به هم آمیختهاند و نخست وزیر انگلیس، کانادا و استرالیا و نیوزیلند نخست باید که نماینده مجلس باشند. والبته هنوز دستراستیهای افراطی مانند استیونهارپر در کانادا و یا جان هاوارد در استرالیا میتوانند به قدرت برسند و قوانین را با برداشت خود به اجرا نهند. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>چنیناست که اندیشمندان پسانووائی postmodernism و پسازیرساختگرایان post-structuralist مانند ژاکدریدا و میشل فوکو و آلنبَدیو و ژیلدولوز و ژانفرانسوا لیوتار به نوشتههای دانش چه دردانشهای آزمودنی و چه در دانشهای سیاسی و مردمشناختی بیباورند که بهگفتهی لیوتارد دانش به ریختکالایی برای خرید وفروش درآمده ست که دانشپژوهان آنرا برای بهدستآوردن زور و بهکارگیری نیرومندی خریداریمیکنند. و در همهی نوشتههایدانشها دستتوانمند و ناپیدای "دیگری" را میتواندید، که میخواهد باور به ساختوست فرمانروائی نیرومندان را نهادینهنماید.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span> <span style="color: #2b00fe;">گ</span>- در سالهای دههی ۱۹۹۰ ستیزهئی </span></span><span><span>میان پسانوواگرایان و گروهی که خودرا راستیگرایان دانشیک scientific realists میخواندند درگرفت. در این ستیزه که اینک Science Wars نام گرفتهست، گروهی از دانشکاران مانند </span>نورمن لویت <span style="text-align: left;"> Norman Levitt</span>، پل آر. گراس <span style="text-align: left;"> Paul R. Gross </span>، جین بریکمونت Jean Bricmont، </span><span>و آلن سوکال </span><span style="text-align: left;"><span> Alan Sokal،</span></span><span> که از خردهگیریهای پسانووایان به دانش و به زیر پرسشگرفتن گزارههای دانش هراسان شده بودند به واکنشهائی سخت و گاه کودکانه دستیازیدند. زیرا که پسانووایان با پشتگرمیبه نوشتهی توماسکوهن </span><span style="text-align: left;"><span> Thomas Kuhn نگرشهای دانش را ساختههائی در خدمت نگاهداری نهادهای نیرو و زور درمیشمردند. به گفتهیآنها تنها پژوهشهائی در زیر پشتیبانی مالی و پذیرش دانشگاهها جامیگیرند که با باورها و دیسهساختهای Paradigms پذیرفتهشدهی پیشین و نهادی شده همسو باشند و کمپانیهائی که به این پژوهشها یارانه میدهند بهآشکار خواستار برآیندهائی هستند که از آماج و رفتار آنان هواداری نمایند. همچنین، استادان پیر دانشگاهها که همهی نوشتهها و پژوهشهایشان در چارچوب آن دیسهساختهای کهنه بوده به آسانی آنها را رها نمیکنند. تنها هنگامی "جابهجائی دیسهساخت" Paradigm shift رویمیدهد که نیازهای نوی صنعت و بازار به یافتههائی نو میانجامند و رفتهرفته پژوهشگران جوان و جویای نام به سویدیسهساختهای نو روی میآورند و از اینرو پیشرفت دانش در روندائی راست و هموار روینمیدهد که بل سودآوری درپس پذیرفتن دیسهساختهای دانش است. </span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اگرچه نیچه سزاواری دانش را براییافتن راستی نابیک از پیشترها به زیر پرسش کشیده بود ولی چنانکه در گفتگو دربارهی میشل فوکو خواهیم دید، او بنیادهای روانشناسی دانشبنیان را به بررسی کشید و نشان داد که چگونه این بنیادها مردمان "دیگریمانند" را از جامعه و همتودهگیها Communities بهکنار مینهند. او از خواستههای دولتها را برای به کارگیری دانش و گردآوری و بهرهگیری از آگهالها (اطلاعات) برای سرکشی و دخالتهای نابهجا در زندگی خودی شهروندان micro-management خرده گیری نمود.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>به هر روی همانگونه که شما گفتید در ایران متاسفانه ادعاهای شگفتانگیزی در بارهی کارآیی نظامهای حکومتی غرب میشود که بیشتر به رویاپردازی میماند. و بهباور من شناسهی غربزدگی بهترین ویدایش برای اینگونه رویاپردازیهاست. باید اینراهم بگوئیم که برسرآن نیستیم که بگوئیم که برای نمون ساختار حکومت </span></span><span style="font-size: large;">در شرق بهتر ست، که نیست. آنچه که مهماست این ست که سطح دانش و فرهنگ و آگاهی شهروندان یک کشور ست که کارائی دولتهای آن کشورها را تعیین میکند و از اینروست که اندیشیدن در این باره در چارچوب نگرش هگل ارزشمند و باهوده ست. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> شاید در اینجا با هوده باشد که پیش از هرگونهبرآیندگیری به ادامهی بررسی دگردیسیهای "فلسفه سیاست" و پیوند آن با مدرنیته بپردازیم و پیش از هرچیز تکلیفمان را با هگل و برداشت او از مدرنیته روشن کنیم. چون اندیشار مدرنیته در غرب در پنجاه سال گذشته دچار دگردیسی فراوان شده است که البته هیچ پیوندی هم به گوال ایرانی آن ندارد. منظورمن اینست که در این چند دههی اخیر گونهئی ناخشنودی جهانی در بارهی اروپامحوری مدرنیته پدیدار شده ست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">هگل و فلسفه تاریخ</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: پیش از هرچیز میباید گفت که ادعاهای منورالفکران ایران در بارهی اندیشار مدرنیته اروپائی گونهئی برداشت نادرست از اندیشارهای کانت ، هیوم ،لاک ، روسو، لایبنیتز و دیگران ست. هرچند شاید سرچشمهی این رویاپردازیهای آقایان آشوری و گنجی و زیبا کلام و دوستدار و آجودانی دیگر منورالفکران این روزگار را بتوان ازگونهئی کجدریافتی و تاثیرپذیری شتابزده از نوشتههایبرخی از اندیشمندان پَسا هگل مانند نیچه، مارکس، هایدگر ردیابی نمود. و به هر روی میتوان گفتگو دربارهی نووائی درغرب را با بررسی هگل از انقلاب فرانسه در کتاباَش "پدیدهشناسی پندار" Phänomenologie des Geistes آغاز نمود.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">هگل همانگونه که خواهیم دید همهی جهان را برآمدی از پیشرَوی پیشآهنگانهی "پندار" به سوی آکندهگشتهگیِ خرد میدید. او این پیشرفت را تاریخ میخواند. در خردورزی اندیشمندان روشنوائی مانند کانت، در پیش از هگل، "اندیشه" مانند همهی پدیدههای فیزیکی از قوانین دانش مانند قوانین ترمودینامیک نیوتون پیروی میکرد و برای آگاهی از چگونگی کارکردجهان، که به باور آنها همچون دستگاهی مکانیکی بود، و برای پیدانمودن پاسخهای درست به دشواریها و چالشها، میباید شیوهی پژوهش در فیزیک و بهرهگیری از معادلات برایچهئی (یا علٌی) را برای یافتن چگونگی کارکرد "انگیزا" (علت) بر روی "انگیخته" (معلول) به کارگرفت. هگل بر آن بود که وندیدادهای برایچهئي causality laws نمیتوانند پدیداری رویدادهای تاریخ را نشان دهند. زیرا رویدادهای تاریخ از پهنهئیپائین به پهنهی بالاتر برفراز می شوند و برایچههائی در پهنهی پائینتر به کار دریافتن برائیهائی در پهنهی بالاتر نمیخورند.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> در خردورزی هگل، این پویائی به سوی آکندهگردهگی (تکامل) در جهانِاندیشه رخ میدهد و نه به مانند آکندهگردهگی داروین که درجهان زیستشناسی پدیدار میشود. نیچه که بیگمان آغازگر جنبش پسانووائی ست، نگرش تکامل داروین را برآمده از تکامل هگل میدید. اومینویسد:</span></div><blockquote><span style="font-size: large;">Nehmen wir drittens den erstaunlichen Griff Hegels, der damit durch alle logischen Gewohnheiten und Verwöhnungen durchgriff, als er zu lehren wagte, dass die Artbegriffe sich auseinander entwickeln: mit welchem Satze die Geister in Europa zur letzten großen wissenschaftlichen Bewegung präformiert wurden, zum Darwinismus– denn ohne Hegel kein Darwin.</span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">و سوم این که پروا دهید که جهش شگفتانگیز هگل را در دید داشته باشیم که از همهی کاربردها و سختگیریهای منطقی میانبُر زد و گستاخی آنرا داشت که بیآموزاند که اندیشارهای گوناگون از یکدگر شاخه میزنند و با این نگرش بود که اندیشوراناروپا برای پذیرفتن آخرین جنبش بزرگ دانش آمادگی یافتند، زیراکه بدون هگل داروینی نمیبود.</span></div></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>هگل همهی <span style="text-align: left;">اندیشارهای آئین و قانون و هنر و منش و آرمانهای سیاسی و اجتماعی را برآمدی رده به رده در گذار تاریخ "گشتهگشتن پندار یگانتایهال" میبیند. این "پندار یگانتایهال" Universeller Geist در هگل پنداری ست که همه "تا"های آن رفتهرفته یگانه شدهاست (پسوند آل مانند روال و چنگال و پوشال به آن ویژهگی گشتهشدن داده ست) . "پندار یگانتایهال" Universal Mind پنداری ست که همهی دانشها وفرزانگیهای بشر در درازیتاریخ در آن گشتهشده ست Verwirklichung. این "پندار یگانتایهال" را، که برخی در زبانانگلیسی "روح مطلق" </span><span style="text-align: left;">Absolute Spirit برگردان نمودهاند، برای نحستین بار خردورز یونانی، آناکساگوراس Ἀναξαγόρας به کار برد. او که پیش از سوکراتیس Σωκράτης (سقراط) میزیست، بر آن بود که رشد جانداران از برای نیروی پنداری ست که در نهاد آنها نهفته است . این پندار یگانهتایهال نهفته در درون ست که به آنها توانائی میدهد تا خوراک خود را در پیرامون زیست خود بیابند تا زنده بمانند. اریستوتِلٌیس Ἀριστοτέλης (ارسطو) او را برای ساختن اندیشار پندار ستایش نمود . ولی هم او و هم پلاتون Πλάτων (افلاطون) بر او خرده میگرفتند که اندیشار پندار او از رفتاری مَنِشیک (اخلاقی) برخوردار نیست؛ زیرا کنش آن همآهنگ و همسو با بهترین هودهها برای "یگانهتایهالِ هستن" Universal Being نیست . آناکساگوراس همچنین دو اندیشار "خرد" یا نوس νους و "هشیاری" یا گنوسی γνώση را نیز در خردورزی خود به کار میگرفت. همهی جانداران مانند کرم سیب و پشه از هشیاری برخوردارند اما نه از خرد که ویژهی انسان است.</span></span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">کانت بر این باور بود که همهی شناختهای انسان در یک آگاهی تکتا گردمیآید و این آگاهی بر چگونگی جهان قانون مینهد و جهان به ناگزیر از آن قانون پیروی مینماید. بنابراین آگاهی انسان است که جهان را میآفریند. هگل این نگرش کانت را میپذیرد اما به باور او این "آگاهی انباشته شدهی همگان" است که جهان را میآفریند. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> بنابراین پندار یگانتایهگان " جهان را با پدیدههای همفرهنگی، همتودهگی، و بیشتر از هرچیز دیگر با همزبانی میآفریند. بنابراین کنشگر راستین در تاریخ انسان نیست که بل "پندار یگانتایهگان" است که خودرا در وندیدادها (قوانین)، منش، پیوندهای همتودهگی و به ویژه زبان به نمایش مینهد. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span>در خردورزی هگل در آغاز هنگامی که "پندار" در گیته (طبیعت) غوطهورست </span></span><span> Versenktsein des Geistes in die Natürlichkeit، </span><span> هنوز زیستنی جانورین را دنبال میکند، اما در درازای تاریخ رفتهرفته به آزادی خود آگاه و آگاهتر میشود </span><span>das Bewußtsein seiner Freiheit</span><span> و به فرجام "پندار" از همهی بندها و وابستگیهای "گیتهئیک" رها میشود تا در آزادی فرجامین "گوهر پندار ناب" </span><span> des Wesens der Geistigkeit خود را بیابد. اینک پندار او با پندار "یگانتایهال"</span> یا universal یکی شده ست. ویا در گویش دینوران انسانِآکنده به خداوند پیوسته است. او مینویسد:</span></p><p style="text-align: left;"></p><blockquote><span style="font-size: large;">Das Wissen des Geistes ist das höchste und schwierigste, nur weil es das „konkreteste“ der Wissenschaften ist. Die Bedeutung dieses „absoluten“ Gebotes, Erkenne dich selbst – ob wir es an sich oder unter den historischen Umständen seiner ersten Äußerung betrachten – besteht nicht darin, bloße Selbsterkenntnis in Bezug auf die besonderen Fähigkeiten, den Charakter, die Neigungen und Schwächen zu fördern des einzelnen Selbst. Das Wissen, das es befiehlt, bedeutet das der wahren Realität des Menschen – dessen, was wesentlich und letztendlich wahr und real ist – des Geistes als des wahren und wesentlichen Wesens.</span></blockquote><p></p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><blockquote>شناخت پندار بالاترین و دشوارترین شناختها ست، تنها به این زیرا که آن "چگالیدهترین" دانشهاست. مهینائی آن فرمان "تکتایگانه" (مطلق) که، خودت را بشناس – چه خود آن خود را بنگریم و چه در بروندهای رشد تاریخی خود از هنگام نخستین شنود آن – این نیست که خودشناسی را تنها در وابستگی به توانمندی، کیستی، گرایشها و ناتوانیهای ویژهی یک خود تنها پرورش دهیم. این "شناختی" که به آن فرماندادهشده ست دربارهی گشتندهگی نابیک انسان ست – به آنچه که در بنیان و بهفرجام راستین و درست است – شناخت پندار به آوند هستیئی راستین و خیمائی (ذاتی). </blockquote><p>بنابراین به باور هگل انسان از خود هیچ اندیشاری ندارد. و همهی اندیشههای او بهراستی پیامهای "پندار یگانتایهگان" در نهاد او ست . بهنوشتهی او هرانسان "همواره اپزار ناآگاهی در دست پندار کیهان که در درون آنها نهفته ست میباشند". برای پسانووایان این اندیشار هگلی که انسان تنها اپزاری ناهشیار در دست "پندارزمان" Zeitgeist یا روح زمانه است دستآویزی شد برای اینکه نگرشهای خردورزان را تنها ساختهی فرهنگ و تاریخی ویژه در هنگامی ویژهئی دربشمرند. بنابراین اندیشارهائی مانند "آزادی" و "برابری" ساختههائی فرهنگی هستند که به نگرش هرفرهنگ برپایهی آزمودههایاَش و چشماندازهایاَش بستگی دارند و بنابراین هیچکس در بیرون از آن فرهنگ نمیتواند و نمیباید در بارهی چندو چون آنها به داوری بنشیند. این همان دشراستینهگی Antirealismus بود که نیچه برای نشان دادن چگونگی نگرش خویش به کار میبرد. به باور او در جهان گشتهشدهگیئی Faktum نیست و آنچه هست تنها برداشت Interpretationen از گشتهشدهگیها ست که هست. او مینویسد:</p><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;"> Gegen den Positivismus, welcher bei den Phänomenen stehen bleibt, „es gibt nur Tatsachen“, würde ich sagen: nein, gerade Tatsachen gibt es nicht, nur Interpretationen. Wir können kein Faktum „an sich“ feststellen: vielleicht ist es ein Unsinn, so etwas zu wollen.</p><div style="text-align: right;">در رویاروئی با پوزیتیویسم که در برابر پدیده میایستد و میگوید"تنها گشتهشدهگیها هستند" من میباید بگویم : نه، به باریکبینانه گشتهشدهگیها نیستند ، تنها برداشتهایندکه درهستن میباشند. ما نمیتوانیم یک گشتهشدهگی را "در خودی خودش" ویدایش دهیم . شاید خواستن چنین چیزیهم بیمیانا باشد</div></blockquote></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span>- میتوانیم بگوئیم که برای هگل تاریخ جهان یک روندار اندازال rational process است که در آن رفتهرفته "پندار" Geistes به سان "آزادی" پدیدار یا گشتهشده میشود. بنابراین تاریخجهان نمایانگر پیشرفت به سوی "خودآگاهی" و "آزادی" انسان است. یا به سخنی دیگر "پندار" در آغاز تاریخ جهان همچون نوشتهئی مچالهشده و یا تا خوردهاست، که نمیتوان نوشتههای آنرا خواند، اما با گذشت زمان و کارکردهای کنشگران، مچالگی "پندار" در تاریخجهان از هم باز میشود و میتوان آن نوشته را خواند، که به گفتهی هگل؛ این "</span>خودآگاهی" ست که میرود که "خود" راستین خویش را بشناسد. اگر تاریخ را همچون انسانی انگار کنیم که از کودکی به جوانی و پیری و پختگی میرسد میتوانیم ببینیم که چرا چگونگی و پیچیدگی دشواریها در هر رده دگرگون میشوند. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>- بله این برداشت "مچالگی" یا "تاخوردگی" پندار Geistes و باز شدن آن در درازی تاریخ تا به ایستگاه پایانی برسد برداشت درستیست. "خود راستین" در یایان باز شدن این مچالگی به "خرددر اوج فرزانگی" میرسد، که همان"خود راستین" هگل است؛ که اندیشاریست مانند سیمرغ عطار. در اینجا باهوده ست که به اَمانندی (تفاوت) این تاریخگرائی هگل با تاریخگرائی پیشاز او بپردازیم - </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">تاریخ و تاریخ گرائی در خروورزی هگل</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> <span style="color: #2b00fe;">ف</span> - از آنچه که گفتیم پیداست که تاریخ در کانون خردورزی هگل جای دارد، زیرا تاریخ "خودآگاهی" یک فرهنگ است. به باور هگل، همهی همتودهگیهای انسانی، و همهی کنشها و رفتارهای انسانی مانند دانش و هنر و خردورزی از تاریخشان برخاسته و با تاریخشان شناخته میشوند، و گوهر یا خیمای آن پدیدهها را تنها با کاوش و بررسی و دریافت تاریخیشان میتوان دریافت. افزون برآن، و مهینتر اینکه، به باور هگل تاریخ هر رفتار و کنشانسانی را نه تنها رویدادهائی که درگذشته رخ دادهاند میآفرینند که بل همچنین واکنش در برابر آن رویدادها در اکنون در پذیداری آن تاریخ دستدارند. این همان روندار دایلکتیکی گزاره و واژگزاره و میانگزاره در ساختار خردورزی هگل است. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">بر پایهی نگرش تاریخگرائی <span style="text-align: left;">Historicism</span> هر فرهنگ ویژهگی "هنگام" و روزگار خود را دارد، که وابسته به سطح پختگی و فرزانگی در آن هنگام میباشد و دارای سازگاری درونی خودش میباشد. آنچه که در یکگاه "راستی" بهشمار میآید در گاهی پساتر جای خود را به راستیئی ژرفتر میدهد. از این رو، تاریخ دانششناختی <span style="text-align: left;">epistemology یا تاریخ خردورزی، ترازوئی را برای سنجهی فرهنگها باهم فراهمنمیکند. تاریخگرائی هگل برآن ست که پارامترهای معادلههای رفتاری فرهنگها در درازای زمان دگرگونمیشوند چون گیتهی انسانی (طبیعت انسانی) در دگرگونی ست. پس کههستی یا کیستی یک آلمانی با کیستی یک فرانسوی یا روسی همانند نیست و بنابراین در اندیشار هگل "پندار نیاشنی" Volksgeist یا آنچه که برخی در انگلیسی "کیستی نیاشنی" National Character یا هویت ملی برگردان کردهاند، دارای مهینائی ویژه و اندیشه برانگیز ست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">گ: پس این روندار پیشرَوی تاریخ را نمیتوان پیش بینیکرد. چون پارامترهای معادلههای پیشرفت ثابت نیستند. جهان اندیشه و "پندار" با جهان خاکی و فیزیکی همانند نیست. "پندار" نیروی پیشبرندهی جهان به سوی گاه پایان در اوج است. از این دیدگاه تاریخ "آماجشناخت" </span><span style="text-align: left;">Teleologicalست زیرا به سوی آن "آماج"</span><span style="text-align: left;"> که اوج آگاهی و شناخت و فرزانگی ست پیشمیرود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><span style="text-align: left;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>- </span></span></span><span style="text-align: left;"><span> این پیشرفتن همان "خوددریافتهشدن پندار" یا die Selbstverwirklichung des Geistes , یا "خودگشتهشدن پندار" Die Selbstaktualisierung des Gaeistes است که در زبان انگلیسی self-realization of spirit , یا self-actualization of mind برگردان شده است . این "پندار" است. که "خود" راستین خویش را درمییابد و یا آن خود "پندار" در روند تاریخ گشتهمیشود و در این روند "خودآگاهیاَش" که به سوی "آزادی" پیش میرود یکپارچه و چگالیده میشود</span></span><span style="text-align: left;"><span>. این آزادی به ما توانائی سروری و فرمانروائی برخودمان را میدهد. برای هگل این آزادی یک ''اندیشار" idea ست.</span></span><span style="text-align: left;"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="text-align: left;"> برای هگل اندیشار یک </span></span><span style="text-align: left;">"میانگزاره" </span><span style="text-align: left;"> ست که از رویاروئي </span><span style="text-align: left;">"گزارهی" </span><span style="text-align: left;"> کنشگرندهگی با </span><span style="text-align: left;">"واژگزارهی" </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">درباشهستندهگی پدیدار میشود</span><span style="text-align: left;">. واژههای برابر انگلیسی برای </span><span style="text-align: left;">"میانگزاره" Synthesis است، برای </span><span style="text-align: left;">"گزاره" thesis، </span><span style="text-align: left;">"واژگزاره" antithesis ، </span><span style="text-align: left;">کنشگرندهگی Subjectivity و </span><span style="text-align: left;">درباشهستندهگی Objectivity میباشند</span><span style="text-align: left;">. پس</span><span style="text-align: left;"> "اندیشار"</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"> میانگزارهئی ست که از برخورد انسان و گیته (طبیعت) و یا از رویاروئی "پندار" و مایه matter، پدید میآید. و میباید در دید داشت که "اندیشار" هگلی برای پدیدارشدن نیاز به کار و کنشگری انسان را دارد. تاریخ آبستن "اندیشار" ست و این کنش انسانست که "اندیشار" را میزایاند. و چون اندیشار در بارهی پیشرَوی به سوی فرزانگی جهان است، میتوانگفت که تاریخ آبستن رویدادهای جهان برای رسیدن به این فرزانگی در فزاینده است. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به باور هگل در پهنهئی بالاتر "اندیشار" و "ازخودگذشتگی" Hingabe گزاره و واژگزارهئی نو در تاریخ جهان میشوند که در رویاروئی دیالکتیکی با یکدگر، میانگزارهی نوی زیستن "آزاد" دریک کشور را ممکن میسازند. بهیاد میباید داشت که "اندیشار" در پهنهی پائینتر میانگزارهئی بود که از گزارهی "کنشگرنده" و واژگزارهی "درباشهست" پدیدآمده بود، اینک در شناخت هگلیHegelian logic "اندیشار" به پهنهئی بالاتر رفته و در این بالاتر به "گزاره"ئی نو برای رویاروئی دیالکتیک با واژگزارهی "ازخودگذشتگی" شده ست . این پویائی در دانششناخت هگل موتور پیشبرندهی تاریخ بهسوی اوج فرهیختگی و "آزادی" ست. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">نگرش هگل از اینرو درخور بازکاوی و اندیشیدناست که همهی اندیشارها و باورهای مردمان را از هر جغرافیائی که باشند ارج مینهد و به راستی نگاهی به افسانهها و استورههای جهان چه از یونان و بابل و هند تا ازتکها و مایاها و دیگران همه در پس نمادهاشان فرزانگی و خردی ژرف را نهفته دارند که همانگون که پژوهشگرانی مانند جوزفکمپبل نوشتهاند اینافسانهها از همسانی شگفتآوری با یکدگر برخوردارند، که اگر این گزاره را بپذیریم میتوان آنرا برآمدی از نگرش هگل دید که اندیشار میانگزارهیی از برخورد انسان کنشگر با درباشهستهاست. بههر روی، اینکه میباید به باورمردمان آزرم داشت بندهجدهم از "آگهداد یگانتایهال حقوق انسان" Universal declaration of human rights است. و بنابراین، شگفتآورست که آرامشدوستدار و ماشاللهآجودانی و دیگر دوستانشان بهآشکار یا بهدوپهلو باورهای بزرگترین بخش از ایرانیان را بهآفند و ناروا میگیرند.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">اندیشار نووائی و افسانهسرائی در گاهبندیهای تاریخ</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span></span>
<span><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span> : </span></span></span><span>اندیشار نووایی اروپائی درسال ۲۰۰۸ با بررسی ژرف و اندیشهبرانگیز کاتلین دیویس Ka</span><span>h</span><span>tleen Davis با زیر پرسش آوردن درستی ردهبندیهایی همانند مدرنیته، سکولاریزم و سدههای میانه، در کتاباَش زیر آوند گاههبندی و سرورانگی (Periodization and Sovereignty) به زیر پرسش گرفته شده ست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>بهباور دیویس، شناسههایی مانند "سدههای میانه" یا "عصر نووایی" شناسههایی باهوده نیستند و حتی مایهی گمراهی نیز میشوند. زیرا که این شیوهی نگرش، شناسههایِ امروزینِ "سدههای میانه"</span><span>جهان-دربرگیر میباشند و بنابراین سدههایمیانی</span><span> </span><span> در هر کشور پیشرفته اروپائی همزمان با کشورهای پیشرفته دیگر بودهست و ازسویی دیگر در کشورهای بهواپس مانده، هنگامگذاری و گاهبندی تاریخی سدههای میانی را به پس و پیش میکشند، و این همواره با پیشداوریهایی همراه ست که درستی برأیندگیریهای این پژوهشها را به زیر پرسش میکشاند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">و میباید بهیاد داشت که تاریخ</span><span style="font-size: large;">گذاریِ </span><span style="font-size: large;">"سدههای میانه"</span><span style="font-size: large;"> در هنگامی رویداد که "تاریخ اروپا در اوجِ زورمندی استعماریاَش، ملّیتگرائیاَش و امپراتوریگستریاَش" بود</span><span style="font-size: large;"> ، دیویس </span><span style="font-size: large;">با اشاره به پرسشِ دیپش چاکرابارتی که:"آیا شناسائی برخی یا گروهی به آوند پیشانووایی یا نانووایی، میتواند برپایهی چیزی مگر رفتاری زورگویانه باشد؟" مینویسد:</span><br /><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">دشواریی که ، برای دهها سال پدیدار بوده است، اینست که اندیشارهایی مانند؛ "آشاوان sacred- سدههای میانی medieval- زمینداری feudal" و "اینجهانی secular- نووا modernity- سرمایه داری (یا مردمسالاری)" نیروهایی زدودهگر را پدید میآورند، و همگان، </span><span style="font-size: large;">از برای آنکه</span><span style="font-size: large;"> به "سیاستِ جهانهگیِ </span><span style="font-size: large;">نووایی" </span><span style="font-size: large;">global political modernity </span><span style="font-size: large;">اندر شوند </span><span style="font-size: large;">نیازِ به آن دارند که همآهنگ با ویژگیهایِ تاریخیِ فرهنگ، اقتصاد، و ریختهایِ نهادهای آن، بشوند </span><span style="font-size: large;">.</span><span style="font-size: large;"> (</span><span style="font-size: large;">...) </span></blockquote><p><span style="font-size: large;">بهباور دیویس سدههای میانی همه تاریکی و نادانی نبوده و رشتههائی مانند فلسفه و پزشکی در آن سدهها پیشرفتهائی چشمگیر داشتهاند به همین سان در سدههای نووا نیز تاریکی و نادانی را هنوز میتوان دید. او مینویسد:</span></p><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">شناسایندگانِ "</span><span style="font-size: large;">سدههایِ میانی" نشان دادهاند که چگونه گاههبندیهایی مانندِ؛ "سدههای تاریک/ عصر نووا" یا "سدههای میانی/ عصر باززادگی" renaissance همسانیهایی را پدید میآورند که نهتنها ویژگیهایِ نوووا را در درون سدههایِ میانی و ویژگیهایِ "تاریکِ" را در روزگار نووا در پس پردهی این شناسهها میپوشانند، که بل تاریخِ رشتههایی مانند فلسفه و پزشکی را کژریختی میدهند و راهها را بر تاریخِ اقلیتهایی مانند زنان، نژادها و آئینهای سرکوب شده میبندند. </span></blockquote><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"> اگرچه برای بسیاری از پژوهشگران واژههایی مانند مدرنیسم و مدرنیته با گونهئی پیشداوریِ ناگزیر همراه ست، که برای نمون، اگر کسی بر مدرنیته خرده بگیرد؛ به این میماند که او میباید سنتگرا و یا که واپسمانده باشد. و این گونه پیشداوریها، که به ویژه در نوشتههای منورالفکران ایران بسیار نمایان است، بنیانِ سستی برای یک داوریِ درست پدید میآورند و از اینروست که امروزه </span><span style="font-size: large;">بسیاری</span><span style="font-size: large;"> از</span><span style="font-size: large;"> پژوهشگران آگاه از بهکاربرد این واژهها سر باز میزنند. </span><br /><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>افزوده بر آن اینکه، نوگارهگی در کشورهای اروپائی در همهی شهرها و روستاها پخش نبود از این رو شماری از پژوهشگران با یوجین وبر </span><span>Eugen Weber، همآوایاَند، که همان سان که وی در کتاباَش "پایان روستاها، نوگارهگی در فرانسهی روستائی" La fin des terroirs : la modernisation de la France rurale, 1870-1914</span><span> در ۱۹۷۶ نشان داده است؛ در فرانسه مدرنیزاسیون و یا نوگارهگیِ روستاها در سدهی نوزدهم پدیدهئی </span><span>همانند</span><span> استعمار داخلی بود. و البته هنوز در انگلیس و آمریکا و دیگر کشورهای اروپائی شهرها و محلههای جهانسومی را میتوان دید. و یا همانگونه که شاموئل آیزنستادت Shmuel Eisenstadt و ولفگانگ شلاختر </span><span>Wolfgang Schluchter</span><span> در نوشتارشان </span><span> </span><span>Introduction: Paths to Early Modernities: A Comparative View مینویسند؛ اندیشارِ نخستین هوادارانِ مدرنیته، که بر آن بودند؛ که روندار اقتصادی ،سیاسی و فرهنگی مدرنیزاسیون در ریخت اروپایی آن مایهی همانندشدن جهان خواهد گردید، امروزه دیگر به زیر گمانست، و </span><span>پیوندهای میان شهرگاریها (تمدن ها) به ويژه نووایان هرگز ایستا نبوده است و جامعههای پیشرفته که به آوند آماج برای دیگران گرفته شدهاند به گونهئی همیشگی یکسان نماندهاند.</span><span> من خود به یاد دارم که در دههی ۱۹۷۰ در انگلیس همهی گفتگوها بر سر آن بود که چگونه شده است که اقتصاد ژاپن دارد از انگلیس جلو میزند. و این پیشیگرفتن نه از برای برتری خردورزی فرزانهتر ژاپن بود و نه از برای آنکه ژاپنیها نهادهای آئینی یا باورهای نیاکانیشان را بهدور انداخته بودند.</span><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>از سوئی دیگر بایدگفت که</span></span><span> نووایی اروپا برای کشورهای آسیائی و آفریقائی و آمریکای لاتین سویی تیره و نامردمی داشتهست. بررسی اندیشارهای مدرنیته میباید با شناخت زیرساخت سیاسی استعماری و اروپامحوری آن همراهباشد و اینرا از اینرو میگویم که من در نوشتههایِ منورالفکرانِمان دریافتی بهتراز (متعادل) و روشنگر نمیبینم. به ویژه اینک که جهان به سوی دگرگونیئی بنیادین با شتابی سرسامآور پیشمیرود، نیاز به دریافتن اینکه ما کجاهستیم و به چه سو میرویم از مهینائی بسیار برخوردار است. بهويژه این که شمار بسیاری از خردورزان جهان اینک با دلسردی و نومیدی در بارهی آزادی و مردمسالاری در جهان پسانووائی سخن میگویند. بهپنداشت من این باهودهترست که خردورزی هگل را در چارچوب دگرگونیهای جهان در روزگار پسانووائی postmodernism بررسی کنیم و بنابر این پیش از هر چیز ببینیم که چه چیز یا چیزهائی در خیمای (ذات) مدرنیتی نادرست بوده و نووائي چه آسیبهائی را چه بر همهی جهان و چه برکشورهای تنگدست فرا آوردهست.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">این روشنست که همانگونه که در آغاز این گفتگو گفتیم نووائی (مدرنیتی) و نوگارهگی (مدرنیزیشن) دو اندیشار جدا از هم میباشند. نوگارهگی از صنعت و فناوری به بار میآید. ولی نووائی پدیدهئی فرهنگیست که به اندیشارهای مردمسالاری و آزادی و دادوری درپیوندست و به پرسشهائی مانند جدائی دین و دولت و کرانههایآزادی شهروندان و سازماندهی بازار و بازرگانی میپردازد. همانگون که گفتیم اقتصادبردهداری و استعمار به کشورهای اروپائی این توانائی را داد که به شمار بسیاری از شهروندان خود برخورداری از برخیآزادیها و بهخودپائی autonomy را بربتابد. این پیوند برائی (رابطهعلی) در بیزش و بررسی بسیاری از خردورزان اروپا به وارون نمایان شد و گفته شد که این ویژگیهای اندیشارهای نووائي بود که مایهی گسترش صنعت و فناوری و دارائی و فراخدستی شد. . منورالفکران ما نیز بدون آنکه به پژوهش به شیوهی دانش بپردازند و اندیشه خود را به کارگیرند، این گزارهی اروپائی را همچون آیههایآسمانی پذیرفتند و پنداشتند که برای گسترش صنعت و نوارسی و آسودهزیستی شهروندان میباید نخست به مردمسالاری و آزادیسخن و جدائی دین از دولت و دیگر اندیشارهای نووائی رویآورند، حتی اگر هیچزمینهی فرهنگی و هیچ اپزار راهبردی برای چنینرویکرد در دسترس نباشد. و چنین بود که همانگونه که در بسیاری از کشورهای تنگدست دیدهایم پیشرفت در زیر سایهینوواییسرابی بیش نبود.و البته مارکسیستها برآن بودند که خودگاری تاریخ به فرجام دیکتاتوری پرولتاریا را برپا خواهدساخت و همهی خوبیهارا باخود خواهد آورد؛ که چنین مینماید که فروپاشی روسیهشوروی و بلوک شرق و دگرگونی چین به سرمایهداری حزبی به نووائی مارکسیستی هم پایان داد .</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به هرروی این نووائی غربیست که آرمان منورالفکران پس از جنبشهای مشروطه در ایران بوده ست. این نووائی همانگونه که پیتر واگنر در کتاباش مینویسد "همواره با اندیشار پیشرفت همپیوند بودهست." چرا که باور به "پیشرفتی همیشگی" از ویژهگیهای روشنوائی بوده است. بسیاری از هواداران نووائی بر آن بودند که اندیشار "پیشرفت همیشگی" در نووایی جایگزین اندیشار سرنوشت و خواستخدا درسدههای میانی شد تا بهآنجا که در نگاه کارل لویث Karl Löwith خوداین اندیشار به باوری دینی درآمد که میتوانست همهی رویدادهای آینده را مانند "خواستخدا" ویدائی دهد. و دربارهی این نووائی بود که خردورزان اروپائی در میان دوجنگ جهانی یکم و دوم دریافتند که این نووائی سرشار از نومیدی بوده ست و آسیبهای برآمدهاز از آن که در ناخودآگاه جامعه نهفته است پس از انباشته شدن بسیار میتواند ساختارهای اقتصادی و سازمانی جامعه را درهم ریزد. ایننووائی نه تنها مایهی پدیدآمدن ناسیونالسوسیالیزم هیتلری و کمونیزم استالینی شد، و به جنگهای کره و ویتنام و سرکوبی بهپاخیزیهای مجارستان و چکسلواکی و پدیدآمدن ریگان و مارگرتتاچر شد دشواریهائی مانند آتشسوزیهای جنگلها و خشکشدن آب رودخانهها و دریاچهها و یا اعتیاد به الکل و موادمخدر از اینگونه آسیبها دامن زد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> اندیشههای منورالفکرانی مانند آقایان آشوری و گنجی و آجودانی و نیکفر و زیباکلام و بهنام و دوستدار از هنایشِ رخنهگرِ نگرشهای مستشرقین نشان دارد و نمایانگر گونهئی شستشویِ مغزی ست، که </span><span>اندیشارِ اروپامحوریِ مدرنیته</span><span> را تزریق مینماید.</span><span> و</span><span> همانگونه که یوهانس فابین Johannes Fabian در کتابهایاَش مانند "مردمشناسی با گرایش" </span>و "زمانه و دیگری :چگونه مردم شناسی موضوعش را ساخت" <span>Anthropology With An Attitude , and </span><span>Time and the Other: How Anthropology Makes Its Object نشان میدهد؛ احساسِ کوچکبودن مردمانِ گرفتار در بندِ زور، آنها را وادار به پذیرفتن همهیِ معیارهایِ ارزشیِ زورمندان مینماید؛ همانند آن زن کنگویی که برای اینکه شوهر سپیدپوست بلژیکیاَش به او پروا دهد تا با او و فرزندش بر سر میزناهار بنشیند و دیگر کتکاَش نزند حاضرست همهی دهنادهای او را بپذیرد. </span><span> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: white;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="color: #666666;">به نوشتهی فابیان، هنگامیکه یک مردمشناس غربی به بررسیِ و پژوهش در بارهی "دیگری" میپردازد همواره از او به آوند "دیگری" دوری میگیرد، دورییئی که هم در "گاه" است و هم در "جای" و بر این بنیان، "دیگری" هرگز نه همسخن با اوست و نه هماندیشه و نههمکار و نههمبازی با او. و بههر دید این روشن است که چرا او نمیخواهد با مردمان بینوای استعمارزده دمخور باشد. اما تیرهبختانه از سوئی دیگر، خواندن دیدگاهها و برداشتهای منورالفکران ما نیز از چنین دوری و خوارداشتن مردم خودمان نشان دارد که بهترین نمونه آن نوشتههای صادق هدایت است، او همچون تقیزاده که مینوشت "ایرانی باید از فرق سر تانوک پا اروپائي شود" </span></span><span style="background-color: white; color: #666666;">به راستی باور داشت که "ایرانیهای پدرسوخته" درمان ناپذیرند!! و یا درنامهئی به دوستاش نورائي مینویسد: "رویهمرفته در سرزمین قیآلود وحشتناکی افتادهایم که با هیچ میزان و مقیاسی، پدرسوختگی و مادرقحبهگیاَش را نمیشود سنجید. غیر از تسلیم و توکل و تفویض کار دیگری از ما ساخته نیست چنانکه شاعر فرموده: در کف خرس خر کونپارهای غیر تسلیم و رضا کو چارهای؟" </span><span style="background-color: white; color: #666666;"> و یا در هواداری از آمدن مستشرقین به ایران مینوشت: "ولیکن در درجه اول شاید بشود برای مستشرقینی که سالها وقت خودشان را به مطالعه گذشتهی این ملت مفت بوگندو صرف کردهاند دست و پایی کرد." یا آرامش دوستدار که هذیانهای خودرا در بارهی نگرشهای ابنخلدون و ابنسینا و ناصرخسرو و رازی، آن هم در سدهی بیست ویکم، هنگامی که هر دانشآموز دبیرستانی در بارهی نگرش اینشتن از زمان و یا رفتار پارتیکل در کوانتوم فیزیک آگاه شده ست، مینویسد:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;"> ما در این پرتگاه همچنان فروتر میافتیم. همچنان فروترافتادن در سقوطی مستمر که تا کنون چهارده قرن بر آن میگذرد زیستن و بالیدن، هرچه در این دوره روی داده در این سقوط رویداده ست.</span><span style="background-color: white; color: #666666;"> (...) </span></span><span style="color: #666666; font-size: large;"> مائی که در کشفیات سنتی خودهنوز «حریت اسلامی» و عرفانی شده را از آزادی به معنای اروپائياش، تمیز نمیدهیم و آزادی را نیز از منشأ تصوف و عرفان استخراج میکنیم، یعنی آنچه خود از تخمیر در اعماق همین گودال دینی قوام یافته است، زیر بار قرنها فرهنگ ایران اسلامی هم بدنی و هم ذهنی علیل شدهایم، چه راه تازهئي با کدام ذهن و اندام بهکجا گشودهایم که بتواند روزنهئی به خارج از این گور دینی باز کند؟ (...) قدمای ما، گرچه به مراتب با استعدادتر و تازهنفستر از ما امروزیان در اصل از همین مقوله ما بودهاند، یا درستتر بگوئیم ؛ الگوهای طرز فکر ما امروزیان بودهاند. بنابراین وقتی میتوانستیم «فیلسوفان» خودرا به معنای یونانی کلمه فیلسوف بخوانیم که ما تفکر فلسفی را آنچنان و با همان قاطعیت که یونانیان کردهاند در آنها باز مییافتیم و نشان میدادیم. شناختن اینکه آیا هرگز توانستهایم یونانی بیندیشیم یا نه در وهلهی اول مستلزم این است که بتوانیم بدون میانجیگری قدمای خود به اندیشیدن یونانی راه یابیم. (...)</span></blockquote><blockquote><p><span style="font-size: large;"> خوب با بد ما نیز به هر حال در جنبههائی از افکار سازندهی فرهنگخود مقلد یونانیان بودهایم و مقلد هر قدر هم که معصوم یعنی نامستشعر باشد در ماهیت خود مقلد میماند. و تقلید فقط تفکر نیست بلکه نفی تفکرست. </span></p></blockquote></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large;"><br /></span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large;"> پس از نگاه منورالفکران ما تنها لازمه برای برخورداری از هودهها و بهرههای نووایی کنارگداشتن باورهای دین و جایگزین نمودن آنهاست با اندیشهها و باورهای یونان باستان، در حالیکه خود یونانیهاهم دیگر ژوپیتر و آپولو را کنار گذاشتهاند. آقای دوستدار از شیوهی دانش وشناخت در نگرش یونان باستان نآگاهست و یا به دست کم از آن چیزی نمیگوید. ولی بهپافشاری میخواهد آئین ایزدان یونان باستان را بازسازی نماید و برآنست که این فرمول جادوئي مایهی برپائی دمکراسی و آزادی و آرمانشهر خواهد شد. بهگماناو و دوستانش "آزادی اروپائی" برپایهی این فرهنگ برپاشده است. دوستدار نمیگوید از کدام آزادی اروپائی سخن میگوید آزادی از دید میشل فوکو یا از دید هانا آرنت؟ از دید هگل یا نیچه؟! </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">اگرچه شماری از این منورالفکران </span><span style="background-color: white; color: #666666;">تنها راه چاره و درمان برای برپائی آزادی و برابری و داد و نواداری آسودهزیستی و پیشرفت در </span><span style="background-color: white; color: #666666;">بازگشت به فرهنگ هخامنشی و آئین ذرتشت میدانند. جدا از اینکه باورهای مردمان را نمیتوان با دستور و فرمان و قانون دگرگوننمود که در اینباره نمونههای تاریخی مانند تلاش روسیه شوروی و چین مائو و حتی تلاشهای رضاخان و آتاتورک برای از میان بردن و یا به دستکم بیرنگنمودن این باورها به روشنی در دسترساست باید افزود که بسیاری از آنها هیچگونه دریافتی از فرهنگوتاریخ هخامنشیان و چالش و ستیزهی ذرتشت با میتراباوران و نابرتابیدن باورهای"دیگری" ندارند، که به روشنی در سنگنبشتههای داریوششاه و خشایارشاه و موبد ساسانی کارتیر نگاشتهشده است بسیاریار آنان ناآگاهند که کوروش بزرگ و پسرانش کامبیز و بردیا از دودمان هخامنش نبودهاند و از میتراباوران بوده اند و داستان گوآتمای مغ میتراباور به آشکار دروغیست که داریوش شاه برای نشاندادن سزاواری خود به پادشاهی ساختهبود. و البته کیفر بیدادگرانه و سنگدلانهی پیروان مزدک و مانی نشانهی دیگری از خشونت موبدان ذرتشتی ساسانیان بود. به هرروی باورهای همهدربرگیر میتراباوران به خرابات مغان شد و رازها و هفت ایستگاه میترائی در هفتشهر عشق عطار ماندگار ماند و حافظ بهاشکار از آئینه دل "مهرآئین" خودگفت و ردپای خردورزی این "پندار یگانتابهگان" هگلی را هنوز در فرهنگ بهراستی نووای دیالکتیکی سرودهسرایان ایران از مولانا و سعدی و جامی و عراٍقی و در باورهای آئینی ایرانیان میتوانیم بهآشکار ببینیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: white; color: #666666; font-size: x-large;"> </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large;">در هنر که دغدغه و پیشهی منست؛ اندیشار مدرنیسم به همینگونه دگرگون شده ست و هنرمندان نووای امروزما بهجای آن که سپهرهای نوی زیباشناختی و اندیشه را برپایهی این دیالکتیک "یگانتایهگان"جستجو نمایند به گونهئی جفنگنمائی و یاوهپردازی رویآوردهاند. من در برگردان سرودهی "این خاک سوخته" تی. اس. الیوت مهینائی این جایپاداشتن درگذشته را بررسی کردهام. و نوشتهام که الیوت براین باور بود که یک هنرمند و یا سرودهسرا پارهیی از پیکرهی همهی هنرمندان و سرودهسرایان راستین پیشین میباشند و کارهای هنری در پیوندی زیوشی با همه کارهای هنری پارینه در رسانه است. بررسی آن سروده را من با این گفتآورد از او آغاز نموده بودم:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><blockquote style="text-align: right;"><span style="color: #666666; font-size: large;">هیچ سرودهسرایی، هیچ هنرمندی در همه از هنرها، به تنهایی دارای همهی میانا (معنا) نیست . مهینی او و ارج او ارجی است که در پیوند با سرودهسرایان و هنرمندانی که از این جهان درگذشتهاند برمیآید. شما نمیتوانید یک هنرمند را به تنهایی ارجمند بگیرید، که میباید اورا در رویارویی در میان درگذشتگان به سنجه بگیرید . به این برآیند که این ریشهگاری نهتنها تاریخی یا خردورزانه است که بل ریشهگاریئی در زیباشناسی ست (...) هنگامی که کاری هنری آفریده میشود آنچه که روی میدهد چیزی ست که همزمان از برای همهی کارهای هنری که پیش از آن بودهاند روی میدهد. یادمانهای سترگ هنر، سامانهیی آرمانی را در میانای خود پدیداری میدهند و با پیدایی یک کار هنری تازه ( به راستی تازه) در میانشان بارآورتر میشوند.</span></blockquote></span><span style="background-color: white; color: #666666;"><span style="font-size: large;"> از سوی دیگر مارشال برمن در کتابش All That Is Solid Melts Into Air, مینویسد:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">من نووایی را تلاش مردان و زنان نووا برای گشتهشدن به کنشگرها و در باشهستهایِ نوگشتگی تعریف میکنم، تا که جهان نووا را به چنگ گیرند و در آن خانه خویشتن را آسوده دارند. ... اگر که ما نووایی را چالشی برای به خانهرساندن خود در جهانی پیوسته در دگرگونی بیاندیشیم درخواهیم یافت که هیچ نشان نووایی نمیتواند برای همیشه قطعی باشد. </span></blockquote>
<br />
<span style="font-size: large;">بِرمن در این کتاب، مدرنیسم را پاسخ زیباشناختی به نوگارهگی یا مدرنیزیشن میشناساند یا به سخنی دیگر، نووایی پاسخی زیباشناسانه بود به نوگارهگی. برای او ارزش زیباشناسانهی نووایی آشکار بود زیرا برای او نماد نووایی بودلر، سرودهسرایِ فرانسوی بود. اینگونه شناخت نووایی نیازمند به یک داوری سخت استوار و نادگرگونیپذیر در باره زیباشناختی بود که بتواند شارلاتانبازی را از هنر اندیشه برانگیز بازبشناسد. شاید بتوان گفت که ظرف توالتی را که مارسل دوشام امضا کرد و در نمایشگاه کارهای دادائیستها به نمایش گذاشت اندیشهبرانگیز بود ولی کنش او بهانهئی شد برای بسیاری از ابلهان و شارلاتانها و یا به زبان هایدگر رمهها که بخواهند هر چیزی را که در گوشه و کنار میبینند به آوند هنر نووا به نمایش بگذارند. کلمنت گرینبرگ Clement Greenberg اندیشمند نامی از همان سالهای ۱۹۴۰ که آغاز این پدیده بود در بارهی نقاشی نووا ، در نوشتهاش "هنرِپیشرو و هنرهرزه" Avant-Garde and Kitsch براین پا میفشرد که هنر را باید از هنر هرزه تمیز داد. نووایی به تعریف او "بهکار بردن ویژهگیِ شیوههای یک رشته است برای خردهگیری از همان رشته، نه از برای سرنگونی آن که بل ازبرای آنکه آن رشته را در زمینههای بارآورش بنیانهایی استوارتر دهیم". به باورمن این اندیشه را میتوان دربر گیر نووایی در آئین و باورها و نهادها نیز دانست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>و البته نووایی در جامعههای اروپا همه فرهنگ و پیشرفت نبود و جنایتها و آسیبهای آن تنها به بردهداری و استعمار پایان نمیگرفت و امروزه ما بسیاری از ویرانیها و نابسامانیهارا که دربافت اقتصادی و اجتماعی و سیاسی میبینیم پیآمدهائی هستند از پیرویهای کورکورانه از اندیشارهای نههستال یا نیهیلیستی و دریافتنادرست از دانش. به هر روی آنچه که درجنبش نووائی ایران به راستی نادیده گرفته شده نقش استعمارست. همانگونه که پاتریک وولف Patrick Wolfe در نوشته اش زیرآوند؛ "استعمارِ زمین ربایان و نابودی بومیان" Settler Colonialism and the Elimination of the Native مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">همانگونکه به آشکاری پیداست، بدانسان که ایزابل هال Isabel Hull میگوید، شتاب، اندازه، و انبوهی برخی از ریختهای نسلکُشی نیازمند به فناوری مرکزی و تواناییهای کاراندازی و اداری دولتهای نوواست. این به معنای آن نیست که گُوال discourse زمینربایان-استعمارگر میباید به گوالی پیش از نووایی یا کمتر از نووایی گرفته شود. که بل همانگونه که ردهئی از اندیشمندان مانند دبلیو. ای.بی دبوآ W. E. B. Dubois ، هانا آرنت Hannah Arendt و امه سه زر Aime´ Ce´saire گفتهاند برخی از ویژهگیهای کانونی نووایی سرآغازش در مستعمره ها بوده ست.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> <br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: به هرروی دشوا</span><span style="font-size: large;">ریِ و پیچیدگی این داستان سری دراز دارد. وگر که بخواهیم آنرا از دیدی خردورزانه موشکافی کنیم شاید نیاز به آن باشد که همهی فلسفه را از دیدیتاریخی در این گوالیدن به زیرپرسش بگیریم و اگر که بخواهیم به تاریخ مدرن بپردازیم آن نیز نیاز به گفتمانی گسترده خواهد داشت چه از دیدگاه سیاسی و چه از دیدگاه اقتصادی. و به همینسان در بارهی مدرنیته در ادبیات و هنر و موسیقی نیاز به بیزش و بررسی دیدگاههای بسیار با دگرگونیهای بسیارست. و این بُعدهای بسیار نووائی به هیچ روی با هم پیوندی ساده و یکسویه ندارند.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">بیگمان یکی از دشواریهای نووائی دستکاریهای استعماری در روندتاریخ کشورهای مستعمره است برای نمون هنگامی که به تودهکُشیgenocide در کشور آفریقائی رواندا در ۱۹۹۴ نگاهمیکنیم در پژوهشی در دانشگاه مینهسوتا که سازمان سیا آنرا در وبسایت خود نهاده به درستی این تودهکشی به سیاستهای استعماری بلژیک بستداده شده است. ولی دربارهی نقش خودامریکا در این باره خاموش است. همان گونه که گزارش دانشگاه مینهسوتا نشان میدهد؛ که همسازگار با پژوهشهای شماری دیگر مانند کاتارین نیوبوری Catharine Newbury در A Journal of Opinion و و هلن سی. اپستین Helen C Epstein در روزنامه گاردین و دیگران است، بلژیکیها در دوران استعمار خود اقلیت توتسی را که نزدیک به ۱۴ درصد جمعیت رواندا بود بر همهی ساختارهای فرمانداری و آموزش در بخش نوگارهگی نشانده بودند و اکثریت ۸۵ درصدی هوتوها را به کارهای دشوار کشاورزی و کارگری در جایگاههائی همواره زیردستانه که گاه همراه با کتکزدن نیز همراه بود بهکار میگرفتند و چنین بود که پس از استقلال رواندا در ۱۹۶۲، بسیاری از توتسیها که میدیدند دارند ازجایگاههای مهتری خود برکنارمیشوند و یا خواهند شد از آن کشور به اروپا و آمریکا کوچ کردند و سپس گروههای چریکی براندازی را در شمال رواندا به یاری کشور اوگاندا برپانمودند که به گزارش هلن اپستین آمریکا از آن پشتیبانی میکرد. اینالگوی رفتاری را در بسیاری از کشورهای جهانسوم آن روزگار میتوانستیم ببینیم. که گروهی در اقلیت از همهی نوامندیها و فراخدستیها و آموزش برتر برخودار میشوند. و هنگامیکه اکثریت بینوا و بیسواد به کرسیهای فرمانروائی دستمییابند از بیفرهنگی و کینتوزی آنان گلایه میکنند! والبتهنمایندگان آنها همیشه کرسیهائی در سازمانهای جهانی و رسانهها به یاری پشتیبانان نیرومندشان برای پخش پروپاگاندا در اختیار دارند.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> . <br /></span>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: درست ست. ولی شاید بتوان پهرستوار و به شتاب دشواریهائی را که از شیوهاندیشیدن و رفتار خود مردم برمیخیزد آشکاری داد، تا نشان دهیم که چرا بسیاری از ادعاهایی که میشوند یا شدهاند بیپایه و نادرست میباشند. برای نمون در یکی از این ویدئوها یکی ازین "اندیشمندان" چنین داوش میکنند که همهی پیشرفتهای غرب ناشی از آن بودهست که بنیانگرایی در غرب کنار گذاشته شده است و همهیِ شیوهي اندیشیدن غربی پس از دوران روشنوایی، به باور ایشان، به آیینِ مدرنیته گرائیده ست. و البته آماج ما از این گفتگو هواداری از بنیانگرایی و پیشینهبانی نیست. اما بر این باوریم که فرهنگِ هر جامعه از هستن و درگیریِ همهی طیفهای اندیشهگی؛ از بنیانگرا تا نووا و از آزادیخواه تا محافظهکار و از دستچپی تا دستراستی پربارتر و خجستهتر و ارجمندتر میگردد. چرا که از برخورد اندیشههاست که تازگیها و فرازمندی و فرزانگی و چالاکی یک فرهنگ پدیدار میشود. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>اما چنین به دید میآید که امروزه این باور بر طبقهیِ روشنفکر ما چیره شده ست که بروند ناگزیر برای پیشرفت اقتصادی و سیاسی کشور ما بهدورافکندن باورهای بنیانگرا و دیرینه ست . و همگان برای پیشرفت میباید روشنگرا و نووا باشند. یکی از این منورالفکران ادعایش اینست که یکی از برایهای عقبماندگی ما اینست که که در فرهنگ ما، جرأت اینکه از واژه ی"من" بهره بگیریم را نداریم! و همیشه از "ما" سخن میگوئیم و به سخن دیگر گستاخی کنشگری در فرهنگ ما نیست و البته ساختن و پرداختن اینچنین داوشها بدون آزمودن و پژوهش به شیوهی دانش در گواههها، نشانی بهجز تنآسانی نیست. در فرهنگی که سرودهسرائی مانند مصدق میگوید "چه کسی میخواهد *من* و تو ما نشویم خانهاش ویران باد !" و مولانایاَش گفته است: "روزها فکر *من* اینست و همهشب سخنم / که چرا غافل از احوال دل خویشتنم"یا "نیست گنجایی دو *من* را در سرا" و یا حافظاش میگوید ''*من* اگر نیکم و گر بد تو برو خودرا باش،" و بهویژه سعدی که از من خود چه بسیار میگوید و به ویژه "</span><span><span style="text-align: left;"> هر کس به زمان خويشتن بود / *</span><span style="text-align: left;">من* سعدي آخرالزمانم</span></span><span>" یا "*من* آن مرغ سخنگویم که در خاکم رود صورت / هنوز آواز میآید که سعدی در گلستانم ".میانای (معنای) این "من" را با سادهاندیشی نمیتوان سرهمبندی نمود. اما میتوان بههمان آسانی داوش کرد که گرفتاری فرهنگ ما این ست که بسیاری از منورالفکران بدون داشتن دانش و کارشناسی مَنم-مَنم بسیار میکنند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>گواهههای تاریخی، چنان که خواهیم دید، نشان میدهند که پیشرفتِ اقتصادی یا علمی پیوند تنگاتنگی به بنیانیبودن و یا نووایی باورها ندارد برای نمون بسیاری از خردورزان از کوپرنیکوس ، فرانسیس بیکن و کپلر تا دکارت ولاپلاس و بویل و فارادی و اینشتاین بهگونهئی بنیانگرا بودهاند. اندیشههای پاسکال</span><span> </span><i>
Pensées</i><span> </span><span>در هواداریئی باورمند از مسیحیت بود. فارادی تنها از کلیسا رویگردان بود ولی به مسیحیت ناب دلبستگیداشت. ماکس پلانک به خدای ناشناختهئی باورداشت که ریختی انسانی نداشت، اما تواناترین و بیناترین و داناترین بود .او در یادداشتهای آموزگاری خوددربارهی علوم طبیعی و مذهب مینویسد</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هم آئین و هم دانشهای گیتهئیک (علوم طبیعی) برای کارهایشان نیازمندِ خدایند. برای آئين خداوند نقطه آغاز ست و برای دانشهای گیتهئیک او هدفِ هر روندارِ اندیشه ست. برای آئین او بنیان ست، برای دانشهای گیتهئیک او تاجی است بر سر هر کاخ ساخته شده از یگانتایهگی (یونیورسال) یک جهانبینی.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: اگر بخواهیم بکوشیم که چارچوبی بخردانه برای اندیشار نووایی که بر ایران چیره شده بیابیم میباید از اندیشارِ "درمییابم" </span><span style="text-align: left;">cogito</span><span> دکارت آغاز نمائیم که نخستین آشکاری "بهخود-باوری" و "خود-آگاهی" در خردورزی اروپایی است که سرانجام برآیند و پیآمد آن به برپاییِ ساختار خردورزی هگلی انجامید. </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>این "درمییابمِ" دکارت بود که به خردورز اروپایی پروا داد که انسان را بهگونهی هستنی در </span><span>" کار کرد" </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">praxis <span>ببیند. کارکردی که آرمان آن انسانیت و آدمی شدن است. به سخنی دیگر، </span></span><span>"درمییابمِ" دکارت به هگل پروا داد که مرگخدا را در خردورزی نووا آگهداد نماید .</span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: میتوانیم بگوئیم که برای دکارت خداوند "پشتیبان" و آفرینندهی پدیدههایی بود که بر آدمی پدیدار میشدند. کانت نقش خداوند را از حیطهیِ خردِ نگرشی </span><span style="text-align: left;">theoretical reason <span>زدود</span></span><span> و آن "خدایِ پشتیبان" را که به انسان پشتگرمی و سرآسودگی میداد که؛ "پدیدهها" بهراستی همان چیزیهایی هستند که بر ما پدیدار میشوند از دست رفت و پدیدهها انگارشده و دروغین شدند. اینک این "یگانگیِ فراجستهیِ بینش</span></span><span>" Die transzendentale Einheit der Apperzeption</span><span style="text-align: left;"> <span>بود که جانشین خدا شده بود. </span></span><span>"یگانگیِ فراجستهیِ بینش" به </span><span style="text-align: left;"><span>این میانا (معنی) بود که چیزهای جهان، یا "درباشهستهایِ بیرون از ما"، خود را به ریختهایی الگوئی یگانهتاهائی از آن چیزها در پندار ما میجهانند، این ریختهای یگانهتائی انباشته شده در پندار اینک بهجایخدا نقش "پشتیبان" و آفرینندهی پدیدهها را،</span></span><span style="text-align: left;"><span> بازی میکنند. </span></span></span></div><div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> ما میتوانیم بهیاریِ "یگانگیِ فراجستهیِ بینش" یا همان "درمییابمِ" دکارت به دانش خود باور کنیم، و به آن دلگرم باشیم. هرچند باید این راهم بپذیریم که دانش ما در بارهی پدیدههائی که بر ما پدیدار میشوند دانشیآکنده نیست. و این دانش هیچ آگاهیئی در بارهیِ "خودیِ-در -خود" Ding an sich چیزها به ما فراهم نمیآورد.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div><div dir="rtl"><br /></div><div style="text-align: right;"><span style="color: #990000; font-size: x-large;">هگل و گزارهی "مرگ خدا"</span></div><div dir="rtl"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: دقیقاٌ. بر واژ با آنچه که داریوش آشوری داوش کرده است؛ این نیچه نبود </span><span> </span><span>که برای نخستین بار</span><span> </span><span>"مرگ خدا"</span><span> را آگهداد نمود، این هگل بود که در ۱۸۰۲ در نوشتاری زیر آوند آئین و دانش </span><span style="text-align: left;">Glauben und Wissen</span><span> از مرگ خدا به آوند مرگ خدایی گسستهئیک (آبستره) و بهآکنده فراجسته transzendental گزارهساخت. و در "پدیدهشناسی پندار" </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;">Phänomenologie des Geistes</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;"> </span><span> نوشت که "آگاهی ناخرسند" همان :</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>آگاهی به ازدستدادن همهی هستنهای گوهرینست، برای داشتنِ دلگرمی بهخود، و حتی ناتوان شدن از دانستن در بارهی خود-از-دستدادنِ خیم </span><span style="text-align: left;">Substanz </span><span> و همچنین خویشتن، این اندوهی ست که خود را در گفتهی دهشتزای "خدا مرده است" آشکار میکند.</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;">چنین است که با "مرگ خدا" خرد توانایی خود را برای دانستن درباره خود و شناختن در باره ی خیم و بنمایهیخویش بهیاری او ازدست میدهد و "خرد- بهخود پا"، به جانشینی خدا، پدیدار میشود که بَروَند آن "آزادی کنشگرانه" است و با پدیداریِ آزادیِ کنشگرانه تاریخ آغاز میشود.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: </span></span><span style="font-size: large;">کانت از نمایاندن آئین، در ریختی نمادین symbolic ، برای فرمانهای منشوند یا اخلاقی moral commands هواداری مینمود، چرا که برای او برجستهترین از چنین نمادها مسیح بود، "هستنی" که بهباور او هم خدا بود و هم انسان؛ نمادی از منشوری ناب و آرمانوند. چنان مینماید که هگل از این پیشنهاد کانت خشنود نیست، زیرا که بهباور او کانت به نقش مسیح به آوند میانجی Tod des Mittlers آزرم نمیدارد. از دید هگل، با مرگِ این میانجی روندارِ یگانتایه ساختنِ Universalisierung "بهخود-آگاهی" Selbstbewußtsein در اندیشار آغاز شد. هنگامیکه چنین میانجی میمیرد، این دریافتِ دردناک schmerzliche در "آگاهی ناخرسند" پدیدار میشود که "خود خدا مرده است". و انسان درمییابد که او اینک تنها مانده ست و میباید خویشتن را از اندیشهی خداباوری رها نماید و دنیایی نووا را از برای خویشتن برپابسازد. </span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>در این اندیشار همتودهگی </span><span>[Gemeinde] خدائی ست که از شناوریئی بیمیانجی در برونهستها فراکشیده شده است و بهخود بازگشته است. خدایی که دیگر "یگانه" نیست. یکتایی خدا شکسته شده است و به چندگونگیِ بیشمارِ کنشگرهای یک همتوده تکهتکه شده است. و بنابراین بهجای داشتن آن خداوند یکتای دربرگیر، اینیگانهتای *من* است که اینک ویژهگی کنشگرانهیِ نودشها، کنشها و چندگونگی پیشروی زیستن هرکس میشود، با کارهایاَش و خواستههایاَش و آنچه که او از کردنشان خودرا باز میدارد.</span></span></div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl"><div>
<span style="font-size: large;">در این جهان نو اینک *من* و کالاها و مایهها هستند که جانشین خدا میشوند. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اما انسان هرگز نمیتوانست چنین جهانی را بدون باور داشتن به پیشرفت دانش و نیرومندی برپا بسازد. و از اینرو با این "خودفریبیِ"خویشتن، که دانش و نیرومندی با</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">هم همسازند؛ و این همسازی به سود انسان ست اندیشارهای نووایی را آفرید. هرچند امروزه آشکارست که دانش مایهی پدیداری نیرومندیهای سهمگین نابودکننده و ویرانگر گشته است که چندان هم به سود انسان نیست.</span></div>
</div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large; text-align: left;">پاسکال در این باره نوشته بود؛ </span><br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">C'est en vain que vous cherchez en vous-mêmes le remède à vos misères. Toutes vos lumières ne peuvent arriver qu'à connaître que ce n'est point dans vous-mêmes que vous trouverez ni la vérité ni le bien.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> چه بیهوده است که در درون خود چارهئی برای ناکامیهاتان میجویید. همهیِ روشناییهاتان نمیتواند به بیش از این دانستن در رسد که این در خودتان نیست که راستی یا بِهینی را خواهید یافت.</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
<span style="font-size: large; text-align: left;">به باور او انسان در میانهی همهچیز و هیچچیز، </span><span style="font-size: large; text-align: left;">،در میان شدنیها و ناشدنیها،</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> به نشانِ یک "توانشداییِ شگرف" آویخته ست. و زینروست که همواره در گذارِ پیشآمدها گرفتار ست. و با این همه به این "خودفریبی" خویشتن را خرسند میدارد که </span><span style="font-size: large; text-align: left;">در کیهان </span><span style="font-size: large; text-align: left;">جایگاهی گزیده از آنِ اوست، که به او پروا میدهد تا </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">بر جهان</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> برای </span><span style="font-size: large; text-align: left;">برآوردن نیازهای خویش</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> سروری نماید. </span><br />
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span><span style="font-size: large; text-align: left;">از سوئی دیگر، برای هگل این هنرست که اینک میباید راستی نهفته در دل انسان را که پیوند او با خدای پنهان بود زنده بدارد.</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large; text-align: left;">... هنر می باید نگاره کند آنچه را که همواره انسان Menschliches است، که از "پندار" آمده است ... به همواره، آماجِ هنر نگاریدن برجستهی آنچه است که همیشه در "پندار" انسانی im menschlichen Geist است ، این راستیئی ست که انسان در "پندار" خویش دارد، آنچه که در ژرفای دل اورا برمیانگیزاند، آنچه که جایگاهاَش در "پندارانسانی" im Menschengeiste است</span></blockquote>
<span style="font-size: large; text-align: left;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: درست است. ولی میباید این راهم افزود که از هنگامِ دکارت، که پایههای لرزان فلسفهی نووایی و دانش را بنیان نهاد، تا هگل، که برآن بود که برای انسان دریافتن سترگی "پندار"نیرومندش بس دشوارست، باور به پیشرفتِ انسان و "خردِ-بهخود-استوار" گسترده و گسترده تر گردید. تا آنجا که برخی از اندیشمندان و دانشمندان ابلهانه داوش نمودند؛ که اندکزمانی بیش به آن نمانده است که دانش همهی رازهایِ آفرینش را بر انسان آشکارا کند. و چنین داوش تنها از نادانی آنان در بارهی وندیدادها یا قوانین دانش احتمالات نشانداشت.</span></div>
<div dir="rtl">
<br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">یکچنین بهخود دلگرمیدادن سبکسرانه بود که بر فیلوزوفهای فرانسوی هنایش نهاد تا که به پنداشتِ فرارسیدن دوران نووایی، به یاری "خردِ-بهخود-پا" باور نمایند. اگرچه هگل </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">خود </span><span style="font-size: large;"> به آشکاری نشان داده بود که هماهنگی راستینی میان انسانگرایی و نیرومندی نیست. و چنین هماهنگی هیچچیز بیش از انگارهئی خیالی از فراهستیِ (متافیزیک) نیرومندی نیست. فراهستیئی که در آن نیرومندی و انسانگرایی درهمآمیخته و یگانهتا شدهاند.</span><br />
<br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>به باورِ هگل پنداشت خیما یا "بنمایهی" </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">essence</span><span> اندیشارست که از ویژهگیهای "نیرومندی همه-در برگیر absolute" برخوردارست. و برای او همهی چند و چونِ "هستن"، گذران و ناپایدارست اما آنچه که در "هستن" پدیدار میشود اندیشاری "خود-گسترا" ست. </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
Sein, reines Sein - ohne alle weitere Bestimmung. In seiner unbestimmten Unmittelbarkeit ist es nur sich selbst gleich und auch nicht ungleich gegen Anderes, hat keine Verschiedenheit innerhalb seiner noch nach außen...Das Sein, das unbestimmt Unmittelbare ist in der Tat Nichts und nicht mehr noch weniger als Nichts.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هستن، هستنِناب، بدون هیچآشکاری فراتر. در نزدیکیئی نا</span><span style="font-size: large;">آشکارشده</span><span style="font-size: large;">، بدون "هیچ -چیز- درمیانه"، تنها دربرابر با خودش است. و نه ناهمانند ست با دیگر چیزها؛ نه هیچ چندگونگی در درون خود دارد، و نه در تراز با الگویی در بیرون... هستن، </span><span style="font-size: large;">در نزدیکیِ نا</span><span style="font-size: large;">آشکارشدهیِ</span><span style="font-size: large;"> بدون "هیچ -چیز- درمیانه"، بهراستی، هیچ است، و نه کمتر، کمتر از هیچ.</span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> این شیوهی شناخت(منطق) هگل است، که هر گزاره (تز) همواره با خود واژگزاره یا دُشگزارهئی (آنتی تز) را بههمراه دارد، که در برخورد باهم میانگزارهئی (سنتز) را پدید میآورند و البته همینکه سنتزی پدیدار میشود، بیدرنگ آن خود گزارهئی نو میشود که در برابر واژگزارهئی نو به میانگزارهئی نو میانجامد و این روند همچنان بازپدید میشود. در این جا "</span><span style="font-size: large;">هستنِ ناب" به آوندِ </span><span style="font-size: large;">" گزاره</span><span style="font-size: large;">" با</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">نیستنِ ناب"</span><span style="font-size: large;"> به آوند </span><span style="font-size: large;">" دُشگزاره</span><span style="font-size: large;">" پدیدار میشود. با برخورد و رویاروئی هستن و نیستن، میانگزارهیِ هستن و نیستن، در ریخت <span style="font-size: large;">"</span>گشته شدن" werden پدیدار میشود.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">برای هگل اندر شدن به "هستن" مستلزم "دگرگون شدن و به همانسان ماندن است. دگرگونی در اینجا گزاره است و "به-همانسان-ماندن" واژگزاره است ومیانگزارهی برآمده از برخورد این دو <span style="font-size: large;">"</span>هستنی نو" است. چنین است که به باور او</span><span style="font-size: large;">" تاریخ در سپهری کیهانی گسترده میشود".</span></div>
</div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">تاریخ در گسترش خود، برای آرمانِ "گشته شدنِ اندیشار"، از هیچ یَشتنی (قربانی کردن) سر باز نمینهد. این نابود نمودن هرکس و همهکس و همهی نسلها برای رسیدن به سرآستانهیِ آرمانِ "گشتهشدنِ اندیشار" ست. در این ساختار انسان، به آوند "هستن"، کاملٌا گذرا و ناماندگارست و این جایی برای انسانگرایی برپا نمیدارد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> آزادی برای هگل همان "خود-سرانگی" Selbstbestimmung</span><span style="font-size: large;"> در "پندار" انسانی im menschlichen Geiste است. او خیما یا بنمایهی </span><span style="font-size: large;">"پندار</span><span style="font-size: large;">انسانی</span><span style="font-size: large;">" را آزادی میخواند. اما این آزادی به میانایِ؛ توانستنِ، کردن هر چه را که خواسته میخواهد، نیست. که بل بهباور او آزادی "کنشی خودسرانه" است که به هیچ چیز در بیرون از خود وابسته نیست. </span><span style="font-size: large;"> او برآن ست که بسیاری به نادرست بر این باورند که آزادی "کنشی دلبخواهانه" Willkür است، حال آنکه، آزادی هنگامی بر پا میشود که ما بر "ویژهگی" فرا آئیم و کنشی "یگانتایهآل"Universal یا "درباشهستهگی" objective در پیش گیریم.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>در خردورزیِ هگل واژهی Aufhebung که میتوان آنرا به "برداشت" برگرداند میتواند برای زدودن "نیستی" بهکار میرود. </span>در زبان انگلیسی واژهی “sublation” در سدهی نوزدهم برای برگردان Aufhebung در کاربرد هگلی ساخته شد. میانای Aufhebung بر پایهی زمینهی یک نوشته در زبان آلمانی میتواند به سادگی میانای "نه گشتن" و نابودی یا "آری گشتن" و ماندگاری یا "نه و آری به همزمان گشتن" را بدهد. از این رو بود که انگلیسها برای برگردان این واژه به زبان لاتین رویآوردند و واژهیsublatus را، که به میانای برداشتن و بردن و بلند کردن است، برگزیدند و آنرا به ریخت انگلیسی sublationدر آوردند. </span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"> به نوشتهی هگل Aufheben یا</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> "برداشت" از مهینترین اندیشارهای خردورزی است که دارای دو میاناست ... از یک سو به میانای نگاهداشتن و ماندگار کردن است و به همان اندازه به میانای پایاندادن و از میان بردن است.</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> "برداشت" در اندیشار دیالکتیک هگل از اهمیت بسیاری برخوردارست. زیرا برخورد یک گزاره با دشگزارهاَش باور به گزاره را نااستوارمینماید و اینک "برداشت" با آفریدن میانگزارهی "اندیشار" idea گزاره را به جایگاه بلندتری میرساند. با این پیشدرآمد، اینک باید بگوئیم که برای هگل انسان همان "اندیشه" است و اندیشه هیچ نیست مگر بهکاربرد واژهها در "زبان" تا که "هستن" را در زبانهای گوناگون از فارسی و یونانی و ترکی و عربی و چینی بیآفرینند.</span></p><p><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span> : همان گونه که مولانا میگوید؛ "ای برادر تو همه اندیشهئی / مابقی را استخوان و ریشهئی!" </span><span>مولانا در آن سروده به "اندیشهی من" هشدار میدهد که فریب "اندیشههای دیگران" را که در "یگانتایهآل" دوزخیان (که او آن را کل میخواند) هستند نخورد. "چون تو جزو دوزخی پس هوشدار / جزو سوی کل خود گیرد قرار / ور تو جزو جنتی ای نامدار / عیش تو باشد ز جنت پایدار" </span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span> : اما هگل از دیگرانِ دوزخی و دیگرانِجنتی برای ساختن دیسهی یگانتایهی انسان بهرهمیگیرد که "یگانتایه آل" (یونیورسال) آن "پندار"ست . او در"پدیدهشناسی پندار" Phänomenologie des Geistes مینویسد که "خود دیگری" تنها آئینهی درخوری ست برای "خودآگاهی" بهخویشتن. کنشگر تنها هنگامی "خویشتن" را درمییابد که با "خودآگاهی دیگری" روبرو میشود. او مینویسد:</span></p><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;"> اگر ما "پندار" را از نزدیکتر بررسی کنیم خواهیم دید که شناسهی نخستین و سادهترین آن "من" ست. این "من" چیزی به آکنده ساده و "یگانتایهال" (یونیورسال) ست. هنگامیکه ما میگوئیم "من" ، بیگمان تنها یک تن را در سرداریم . اما از آنجا که همگان "من" هستند، هنگامی که میگوئیم "من" از پدیدهئی به همگی "یگانهتایهال" سخنمیگوئیم . یگانهتایهال "من" به آن توانائی میدهد که از هرچیز دیگر ، حتی از زندگی خودش گسسته باشد. </span></blockquote>
</div>
<span style="font-size: large;">چنیناست که او "خودآگاهی" را خیما یا بنمایه (ذات) پندار میداند. که در آن "من" همان "ما"ست و "ما" همان "من" ست. و من و ما همان پندارست که "تاریخ" را میآفریند. پس تاریخ کارکرد پندار ست. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #783f04; font-size: x-large;">آزادی و مردمسالاری در نگرش هگل</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: در اینجا بهجای خوبی رسیدهایم که به نگرش هگل در بارهی آزادی و مردمسالاری بپردازیم. </span><span style="font-size: large;">برداشتِ </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">هگل از پندارهی آزادی </span></span><span style="font-size: large;">Auffassung desFreiheitsbegriffs برداشتی</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> منشگرایانه یا اخلاقی است. به باور او:</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">زیستنی مَنشمند Die Sittlichkeit "اندیشارِ آزادی" ست der Freiheit به آوندِ زیستنی "بِهین" lebendige Gute که "دانستن" Wissen و "خواستن" Wollen آن را در "خود-آگاهی" Selbstbewußtsein خویشتن دارد ، و با "کنشِ" Handeln خودآگاهانهاَش مَنشوَری را گشته Wirklichkeit میدارد.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> با هوده است که بگوئیم که در ساختار خردورزیِ هگل" اندیشارِ" </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Idee هر</span></span><span style="font-size: large;">چیز همان "انگارهی" Begriff آن چیز بههمراهِ "گشتندهگی" آن Verwirklichung و"در باشهستهگیِ" </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Objektivität</span></span><span style="font-size: large;"> آن است. </span><span style="font-size: large;">از دیدی فراسو میتوان گفت که نگرشِ "آزادیِ" هگل آمیزهئی ست از آیین و سیاست. یا به برداشتی دیگر، "آیین" و "همتودهگی" در نگرشِ آزادیِ او ازهم جداییناپذیرند. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به ویژه چنین مینماید که هگل همواره با دیدی پرگمان و ناباور به مردمسالاری و آزادیخواهی مینگرد. و اینچنین اندیشارها در برداشت او همیشه با بیمِ "خواستِ کنشگرانهئی" Subjektiv will بیکران و بیاندازه همراه ست. خواست-کنشگرانهئی که از خود-آگاهی و نودشِ یگانتایهال (یونیورسال) جدا مانده ست و بنابراین به "خود-گشتندهگی" Selbstverwirklichung نمیانجامد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">داستان این نیست که هگل ازین در هراس بود که "آزادیهای فردی" از "همبستگی تودهگی" خواهد کاست و بنابر این میباید ترازی را میان این دو هوده پدید آورد. که بل، </span><span style="font-size: large;">هگل آزادیِ فردی و همبستگی تودهگی را بههمپیوسته و به باید و بهشاید برای یکدگر میگرفت . و اینرا نیز میپذیرفت که دولت نه بر پایهی زور، که بل میباید بر پایهی "آزادی" بنیان بگیرد. زیرا که خاستگاهِ دولت، نه از زورمندی ست که، بل از شیوهی سازماندادن به ساختار همتودهگی حقوق شهروندان </span><span style="font-size: large;">برای </span><span style="font-size: large;">بهتر زیستی آنان</span><span style="font-size: large;">، برخاستهمیشود. سازمانی در چارچوبِ </span><span style="font-size: large;">آزادیِ "همکنشگرانهگی" intersubjektive Freiheit، بر پایهی این باور که آزادی با همکنشگری پدیدار میآید Freiheit intersubjektiv vermittelt wird </span><span style="font-size: large;"> و از این روی چنین دولت دولتی آرمانیست، که</span><span style="font-size: large;"> افزون بر آن، کیستیِ هر شهروند در آن، به آوند "کسی آزاد" به همگانهگي بودن و هماهنگیِ ویژهگیِهای اندازالیِ rational آنها </span><span style="font-size: large;">وابسته است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> درچنین همتودهگیئی، به باور هگل، هر شهروند در چنین ساختار دولتی میتواند به آکندهگی "خود-گشته" شود و به "آزادی ناب" دست یابد؛ البته با این بَروند، که آماجِ خواستههای خویشتن را، در ورای کیستی خویشتن، به آماجی همگانی و درریختی یگانتایهال (یونیورسال) برپا سازد. برای آنکه خواستههای هر شهروند ويژهگی خود را بگیرد، "خود-گشتتندهگی" آنان میباید "همکنشگرانه" با یکدگر باشد؛ بهدینسان که هر کدام از آنها آماج خواستهها و "درباشهستندهگیِ" خویشتن را در پیوند با "دیگری" بر پایهی آزرم به ویژهگیِ "خود-گشتندهگیِ" او و دیگر پیوندهای با او برپا بدارند. در چنین بَروَندیست که "خواستن" به "خودآگاهیئی" خواهد رسید که دیگر خودآگاهی تنهامانده و در پیوست به پسندهای شخصی نیست، که بل در آشتی و سازگاری با آرمانهایی یگانتایهآل و همگانی است. اینچنین ست، که هگل به این برآیند میرسد که آزادی "حقی گیتهئیک" و یا بخشی از "خویشتن" نیست که بل حقی است که از "همکنشگری" شهروندان در یک همتودهگی پدیدار میشود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">چنین مینماید که دوریگزینی و ناباوریِ</span><span style="font-size: large;"> هگل به مردمسالاری و آزادی واکنشی بود به واپسماندگی آلمان ، که همانند آن را در اندیشارهایِ هوادارانِ پیشاهنگِ نووایی در ایران؛ همچون تقی زاده و بهار و ایرانشهر میتوان دید، که شرمزده و خشمگین از بهواپسماندگی اقتصادی و فناوری ایران میخواستند که قلدری پیدا شود که همتودهگی و یکپارچهگی ملی را به زور پابرجا نماید. هگل نیز از واپس ماندگی آلمان در برابر انگلیس و فرانسه در نیمهی نخست سده ی نوزدهم ناخرسند بود. در این هنگام آلمان هنوز کشوری یکپارچه مانند انگلیس و فرانسه نبود و کشورهای کوچکی مانند؛ ساکسونی و باوریا و پروس و دیگر کشورهای آلمانیزبان از هم جدا بودند. به باور هگل خردورزانی مانند کانت و فیخته که از دهناد سرمایهداری آزاد هواداری مینمودند به این جدایی دامن میزدند. زیرا بازرگانی آزاد به امپراتوریهای استعماری انگلیس وفرانسه که به کالاهای خام و نیروی کار ارزان بردگان و کارگران مستعمرات دسترسی داشتند پروا میداد تا بر بازارهای آلمان چیره شوند و کارخانههای آن کشور را از بازار بیرونکنند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span> چنینست که بسیاری از اندیشمندان، با همهی کوششهای هواداران هگل که میخواهند خردورزی سیاسی او را با دادن آب و رنگی آزادیخواهانه و لیبرال پذیرفتنی نمایند، برانند که آلمانِ پسا هگل که، نخست، در ریخت ساختوست خشک آلمانِ خشن بیسمارک پدیدار شد و سپس در دهناد فاجعهبرانگیز ناسیونالسوسیالیزمِ هیتلر چهرهی خویشتن را نمایانتر نمود، از هنایشهای گشتهشده از اندیشارهای او برآمده بود. زیرا که باور به آرمانهایِ یگانتایهال همتودهگیها هرگز "دیگری" را با باوری دیگر، زبانی دیگر و رفتاری دیگر برنمیتابد. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>این هولدرین </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;"> </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;">Hölderlin</span><span> سرودهسرایِ دوست هگل بود که وی را در فرانکفورت با خردورزی کانت آشنایی داد. در ۱۷۹۳ هنگامیکه هگل به آوندِ طلبهیی در حوزهیِ توبینگن </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;">Tübingen</span><span> درس میخواند در نوشتهئی آرمانهای خویش را برای نوسازی مسیحیت که جنبش نووایی آلمان را پدید آورد نوشت. این در همان هنگام بود که ربسپیر </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;"> </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;">Robespierre</span><span> پس از انقلاب فرانسه میخواست آئینی اندازال Rational را جانشین مسیحیت نماید. هگل نیز میخواست آیینی مردمی برپا سازد که به دانش و روشنوایی آزرم داشته باشد. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> به باور هگل مسیحیت به پیشرفت اقتصادی بیاعتنا بود و مسیح از پیروانش میخواست که پارسایی پیشه کنند و خود را از گزند داشتن دارائی در پناه بدارند و از این روی، هگل میپرسید چگونه یک همتودهگی میتواند در اقتصادی چنین تیره بزیوَد. پس از آنکه ربسپیر در زیر گیوتین جان بسپرد. هگل از بلاهت آوردن آئینی نو دست بشست. برآیند او اینک این بود که میتوان مسیحیت را نوسازی نمود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>هگل هوادار پدیداری دیکتاتوری مانند ناپلئون بود که مردمان کشور را به یگانگی آورد و پس از انکه دولتی یگانتایهال (یونیورسال) را پدید آورد آنگاه آن دولتتنها نماد برفراز کشور باشد که فرمانرواییاَش در دست نخبهگان اندیشمند و کارشناسان باشد. با هوده ست که اینراهم بگویم که در روزگاری که هگل میزیست در هیچ کجای جهان زنانرا سزاوار به رأیدادن نمیدانستند. گرچه مردان فرانسه هم تنها در ۱۷۹۲ این سزاواری را به دست آورده بودند. هگل اما با سزاواری رأی برای همگان بهچالش بود و بهباور او چنین سزاواری به هیچروی نمیتواند مردمسالاریئی همدستیگرانه </span><span style="font-family: "georgia" , serif; text-align: justify; text-indent: 16px;">participatory democracy</span><span> باشد.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> با دریافت و پذیرفتن اینکه آزادی از هم-کنشگری شهروندان در یک همتودهگی پدیدار میشود، هگل میتواند تاریخ را چنین شناسایی دهد؛ که هنگامی که "آزادی" به هستن درمیآید "</span><span style="font-size: large;">تاریخ" آغاز میشود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> <span style="color: #2b00fe;">ف</span>: پس میتوانیم بگوئیم که برواژ با "پدیدهشناسیِ همکنشگریِ" هوسرل که در آن نخست ، "خود"، خویشتن را میشناسد و سپس بر آن میشود که جهانی از خویشتنهای "دیگران" را برپابسازد. در پدیدهشناسیِ هگل ما به "دیگران" از همان نخست برایِ یافتن و بهپاخاستنِ "خود" در نیازیم و این یافتنِ "همکنشگری" پیش از آفرینش "خود" میباید روی دهد. بنابراین در دیدگاه هگل، بر واژ با دکارت، "خویشتن" درباشهستهگی برای بررسی و آزمون " خود"ش نمیتواند باشد، "خود" میباید خویشتن را با کنش خویش بیآفریند. و چنین کنشی تنها با همیاری، همسایهگی ، همراهی و همکنشی "دیگری" شدائیپذیر ست. پس تنها در همتودهگی خویشتنهاست که "خودآگاهی" پدیدار میشود. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به باور هگل آزادیهای فردی که در ساختوست سرمایهداری بهسوی گردآوری دارایی و زیادهروی در مصرف کالاهای گرانبها و پر زرق و برق سوگیری مینماید با آرمان تاریخ و آماجِ یگانتایهمان همتودههای سیاسی در تنش خواهد بود و چنین است که از سزاواری و کارایی کنشهای همتودهگی شهریک civic society کاسته میشود و این به دلزدهگی و بیاَسانهگی (بیتفاوتی) رأیدهندگان خواهد انجامید و بهسخنی دیگر دهناد آزادیخواهی liberalism به پدیداری دولتی خواهد انجامید که توانایی پیشرفت بهسوی آرمانهای تاریخ راندارد. </span><br /><div dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; color: black; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: right; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;"><div style="font-size: medium; margin: 0px;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;">"من" در خردورزی هگل به خویشتن بازمیتابد reflect و "چیز درباشهست" </span><span style="font-size: large;">der Gegenstand</span><span style="font-size: large;"> را به درون خویش میآورد. "کنشگر" و "درباشهست" Subjekt und Objekt در اینجا دیگر پندار و پیکر نیستند که بل، اینک این "من" است با آن "خودِ دیگری" در "درچیز در باش هستناَش" که در پهنهئی بالاتر دیالکتیک رسیدن به یگانتایهال خودآگاهی و آزادی را به پیش میبرند . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>خواستهیِ "پندار" آنست که این دوسوی هستن ، </span><span> "کنشگر" و "درباشهست"،</span><span> را باهم هماهنگی دهد .و چنینست که خواسته به یاری "فرهنگی فرهیخته" که به "پندار" آگاهی میرساند، "منِ" تهی، و </span><span>"جهانِ" </span><span> </span><span>تهی در بیرون از من را آکنده و سرشار میسازد، و اینک "درباشهست" بااین آگاهی "چیزدرباشهست" شده است. و این </span><span> "پندار" ست که میانگزارهی برخورد دیالکتیکی</span><span> "کنشگر" و "چیزدرباشهست" (که گزاره و واژگزارهی پس از آگاهی هستند،) شدهست. و چنین است که </span><span> آگاهی او به "خودآگاهی" دگرگون میشود و این</span><span> "یگانتایهالِ بهخودآگاهیِ میانجی شده" کاملا از</span><span> "یگانتایهی گسستهئیکِ (ابستراکت) روانِ گیتهئیک </span><span>die natürliche seele</span><span> متمایز ست." </span></span></div>
<div style="font-size: medium; margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">در اینجا واژهیِ</span>"چیزدرباشهست"<span style="font-size: large;"> برگردانِ واژهی آلمانیِ gegenständlich ست که در انگلیسی به Object برگردان میشود</span><span style="font-size: large;"> . باهوده است که بدانیم زبان آلمانی دو واژه برای "درباشهست" دارد das Objekt و der Gegenstand که دو واژهی شاخهزده از آنها با دو پسوند </span>"درباشهستهگی"<span style="font-size: large;"> objektiv و </span> gegenständlich میباشند. <span style="font-size: large;">هنگامیکه </span>"درباشهست"<span style="font-size: large;"> چیزی ناشناختهدر برابر </span>"کنشگر"<span style="font-size: large;"> است، هگل همواره واژهی </span>"درباشهست"<span style="font-size: large;"> Obiekt، را که برابر با واژهی </span>عربیِ "شئ " یا در دستورزبان "مفعول" است، دربرابر "کنشگر" Subjekt یا فاعلِ عربی بهکار میبرد (و به همینسان "درباشهستهگی" objektiv را در برابر "کنشگرندهگی" subjektiv بهکار میگیرد.) پس "درباشهستهگی" در این میانا نیازی به آن ندارد که بارهی دریافت، یا آگاهی و یا آماج "کنشگر" باشد. از سوی دیگر هنگامیکه هگل بر سر آنست که بگوید؛ کنشگر "درباشهستی" را شناختهست و از چیستیآن آگاه است و یا که آن "درباشهستی"ست که هماینک "یگانتایهال" آن در پندار کنشگر جاگرفتهست او از واژههای Gegenstand و gegenständlich بهره میگیرد که من آن را "چیزدرباشهست" برگردان میکنم. </span></div>
</div>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">گیتی نوین: بههرروی، میتوان دید که این داوش منورالفکران ما که غربیها همگی به "خردِ به خود بنیان" باوردارند نه به خِردِ کلیسایی یا سنتی نگرشی بیپایه است . ولی آنچه که به شهرگاریِ (تمدن) غرب شاید درخشش داده ست مدارا و برتابیدن باورها و اندیشارهای یکدگرست که در برگیر "باورهای دیگری" ست و شهروندان را با باور هایکیش وآیین دیگران سرِ دشمنی نیست. گرچه در این سالها تندروان مسلمان با ستیزهجوییها وخونریزیهایی که کردهاند تا اندازهئی به بنیانگرایان و تندروهای مسیحی مجال دادهاند که برای بینشهای آسیبزای خود شنوندگانی بیابند. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: هرچند این را نیز میباید افزود که آزرمداشت به "باورهایدیگری" تا بهآن اندازه شایسته و بایستهاست که به کسی یا گروهی آسیب نرساند و برای نمون به باورهای برترینژادی نازیها و یا هر نگرش دیگر که رنگ پروپاگاندا دارد نمیتوان آزرم نهاد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">گ</span> : من میخواهم بگویم که منورالفکران ما در ستیزهجوئی کورکورانهشان با آئین و باورهای مردمان که از تعصبها و باورهای آئینیِ خودشان شاخهزده است به برپایی آزادی و مردمسالاری و پیشرفتِ فرهنگ یاری نمیکنند و اینگونه داوشها به </span><span> هیزمکشی برای</span><span> برپایی آتشِ دشمنی و کینهتوزی میماند. زیرا که همانگون که گواهههای تاریخی در چین و روسیهیشوروی و کشورهای اروپائی بلوک شرق پیشین نشان میدهند بسیاری از شهروندان بیدرنگ پس از فروپاشی شوروی و یا رویکردهای دنگشیائوپینگ در چین، مانند</span> کاتولیکهای لهستان، یا مسیحیان ارتدکس روسیه، ویا مسلمانهای ایغور چین با شور و دلبستگیئی پررنگتر و پرگزافهتر به دین و آیین نیاکان خود بازگشتند. از سویی دیگر هنوز در اروپا و آمریکا خانوادههای ردههای میانه در کلیسا همسری میکنند و کاتولیکها دهنادهای غسل تعمید فرزندانشان را بسیار برجسته میگیرند و جشن کریسمس در این کشورها هنوز رنگی بس مذهبی دارد و یا ملکهی انگلیس رئیس کلیسای انگلیکان است، همانگونه که امپراتور ژاپن جایگاهی مذهبی دارد. و به همینسان رئیسجمهورهای آمریکا، همیشه به آئین مسیحیخویش بس آزرم داشتهاند، که میتوان گفت با ریاستجمهوری جرجبوش پسر بسیارنمایانتر شده ست. شاید کسانی بگویند که اینها همه وانمودهایی بیش نیستند و در نهان در پس راهبردها و رویکردها و قوانین نشانی از آئین و سنت نیست . اما این داوشی ست که با گواههها سازگاری ندارد و دو دیگر آنکه برای بهسامانی و دوری از آشفتگی پژوهش دریافتن چگونگی پدیداری پدیدهها از اهمیت برخوردارند. و این همه برایآن که بگویم که در میان همهیدشواریهای اقتصادی و اجتماعی و فناوری در کشورمان حساسیت منورالفکران به دین و باور مردمان بر گسترش دشواریها افزوده ست زیرا برپایهی یک قانون فیزیکی هر کنش را واکنشی است به همان اندازه و در سوئی واژ (مخالف).</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">و ار سوئی دیگر در غرب باور به خرافههای دینی هنوز بسیار گسترده ست.</span><span style="font-size: large;"> ولی هیچ کدام ازین باورهای خرافی جلوی پیشرفتهای اقتصادی و فناوری و دانش غرب را نگرفته ست. و میتوان باز دید که منوالفکران ما در نگرش به این باره هم بس به گمراهه میروند. آیین به هر روی بارهئی شخصی ست و هرکس میتواند به هرچه که باور دارد که درست است، باورکند و به آن رفتار کند. چراکه شاید یکی از بزرگترین اشتباههای رژیم پهلوی نیز این بود که میخواست تاریخ مدرن را با قرنطینهئی آیینی بنا کند . آنهم در کشوری که برای هشتاد در صد مردماناَش و همهی ادبیاتاَش دربارهی شیفتگی به پروردگارییست که بردر میخانهی عشقاَش گل آدم مخمر میکنند. همان آدمیئی که چون آسمان نتوانست بارامانتاَش را بهدوش کشد قرعهی فال بهنام *من* دیوانهاش زدند . به هر روی شاید که درسالهای دههی پنجاه بود که هواداری از مدرنیته در واکنش با گزارهی پر هنشِ غربزدگی آل احمد با نوشتههای کسانی مانند داریوش آشوری در موسسهی تحقیقات اجتماعی آغاز شد . برای نمون ایشان در یکی از گفتگوهای اخیرش با بی بی سی میگویند:</span><br /><blockquote><span style="font-size: large;">در اين حدود بيست سالی که در دنيای غربی زندگی کردهام، بهطبع فهم من از مسائل خيلی فرق کرده است. برای مثال، اين مفهوم "غربزدگی"، که در دوران پيش از انقلاب رايج بود، يک جوری مرا هم تحت تاثير قرار داده بود و ساليانی طول کشيد تا من بتوانم خود را از رسوبهای آن در من پاک کنم. من امروز اين مفهوم را، که هيچگاه شرح نظری درست و منطقی پيدا نکرد، نشانهای از يک نوع بيماری بومی میدانم که از دل کينتوزی جهان سومی ما برآمده بود و سد راه فهم ما بود. در اين سالها با توجه به انقلاب و پيامدهای آن من به جنبههای گوناگون درگيری و مشکل ما با مدرنیّت انديشيدهام، از جمله آن مغاک زبانی را کشف کردهام که ميان ما و بنياد مدرنیّت شکافی میاندارد که بهسختی پر شدنی است .
</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> این نحوه از بررسی یک اندیشار و ناآگاهی از آسیبهای استعمار، بهویژه آن هم که واکنشها به آسیبهای آنرا نشانهئی از یک "بیماری بومی" خواندن بهراستی غریب و ابلهانه است. اندیشار "غربزدگی" اندیشار نابهسامانی ذهنی وفرهنگیِ طبقهئي ست که در روزگار نئوکلنیالیرم یا استعمار نو، از دیدگاهی غربی به جهان مینگرند و نمیتوانند با معیارهای غرب فرهنگ همتودهگیهای مردم خود را بفهمند و این همانست که طنزنویسان آن روزگارها با آفریدن کاراکترهایی مانند
مموش پوشتیان یا جعفرخان از فرنگ برگشته یا ماساچوستیها به سخرهشان
میگرفتند، که مانند آقای آشوری میگفتند:</span><br />
<blockquote>
<span style="font-size: large;">در خود اروپا وقتی "اعلاميه حقوق بشر" را مینوشتند، اين اعلاميه در واقع حقوق بشر فرانسوی، و نه حتی اروپايی، را تعريف میکرد. در نظر کلونياليست های اروپايی ديگر مردم عالم، مردم غير اروپايی، با توجه به واپسماندگی فرهنگی و تمدنیشان، کمابيش نيمچه انسان بهشمار میآمدند؛ "بومی" بودند، "وحشی بودند"--- اصطلاحاتی که مارکس هم در مقالههاش به کار میبرد. بعد از جنگ جهانی دوم بود که "اعلاميه حقوق بشر" تبديل شد به "اعلاميه جهانی حقوق بشر". اين سير کُرهگيرشدن ( من بر اصطلاح گلوبالیزاسیون کُرهگيرشدن را میگذارم) با پيشرفت تکنولوژی ادامه دارد. بخصوص از دهه ۹۰ به اين طرف، با برداشتهشدن سدهای ايدئولوژيک که در بلوک کمونيست تنآور بود، دنيا در حال بههم پيوستن است؛ از لحاظ اقتصادی، از لحاظ تکنولوژی، از لحاظ امکانات ارتباطی که با وسعت عجيبی در اين ده بيست سال پيشرفت کرده و ما را هم ناگزير در بر گرفته است. اينترنت و امکانات ارتباطی ديگر درهای جامعههايی مثل ايران را به روی دنيای بيرون باز کرده است. آميختگیها و ارتباطات از راه دههاهزار ايرانی که آمده اند بيرون درس خواندهاند و برگشتهاند يا سالی صدها هزار تنی از هر دو طرف مسافرت میکنند، همه، به يک معنايی، جهانی شدن است.
</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><span>. این همه نشان از نگاهی غربزده دارد. که اندرآیی و آگهی ازحقوق بشر در ایران را به پيشرفت "امکانات ارتباطی" در اين ده بيست سال پیوند داد . و گفتهی سعدی شیراز را که "بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش زیک گوهرند" را ندیده میگیرد و نمیتواند دریابد که همگی حقوق بشر در آن نهفته ست. اگر در فرهنگما حقوقانسانی بههمگی ناشناخته بود، رستم که نماد اَبرمرد راستین است که میباید الگوی رفتاری رادانه برای همگان باشد، از آزادی خود در برابر دستور گشتاسپ شاه برای بهبند کشیدنش به اسفندیار چنین واکنش نشان نمیداد که؛ "</span></span><span style="text-align: left;"><span>زمن هر چه خواهی تو فرمان کنم / به دیدار تو آرامش جان کنم / مگر بند کز بند عاری بود/ شکستی بود زشت کاری بود/ نبیند مرا زنده با بند کس / که روشن روانم برینست و بس</span></span><span>" . و بازهنگامی که اسفندیار زشتی به بندکشیدهشدن را درنمییابد به خشم میگوید؛ "که گوید برو دست رستم ببند/ نبندد مرا دست چرخ بلند / که گر چرخ گوید مرا کین نیوش/ به گرز گرانش بمالم دو گوش/ من از کودکی تا شدستم کهن / بدینگونه از کس نبردم سخن/ مرا خواری از پوزش و خواهش است/ وزین نرم گفتن مرا کاهش است" میتوان مانند منورالفکران ما از خزدهگیریهای جان لاک از پادشاهان خودسر ستایش نمود، اما خردهگیری و طنزِ تیز و برنده وشجاعانه سعدی را درنیافت که گفت: "خــلاف رأی سلطان رأی جــســـتن / به خــون خویــش باشد دست شستن / اگــر خود روز را گـــوید شب است / این ببــاید گفتن اینک ماه و پروین." چراکه همهی حقوق بشر در ندیدن آزار به دستدیگران خلاصهمیشود. هنگامیکه حقوق کسی زیر پا نهاده میشود به او آزار میرسدو از این روست که حافظ میگوید:"</span><span style="text-align: left;"> مباش در پی آزار و هر چه خواهی کن / که در شریعت ما غیر از این گناهی نیست</span><span>" و یا "</span><span style="text-align: left;"> آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروت با دشمنان مدارا</span><span>" . و مولانا که گفت؛"</span><span style="text-align: left;">سختگیری و تعصب خامی است/ تا جنینی کار خونآشامی است</span><span>" یا اینکه سدهها پیش از کانت این ناصر خسرو بود که جسم بشر را دلعالم میدانست و میگفت: "چون به مردم شود این عالم آباد خراب / چون ندانی که دل عالم جسم بشر است؟" . به راستی برای دریافت حقوق از اینگونهخردورزی میباید خرد را به کاربرد. اما برای منورالفکران ما این که گفته شود: "میازاز موری که دانه کش ست" به حقوق بشر پیوندیندارد و باید گفته شود، حق آزادی سخن! و این نمیفهمند که اگر آزادی سخن مایهی آزار و آسیب به دیگران بشود، آن حق دیگر نیست . برای نمونی کلیشهئی کسی حق ندارد در سالن تاریکسینما به بهانه آزادی سخن به دروغ فریاد بزند"آتش! آتش!" </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>آیا غربزدهئی مانند آرامش دوستدار یا دوستاش ماشالله آجودانی میتوانند شگرفی این اندیشار را که "دل عالم جسم بشرست" را دریابند و تفاوت آنرا، برای نمون، با روحِ تاریخِ هگل بینند؟ ولی آشوری غربزدگی را گونهئی کینتوزی میخواند! کلّیگوییهایی بیپایهئی از این دست و به گونهئی طوطیوار سخنگفتن از جهانوَستی (یا در زبان ایشان "کُرهگیرشدن") و یا از اینترنت و آلودگی زیستبوم دم زدن بدون آگاهی از پیوندهای پنهان قدرت دریافتیست برگرفته از پروپاگاندهای روزنامههای زرد . آقای آشوری درگفتگویشان با بی بی سی چنین ادامه میدهند:</span><br /></span><br />
<blockquote>
<span style="font-size: large;"> اوايل قرن نوزدهم، با جنگهای ايران و روس ما آشنا شديم با دنيايی که هيچ اطلاعی از آن نداشتيم. برای دنيای بسته سنتی آن روز ما تجدد يک هجوم خارجی بود. آمدن عناصرش هم بهشدت با مقاومت روبهرو میشد. مردمان سنتی ما حتی در مقابل کارد و چنگال و ميز و صندلی مقاومت میکردند. به مدرسه و علم مدرن و نهادهای تازه اجتماعی و سياسی سخت پرخاش میشد. برای اينکه مدرنيزاسيون پديده بومی ما نبود. از بيرون آمد و ديوارهای قلعه سنتی ما را شکست. در نتيجه، تا آمديم با آن آشنا بشويم و اخت بشويم و بفهميم که اصلا چهچيزی رویداده، يک قرن با همه حوادث و انقلابها و خونريزیها و کودتاها گذشت. میبايست قرنی بگذرد تا پوست کهنه را بيندازيم و پوست نو درآوريم و از نو بپرسيم که چه میخواهيم و چه نمیخواهيم. در آن روزگاران آغازين از ناصرالدين شاه گرفته، که در برابر ورود ايدههای مدرن مقاومت میکرد، تا منورالفکرانی که میخواستند ما را متجدد کنند، مسئله را چه قدر و چه گونه میفهميدند؟ ماشاءالله آجودانی اين داستان را بررسی سنجيده و دقيقی کرده است و اسمش را "مشروطه ايرانی" گذاشته است. بديهی است که ما از اول نمیتوانستيم همين نگرهئی را داشته باشيم که امروز داريم. اين نگره حاصل گذار طولانی تاريخی ما و تجربههای دردناک ما و نيز سير تاريخ جهانی است که ما را به اينجا رسانده است. ما امروزه در خانهها و شهرهايی زندگی میکنيم و در سازمانهايی کار میکنيم که مال دنيای مدرناند. ساختارهای مدرناند. ولی اگر به ياد بياوريم تهران صد سال پيش را و مردمی را که با الاغ و شتر در کوچهها و خيابانهای پرخاک و گل رفت و آمد میکردند، متوجه میشويم که اين چيزها چقدر بيگانه بودند با دنيای ما.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> اگرآقای آشوری به تاریخ انقلاب صنعتی نگاه میکردند میدیدند که اگر مقاومت مردمان سنتی ما حتی در مقابل کارد و چنگال و ميز و صندلی افسانهبافی ست. اينکه لادایتهای Luddite ناتینگهامشایر و یورکشایر و لانگشایر انگلیس که هراسان شده از هجوم مدرنیزهشدن در نوامبر ۱۸۱۱ با حمله به ماشینهای نخریسی آنها را درهمشکستند یک واقعیت تاریخی ست .وباید گفت که ناصر خسرو سرودهسرای همین الاغسوارها، سدهها پیش در آن سرودهی سترگ خویش میگفت: نکوهش مکن چرخ نیلوفری را /
برون کن ز سر باد خیرهسری را /
چو تو خود کنی اختر خویش را بد / مدار از فلک چشم نیکاختری را /
درخت تو گر بار دانش بگیرد /
به زیر آوری چرخ نیلوفری را / و یا فردوسی الاغسوارها میگفت:</span><br />
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
خرد جوید آگنده راز جهان / که چشم سر ما نبیند جهان/<br />
تو چیزی مدان کزخرد برتراست / خرد بر همه نیکوییها سر است /<br />
دلی کز خرد گردد آراسته / چو گنجی بود پر زر و خواسته/</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> و البته گواههآوردن از "مشروطهایرانی" ماشالله آجودانی هم یادآور شاهد روباه است. آجودانی مانند دوستاش آرامش دوستدار کلیشههائی را بدون هیچ بررسی برپایهی شیوهی دانش بههمبافته که دوست دیگرشان احسان یارشاطر با بلاهتی از هماندست مانند "</span><span>تباین اصول تمدن غربی (...) با عادات ذهنی و آئینهای سنتی ما</span><span>" در بارهاش مینویسد: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;"> من هیچ کتابی را نمیشناسم که مانند این کتاب مشکل عمیق و اساسی ایران را در دوران معاصر برای پیشرفت علمی و صنعتی و اقتصادی را به درستی آشکار کرده باشد و تباین اصول تمدن غربی را با عادات ذهنی و آئینهای سنتی ما به دست داده باشد. اگر امروز بخواهیم یک کتاب فارسی را دربارۀ تاریخ مشروطیت، مقدم بر سایر کتب، توصیه کنم همین کتاب مشروطه ایرانی دکتر آجودانی است که آن را بیش از هر کتاب دیگری روشنگر کیفیت شکل گرفتن این مشروطه و آبـ وـ هوای خاصِّ آن و شامل سیری در آثار اصیل دوران جنبش مشروطه و پیشینه آن میدانم.</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"><span> به باورآقایآجودانی "ترکیبات و تعبیرات تازهئی چون «حکومت ملی»، «دولت ملی»، «حریت یا آزادی فردی»، «حریت جمعی»، «اتحاد ملی» ،«حقوق بشر»، «قشون ملی»، «تصنیف وطنی»،" در فرهنگ و زبان ما سابقه نداشتند که که گوئی برای نمون ماگنا کارتای انگلیس پیش از پیدایشاَش در ۱۲۱۵ میلادی سابقه داشت و یا اعلامیه فرانسوی حقوق بشر و شهروندان در پیش از ۱۷۸۹ و یا لایحهی حقوق آمریکا Bill of Rights در پیش از ۱۷۹۱ سابقه داشتهاند!! بگذریم از این که هنگامیکه این آگهدادها و لایحهها در رویکردهای دولتها به کارگرفتهشدند زنها و مردمان رنگین پوست و پیروان برخی گروههای مذهبی و سیاسی را دربرنمیگرفتند. آجودانی</span><span> مینویسد:</span></span></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;">مفاهیم تازهای که از فرهنگ غرب به فرهنگ ما راه مییافت ، در اصل مفاهیمی بود که در بستر تاریخ و فرهنگ دیگری بالیده بود ، شکل گرفته بود، و با توجه به تاریخ و فرهنگ جوامع غربی، بیانگر تجربیاتی بود که در تاریخ آن کشورها و در زبانهای اروپائی، با تفاوتهائی، معنای کم و بیش واضح و مشخص داشت . اما این مفاهیم در فرهنگ ما، پیشینهای نداشتند. نه در زبان ما و نه در تاریخ ما. روشنتر بگویم، از آن جا که ما تجربهی چنان مفاهیمی را نداشتیم، یعنی وقتی «حکومت ملی»، یا «حکومت قانونی»، و «مشروطه» نداشتیم، نمیتوانستیم چنان مفاهیمی هم در زبان داشته باشیم!!! اما مشکل، تنها مشکل زبان نبود، مشکل زبان به یک معنی مشکل تاریخ و ذهنیت انسان ایرانی هم بود. آن مفاهیم غربی و تجربیات مربوط به آن، نه در زبان ما وجود داشت، و نه در واقعیت تاریخ ما. پس ذهن انسانی که در زبان و تاریخ ایران بالیده و اندیشیده بود، با آن مفاهیم بیگانه و ناآشنا بود. انسان ایرانی با چنین ذهن و زبان تاریخی، آن گاه که با مفاهیم جدید آشنا میشد ، چون تجربهی زبانی و تاریخی آن مفاهیم را (که دوروی یک سکه بودند) نداشت، آنها را با درک و شناخت و برداشت تاریخی خود و با تجربهی زبانی خود، تفسیر، تعبیر، و بازسازی میکرد. و سعی میکرد از غرابت و بیگانگی آن مفاهیم جدید با تقلیل دادن آنها به مفاهیم آشنا، یا با تطبیق دادن آنها با دانستههای خود، بکاهد. و صورتی مأنوس و آشنا از آنها ارائه دهد.</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> سستی منطق در این بیزش ابلهانه شگفتآورست. آجودانی انگار میکند که برای نمون مفهوم «حکومتملی» در کشورهایاروپائی پیش از پیدایش آن بر سنگ نوشته شده بود و مردمان اروپا پساز برپائی آن گفتند"آها، این همان «حکومت ملی» در زبان ماست که برسنگنوشتهشده بود!" و هر شهروند دمکرات، یا لیبرال، یا سوسیالیست، یا کمونیست، یا کنزرواتیو، یا فاشیست، برپایهی آن "تجربه زبانی و تاریخی" خود آن مفهوم را به یکسان برپایهی نوشتهی آن سنگنوشته به یکسان میفهمد و "آنها را با درک و شناخت و برداشت تاریخی خود" و باتجربهی زبان ایدئولوژی خود به مفاهیم آشنا تقلیل نمیدهد. و البته این تنها یکی ازسُستیهای ابلهانه این بیزش است و خوانندهی آشنا با تاریخ خود میتواند نادرستیهای بسیار آن را به روشنی ببیند. که آجودانی آن را به کار میگیرد تا مانند آرامش دوستدار بگوید حکومت و کشورداری با مفهوم متشرعانه و شیعی از «ولایت» و «بیان نهائی» آن "به صورت نظریهی «نظریهی ولایت فقیه" ارتباط تنگاتنگ داشت!!! </span></p><p><span style="font-size: large;">این گروهک همهی رویدادها و دگرگونیهای سهمگین تاریخ را در سدههای هیجده و نوزده و بازیهای نیرومندهای اروپا در برپائی تراز اروپا پس از شکست ناپلئون و هنایشآن بر ایران (برای نمون در جدائی هرات از ایران و بهچنگگرفتن خارک به دست ناوگان انگلیس و فشارهای پالمرستون بر ایران برای امضای پیمان بازرگانی ایران و انگلیس و دیگر بارههای اقتصادی و اجتماعی) را نادیدهمیگیرد. برای نمون آجودانی با تکیه بر باورهای مذهبیخود به ستایش نوشتههایآخوندزاده در بارهی "یک کلمه" مستشارالدوله میپردازد تا بگوید همه نابسامانیهای ایران از باورهایاسلامی ایرانسرچشمه میگیرد. و حتی این نکتهی فریدونآدمیت را نمیتواند بفهمد که: </span></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;"><span><a name='more'></a></span>انتقادهای سنجیدهی میرزا فتحعلی (...) بر یک کلمه (...) انتقادهايی که دانش و بینش اورا نمایان میسازد، و در فلسفهی پروتستانیزم او (...) نیز منعکس ست. اما آن نکتهجوئیها به شریعت بازمیگشت نه بر "یک کلمه"، عقاید نویسندهی آن رساله پرداختهی احکام دینی نبود ، بلکه عیناً از اعلامیهی حقوق بشر ۱۷۸۹ و قانون اساسی ۱۷۹۱ فرانسه گرفتهشده بود. و فقظ برای اینکه طرح خودرا مقبول عامه و اهل دولت استبدادی گرداند، که نگویند که اصول انقلابی فرنگی را آورده است - آیات و احادیثی را برصدق گفتار خود گواه آورده بود. انتقادی که برآن میتوان وارد دانست اینست که آن آیات و اخبار اغلب وصلههای ناجوری بر قانوناساسی فرانسه بودند.</span></blockquote><p></p><p><span style="font-size: large;">و ابلهانه پافشاری میکند که به هیچروی نمیتوان روح قوانین حقوق بشر را از دیدی برپایهی باورهای اسلامی دریافت و بنابراین برپایهی نگرشایشان، مانند نگرش دوستشان آقای دوستدار، ایرانیها باید در نخست از باورهای دینیشان دست بشویند تا بتوانند به مردمسالاری و آزادی دستیابند!!. و چون همانگونکه در پیشتر گفتیم اینکه بیش از یک میلیارد مردم مسلمان ازباورهایشان دست بشویند از آرزوهای ناگشتنی ست، پس برآیند این است که مردمسالاری و آزادی در این کشورها دستنیافتنی ست او مینویسد: </span></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;">نقد آخوندزاده در اصل متوجه چگونگی اخذ و طرح مسائل است!! او صریحاً در نکتهی بسیار مهمی با مستشارالدوله اختلافنظر دارد. به زعم او اخذ آن قوانین و تطبیق آنها با آیات و احادیث و طرح و بحثانها به مدد شرع، در حالی که روح آن قوانین و اندیشههائی که در پس پشت آنهاست با اساس شرع مخالف است، کاریست بیهوده و گمراه کننده که به تعبیر ما به تقلیل آن مفاهیم میانجامد.</span></blockquote><p></p><p><span style="font-size: large;">گذشته از اینکه او حتی نمیفهمد که"پس پشت" میشود "پیش رو" خندهآور اینست که وی نیز به آوند شاهد برای داوش خود از نوشتهی داریوشآشوری گواهه میآورد و مینویسد:</span></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;">شگفتآن که داریوش آشوری همین چندسال پیش، یعنی نزدیک به ۱۲۰ سال پس از نوشتهشدن آن نامهی آخوندزاده، در مقالهی ارزندهای!!! که در نقد و بررسی شیوهی برخورد روشنفکران ایرانی با مدنیت غربی منتشرکرد، بیآنکه به نوشتهی آخوندزاده نظر داشتهباشد، از راه دیگری به همان نتیجهی مهم دستیافت که آخوندزاده در نقد و تحلیل خود دستیافته بود. این همه قرابت و نزدیکی در شیوهی برخورد و نحوهی دید و نتیجهی بحث در دونوشته و نقد که نزدیک به ۱۲۰سال باهم فاصلهی زمانی دارند، حکایت از استمرار تاریخی مشکلی دارد!!! که اندیشمندان و روشنفکران ایرانی در دوره ی جدید تاریخ ایران و در برخورد با مدنیت جدید؟!! غربی با آن روبهرو بوده و هستند.!!</span></blockquote><p> </p><p></p><p><span style="font-size: large;">بههر روی، "مشروطه ایرانی" آجودانی آش درهمجوشی است از گزارشهائی آشفته و درهم وبرهم و ناسازگار و بیپیوند؛ از باورهای تصوف و تشیع و چهرههائی مانند آملی و نائینی شفتی و خراسانی و مازندرانی و سهروردی و حافظ و سپس پیوندها ورویاروئیهای تروریستی تقیراده با بهبهانی که در نگاه آجودانی هم به مشروطه خدمت کرده و هم رشوهبگیر بوده و یا آقای طباطبائی که روحانیئی پاکدل بوده و شیخفضلالله نوری که فریدونآدمیت در بارهی گناهان او خاموش مانده و تقیزاده که با رسولزاده در اسلامبول هماتاقی بوده و چالش احتشامالسلطنه رئیس مجلس اول با مداخلات بهبهانی و استعفای خیابانی از فرقه دمکرات که تقیزاده با آن مخالفت کرد و ترور امینالسلطان که تقیزاده در آن دست داشت و دولتآبادی که باید به بهبهانی راست و پوستکنده میگفت دین باید از سیاست جداباشد و بسا دیگر از اینسان گزارشهای بیسروته و سطحی که هیچپیدا نیست تا چهاندازه راستهستند و زیربافت آنها چگونه بودهست. به هر روی آقای آشوری درگفتگویشان با بی بی سی چنین ادامه میدهند:</span></p></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span style="font-size: large;"> اما مدرنيته، به دلايل بسيار عميق تاريخی و فرهنگی، و از جمله—تأکيد میکنم—زبانی، مال دنيای غرب و در درجه اول مال هسته مرکزی آن در اروپا، يعنی فرانسه و انگليس و آلمان است. حتی سوئد و نروژ و فنلاند هم با همه پيشرفتگیشان در مدرنيزاسيون گمان نمیکنم چندان کند و کاو در بنيادهای مدرنیّت کنند و هرگز خبری از وجود جريانهای بزرگ و نوآور فکری، چه علمی چه فلسفی، در آنها نشنيدهايم.
</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><span>البته حتی اگر این درست هم بود که هیچ جریان بزرگ علمی در سوئد ونروژ و فنلاند پیدا نشده باشد هنوز اینگونه نگرشهای سطحی نشان از ناآگاهی ایشان دارد. میتوان این رانادیده گرفت که ایشان از گوالهای ۱۹۳۰ و مانیفست acceptera در سوئد ناآگاه باشند تنها میتوان آرزوکرد که ایشان پیشدر آمد کتاب نوگارهگری سوئدی Swedish Modernism: Architecture, Consumption, and the Welfare State, edited by Helena Mattsson & Sven-Olov Wallenstein را میخواندند. ولی</span></span><span> ایشان بهدستکم سورنکرکهگارد دانمارکی را که بر آگزیستانسیالیزم هنایشی ژرف داشت را میباید بشناسند و اگر مارکوس مونراد نروژی را هم به اندازهی کافی پرآوازه نگیریم فیلسوف سوئدی ایمانوئل سوئیدنبورگ را که در میان دیگر فیلسوفان سوئد در جهانپرآوازه است نمیتوانیم نادیده بگیریم و به دستکم میباید از میان صدها دانشمند سوئدی نام شیمیدان پرآوازه آلفرد نوبل یا اخترشناس سلسیوس که درجه حرارت به نام اوست و یا گیاه شناس لِنِیوس که ساختار نامگذاری گیاهان را پایهگذاشت ویا آماردان نامی کرامر که آفرینندهی برخی از مهمترین نگرشهای آماری برای پیشبرد دانش است را باید شنیده باشند , و یا فریش و هاواملو و کیدلاند ِ نروژی برندگان جایزه های نوبل در۱۹۶۹ و ۱۹۸۰و ۲۰۰۴ در اقتصاد و فیزیکدان ایوار گیاور </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;">Ivar Giaever</span><span> برنده ی نوبل ۱۹۷۳ برای پدیده ی تونلزدن سوپر کنداکتورها و یا شیمیدان هاسل که برای اثبات این که ملکولها نمیتوانند تنها روی یک سطح قرار بگیرند نوبل ۱۹۶۹ شیمی را از ان خود نمود , ویا گرانیت و ویرتانن فنلاندی برندگان نوبلهای پزشکی و شیمی در سالهای ۱۹۶۷ و ۱۹۴۵. و البته شاید مهمتر از همه میباید از "ویدایش کپنهاک" </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">The Copenhagen interpretation</span><span> مهینترین نگرش فیزیک کوانتوم در سدهی بیستم در مدلِ کوانتم مکانیک برای پیشبینی رفتار ذرههائی مانند الکترون از سوی نیل بوهر </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">Niels Bohr</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> </span><span> و ورنر هایزنبرگ </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">Werner Heisenberg </span><span>که در آن هنگام دستیار بوهر بود نام برد. واگر "ویدایشِ کپنهاگ"، که همهی بنیان فیزیک نووای اینشتن و نیوتون را واژگون نمود و حتی بر فلسفه هنایشی شگفت و سترگ نهاد را از"</span><span>جريانهای بزرگ و نوآور فکری، چه علمی چه فلسفی،</span><span>" ندانیم پس چه جریانی بزرگتر از آن میتواند بود؟ نکتهمناین است کهاین منورالفکران آیههائی ازآسمان میآورند و یکدگر را از برای یاوههاشان ستایش میکنند و خواننده جوان که از آوندهائی مانند استاددانشگاه، پژوهشگر جامعهشناس و تاریخدان زیرجادو شده اینیاوهرا میپذیرند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">با این همه، آنچه که ایشان دربارهی این کشورها میگویند چندان مهم نیست، اما اینکه میگویند؛ ایرانی ها "مردمی که با الاغ و شتر در کوچهها و خيابانهای پرخاک و گل رفت و آمد میکردند" در برابر هجوم تمدن وامانده و قربانی یک سیلاب شدند پرت و پلایی بیش نیست. اگر ایشان سری به کرمان میزدند و مجموعهی گنجعلیخان(از وزیران شاه عباس صفوی) و گرمابه او را که در سال ۱۶۱۱ میلادی ساختهشده میدیدند از شبکهی آبرسانی به گرمخانه ، حوضها، و فوارههای بسیار و فناوری گرم کردن هوای داخل گرمابه، چگونگی آب بندی مخازن آب و گرم کردن
آب،
تناسبهای فضایی ورودیها و خروجیها، ، بهره
گیری از آب قنات، نگهداشتن دما میباید به شگفت میآمدند، و باهوده ست که بدانند که اشراف فرانسه تا چه رسد به مردم عادی، در آنزمان، و حتی تا بیش از یک سده پس از آن، حمام نمیکردند وبا مالیدن پارچههای عطراگین بوی زنندهی تن خویش را میپوشاندند. سفیر روسیه که ماهی یکبار به حمام میرفت در باره ی لوئی چهاردهم که در سراسر زندگی تنها دوبار به حمام رفته بود مینوشت "اعلیحضرت مانند یک حیوان وحشی بوی گند میدهند" . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4sdHoDAfknx-fmzN6XiqgfR2cUoF6A5SP72HDlrp4CLC01nlQGnEPEiw52-XUwXekpzo5cQUDraeQrRiZ4fnIggYWAnNHhmSj5PDJDwKojMNCWWiagG0J39LboETDDpLhvL0NwGJGoDU/s1600/a.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="406" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4sdHoDAfknx-fmzN6XiqgfR2cUoF6A5SP72HDlrp4CLC01nlQGnEPEiw52-XUwXekpzo5cQUDraeQrRiZ4fnIggYWAnNHhmSj5PDJDwKojMNCWWiagG0J39LboETDDpLhvL0NwGJGoDU/s1600/a.png" width="640" /></a></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: large; text-align: right;"> </span><span style="font-size: large; text-align: right;"> حمام</span><span style="font-size: large; text-align: right;"> گنج علی خان -- </span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; font-size: large; line-height: 12.32px; text-align: right;">۱۶۱۱ میلادی</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> یا مثلا اینکه آقای گنجی می نویسند :</span><br />
<blockquote>
<span style="font-size: large;">همینطور اینکه امروز میپرسند مدرنیته چیست به معنای دوری از مدرنیته و زیر سؤال بردن مدرنیته است و به این موقعیت پستمدرن گفته میشود. چیزی که گوهر مدرنیته را تشکیل میدهد، یک نوع خاصی از عقلانیت است که به آن عقلانیت انتقادی میگویند. البته دوران سنت هم مبتنی بر عقلانیت است، ولی عقلانیت آن دو تفاوت گوهری با یکدیگر دارد. حداکثر کاری که از عقلانیت سنتی بر میآید، عقل تفسیری است. فیلسوفانی که در دوران سنت بودند حداکثر با عقل خودشان جهان را تفسیر میکردند اما در دوران مدرن، صحبت بر سر تغییر است و این عقل «خود بنیاد» میخواهد در کل نظام عالم تغییر ایجاد کند. انسان سنتی به زندگی در آن دوران قانع بود و نظام عالم را عادلانه میدانست. اما انسان مدرن میخواهد هم در عالم و هم در اجتماع تغییر بدهد.
امروز، در دوران مدرن، دین چه وضعیتی دارد یا دین مدرن ما را به کجا میبرد؟ مقام من، مقام ناظر بیرونی است. عبوری که از سنت به مدرنیته صورت گرفته، سبب گسست کامل معرفتی شده است. یعنی اصلاً مفاهیم در دوره مدرن، مفاهیم سنتی نیست. حتی اگر مفاهیم، مفاهیم مشترک باشد، معنای آنها قلب ماهیت پیدا کرده است و آن مفاهیمی که امروز در دوران مدرن به وجود آمده، اصلاً معنا ی سنتی ندارند</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">فرید نوین : بله واقعا این گفتارها در دنیای دانش امروز بی معنا و گزافهگوئی هستند . "عقل خود بنیاد" در دانش فیزیک کوانتم آشفته و سرگردانست. ما در گفتگوهای گذشته در بارهی منطق اریستوتلیس (ارطو) که زیرپایهیِ دانشها بود و بر پایه قراردادهایی مانند قانون "زدودهگی میانه" Law of excluded middle وی بنا شدهاند و یا روش آماری بایز Bayesian </span><span style="font-size: large;">Statistics</span><span style="font-size: large;"> گفتگو نمودیم و دیدیم که با دگرگونی منطق او چگونه فناوری به دست آوردهایی دست می یابد که برای نیروی عقل اندیشیدن به آنها بس دشوار ست. اگرچه مارکس میگوید:</span><br />
<blockquote>
<span style="font-size: large;">فلاسفه به روشهای گوناگون کوشیدهاند تا جهان را تفسیر کنند ولی ازین پس میباید جهان را دگرگونی داد </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>ولیدگرگونی جهان تا کنون چندان خشنود کننده نبوده، بله فناوری به ما تلفن هوشمند و اینترنت چیزها را داده ولی شمار بینوایان جهان حتی در کشورهای پیشرفته افزایش یافته. شمار خودکشی افزایشیافته، دارائیها در همهی کشورها در دستگروهیاندک از نخبگان و مهینان انبوه شده. البته ما در این گفتگوها به تفصیل در باره ی خردورزان دوران نوایی گفتگو کردهایم و نشان دادهایم که این گاهبندی تاریخی به سنت و مدرن به هیچ روی درست نیست و به هماناندازه گمراه کننده است که رده بندیهای طبقاتی پرولتاریا و بورژوا. تا هنگامی که این گونه شناسهها و ویژهگیها به شیوهی دانش وبه ریزنگری تعریف نشدهاند که برای نمون پخشارهی بورژوا چه ریخت آماریی دارد آیا پخشار آن بهنجار normal ست، دو کوهانه bi-modal است، دُمهای پهنی Leptokurtic دارد، و دیگر ویژهگیهایی از این دست، هر گونه داوری چیزی به جز داوش بیپایه نخواهد بود. اما همینکه اندیشاری اندازهگیری شد می توان شتاب دگرگونی آنرا محاسبه نمود میتوان پیشگزاره بستگی انگیزشی causality relationship h</span><span>yopthesis</span><span> آنرا در دنبالههای زمانیTime series پژوهش کرد. این که در گوشهی کتابخانهیی بنشینیم و رویا ببافیم که طبقهی زمیندار (فئودال) روزی جای خود را به سرمایهداری خواهد داد یا داده است زیادی ساده انگارانه است به ویژه که پیش بینی حرکت به سوی سوسیالیزم پرولتاریا هرگز به وقوع نپیوست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: و البته حافظ هم میخواست </span><span style="font-size: large;"> فلک را سقف بشکافد و طرحی نو دراندازد. ولی آیا همهی خردورزان عصر نووا میخواهند با فرزانگی خود بنیاد سامان جهان را دگرگونی دهند؟
پس این همه گوال، برای نمون؛ هایدگر و گادامر برای بازگشت به خردورزی پیش از سوکراتیس (سقراط) چیست؟ آیا فیلسوفانی که باور به قانونهای ریاضی
تراز و تعادل هستند مانند لایبنیتز که بر این باور بود که این جهان بهترین
جهان درشدائیهاست و یا اقتصاد دانان مكتب اتريش ،فن مايزر و فن هايك که براین باورند که قوانین اقتصاد سامان جهان را برپا میدارند و نمیتوان با دستکاریهای فیلسوفانه
قوانین عرضه و تقاضا را به هم زد به مدرنیته تعلق ندارند؟ </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div dir="rtl"><span style="font-size: large;">هرچند مارکس در نگرش تاریخ یکسویهی طبقاتی خود پر به بیراهه رفته بود ولی به آوند خردورزی اندیشمند درست دریافته بود که انسان سازندهی خود و دنیای خویشتن است.</span></div>
<span style="font-size: large;"></span><br />
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> همه ی تاریخ هیچ نیست مگر تراریختیِ پیشرویِ گیتهئیک (طبیعت) انسانی . انسان با کنشکرد بر جهان و دگرگون نمودنِ آن گیتهئیکِ خویشتن را دگرگون میسازد.</span></blockquote>
<br />
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>: اگرچه انسان تاریخی بروندهای گیتهئیک (شرایط طبیعی)خویشتن را دگرگون میسازد، اما هیچ دلیلی نیست که این بروندها بخردانه باشد و یاکه دانش همواره به بخردانگی میانجامد. انسانِ "کارگر" در نگرشِ مارکس با </span><span style="font-size: large;">"کار"</span><span style="font-size: large;"> خویش از خودبیگانه میشود و گیته را به کالاهای باهودهیِ مورد نیاز خویش دگرگون مینماید و بدینسان گیتهی خویشتن را میسازد. </span><span style="font-size: large;">در نگرشِ کرکه گارد نیز هستیِ</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">انسانِ "راستی کنشگرانهئی"</span><span style="font-size: large;"> ست برای برپایی خود در بلندائی </span><span style="font-size: large;">"در ۷۰،۰۰۰ فرسنگی بر فراز ژرفا" و این همان نگرش ناصرخسرو است که:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">چو تو خود کنی اختر خویش را بد . مدار از فلک چشم نیک اختری را</span></blockquote>
<div style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شتاب تند پیشروی دانش و فناوری به منورالفکران ما این باور را آورده ست که انسان غربی جایگاهی ویژه در والاتری وفرازمندی را در جهان داراشده ست و طُرفه اینست که انسان غربی خود اینک از مرگ انسان و انسانگرایی دم میزند زیرا که دریافته است که پیوندی هماهنگانه میان انسان و نیرومندی نیست. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هگل همانند آدام اسمیت به گونهيی "دست نا پیدا" باور دارد که نه اقتصاد، که بل انسان را به والایی رهنمون میشود. به یاد بیاوریم که آدام اسمیت برآن بود که هر تن درگیر در بازار با پیروی از خواستههایاَش و کوشش برای برآوردهنمودن آنها و با از میانبردن نیازهای خود مایهی آن میشود که همگان در تودهمردمان به پیشرفت و رفاه دست یابند که گویی </span><span style="font-size: large;">"دستی نا پیدا" راه را برای پبشرفت اقتصادی به مردمان نشان داده است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> هگل بجایِ دستِ ناپیدا از شناسهی " زیرکیِ خرد" </span><span style="text-align: left;">die List der Vernunft </span><span> </span><span> بهره میگیرد. باید به دید داشت که </span><span style="text-align: left;"><span>در آلمانی </span></span><span style="text-align: left;">die List </span><span style="text-align: left;"><span> میتواند میاناهایی همچون زیرکی، به کمین نشستن، فریبکاری، و نیرنگ را داشته باشد در انگلیسی این را</span></span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span> به</span></span><span face=""noto sans" , "helvetica" , "roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #595959; text-align: left;"> </span><span face=""noto sans" , "helvetica" , "roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #595959; text-align: left;">the Cunning of Reason</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"> بر گردان کر</span><span style="text-align: left;">دهاند. ما از برگردانِ زیرکی بهره گرفتهایم که پسندیدهتر و بیشتر بهسزاست، نه نیرنگ که ناپسند و ناسزا است.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">به باورِ هگل تاریخ انگارههایِ آشکارِ بیرونیاش را بهگونهئی زیرکانه، با بهرهگیری از کنشهای نااندازال </span><span face=""noto sans" , "helvetica" , "roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #595959; text-align: left;">irrational handeln </span><span style="text-align: left;"> انسان پدیدار مینماید، و مینویسد: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">دو آخشیگ (عنصر) بنابرین در بررسی مااندر میشود: نخست، اندیشار و دوم، نودشِ در هم تنیدهی شیفتگی، در بافت گستردهی تاریخ جهان </span><span style="font-size: large; text-align: left;">یکی تار است و دیگری پود</span><span style="font-size: large; text-align: left;">. (...)</span><span style="text-align: left;"> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"> من برآنم که هیچ چیز بیشتر از کنشهای انسانی برانگیخته شده از خواستههایِ شخصی، از ویژگی یا ، اگر بخواهید، انگارههای خودجویی - با این چگونگی که: همهی نیرویِ خواستن و پندار در بهدست آوردن آرمان نهاده میشود و همهی خواستهها و آماجها، و بهراستی همهی چیزهای دیگر، برای بهدست آوردن آن آرمان یَشتیده (قربانی) میشود.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> از اینرو به باور هگل، تاریخِ یگانتایهالی (یونیورسالی) از آشکاریِ اندیشارِ خرد، در پدیداریِ همیشگیِ "پندارهای ملی" </span><span face=""noto sans" , "helvetica" , "roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #595959; text-align: left;">Nationalgeist</span><span> (یا "پندارهای نیاشنی" در برگردان شما)برپا میشود. این پندارها در کنشِ "جهانتاریخیِ" قهرمانانی مانند اسکندر مقدونی، سزار و ناپلئون شکوفا میشوند. اما کارکرد اندیشار خرد در رویهیِ تاریخ، و نه در ژرفای آن، بخردانه نمینماید؛ زیرا که در ایستگاههایِ گوناگونِ این روندار ، کنشهایِ این قهرمانان هنوز گشتهشده</span><span> </span><span><span face="noto sans, helvetica, roboto, arial, sans-serif" style="color: #595959;">verwirklichte</span><span> نشده است، زیرا که مردمان هنوز از آن کنشها به آوند آرمانهای یگانتایهآل برای زندگی خود پیروی ننمودهاند.</span></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><br /></span></span></span></div></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">آزمودگیهای انسانی هرآنچه بیشتر یه یگانتایهالی برسند تراریختیِ transform دانش انسانی به توانایی انسانی بارزتر خواهد گردید و " زیرکی خردِ" هگل بیشتر به بهرهی انسان خواهد بود. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>: تا گفتگوئی دیگر . </span></div></div></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">پینوشتها:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div dir="rtl"><span style="font-size: large;">* "<b>نووائی</b>" از واژه ی "نو"و افزودن پسوند "وائی" ساخته شده. پسوند "وائی" همان پسوند "وای" در پهلوی به میانای سپهر است که برای نمون در "وایجمشید". وای در پهلوی با واژههای وایو वायु به میانای باد و هوا و وایونا वयुन به میانای روشنی و آماج و نشانه خویشاوند است. در فارسی امروز ما در واژههائی مانند "پیشوائی" و "نانوائی" این پسوند را به میانای نگهبانی و تولید میبینیم. پس نووايی به میانای سپهری برای آفرینش و نگهیانی نویی است.</span></div><div><span style="font-size: large;"><br /></span></div></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-34841260969108037722014-01-14T14:30:00.509-08:002023-01-10T17:06:24.517-08:00 میشل فوکو: زورگوئی ، ایستادهگی، و آزادی<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<h2 class="title">
</h2>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: center;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>
<span style="font-size: large;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEja54NlwupC44z7VBHvSNtgHER-Mceq-VFSszdK_5F6apl3hB3FXG2tzi97_nOLx13GvR1VJPkFLM3YBqT46ylQDvMYfQOgbnx61dP_-S-FGjW0SOaDqzW9OLlWig83tfLLHgIPr1X0TEochPPdlFjDFHRaRoXDHAWjm6532TkAb7AWarhOg3zWBwTn/s512/download%20(83).jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="512" data-original-width="512" height="553" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEja54NlwupC44z7VBHvSNtgHER-Mceq-VFSszdK_5F6apl3hB3FXG2tzi97_nOLx13GvR1VJPkFLM3YBqT46ylQDvMYfQOgbnx61dP_-S-FGjW0SOaDqzW9OLlWig83tfLLHgIPr1X0TEochPPdlFjDFHRaRoXDHAWjm6532TkAb7AWarhOg3zWBwTn/w553-h553/download%20(83).jpeg" width="553" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><br /></div>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گیتی نوین (گ)</span><b>:</b> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">در این گفتگو هنگام آنست که به خردورزی فوکو بپردازیم. آوندش arguments</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> فوکو و شیوهی نوشتن او مانند دریدا بسیار دشوارست و هر نوشتهی او نهتنها نیاز به دوبارهخوانی و دگر بارهخوانی و بازاندیشی، و باریکبینی دارد، که بل میباید خردورزیهای بسیاری دیگر از خردورزان روشنوائی و نووائی و پسانووائی از کانت و هگل و
نیچه و کرکهگارد و دیگران را برای دنبال کردن خردورزی او در یاد نگاهداشت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. به هر روی، مانند گفتگوهای پیشین در آغاز به اندیشارهای او دربارهی مردمسالاری و آزادی خواهیم پرداخت و سپس دربارهی دیگراندیشارهای خردورزی او گفتگو خواهیم داشت. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl"><b>فوکو کیست؟</b></div><div dir="rtl">شاید پر بیهوده نباشد که درنخست به زندگینامهی فوکو بپردازیم و همچنین راستاهای خردورزی او را در این پیشدرآمد شناسایی کنیم </div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">میشل فوکو در پانزدهم اکتبر ۱۹۲۶ در پواتیه Poitiers فرانسه زاده شد. و در ۱۹۸۴ از بیماریی در پیوند با بیماری ایدز درگذشت. پدرش پزشکی در کار کالبدشکافی بود که میخواست پسرش به پیشهی پزشکی بپردازد . اما میشل در ۱۹۴۸ دانشنامهی فلسفه خویش را در زیر راهنمایی استادش موریس مارلوپونتی دریافت نمود. سپس در ۱۹۵۲ گواهینامهئی در آسیبشناسی روانی دریافت نمود و در تیمارستانی به کار پرداخت . در سالهای ۵۸ -۱۹۵۴ در دانشگاه اوپسالای سوئد به آموزگاری زبان فرانسه پرداخت. و آنگاه پس از گذراندن چند گاهی در لهستان و آلمان سرانجام دکترای خویش را در ۱۹۵۹ به دست آورد و پایاننامهی دکترای او دوسال پس از آن با آوند "دیوانهگی و نابخردی: تاریخ دیوانهگی در گاهاد کهن(عصر کلاسیک)" Folie et déraison: Histoire de la folie ý l'âge classique به چاپ رسید.</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">فوکو در این کتاب جدائی میان ردههای «نابخردی» و «دیوانهگی» را به چالش کشید، به ویژه، او رفتار بادیوانهگان را برخاسته از سوگیری نابخردانهی دانش از «خرد» در گاهاد روشنوائی دانست. و نشان داد که نمیتوان بدون پیشداوری فرزانهگی را از دیوانهگی برتر دانست و حتی این که بتوان انگار نمود که یگانتایهالهائی (یونیورسالهائی) از «نابخردی» و «دیوانهگی» را میتوان داشت نابخردانه ست. او با بررسی تاریخی جداشناختی این ردهها نشان داد که چگونه با انگار یگانتایهالِ "دیوانهگی" در گاهاد خرد میان "دیوانهگی" و "نابخردی" جدائیئی آسیبزا و نامردمی پدیدارشد، که به بیداد وستمگری بر دیوانهگان بیانجامید. </div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">فوکو با پژوهش در "نخستین درخوداندیشهگی" la première Méditation دکارت نشان میدهد که چگونه دکارت همهچیز مگر "فرزانهگی" و یا "خردخویش" را درخور گمانپذیری گرفته ست و چگونه با چنین انگارهئی به نادرست و ناسازگار "دیوانهگی" را پدیدهئی آشکار و برکنار از گمانهزنی نشان داد. در این گفتگو ما میباید به خردهگیری دریدا از فوکو دراین باره بپردازیم . وببینیم تا چه اندازه خردهگیری دریدا با ارزش ست.</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">در ۱۹۶۰ فوکو ریاست دانشکدهی فلسفهی کلمنت فراند Clermont-Ferrand و مرکز آزمودنیهای دانشگاه وینسنز Université Vincennes را میپذیرد و در این هنگام ست که با دانشجوی فلسفه دانیل دفر Daniel Defert آشنا میشود که کنشهای سیاسی او بر فوکو هَنِش بسیار مینهد. چنانکه خواهیم دید دفر دربارهی سفر فوکو به ایران و نگرشهای او دربارهی ایران آگهدادهائی را پس از درگذشت او فراهم نموده ست.</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl"> فوکو در ۶۸ -۱۹۶۶ ، هنگامیکه دوستاش دفر برای گمارش سربازی به خواست خودش به تونس فرستاده شد، به همراه او به تونس میرود و در آنجا به آموزگاری میپردازد. آنها بههنگام شورشهای دانشجویی که بر کارهای فوکو هنایشی بسیار مینهد به پاریس بازمیگردند. فوکو به ریاست دانشکدهی فلسفهی دانشگاه هفت پاریس برگزیده میشود و در این جایگاه میتواند انجمنی از اندیشمندان پر آوازه را گردهم بیآورد. او همچنین "گروه آگاهی در بارهی زندانها" Groupe d'Information sur les Prisons را برپا میدارد، واین سازمانی ست که به چارهیابی دشواریهایی زندانیان میپردازد. در این هنگام ست که او به خردهگیری تاریخی خود از اندیشار "اکنون" میپردازد. </div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">در نخست این خردهگیری به شیوهئی باستانشناسانه mode archéologiques به جستجو وکاوش در گواههها میپردازد، اما دیری نمیپاید که به شیوهی تیرهشناسانه mode généalogiques خردهگیری خودرا دنبال میگیرد؛ این به این میانا ست که او در این شیوه خاستگاه و سرچشمهی پیدایش اندیشارها را جستجو مینماید. فوکو در پژوهش دانستنشناختی études épistémologiques به این برآیند میرسد که بنیانهای آفرینش "دانش" در تاریخ کارکردهای دانش ، فلسفه ، هنر و ادبیات، دچار دگرگونی شدهاند. او در کارهای پایانی خویش در گسترهی تیرهشناسی آشکار میدارد که نهادهای «زور» از درون با نهادهای «دانش» گره خوردهاند. این نهادهای زورمند انسانهای "زیر هنش" خود را با سنجیدنشان در همگنیهای دهنادین (مرسوم) و روبروئی دادنشان با کیفر وادار به "ریختگرفتنی بهنجار" میکنند. به سخنی دیگر نهادهای زورمند بر سر آناند که انسانها به همان ریخت بهنجار و یکسان درآیند که از آنها به چشمداشت میرود.</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">فوکو براین باور ست که این «همگنیهای نهادینه شده» بر هیچ بنیانی در "راستی" استوار نیستند و تنها «ساختهگیهایی» تاریخی میباشند. به هر روی او میخواهد انسان "ناهمگن مانده" و کنشگر را به آوند «باشندهئی در دانش» objet scientifique به پژوهش بگیرد. و این پژوهشی ست در"گوالهای انسانی" Le discours de l'homme و "دانشهای آزمودال" Les sciences expérimentales مانند روانشناختی و پزشکی.</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl"><b>انسان بهزودی همچون نگارهئی نقششده بر ماسههای کنار دریا "زدوده" خواهد شد</b></div><div dir="rtl"> </div><div dir="rtl"> فوکو در ۱۹۶۶ کتاب پرفروشاَش "واژهها و چیزها" Les Mots et les choses را چاپ و پخش نمود . اگرچه او "سامانهی چیزها" The Order of Things را که آوند برگردان آن کتاب به زبان انگلیسی بود بیشتر میپسندید اما چون کتاب مارلوپونتی پس از مر گ وی با نام "سامانهی چیزها" L'Ordre des choses در همانگاه در فرانسه چاپ شده بود، فوکو دیگر چارهئی نداشت مگر آنکه پیشنهاد ویراستارخویش پیر نورا Pierre Nora را برای آوند فرانسوی "واژهها و چیزها" بپذیرد. فوکو در این کتاب بررسیئی تیرهشناختی از پیشرفت دانشهای گیتهئیک ( طبیعی)، اقتصاد و زبانشناختی را در سدههای هژدهم و نوزدهم فراهم میکند و در این کتابست که او از پیشبینی پرآوازهی خود دربارهی نابودشدن انسان کنشگر پرده برمیدارد و مینویسد:</div><blockquote><div dir="ltr" style="text-align: left;"><div dir="ltr">Si ces dispositions venaient à disparaître comme elles sont apparues, si par quelque événement dont nous pouvons tout au plus pressentir la possibilité, mais dont nous ne connaissons pour l'instant encore ni la forme ni la promesse, elles basculaient, comme le fit au tournant du XVIIIe siècle le sol de la pensée classique, - alors on peut bien parier que l'homme s'effacerait, comme à la limite de la mer un visage de sable.</div></div></blockquote><blockquote><p>اگر چنان شود که این رفتارها همانگونه که پدیدار شدند ناپدید شوند، اگر از برای پیشآمدی ناپدید بشوند که ما در اینک تنها میتوانیم رویدادن آن را انگار کنیم - بدون اینکه هنوز بدانیم که بهچه ریختی خواهد بود یا چه چیزی را پیمان میدهد پس میتوانیم به هیچ بروبرگرد بگوئیم که بههمان گونه که پایههای اندیشهی کهن (کلاسیک) در پایان سدهی هژدهم فروریخت، انسان نیز همچون ریختی نقشزده بر ماسههای کنار دریا زدوده خواهد شد.</p></blockquote><div dir="rtl">ما میباید در این گفتوگو تلاش کنیم تا ببینیم این نگرش او در بارهی از میان رفتن انسان کنشگر به چه میاناست؟</div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">فوکو در ۱۹۶۹ کتاب "باستانشناختی دانش" L'Archéologie du savoir را که در تونس نوشته بود چاپ و پخشار مینماید که در آن مانند کتاب "واژهها و چیزها" تاریخ دانش را با برداشتی نیچهوار به بررسی میپردازد. و وانمودهای دانش را به توانا بودن برای یافتن دشواریهای انسان به زیر پرسش میآورد در سرآغاز این کتاب او به شناخت "ناپیوستهگی" la discontinuité در روند تاریخ میپردازد.به باور او تاریخ، برواژ با باور هگل، پیشرویئی در راستائی به هم پیوسته بهسوی بهبودی و فرازمندی نیست. که بل تاریخ از پیشآمدها و رویدادهائی ازهمگسیخته پدیدمیآید. در چنین روند از همگسیخته واژهها در گاهادهای خردورزی میاناهای یکسانی ندارند. به نوشتهی او این ناپیوستهگی تاریخ در کانون پرسشهایی از این دست جادارد که: </div><blockquote><div dir="rtl">چگونه میتوان اندیشیدنی در ناپیوستهگی را با آشکارنمودن پندارههای گوناگون شدنی نمود؟ -- ناپیوستهگیهایی مانند کنارگذاری seuil، گسیختهگی rupture، شکستهگی coupure، دگردیسی mutation و تراریختی transformation . و یا این پرسش را که با چگونه ابزاراندازگیری میتوان آنها را اندازه گرفت و در ردههایی جدا ازهم جایداد تاکه بتوانند نشان بدهند که دانش چیست؟ کار چیست ؟ نگرش چیست؟ پنداشت چیست ؟ متن چیست؟ این گونه پرسشها به این بینش میانجامند که "در این سامانهها که آنها را تاریخ اندیشارها histoire des idées، تاریخ دانشها ، تاریخ فلسفه ، تاریخ اندیشه histoire de la pensée و تاریخ ادبیات میخوانیم (...) دیدگاههاشان (...) از ردههای گستردهئی مانند "گاهاد" و "سده" به سوی پدیدهی ناپیوستهگی لغزیده و جابهجا شدهاند. چنین مینماید که آشنایی با تاریخِ اندیشه در ناپیوستهگی با دریافتی خشک از تاریخ، که بر پیوستهگی استوارباشد ، در تنش خواهد بود.</div></blockquote><p>«ناپیوستهگی تاریخ» اندیشار دیگری ست که میباید در این گفتگو بازشود. </p><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl"><b>پیدایش زندان و ساختار زور در پیوست با دانش</b></div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">در ۱۹۷۰ فوکو به استادی رشتهی «تاریخ ساختارهای اندیشه» در کالج دو فرانس بر گزیده شد. او که از ۱۹۷۵ کانون پژوهش خود را بر روی بررسی فناوری «نیروی زور» نهاده بود؛ در این پژوهشها به جنبش روشنوایی enlightment خرده میگیرد که به نادرست «ساختار زورمندی در نهاد دادگستری» را برخاسته از پندارهئی بخردانه و در پیوند با دولتی که نمایندهی مردم ست، نشان میدهد و بار دیگر ریخت زیادهخواه زورمندی را در روندارهای کم و بیش نهفته و پنهان دادوری آشکاری میدهد. </div><div dir="rtl"><br /></div><div dir="rtl">فوکو پیوند «زورمندی» را با «دانش» در ساختار نهادینهشده در فناوری پیچیدهی دادوری، که بدون هستهئی کانونی ست، بررسی مینماید. و همانند پژوهشاَش در «تاریخ دیوانهگی» در کتابش؛ "دیوانهگی و نابخردی: تاریخ دیوانهگی در روزگار کهنبخردی" Folie et Déraison: Histoire de la folie à l'âge classique پیدایش زندان را در سدهی نوزدهم به تاریخ نهادهای زور پیوند میزند و میگوید: "زور" تنها ویژهگی دولت نیست که بل ویژهگی همهی نهادهاست . این نهادها مانند ارتش ، کارخانه، و دبیرستان با بهرهگیری از فناوریهای پاسداری، چه بهراستی و چه بهوانمود، همهی کردار سازمانی خویش را با پرورش دانشی استوارشده بر سامانوندی (انضباط) discipline برپا میسازند. فوکو در این کتاب چگونگی پدیداری "همتودهگیئی سامانوندیک" société disciplinaire (جامعهی منضبط) و روند آشنایی آن با "زور" را آشکار میسازد. فوکو الگوی «ازهمهجانمایانی» Panopticon جرمی بنثام Jeremy Bentham را برای ساختمان زندان بهکار میگیرد تا شیوهی کارکرد ساختار زور را در ساختمانی که برای نگهبانی از زندانیان انگاره شده نشان بدهد. الگوی ساختمان زندان بنثام که در آن رفتار زندانی از همهی پهلوها و گوشهکنارهای هر نقطه از چشمانداز نمایان است، به این برآیند می انجامد که نگهبانی به گونهئی ناآشکار از شمار بسیاری از زندانیان، تنها با بهکارگیری شمار اندکی از زندانبانان، به شوند میشود؛ و این پدیده سرانجام به "ازخودپاسبانی" زندانیان میانجامد، و نیاز به داشتن نگهبان را ازمیان میبرد. اینگونه زندان ابزاری ست که ساختهی دانش است تا که ریختی نهادینهشده را به همهی بخشهای آن نهاد بدهد . بنابر این «زورگوئی» و «دانش» در سیمایی جداییناپذیر بههم وسته و پیوسته شدهاند که برآیند آن پیشبینی رفتار انسانهائی برنامهریزی شدهاست. این «ازهمهجانمایانی» در فرهنگ امروز همتودهگی نیز به چشم میخورد و مایهی آن میشود که مردمان به ناگزیر رفتاری یکسان وسازگار با چشمداشتهای فرهنگ را در پیشبگیرند.</div></span>
<br />
</span><div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #2b00fe;">فرید نوین (ف)</span>: این پیشدرآمد فشرده و بسانباشته برای شناخت فوکو بود. اگرچه اینک برای دریافتی روشنتر از اندیشههای او میباید بخشهای پیچیدهی آنرا ازهم بازکنیم. این را هم بگویم که برای آنکه یک همتودهگی بتواند کار کند چشمداشت رفتاری بهنجار از شهروندان چندان هم چیز بدی نیست ، و البته مانند هرچیز دیگر این چشمداشت باید بهاندازه و در تراز (متعادل) باشد. زیرا تندروی و زیادهروی از هرسو به واکنشهائی ناگوار خواهد انجامید.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span> وشاید بهترباشد که درنخست بگوئیم که زندگی فوکو و کارهایش بهگونهئی شاید شگفتانگیز با اندیشار «مرگ» و تلاش او برای «خودنابودی» درهمآمیختهاست. او که در نوجوانی دانش آموزی درخشان وبرجسته بود در همان سالهای زندگی دست به خودکشی زدهبود و چنین بود که خانوادهاش وی را، برای درمان رفتارهای نابهنجارش، به نزد یک روانکاو فرستاده بودند و فوکو که از هوشمندی برجسته و فرزانهگیئی بالا برخوردار بود؛ پس از نشستهائی چند و پرتنش، و نهچندان پربهره، هنگامی که به فرجام روانکاو رفتار او را برآمده از همجنسگرائی او شناسائی نمود، رفتار روانکاو را برآمده از روانکاوی خواند! </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>شاید این انگیزهی دربرگرفتن «مرگ» بود که فوکورا در همهی زندگیاش برآن میداشت تا به گزارهها و یافتههای «دانش» بدگمان باشد و به دنبال یافتن ردپای «زورگوئی» درآنها باشد. به هر روی تا پیش از فوکو پرسشهائی مانند دیوانهگی، کیفرزندان، و هنجارهای تنانهئیک (جنسیت) که او به درون خردورزی آورد، هرگز بارههای پژوهشهای فلسفی نبودند. و در پیآمد نوشتههای او بود که زندانی کردن دیوانهگان را که به وانمودی دورویانه برای پرستاری و نگاهداری از آنها بود در بسیاری ازکشورها پایان گرفت. و نیز همچنین در شیوهی سازماندادن به زندانها و در ریخت برخورد با زندانیها بازنگریشد.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>شما به «تاریخ دیوانهگی» او پرخیده کردید، شاید با هوده باشد که برای شناخت بهتر شیوهی پژوهش و دیدگاه او چند نکته را دربارهی این تاریخ به کوتاهی بررسی کنیم . فوکو در این تاریخ که در زبان انگلیسی زیر آوند "تاریخ دیوانهگی و شهرگاری: تاریخی از کمخردی در روزگارخرد" Madness and Civilization: A History of Insanity in the Age of Reason به چاپ رسیده است، کوشیده ست که به جای یک بررسی تاریخی از اندیشارخرد به کاوش در گواهههای تاریخی آغازین و دست یکم، در کشورهای اروپائی به هنگام گاهاد خرد (سدههای ۱۸و ۱۹ میلادی) از دیدگاههای همتودگیهای در پیوند با آن کشورها بپردازد و دریافتی از بیماریهای روانی، کمخردی و بیخردی را در آن چرخه از روزگار بازآفرینی نماید. واین نوآوریئی برجسته در خردورزی بود زیرا بسیاری از پژوهشهای روزگار ما برآن هستند که در پرتو دانستههای امروزین بیماریها و دشواریهای پیشین تاریخ را شناسائی کنند، ولی فوکو میخواهد در پرتو دانستههائی که در گذشته در دسترس بود ببیند دیوانهگی در برداشت امروزی ما در آن روزگاران چگونه برداشت میشد و با دیوانگان چهگونه رفتار میشدهاست. </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>بههر روی، برآیند پژوهش او ایناست که شیوهی رفتار ناانسانی و آزارگر با دیوانهگان، مانند زندانی کردن بهزور آنان دربیمارستانهای روانی و تیمارستان ها و کوبههای الکتریکی به آنها همه فرآوردههائی ناگوار و نابخشودنی دانش در روزگار خرد است. چراکه درپایان سدههای میانه نوشتههائی مانند تریستان و ایزولت Tristan and Iseult دیوانهگی را به گونهئی بیماری نمیگرفتند و به سویههای خندهآور و بههمان اندازه سویههای اندوهناک دیوانهگی همچون همهگان میپرداختند. و در روزگار رنسانس نگاهی به نوشتههای خردمندانی مانند اراسموس که نوشتهاش زیر آوند «درستایش کمخردی» Stultitiae Laus نشان میدهد که تا چه اندازه دگرگونیها و شگفتیهای پندار و انگار وهوش برای خردورزان آن روزگاران بارههائی پرکشش و اندیشهبرانگیز بودند. اما دانش امروز به «کمخردی» که روزگاری شکسپیر و سروانتس به آن با دیدی مهربانانه و انسانی روبرو میشدند، تنها از دید بیماری و نارسائی ودشواریئی که نیاز به درمان دارد برخورد میکنند. اما از اینجا به سپس ، گوئی که کیستی روان ناخوش و مرگجوی فوکو به زیادهروی میپردازد و همهگونه رفتارهای آسیبزا را همانند کردارهای خودش که به درگذشت ناخوش او انجامید پذیرفتنی میشناسد. او حتی نوشتههای خشمگین نیچه را به اندیشار فرویدی «انگیزهی مرگ» در او برداشت میکند . انگیزهئی که به باور او مردمان همهی روزگاران را به پرستش از نابهنجاری، شادمانی از زشتی و هراس از پتیارهگی وامیدارد . انگیزهئی که هنرمندان روزگار رنسانس را به خود میکشید تا آنها را روی پردههایشان نگاره کنند، بستایندشان، در بارهشان آواز بخوانند و همچنین برای آنها کشیدن نگارهی «مرگ پندار» همان نماد پیام مرگ انسان بود. </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span><b>گ</b>: این یکی از ویژهگیهای نوشتههای فوکوست که با همه نهادهائی که ساختهی همتودهگی است سرجنگ دارد و آنهارا نمیپذیرد. چرا که به باور او در همهی این نهاد گروهی زورمند در یک همتودهگی خواستهاند «آزادی» گروه دیگری را کاهش دهند. او دراین تندروی خود تا به آنجا پیش میرود که هنگامی گروهی که اعدام را کیفری ناانسانی میدانستند از او خواستند که درخواستنامهی آنهارا برای ازمیانبردن کیفر اعدام امضا کند او نه تنها آنرا امضا کرد که بل نوشت که به باور او میباید هرگونه کیفر دیگر هم ازمیان برود. چون او هرگونه کیفر را زورگوئی گروهی بر گروهی دیگر برمیشمرد. این به راستی نشان میدهد گه تا چه اندازه فوکو ار ساختار پنهان زورگوئی در اروپا بیزار و آذرده بود. او حتی همجنسگرائی را هم ساختار فرهنگ همتودهگی در سدههای ۱۸ و ۱۹ می</span></span>دید تا آنجا که با اینکه گرایشهای تنانهئیک همتنانه همیشه دیده میشد، درادبیات کهن و رنسانس واژهی هموسکسوئل دیده نمیشد. و این واژه به آوند ابزاری برای زورگوئی کلیسا ساخته شد، که تنها پیوند تنانهئیک زناشوئی را پذیرفتنی میدانست.</span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>ف: اگرچه هنگامیکه فوکو با «کیستیِ خردمند» خود و نه «کیستی ماجراجوی در جستجوی مرگ» به پژوهش میپردازد، پژوهش او ترازمند (متعادل) و استادانه است. وی درپی جستجوی هنایش ساختارهای «زبانی» و فرهنگ «همتودهگی» بر شیوهی برخورد بادیوانهگی ست. فوکو برای گسترش اندیشار «آزادی انسان» میخواهد هرگونه بند و دیوار در برابر آزادی را از میان بردارد. این بندها و دیوارها تنها زورگوئیهای فرهنگی و سیاسی نیستند. او میخواهد بندها و دیوارهائی که «گیته» (طبیعت) برای آزادی برپاکردهاست را نیز از میان بردارد. اندیشارها «دیوانهگی» و «همتنانهگرائی» از این دیوارههای گیتهئیک در برابر آزادی انسان است که فوکو آنها را ناسزاوار و ناروا میخواند. او میگوید در «روزگار خرد» که خردورزانی مانند اسپینوزا و دکارت و کانت خرد را به فرازمندترین و والاترینجایگاه برای شناسائی انسان نشانده بودند، آنچه که به راستی پدیدار گشت، ساخت وپاخت اندیشار «دیوانهگی» در ساختار زبان بود که به برپائی «تیمارستان» در نهادهای همتودهگی انجامید. این نهاد که در نمایانی برای نگاهداری دیوانهها از برای انساندوستی و کمک برپا شده بود، درپنهان به راستی از برای زورگوئی و کاستن از گسترهی آزادی آنها بود که ازبرای رفتار دگرگونشان دیوانه خوانده میشدند -- از اینرو جنبش روشنوائی گونهئی زورگوئی پنهان بود که «خواست به نیروی زور» نیچهئی را در خود نهفته میداشت. شاید بتوان گفت که فوکو بههنگام نوشتن این کتاب نشستهای درمانی خود را در نوجوانی با روانکاوش بهیاد میآورد که چنان مینماید که بس کمهوشتر از خود او بود و بهبیهودهگی میکوشید تا زورمندی خود را با وانمود به «دانشمندی» بر فوکو بار کند.-- رفتاری که هنوز شیوهی برخورد بسیاری از روانکاوان با بیمارانشان است.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>فوکو این گونه زورگوئی همراه با وانمود به «دانشمندی» را در پیشهی پزشکی و ساختار بیمارستانها نیز میبیند. او در کتاباَش "زادهشدن درمانگاه: کاوشی باستانشناختی در نگاه پزشکی" Naissance de la clinique: une archéologie du regard médical به بررسی «نگاه» پزشکی Le regard médical، میپردازد؛ «نگاهی» که انسانیت بیمار را نادیده میگیرد و تنها با پیکر بیمار به سان لاشهئی برای آزمودن رفتار میکند . پزشک به خوبی آگاه است که در بارهی بیماری بیمار هیچ نمیداند و تنها امیدوارست که نشانههائی را در پیکر او پیدا نمایدکه همانند نشانههائی باشد که در گذشته بسیاری از پزشکان پذیرفتهاند که میتوانند نشانهی پدیدهئی باشند که آنها نام ویژهئی بر آن به آوند یک «بیماری» دادهاند. پزشک داروئی را برای درمان پروا میدهد و به امید آن مینشیند که شاید بیمار درمان شود. درپایان سدهی هژدهم این «نگاه» که با پیکر بیمار همچون چیزی درباشهست objet رفتار مینمود در بیمارستانها و درمانگاهها برپاشد و این «فراداستانگوئی» meta narrative پدیدار گشت که پزشکان فرزانهگانی هستند که میتوانند با بررسی پیکر بیمار به «راستی» بیماری او پیببرند.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>به هرروی ، دو گونه کیستی را در فوکو میتوان شناسائی نمود، یکی اندیشمندی فرهیخته و هوشمند که با توانائی بسیار برای پژوهش وخردورزی میتواند از دیدگاههائی تازه و نو پرسشهای دشوار خردورزی را بررسینماید، و دو دیگر کیستی فوکوئی ست خیرهسر و خشمگین که خویشتن را به گستاخی به سوی مرگ هلمیدهد. تا آنجا که درمیان همجنسبازان لسآنجلس داستانهای تندرویها وبیپروائیهای سادومازوخیستی او پر آوازه میشود. </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>او مانند سارتر که در نسلی پیش از او بود به حزب کمونیست پیوست ، اما پس از شورشهای دانشجوئی در ۱۹۶۸ از آن حزب جداشد و به آنارشیستها پیوست. فوکو خردورزی سارتر را که در آن به نقش کنشگر در هستی بس چگالی داده بود به نیشخند میگرفت و میخواست که تاریخ اندیشه را از «همهی بهخودشیفتهگیئی فراجسته» tout narcissisme transcendantal پالایش دهد. چراکه توانائی کنشگر در برابر توانائی ساختارهای زورگویانه فرهنگ و دهناد ب</span></span><span>س ناچیز ست.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>بیگمان ما میباید همچنین هنایش نیچه را بر اندیشههای فوکو زیر بررسی بگذاریم. این هنایش از «خواستن به دانستن» </span></span><span><span>La volonté de savoir </span></span><span> </span><span>آوند نخستین بخش از کتاب «تاریخ تنانهگی» </span><span>Histoire de la sexualité او نمایان ست که یادآور «خواستن به زورمندی» </span><span>Der wille zur Macht</span><span> نیچه است. </span><span>این هنایش همچنین از گفتارها و آموزههای فوکو مانند «نیچه ، تبارشناختی، تاریخ» Nietzsche, la généalogie, l'histoire</span><span>، و «راستی و ریختهای دادوری» </span><span>La vérité et les formes juridiques </span><span>پدیدارست. چنین مینماید که </span><span>فوکو میخواست با رفتار آنارشیستی خود به این گفتهی نیچه در کتاباش « در ماورای نیکی و گناه» شتاب دهد که سرانجام فرهنگ شایان اروپا در چند سدهی آینده «نههستالی» nihilism خواهدبود . </span><span> </span><span>فوکو نیز مانند نیچه از نارسائی دانش برای شناخت هستی به خوبی آگاهست.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>نیچه در پایان سدهی نوزدهم به داوش برخی از دانشگرایان که «دانش» توانائی یافتن پاسخ به همهی پرسشها را دارد به درستی گفته بود که همهی دانش بر پایهی نگاه از دیدگاههائی تنگ از جایگاههائی نااستوار ولرزان است که نمیتواند راستیهای نابیک (خالص) را شناسائی کند و نشان بدهد. زیرا که در بنیان همهی گزارههای دانش پیشانگارههائی جاگرفتهاند که درجهان راستین درست نمیباشند. برای نمون هنگامیکه دانش هنایشِ درباشهستیئی مانند x (مانند قرص آسپرین) را بر درباشهستی دیگری مانند y (مانند ایست قلبی) بررسی میکند پیشانگارهی cetris paribus را به کار میگیرد که به میانای آن ست که هر دگرگونیپذیر variable (متغیر) دیگر در درازای پژوهش نادگرگون میماند که این انگارهئی نادرست است، زیرا، به دست کم، زمان به پیش میرود و به همراه زمان بسیاری دیگر از دگرگونپذیرها مانند روشنائی و دما و سن بیماران و پیوندهای مهر و دوستی و دشمنی دگرگون میشوند. اگرچه در لایههائی ژرفتر، همانگونه که کانت و هایدگر نشان دادهاند؛ پیشانگارههای دیگری مانند زمان و جا و هستی هستند که به راستی ساختهی گیرندههای نودشهای ما (حسهای ما) و نیروی یادآوری ما هستند. نیچه مینویسد : «هیچ دانشی «بدون پیشانگار» هستن ندارد...: برای یک خردورزی، در نخست همیشه میباید یک «باور» درباش باشد، تا دانش بتواند از آن سوئی، میانائی، مرزی، شیوهئی، یا سزاواریئی برای بودن به دست آورد». نیچه براین پا میفشرد که «باور ما به دانش» بر پایهی «باوری فراهستیانه (متافیزیک)» است.</span><span> فوکو اما پیوندهای دانال épistémique</span><span> را دربنیان، وابسته به، و برآمده از، پیوندهای همتودهگی (اجتماعی) میداند. </span><span>و برداشت ساختارگرایانی مانند لوئیس الثوسر Luis Althusser را نمیپذیرد که ساختوستهای فرهنگ و اندیشه و شایانگشت آنها برخاسته از رویش و تنومندی آماجشناختی téléologique درساختارست. به سخنی دیگر به باور فوکو این داشتن آماج نیست که به پرورش ساختار یاریمیدهد و از دید او کارگزاری انسانی l'agence humaine </span><span>در پدیداری ساختار جائی ندارد. </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><b><span style="font-size: large;"><span><span>دانال و </span></span>گسستهگی épistémè et discontinuité</span></b></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>در اینجاست که اندیشار «ناپیوستهگی» یا «گسستهگی» discontinuité که شما در پیشدرآمد به آن پرخیدید (اشاره کردید) نیاز به باز کردن دارد . «گسیختهگی» در روند تاریخ در گذشتن از «ایستگاه دانشی» به ایستگاهی دیگر که فوکو هر ایستگاه دانش را دانال épistémè میخواند، نمایان است. ما پسوند«ال» را برای دانش برگزیدهایم زیرا این پسوند با شناسایهی فوکو درباره «اپیستم» که انباشتهئی از همهی شیوهها وروشهای دانش در یک بزنگاه زمانی است سازگار است. برای نموندر واژهی «روال» که آمیزهئی از «رو» شاخهی فرمانی کنش «رفتن» و پسوند «ال» ست همهی رفتارهائی که در بارهی «روش» یک پدیده دیده میشوند رسانیده میشوند.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>«دانال» فوکو اندیشاری همانند با اندیشار «پیرا-نماگان» paradigm تاماس کوهن Thomas Kuhn است. پارادایم از واژهی یونانی پارادیکنومی παραδείκνυμι گرفته شده است که پارا παρα به میانای «پیرا» یا سوها (اطراف) است که آنرا درواژههای پیرامون و پردیس دیدهایم پردیس در اوستا «پَئیریدَئیزا» ست و دیکنومی </span></span>δείκνυμι<span><span> به میانای نمایشدادن است - پس ما آنرا «پیرانماگان» برگردان میکنیم. پیرانماگان دانش چارچوبی برای اندیشیدن در باره نگرشی در دانش است که از انگارها و برآیند آزمایشها و آزمودهها برپا میشود. چارچوبی که مانند دستور زبان که میانای یک نوشته را آشکار میکند میباشد و به دریافت نگرشی ویژه در دانش یاری میدهد. کوهن در کتاباَش «ساختار براندازیهای دانشیک» The Structure of Scientific Revolutions گفته بودکه این باور که روند دانش پیشرفتی پیوسته و ناگسسته به سوی یافتن «راستی» ست تنها یک افسانهپردازی دانش است. برآیندگیری او از تاریخ دانش این بود که نگرشهای نو در دانش با یک «تراگَرد پیرانماگان» paradigm shift از پیرانماگانی به پیرانماگان دیگر میپیچند. این تراگرد رفتهرفته با انباشتهشدن آگاهیها و برآیندهای ناسازگار با «نگرش» دانش در «پیرانماگان کنونی» رخ میدهد. پس از انباشتنی بهاندازهئی بزرگ و پرشمار از ناسازگاریها، که دیگر خرد نمیتواند نگاهداشتن نگرش کنونی را بربتابد و آن پیرانماگان را نارسا و نابهوده مییابد، به ناگزیر «تراگردی» به سوی «پیرانماگانی نو» روی میدهد. «دانال» یا «اپیستم» فوکو نیز چنین چارچوبی برای اندیشیدن است. ولی او بر این باورست که «دانال» از همان نخست برآیند پژوهش را دربردارد و آن پیشبرآیند را بر اندیشه بار میکند. به باور او گذشتن از یک دانال به دانال دیگر «روندی پیوسته به سوی پیشرفت» نیست و بر واژ این روند، روندی گسسته و ناپیوسته است. پس ناهمانند با نگرش هگل که تاریخ را </span></span><span>پیشرویئی پیوسته از روند پندار به سوی شایانی و آکندهگی میدید، فوکو نه تنها این روند را گسیخته و نا پیوسته مییافت که بل درآن شدائی پسرَوی را هم شدنی میدید. به سخنی دیگر، در گذار از یک دانال به دانال دیگر هیچگونه روال بخردانه بدانگونه که ساختارگرایان انگار مینمودند به چشمنمیخورد</span><span> . </span><span><span>به باور فوکو تاریخ به آن اندازه سازمانیافته نیست که گذر از یک دانال به دانال دیگر بخردانه و درخور پیشبینی باشد. دانالها به پیشآمد و به بختآمدهگی random </span><span>رخ میدهند و فوکو آنهارا گسستگیهای دانالشناختی </span><span>rupture épistémologique میخواند.</span></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span> </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span><span>فوکو در پنج سدهی گذشته سه دانال را شناسائی مینماید رنسانس، کلاسیک و مدرن. نخست دانال رنسانس است که تا ۱۶۵۰ به درازا کشید. دراین دانال که از نگرشی اخترشناسانه برخاسته بود گزارههای دانش برپایه یافتن «همانندی» <span face="Roboto, sans-serif" style="background-color: white; color: #22262a; text-align: justify;"> </span><span face="Roboto, sans-serif" style="background-color: white; color: #22262a; text-align: justify;">des analogies</span> </span><span>میان دو پدیده بود. سپس دانال کلاسیک لایبنیتس و دکارت و هابز بود که بسامانهگی، ناهمانندی، و همسانهگیهای جهان رابرآمده از دستگاهی مکانیکی برپایه قانونهای ریاضی میدیدند . دانال کلاسیک برآن بود که دانش میتواند همهی پدیدههای جهان را با معادلههای ریاضی آشکاری دهد. در این دانال این «زبان» بود که برای آشکاریدادن به تصویر جهان، مهینائی بسیار یافت و در فرهنگواژههای دانشنامهئی dictionnaire encyclopédique بهکار گرفته شدتا در گوالی گیتهئیک le discours naturel پدیدهها را شناسائی دهد. و در پایان، دانال سوم، دانال مدرنیته یا نووائی بود که با کانت آغاز شد که برای نخستین بار انسان را به آوند یک «درباشهست» objet به زیر بررسی میگرفت. هنگامی که انسان خویشتن را بهآوند چیزی «درباشهست» به کاوش و بررسی میگیرد او به یک دوتائی شگفتانگیز دگرگون میشود؛ از یک سو او «کنشگری فراجسته» </span></span><span face="Roboto, sans-serif" style="background-color: white; color: #22262a; text-align: justify;">su</span><span face="Roboto, sans-serif" style="background-color: white; color: #22262a; text-align: justify;">jet transcendantal </span> است و از سوئی دیگر «درباشهستی آزمودنی» objet empirique است-- مانند دیگر «درباش هستها»</span><span> . به نوشتهی فوکو:</span></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: arial; text-align: justify;">Dans l'analytique de la finitude, l'homme est un étrange doublet empirico-transcendantal</span></span></blockquote><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"> دربیزش این پدیدهی پایاندار، انسان یک دوتائی شگفتزای آزمودنی-فراجستهگانه است.</p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;">همانگونه که گفتیم برواژ با نگرش هگل که تاریخ را پیشرفتی پیوسته به سوی آگاهی شایان میدید، فوکو گذشتن از یک دانال به دانال دیگر را پیشآمدی به بختآمده random میگیرد که میتواند به پسرفت هم برود و برآیند آن را پیشبینی نمیتواند کرد. دانال نووائی که از نیمهی دوم سدهنوزدهم تا نیمهی نخست سدهی بیستم برپا بود نه تنها انسان را به آوند بارهئی برای پژوهش میگرفت که بل این پژوهش را بر پایهی «داستانگوئیهای بزرگ» des grands récits انجام میداد که ژان فرانسوا لیوتارد Jean-Francois Lyotard، خردورز پسانووائی دیگر فرانسوی، اینگونه داستانگوئیهای خردورزان نووا را «فراداستانگوئی» métarécits میخواند. فوکو ودیگر خردورزان پسانووائی به این فراداستانگوئیها بیباورند. این فراداستانگوئیها داستانهائی هستند که داوش دارند که میتوانند به هرپرسشی پاسخ بدهند برای نمون «نگرش اندازهگی پول» میلتون فریدمن که نرخ افزایش بهای کالاها را به اندازهی پول درگردش پیوند میدهد وهمهی دشواریهای اقتصاد مانند بیکاری ، و بینوائی را برخاسته از آن میداند، ویا «گرهروانی ادیپ» در روانکاوی فرویدکه بسیاری از رفتارهای انسانی را به این گره پیوند میدهد. و یا «چالش طبقاتی» در همتودهگیشناختی مارکس که هر رویدادتاریخی را برآیندی از آن میداند.. دانال پسانووائی فوکو این «داستانگوئیهای بزرگ» را بهکنارمیگذارد و به آنها بیباورست. </p><p dir="rtl" style="text-align: right;">ازاینجا به سپس، فوکو باز به گزافهپردازی و تندروی میپردازد وهرگونه داوری دربارهی رفتار درست شهروندی ، منشوری و زیبائیشناسی را ناپذیرفتنی میخواند چون همه برپایهی «فراداستانگوئی» میباشند! و با کنارنهادن این فراداستانگوئیها ما، همانگونه که نیچه میگفت، میباید همه ارزشها را از نو ارزیابی کنیم زیرا به «فراسوی نیکی و گناه» پانهادهایم. اگرچه این را هم باید پذیرفت که فوکو بسیاری از پیشانگارههای خردورزی a priori را تاریخمند نمودهست. بهسخنی دیگر «پبشانگارهها» برخاسته از « دانال» روزگار خود میباشند. </p><p dir="rtl" style="text-align: right;"> <b>دژانسانگرائی و فوکو</b></p></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;">امروزه خردورزی «ساختارگرائی» Le structuralisme مانند خردورزی نیچه و هایدگر، را «دُژانسانگرائی» l'antihumanisme میخوانند، که هرچند این به میانای آن نیست که آنها دشمن انسان هستند، که بل تنها به این میاناست که آنها به چیزی به نام سرشت، نهاد، یا گیتهئیک (طبیعت) انسانی که خاستگاه منشوری (اخلاق) باشد باورندارند واز اینروست که نیچه خواهان بازنگری و ارزیابی دیگربارهی ارزشهاست. از آنجا که فوکو باوری به هیچ «فراداستانگوئی» meta-narratives برای پیروی از منشوری و رفتارهای درست ندارد و هرگونه کلیدواژهی منشوری را تنها برآمده از پیوندهای زورگویانه میداند، خردورزی اونیز «دژانسانگرا» درشمر میآید. و گرچه اندیشارهای او از خردورزی نیچه دربارهی ناگزیری به ارزیابی تازهئی از ارزشها "درفراسوی نیکی و گناه" هنایش گرفتهاست، او در برآیندگیریهای خود از نیچه فراتر میرود و میخواهد در جهانی بدون هیچ وندیداد یا جهانی آنارشیست زندگی کند. فوکو دربارهی «راستی» مینویسد:</span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><blockquote><span style="font-size: large;">L’hypothèse que j’aimerais proposer, c’est qu’il y a deux histoires de la vérité. La première est une sorte d’histoire interne de la vérité, l’histoire d’une vérité qui se corrige à partir de ses propres principes de régulation : c’est l’histoire de la vérité telle qu’elle se fait dans ou à partir de l’histoire des sciences. De l’autre côté, il me semble qu’il existe dans la société, ou du moins dans nos sociétés, plusieurs autres lieux où la vérité se forme, où un certain nombre de règles de jeu sont définies […] et par conséquent l’on peut, à partir de là, faire une histoire externe, extérieure de la vérité. Les pratiques judiciaires, la manière par laquelle, entre les hommes, on arbitre les torts et les responsabilités […] me semblent l’une des formes par lesquelles notre société a défini des types de subjectivité, des formes de savoir et, par conséquent, des relations entre l’homme et la vérité qui méritent d’être étudiées.</span></blockquote></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>پیشگزارهئی را که من میخواهم پیشنهادکنم اینست که دو گونه «تاریخ راستی» باشیدهگی دارد (وجود دارد). گونهی نخستین «تاریخ درونی» راستی ست. این تاریخِ راستیئی است که خود را بر پایهی بروندهای بهسامانهگی (شرایط نظم) درستپردازی مینماید (تصحیح مینماید).تاریخ دانش این گونه تاریخ ست. ازسوئی دیگر، برمن چنین مینماید که در یک همتودهگی، و یا بهدستکم در همتودهگیهایما، چندین جای دیگرست که در آنها به "راستی" ریخت داده میشود، یا که در آنها شماری چند از وندیدادهای بازی (مقررات بازی</span>) نوشته میشوند (...) وبراین پایه ما، با آغازیدن از آنجا، میتوانیم «تاریخی برونی» را بسازیم، که در بیرون از راستی ست. برمن چنین مینماید که کنشهای دادگاری، به آنسان که ما با آنها، میان مردم، بذهکاریها و گمارشها را دادوری مینمائیم (...) یکی از ریختهائی ست که همتودهگی ما با آن گونههای رفتار کنشگرانه، ریختهای دانستن، و در برآیند، پیوندهای میان مردمان و راستی را شناسائی میدهند که شایستهی پژوهش میباشد. </blockquote></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>از این روست که فوکو با خواستههائی آنارشیستی خود با هرگونه نهاد کشورداری</span></span><span> که </span><span>گزینش شناسههای راستی و درستکاری و منشوری را دردست داشته باشد و آنها را برپا بدارد در ستیزه وچالش است، و به آشکار میگوید که او تنها برای ایستادگی در برابر فرمانروائی در پایگاه هستی خویش ایستاده ست. و به سخنی دیگر او هیچگونه فرمانبری را برنمیتابد، چرا که به باور او در زیر روکش مداراگر و انسانگرای فرهنگ اروپائی و «پیمان همتودهگی» contrat social که برپایهی یک داستانگوئی بزرگ برپاشده، تنها گونهئی زورگوئی پنهان نهفتهاست. او مینویسد:</span></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span> Le songe d’une société parfaite, les historiens des idées le prêtent volontiers aux philosophes et aux juristes du xviiie siècle ; mais il y a eu aussi un rêve militaire de la société ; sa référence fondamentale était non pas à l’état de nature, mais aux rouages soigneusement saubordonnés d’une machine, non pas au contrat primitif, mais auxد coercitions permanentes, non pas aux droits fondamentaux, mais aux dressages indéfiniment progressifs, non pas à la volonté générale, mais à la docilité automatique. </span></blockquote><p> </p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: right;"> تاریخنویسان اندیشه رویای یک همتودهگی شایان را بهسادگی برآمده از اندیشهی خردورزان و دادشناسان سدهی هژدهم میگیرند، اگرچه همتودهگی از رویائی رزمجویانه نیز برخوردار بود؛ «آرمان بنیانی همتودهگی» نه برای برپاداشتن هستنی در گیته (طبیعت)، که بل برای داشتن چرخدندهئی کارنده در آن ماشین بود. آن آرمان؛ نه برای داشتن پیمان آغازین همتودهگی، که بل برای یک زورگوئی همیشگی، نه برای برپائی سزاداشتهای بنیانی (حقوق اساسی) انسانی ، که بل برای وانمودی بیپایان به پیشرفت، نه برای خواستن آزادیئی همهدربرگیر، که بل برای گسترش سربهفرمانیئی خودجوش، بود.</span></blockquote></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span> چنین ا</span></span><span>ست که فوکو گمارش خردورزی خود را در پردهبرافکنی از ساختار زورگوئی میبیند؛ چه در دانش، چه در کیفرهای دادگاری، چه در بستری کردن دیوانهگان و چه در پیوندهای تنانهئیک، تا که انسان به آزادیئی راستین، رها از بندهای هرگونه زورگوئی، دستیابد .</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span> ودر یک چنین چارچوبست که او مردمسالاریهای آزادیخواه </span><span style="text-align: left;">la démocratie libérale <span>را به آوند</span></span><span> آزمودگریهائی همتودهگی (تجربیات اجتماعی) امیدوارکننده </span><span style="text-align: left;">une expérience sociale prometteuse</span> <span>مینگرد </span><span> و خویشتن را شهروندی در همتودهگیئی مردمسالار ب</span><span>رمیشمرد که آماج آن برپائی پردازهئی برای آزادی انسان </span><span style="text-align: left;"> le projet de la liberté humaine</span><span> میباشد. پردازهئی که برآمده از</span><span> دریافتی پیچیده و پربار از رویکردهائیشدنی </span><span style="text-align: left;">Realpolitik </span><span> در میدان بازی نیروها و زورگوییهاست. </span><br />
<span><br /><b>فوکو و انقلاب ایران </b></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><b><br /></b></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><b><br /></b></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>باهمهیاینها انقلاب ایران بر فوکو هنایش بسیار نهاد. او که همیشه هوادار بهپاخیزی مردمان بود، انقلاب ایران را هنگامی بهنگام برای بررسی اندیشههائی که در یک بهپاخیزی ریخت میگیرد؛ دوبار در آغاز بهپاخیزی انقلاب به ایران آمد. نخست روزشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۵۷ برای هشت روز و بار دیگر درروز پنجشنبه ۹ آبان همان سال برای شش روز و در هردوبار گزارشهائی از بهپاخیزی مردم را برای روزنامه ایتالیائی کوریر دلا سرا Corriere della Sera فراهم نمود. در این سفرها او با آیتآلله شریعتمداری و آیتالله بهشتی دیدار نمود تا دربارهی باورهای شیعه پژوهش نماید . در دیدار با آیتالله شریعتمداری مهندس بازرگان نقش مترجم را بازی مینمود. به گفتهی دانیل دوفر دوست نزدیک او در این دیدارها بود که فوکو به مهینائی «ایستادگی در برابر زور» در فرهنگ شیعه؛ که فوکو آنرا spiritualité politique مینامید، پی برد که به میانای سیاستی برپایهی باورهای روحانی یا «سیاست مینوی» است. این گونه سیاست مینوی بود که به نوشته</span></span><span>ی</span><span> او </span><span>ساختارهای دینی را "نه تنها به لنگرگاههائی برای ایستادگی" </span><span style="text-align: left;">non pas seulement le point d'ancrage d'une résistance </span><span>که بل همچنین به "کانونهائی برای آفرینشی سیاسی" </span><span style="text-align: left;"> le principe d'une création politique، دگرگون مینمود.</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><span>به هر روی، فوکو در برداشتهایاَش، که چنان مینمود که به هواداری از باورهای مردمِ بهپاخاستهاند، خشم بسیاری از روشنفکران چپ و راست را در همتودهگیهای فرانسه برانگیخت، چراکه برداشتهای وی برداشتهائی همسان با چشمداشتها و برداشتهائی که «سزاوار پذیرفتهشدن در همتودهگیباشد» نبود-- و این درست همهی آنچه بود که فوکو «زورگوئی ساختار همتودهگی» مینامیدشان. برای منور الفکران ایرانی هم، بیهیچدرنگ، دیدار فوکو از ایران نشانهئی از نابخردی او بود. برای نمون آرامش دوستدار که استاد دانشگاه تهران بود، درنوشتهئی که نشان از بلاهت بسیار او داشت نوشت فوکو "</span></span><span><span style="background-color: white; color: #222222; font-family: "Linux Libertine", Georgia, Times, serif;">متفکریست که به زعم او یکی از وسیلههای قدرت، یا در واقع اِعمال قدرت و حصول آن در غرب، سکسوالیته بهمنزلهٔ معیار و مولد حقیقت بودهاست.</span>" و به انگار خود تنها با همین یک جمله سه جلد پژوهش فوکو را در بارهی تاریخ وفرهنگ تنانهگی بیارزش نشان داده است! و یا خردهگیریئی به همین اندازه احمقانه از یارشاطر که آوند «پستمدرنیزم» را «مبهم و کشدار» و نوشتههای فوکو و دریدا را «خنک» میخواند و مینویسد:"من شباهتي اصيل، ولي پوشيده، ميان پستمدرنيسم و رسمی که در سالهای اخير در ميان عدهای از جوانان در لباس پوشيدن و تزئين مرسوم شده است میبينم: مردانی که کلاه لبهدار را واژگونه به سر میگذارند و گوشواره در گوش و حلقه در بينی میاندازند و زير پيراهنهای چند رنگشان بايد حتماً از زير کتهای گل و گشاد آنها بيرون بيافتد و شلوارهای گشادترشان قاعده به زمين بسايد و موی آنها يا بر شانه بريزد يا در پشتسر به صورت دم اسب گره بخورد، و نيز زنانی که موهای خود را مانند پرچمهای رنگارنگ بر فرق سر خود علم میکنند و حلقه بر لب و زبان و پره بينی میبندند و ناخنهای دست و پا را به رنگهای بنفش و سبز و سياه در میآورند.</span><span>" </span><span>و اگر یارشاطر تنها اندکی از این همه وقت و دقت را که در پژوهش در شیوهی آرایش و جامههای این جوانان گذرانده بود به خواندن نوشتههای دریدا و فوکو میگذرانید، شاید درمییافت که تاچه اندازه به یاوه نوشته است. </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span><span><b>گ</b>: نخستین ویژهگی خردورزی فوکو شاید اینست که او </span><span>به آماجالها (ایدهآلها </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">ideals</span><span>) بیباورست و آنها را بهآوند پاسخهایی به پرسش کانت که؛ "چه میباید بکنم؟" و یا لنین که "چه میباید کرد؟" ناپذیرفتنی و بهدورانداختنی درمیشمرد. او میخواهد بیباوریکانت را به یافتن «راستی» در دانش گسترش دهد، زیرا از دید او همهی دانشها، همهی پیمانها و همهی بروندهای منشوری برپایه فراداستانگوئیهائی ناروا métarécits illégitimes پرداخته شدهاند. اگرچه از دید او "رویکردها میباید بخردانه" باشند ولی او هشدار میدهد که آنچه را که یک همتودهگی به آوند اندازواری </span><span style="text-align: left;">rationalisme</span><span style="text-align: left;"> </span><span> پذیرفته ست شاید که چیزی بیش از زیرساختی برای زورگوئی به ما شهروندان نباشد. او اینرا نمیپذیرد که خوبی و درستی ونیکی همواره از بخردی سرمیزنند و برآیند نابخردی همواره آسیب و بدی ست. چرا که:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"> le respect du rationalisme comme idéal ne doit jamais constituer un chantage pour empêcher l'analyse des rationalités réellement mises en oeuvre.</span></blockquote>
</div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> آذرم نهادن به اندازوایی بهبهانهی</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span style="font-size: large;">آرمانخواهی هرگز نمیباید باجی بشود </span><span style="font-size: large;">برای پیشگیری از بیزش و بررسی اندازههایی که بهراستی ازبهر کارکردی برپا شدهاند.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فوکو در گفتگویی در ۱۹۸۴ میگوید که اوبه آکندهگی با </span><span style="font-size: large;">هابرماس</span><span style="font-size: large;"> در بارهی ارجمندی اندیشارهای کانت همنگرشست. "اگر ما خردورزی کانت را نادیده بگیریم بیم آن میرود که به بیخردی سرنگون شویم" . و اگرچه او مانند هابرماس «ارزیابی» اندازوائی را برنامهی ارزشمندی برای بررسیئی بخردانه میداند، اما با این همه برآنست که هابرماس و پیرواناَش از دیدگاهی بسیار تنگ و بسته به خردورزی کانت نگریستهاند. به باور او، میباید بادیدی باز خشونت را به بررسی گرفت. او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl"><span style="font-size: large;">اگر پرسش کانت این بود که آنچه که مرزهای دانستن را نشان میدهد موجب کنار نهادن رفتار تَراستیزهگر transgresser میشود برمن چنین مینماید که امروزه پرسش راستین میباید به پرسشی آریئیک positive دگرگون شود(...) ، به کوتاه سخن، نکته این ست که این خُردهگیری را میباید تراریختگر transformer گرفت و آنرا از گسترهئی بهناگزیر کرانهبندیشده de la limitation nécessaire بهخردهگیریی کارکردانه une critique pratique دگرگون نمودکه ریختِ تراگذاری شوندپذیر (انتقالی ممکن) franchissement possible را بگیرد .</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>پس باید</span><span> ببینیم از چه رو فوکو برواژ با (برعکس) هابرماس که میخواهد چالشها و تنشها را </span><span> با گفتگویی خردمندانه</span><span> در چارچوبِ "نگرشی گُوالیک" Die Diskurstheorie با</span></span><span style="font-size: large;"><span> کنش رسانهگری des kommunikativen Handelns با </span><span>آشتی و آرامش چاره کند به </span><span>تَراستیزهگری و ایستادگی و براندازی باوردارد؟</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;">
<span> </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: این باور فوکو به ایستادهگی در برابر زورگوئی ست که وی را به هواداری از به پاخیزی و ستیزه وامیدارد. او در نوشتهئی برای هفتهنامهی لو نوول ابزرواتوار Le Nouvel Observateur در زیر آوند "ایرانیها به رویای چه هستند؟" A quoi rêvent les Iraniens در اکتبر ۱۹۷۸ نوشت؛</span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote>Je me sens embarrassé pour parler du gouvernement islamique comme « idée » ou même comme « idéal ». Mais comme « volonté politique », il m'a impressionné. Il m'a impressionné dans son effort pour politiser, en réponse à des problèmes actuels, des structures indissociablement sociales et religieuses ; il m'a impressionné dans sa tentative aussi pour ouvrir dans la politique une dimension spirituelle.</blockquote></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>برای من آسان نیست که از کشورداری اسلامی به آوند یک «اندیشار» یا حتی یک «آماجال» سخن بگویم. اگرچه به آوندیک «خواست سیاسی» این انگاره بر من هنایش نهاد. انگارهئی که در تلاشاش برای سیاسی کردن دشواریهای برآمده از ساختارهای همتودهگی و دینی که ازهم جداییناپذیر هستند، بر من هنایش نهاد. همچنین برمن هنایش نهاد از برای کاوشاَش در گشودن سویهئی مینَوی در سیاست.</span></blockquote><p> این «سویه مینوی در سیاست» همان بهپاخیزی دربرابر زورگوئی بود. و این همان اندیشاری بود که مایهی خشم و خردهگیرهای تند «روشنفکران» فرانسه وپادوهای ایرانی آنهاشد به کار بردن شناسهی «مینوی» در فرهنگ نووای فرانسه پذیرفتنی نبود. برای بسیاری از آنها این «سیاست مینوی» یا سیاست برآمده از دریافتی فراهستیانه «قابل فهم» نبود وهنوز هم نیست زیرا هنوز در دانشکدهها وپایان نامههای دانشگاهی در این باره پژوهش میشود. و گروهی میکوشند که به دیگران بپذیرانند که فوکو به نادرستی برداشت خود در پساتر پی برده بود ولی دانیل دفر که از هرکس دیگر به فوکو نزدیکتر بود به روشنی آشکار گفته است که خردهگیریها و دشگوئیهای که به فوکو شد «پایان زندگی اورا تیره ساخت» با این همه «فوکو هرگز از آنچه نوشته بود پشیمانی نکرد» Foucault never regretted what he wrote.</p><p>فوکو در گفتوگوئی با کلیر بریر و پیر بلانشه Claire Brière, Pierre Blanchet که در کتابشان زیر آوند"ایران، انقلابی بهنام خدا" Iran, la révolution au nom de Dieu چاپ شد، به روشنی میانای «سیاست مینوی» را ویدائی داد. </p><p>به گفتهی فوکو درمیان ویژهگیهایی که رویداد انقلاب ایران را نشاندار ساخته پود، این راستی بود که این رویداد نمایانی یک «خواستهی همهگانی» بود - که در تاریخ پدیداری چنین «خواستهی به آکندهگی همگانی» کمتر دیده شده است. «خواستهی همگانی» تا پیش از انقلاب ایران یک «افسانه سیاسی» بود که حقوقدانان و خردورزان میکوشیدند تا به یاری آن انگیزهی برپائی نهادها را بررسی یا شناسائی کنند و به هرروی ابزاری برای پرداختن یک نگرش بود. فوکو سپس چنین میافزاید: </p><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;">«La volonté collective», on ne l’a jamais vue, et personnellement, je pensais que la volonté collective, c’était comme Dieu, comme l’âme, ça ne se rencontrait jamais. Je ne sais si vous êtes d’accord avec moi، nous avons rencontré à Téhéran et dans tout l’Iran la volonté collective d’un peuple. Eh bien, ça, ça se salue, ça n’arrive pas tous les jours</p></blockquote><blockquote><p>هرگز تا کنون "خواستهی همهگانی" دیده نشدهبود و من خود میپنداشتم که "خواستهی همهگانی" چیزی مانند خداوندست. یا مانند روان، چیزی که هرگز با آن روبرو نمیشویم. نمیدانم آیا با من همدید هستید یا نه، اما ما در تهران و در سراسر ایران با خواست همهگانی «یک مردم» آشنا شدیم. پس، باید آنرا خجسته داشت، چنین پدیدهئی هر روز رخ نمیدهد. </p></blockquote><p>باید اینک بسیار روشن باشد که «سیاست مینوی» فوکو، هیچ پدیدهئی مگر پدیداری «یکمردم» در چارچوب یک «خواستهی همهگانی» نیست. او در یایان نوشتهاش «ایرانیها در رویای چه هستند؟» نوشته بود:</p><p dir="ltr" style="text-align: left;">Mais il y a aussi à propos de cette « volonté politique » deux questions qui me touchent davantage.</p><p dir="ltr" style="text-align: left;">L'une concerne l'Iran et son singulier destin. À l'aurore de l'histoire, la Perse a inventé l'État et elle en a confié les recettes à l'Islam : ses administrateurs ont servi de cadres au califat. Mais de ce même Islam elle a fait dériver une religion qui a donné à son peuple des ressources indéfinies pour résister au pouvoir de l'État. Dans cette volonté d'un « gouvernement islamique » faut- il voir une réconciliation, une contradiction ou le seuil d'une nouveauté ?</p><p dir="ltr" style="text-align: left;">L'autre concerne ce petit coin de terre dont le sol et le sous- sol sont l'enjeu de stratégies mondiales. Quel sens, pour les hommes qui l'habitent, à rechercher au prix même de leur vie cette chose dont nous avons, nous autres, oublié la possibilité depuis la Renaissance et les grandes crises du christianisme : une spiritualité politique. J'entends déjà des Français qui rient, mais je sais qu'ils ont tort </p></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><blockquote><span>اما دو پرسش دربارهی</span> این «خواستهی سیاسی»، مرا بهژرفا نگران میکنند.</blockquote><blockquote>نخستین پرسش من در پیوند با ایران و سرنوشت شگفتانگیز آن ست. در سپیدهدم تاریخ، ایران دولت را بنیان نهاد و الگوهای آن را به اسلام پیشكش نمود. دیوانگاران ایران به کارگزاران خلافت شدند. اگرچه آنها از همین اسلام، دینی را به دست آوردند که توانمندیهای بیشماری را برای ایستادگی در برابر زورمندی دولت در دست مردم خود مینهاد. آیا در این خواسته برای «حکومت اسلامی» میباید یک همسازگاری، یا ناسازگاری و یا نشانههای پدیدهئی نو را دید؟</blockquote><blockquote>پرسش دیگر دربارهی این گوشه کوچک زمین است که خاک آن چه در روی آن و چه در زیر آن دارای مهینائی راهبردی در گسترهی جهانی است. برای مردمی که در این سرزمین زندگی میکنند، چه هودهئی دارد، که حتی به بهای جان خود، در پی برپائی یک «مینَویگرائی سیاسی» باشند ، همان چیزی که ما شدائی آن را از هنگام رنسانس و آشفتگیهای بزرگ مسیحیت فراموش کردهایم. من از هماینک صدای خندهی فرانسویها را میشنوم، اما میدانم که آنها در اشتباهاند.</blockquote></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span>شایددر اینجا باهوده باشد که این نکته را روشنی دهیم که برای فوکو، این تاریخ ست که بهمانند دوربینی در برابر گذشته انگارههای پیوندها و پیمانهای همتودهها را برای ما دربرگرفته و نگاه میدارد تا بتوانیم با بررسی آن دیدهها در چشماندازمان از چگونگی پیوندهای زورورزانهئی که به زندگی و پیوندهای همتودهگی ما ریخت دادهاند آگاه شویم. چرا که دشواریهایی که اینک در باهمبودنمان با آنها روبروئیم برآیندهایی هستند از بهکارگیری نیرویزور و زورگوئیهای توانمندان در گذشته، که مایهی آن شدهاند که اینک ما همتودهگیِ شهریکیئی </span><span style="text-align: left;"><span>La société civile</span></span><span> سست و نااستوار داشته باشیم. و یا در چشماندازی دیگر، بتوانیم ببینیم که چگونه در نبود زورگوئی، «خودجوشی همتودهگیهای شهریک» </span><span style="text-align: left;">l’autonomisation de la société civile</span><span> به پدیداری توانائیهای نهادین ناشکفتهی شهروندان و گسترش شهرگارهگی وفرهنگ انجامیده است.</span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ: </span></span><span style="font-size: large;">شاید بتوان فوکو را نخستین خردورزی خواند که در بارهی هنایش زور و نیرو و توانمندی نه از دید توانمندان و زورمندان که بل از دید زیردستانی که در زیر پای ستمگران و زورگویان افتادهاند خردورزی نموده است. اگرچه نیچه در بارهی "خواست نیرومندی" برای شماری اندک از نخبهگانِ که برفراز هرم همتودهگی جای دارند، سخن گفته است ولی فوکو میخواهد بر واژ با نیچه برای همهی رنجبران و ناتوانان و گروههای زیر فشار زورمندان تواندهی فراهم آورد. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">او این اندیشار را رد مینماید که زور یا زورگویی در بزنگاههایی episodic و یا تنها در کنش کشوررانان زورگو پدیدار شده است. از دید او "زورمندی در همهجا هست" le pouvoir est partout . فوکو مانند فردوسی، برآنست که خاستگاه نیرو و توانایی «دانایی» است . اما او پیوند"توانستن/ دانستن" را بدانسان بهکار میگیرد که بتواند نشان بدهد که این توان و نیرومندی و زور است که حتی «ریخت پذیرفتهشدهی دانستن» mode de connaissance légitime را در تودهها برپا میدارد. ومردمان را وادار میکند تا تنها آنگونه دانستن را دانستن بدانند. زیراکه بهراستی در درازای تاریخ این زورمندان بودهاند که شناخت این که "راستی" چیست را به دیگران شناساندهاند. و ناتوانان همواره وادار بودهاند که آنچه را که توانمندان و زورمندان به آوند "راستی" برایشان برگزیدهاند بپذیرند. او در نوشتهئی زیر آوند کارکرد سیاسی روشناندیشی La fonction politique de مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: justify;">
<div dir="ltr">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">La vérité est de ce monde ; elle y est produite grâce à de multiples contraintes. Et elle y détient des effets réglés de pouvoir. Chaque société a son régime de vérité, sa «politique générale» de la vérité : c'est-à-dire les types de discours qu'elle accueille et fait fonctionner comme vrais; les mécanismes et les instances qui permettent de distinguer les énoncés vrais ou faux, la manière dont on sanctionne les uns et les autres ; les techniques et les procédures qui sont valorisées pour l'obtention de la vérité; le statut de ceux qui ont la charge de dire ce qui fonctionne comme vrai.</span><span> </span></span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">راستی چیزی ست از آن این جهان: و تنها در ریختهایِ چندگونه پیرامونی بسته ساخته </span><span style="font-size: large;">میشود، و هنایشهای </span><span style="font-size: large;">بهسامانشدهی زور را پدید میآورد. هر همتودهگی برای دسترسی به راستی روال ویژهی خود، یا که "راهکارهایِ همهدربرگیر" خودرا دارد ، این راهکارها به این میاناست، که همتودهگی آن گونههای «گُوال» را پذیرفته است و به آنها پروا داده ست که به آوندِ «راستی» پذیرفته شده باشند، و نیز این همتودهگی ست که کارکردها و نمونههایی که به هرکس توانایی میدهند تا گفتهئی را درست و یا نادرست بشناسد را برمیگزیند، و بههمچنین ابزارهایی که این گونه شناسایی را قانونی و پذیرفته میدارد فراهم کردهاست و شگردها و روندارهایی که به «دستآورد راستی» ارزش میدهند را شناسائی داده ست</span><span style="font-size: large;">، </span><span style="font-size: large;">و کسانی را در جایگاههائی برگماردهست تا به دیگران بگویندکه چه چیزی راست است .</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">و این بهراستی همان شیوهی دانشِ نووا (مدرن) است که در بارهاش بارها در این گفتگوها سخن گفتهایم. یک نمونهی روشن آن کارشناسانی هستند که در رسانهها پس از نشاندادن فیلمی از یک رویداد خبری وانمود میکنند که «راستی» آن رویداد را میدانند که چه بوده ست. این که در دانش هیچ راستیئی نیست، و دانش تنها میتواند بگوید که راستی یک پدیده، یا یک پیوند را، هنوز نتوانسته رد کند و یا نادرست بیابد؛ اینک هر انسان اندک فرهیختهئی میباید بداند. برای نمون در «روش دانش» scientific method دانشمندان و پژوهشگران در بارهی پیوند دو دگرگونیپذیر vaiables (متغیر) مانند کشیدن سیگار و سرطان ریه </span><span style="font-size: large;">بر پایهی آماری</span><span style="font-size: large;"> که دارند پیشگزارهئی hypothesis را پیشنهاد میکنند </span><span style="font-size: large;"> و دیگر پژوهشگران آن پیوند را در میان گروههای بیماران خود راستیآزمائی میکنند. و اگر این آزمایشها، که بهگونهی ناوابسته باهم جستجو میشود، نشان دهند که بسیاری از بیماران که سیگاری بودهاند سرطان ریه دارند، آنگاه آنها تنها میتوانند بگویند که پیشگزارهی پیوند میان سیگار و سرطان ریه را با درصدی از اطمینان هنوز نمیتوانند رد کنند. به سخنی دیگر، راستیئی به باور صددرصد هرگز در هیچ پدیدهئی پدیدار نشده است و پذیرش</span><span style="font-size: large;"> هر پیشگزاره تنها یک "راستی" آماریست که میتواند با آزمایشهایی دیگر رد شود. به گفتهی دیوید هیوم با همهی این که خورشید میلیونها سال است که از خاور سرزده، هنوز نمیتوان به صد در صد گفت که خورشید فردا باز از خاور سر خواهد زد -- اگرچه آن احتمال بسیار نزدیک به صد در صد است. </span><span style="font-size: large;">و البته اگر کارخانههای سیگارسازی از توانمندیئی برخوردار باشند که بتوانند پژوهشگران را وادار کنند که با دستکاریهای آماری مانند نمونهگیری از مردمانی که سرطان ندارند وسیگاری هستند از نشاندادن پیوندی میان سرطان ریه و سیگار پیشگیری نمایند. گزارهی دانش راست نخواهد بود -- این درست ریخت پیچیدهتر استدلال نوجوانی است که میگوید "اگر هروئین و سیگار خطرناک بود تابه حال کیثریچارد گیتاریست رولینگ استون تا به حال هفت کفن پوسانده بود." و یاکه شاید دگرگونیپذیر(متغیر) پنهان Latent Variable در کار باشد که مایهی آن شود که بیماران سرطانی به کشیدن سیگار روی بیاورند. وبنابراین سزطان از آن دگرگونیپذیر بهبار میآید و نه از سیگار. به هر روی، فوکو هر گونه برآیندگیری را برآمده ازساختار زور و قدرت میبیند. واو در این باره تا اندازهی زیادی باراستی همسازست. زیرا اینک این پدیدهئی آشناست که گروهی از بهرهبران توانمند میکوشندتا شمار بسیاری از مردمان را به باور پدیدهئی برانگیزانند. و آنگاه دانش ناچار خواهدشد که گواهههائی برای راستی آن پدیده بیابد . واگر گروهی از پژوهشگران با گواهههائی نشان بدهندکه آن پدیده درست نیست چون شمار باورمندان به آن پدیده بسیارند، آن گواههها نادیده و فراموش شده خواهند ماند. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span> برای بسیاری از کسان که به دانش باورمند هستند پذیرفتن اینکه بهراستی راستیئی در پس شیوهی دانش پیدا نمیشود هنوز بسیار دشوارست. حتی اینشتن پس از آگاهی از پیشگزارهی برداشت کپنهاک Copenhagen Interpretation که رفتار ذرهها را پیشآمدانه و بهبختآمده random میخواند، نمیتوانست آنرا بپذیرد و بر این باور بود که خداوند سرنوشت جهان را با ریختن تاس نگاره نمیزند. ولی امروزه درکوانتم فیزیک رفتار نابهنجار و شگفت ذرات، مانند «کنش از راه دور» action from distance را که در فیزیک کلاسیک نشدنی بود، نمیتوان رد نمود. شاید این که هابرماس فوکو را به «بستهبهچهگرایی» </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">relativism گناهکار <span>میکند از اینروست که نمیتواند برآمد پیشگزارهی کپنهاک در فیزیک کوانتوم رادریابد.</span></span> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<br />
</span><div dir="rtl">
<span style="color: blue; font-size: large;">ف:</span><span style="font-size: large;"> اینکه فوکو به هستن "راستی" بی باورست بارهئی ست که میباید به ریزهنگری گُوالیده شود. فوکو بیگمان برآن نیست که </span><span style="font-size: large;">"هرچه پیش آید خوش آید"</span><span style="font-size: large;"> . او همانند نیچه در بارهی "تاریخنویسان منشوری (اخلاقیات)" چنین میاندیشد که: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl"><span style="font-size: large;">در نزدیک بههمیشه پیشانگارهیِ نادرست آنها اینست که برخی از همه-پذیرفتههای ملّت را... در بارهی ریشههای منشوری استوار میگیرند و سپس به این برآیند میرسند که آن ریشهها بدون هیچ گسترهبستی (محدودیتی) من و شما را نیز دربند میدارند و یا که به واژیک (برعکس) آنان این راستیک را میبینند که در میان ملتهای گوناگون ارزشهای نهاد کشورداری بهناگزیر دگرگونند و سپس به این برآیند میرسند که نهادکشورداری</span><span style="font-size: large;"> به هیچگونه دربندکننده نیست. هردو روندار به یک اندازه کودکانهاند. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>فوکو با آوندشی (استدلالی) بدینسان هم «بنیانگرایی» </span><span style="text-align: left;">f</span><span style="text-align: left;">oundationalism</span><span> و هم «بستهبهچهگرایی» </span>relativism<span> را ناپذیرفتنی و ردشده میگیرد و مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
Le libéralisme n'est évidemment pas une idéologie ni un idéal. C'est une forme de gouvernement et de « rationalité » gouvernementale fort complexe. Il est, je crois, du devoir de l'historien d'étudier comment il a pu fonctionner, à quel prix, avec quels instruments - cela, évidemment, à une époque et dans une situation données.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">آزادیخواهی به آشکار نه یک اندیشوندشناختی (ایدئولوژی) ست و نه یک آرمان. که بل ریختی است از دولت و "اندازوایی" rationalism، به باورمن این گمارشِ تاریخنگار است که بپژوهد که آزادیخواهی چگونه کار میکند، به چه بهایی، با چه ابزارهایی - و به آشکاری در چه گاهانهئی از روزگار و در درون چه چگونهگیِ ویژهئی. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>پس آشکارست که فوکو به کاردانی و کارکرد و کارایی ارج مینهد، و این همانست که یونانیها فِرونیسیس </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="color: #545454;">φρόνησις </span></span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;">میخوانندش و حالآنکه در خوانشِ هابرماس از کانت آیا این شناختِ "خودیِ-درـخود" یک پدیده </span><span style="text-align: left;"><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="color: #545454;">das Ding an sich</span></span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"> است که مهین است، و یا همانکه یونانیها دانستن یا اِپیستیمی </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;">ἐπιστήμη</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"> میخوانندش؟ </span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"><br /></span></span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"><b>روش پژوهش فوکو: کنار گذاشتن یگانتایهال و فراداستانپردازی</b></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>همانگونه که گفتید در شیوهی آمار که در دانشهای «آزمودبنیان» به کاربرده میشود همیشه چنین «پیشانگار» میشود که «هستن» یک "راستی"است که نیازی به اثبات ندارد و افزون برآن «پیشانگار» می شود که چیزی به نام «راستی» هست، یا به سخنی دیگر «راستی» دارای «هستن» است. پس برای یافتن این «راستی» آمارگران نمونههای بسیار از یک پدیده را گردآوری مینمایند و انگار میکنند که ویژهگیهای همانند در این نمونهها ویژهگیهای «راستی» یا آرمان پژوهش ست. این آرمان را با ويژهگیهایِ آرمانیاَش "یگانتا"ی universe آن نمونهها میخوانند. و این یگانتای به دست آمده از نمونهها ابزار اندازهگیری «راستیئی» میشود که «هستن» آن از پیش انگارشده است. ویژهگیهای هر نمونهی دیگر را در هر زمان و یا در هر کجای دیگر که گردآوری نمائیم با این یگانتا سنجه میکنیم و اگر ویژهگیهای آن نمونه مانند ویژهگیهای یگانتا بود میگوئیم که «راستی» آن نمونه را نمیتوانیم ردکنیم. این «راستی» را برای چندگاهی میتوانیم «راست» بگیریم و این تا هنگامیست که نمونههای دیگری هنوز پیدانشدهاست که همانند یگانتا نباشد. البته در روش آمار بایز Bayse «راستی» و یگانتائی در کار نیست و ما در این باره در گفتگوهای گذشته سخن گفتهایم. فوکو نیز، بدون آنکه از بایز سخن بگوید، به بودن و هستن «راستی» و «یگانتایه» بی</span><span>باورست</span><span>.</span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span> </span><span style="color: blue;">گ:</span><span> همانگون که خواهیم دید فوکو در بیزشها و پژوهشهای خویش میکوشد یگانتایهالها (Universals) را بهکنار نهد زیرا هیچکس نتوانسته است و یا هرگز نمیتواند بودن آنها را آشکار نماید. ما یک چیزی مانند سیب را در برابر خود میبینیم وچون یگانتایهالِ سیب رادر پندار خودمان داریم باور میکنیم که آن چیز سیب است .. ولی هنگامیکه به آن نزدیک میشویم میبینیم آن یک سیب ساختگیست. یا مانند ارستوتلیس انگار میکنیم که «راستی» این است که جای نهادین همهی سنگینیها در دل خاک است و از اینروست که هرجیز سنگینی به زمین میافتد. اما هنگامیکه با دوربین گالیلهئو به اختران مینگریم ومیبینیم کهآنها سنگینیهائی هستند که به زمین نمیافتند درمییابیم که نگرش ارستوتلیس «راست» نیست. فوکو مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
Autrement dit, au lieu de partir des universaux pour en déduire des phénomènes concrets, ou plutôt que de partir des universaux comme grille d'intelligibilité obligatoire pour un certain nombre de pratiques concrètes, je voudrais partir de ces pratiques concrètes et passer en quelque sorte les universaux à la grille de ces pratiques. Non pas qu'il s'agisse là de ce qu'on pourrait appeler une réduction historiciste, laquelle réduction historiciste consisterait en quoi? Eh bien, précisément, à partir de ces universaux tels qu'ils sont donnés et à voir comment l'histoire ou les module, ou les modifie, ou établit finalement leur nonvalidité. L 'historicisme part de l'universel et le passe en quelque sorte à la râpe de 1 'histoire. Mon problème est tout inverse. Je pars de la décision, à la fois théorique et méthodologique, qui consiste à dire: supposons que les universaux n'existent pas, et je pose à ce moment-là la question à l'histoire et aux historiens: comment pouvez-vous écrire l'histoire si vous n'admettez pas a priori que quelque chose comme l'État, la société, le souverain, les sujets existe? (...) C'est donc exactement l'inverse de l'historicisme que je voudrais ici mettre en place. Non pas donc interroger les universaux en utilisant comme méthode critique l'histoire, mais partir de la décision de l'inexistence des universaux pour demander quelle histoire on peut faire. </span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به سخنی دیگر، </span><span style="font-size: large;"> بجای آغازیدن با «یگانتایهالها» برای دریافت </span><span style="font-size: large;">پدیده های آشکارا و یا به سخنی دیگر بجای آغازیدن با یگانتایهالها به آوندِ زیرساخت ناگزیرِانهی هشیاری برای برخی «کارکردهای» آشکار، من میخواهم که با این کارکردهای آشکار آغاز نمایم بدانسان که گویی آن «یگانتایهالها» را بر روی زیرساختی از این «کارکردها» برپانمودهام. این شیوه را کاستشی تاریخگرانه نمیتوان خواند. چه </span><span style="font-size: large;">کاستش تاریخگرانهئی و در بر گیر چه چیزی؟ بسیار</span><span style="font-size: large;"> خوب، دقیقاً، با بکارگیری این یگانتایهالها، بدانسان که داده شدهاند تا تاریخ و یا چارچوب، و یا دگرگونی وبه سرانجام این که چگونه بیارزشی آنها را بر پا میدارند، را ببینیم. تاریخگرایی از یگانتايهال آغاز مینماید و سپس بهگونهئی به تراشیدن تاریخ میرسد. دشواری من به وارون است. من از «رویکرد» آغاز مینمایم، رویکردی که هم نگرشمند ست و هم رَوِشمند، بدینسان که بگوئیم: بگذارید که انگارکنیم که یگانتایهالها «هستنی» ندارند </span><span style="font-size: large;">و سپس از تاریخ و تاریخنگاران میپرسم: شما چگونه میتوانید تاریخ را بنگارید اگر که از پیش بودن چیزهایی مانند دولت، توده، فرمانروا و فرمانبرداران را نپذیرفته باشید؟ (...) بنابراین آنچه را که من میخواهم بهکار ببرم دقیقاً بروارون با تاریخگرایی ست: نه بدانسان که با بهکارگیری تاریخ به آوند شیوهئی خردهگیرانه یگانتایهالها را بهزیر پرسش آوریم که بل با این رویکرد آغاز نمائیم که یگانتایهالها باشیدنی ندارند و سپس بپرسیم چه تاریخی را میتوانیم داشته باشیم.</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="font-size: large;">فوکو باور چندانی به گواهههای تاریخی ندارد ، زیرا دریافت ما و زبان ما دیگر همان زبان ودریافت گذشتهگان نیست. در گذشته بر روی بازماندههای باستانی مانند نیایشگاهها یا آرامگاهها نوشتههائی را میگذاشتند تا به تماشاگران بگویند که کارکرد آنها از برای چه بوده و پیدا نیست که این برداشتها تا چه اندازه درست است. و اینک با بررسی نوشتههای گذشتهگان که پیدا نیست تا چه اندازه راست بودهاند ساختمانهای یادبود میسازند.او مینویسد: </span></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;">نوشتههای گواههئیک (مدرک) اینک بهزیر پرسش شدهاند. بههمانسان که در داستانهای پیشینگان ساختمانهای یادبود با نوشتهها دربارهشان در گواههئیکها دگرریختی میگرفتند، در روزگار ما این روندار به وارون شده ست، و نوشتههای گواههئیک را با ساختن ساختمانهای یادبود دگرریخت میکنند ce qui transforme les documents en monuments . و این همانند پژوهشی باستانشناختی ست برای یافتن میانائی تازه. بهسخنیدیگر در گذشته داستانهای پیشینگان با نمایانیدادن بهشماری از رویدادها آغاز میشد ، زیرا اینها تاریخهایی بودند از هنگامهایی یگانهتا ، و آنگاه پژوهشگر "بهشگفت" درمیآمد که چگونه این رویدادها در یک گواههئیک بازتاب دادهشدهاند. اما اینک تاریخ نوین نوشتههای تاریخی را پخشار میکند و درشگفت از آن ست که در چه بروندهائی ( در چه شرایطی) برخی از نوشتهها راستیهای تاریخی را ساختهگی کردهاند se demande à quelles conditions certains documents "fabriquent" des faits historiques، درهمانککه نوشتههای دیگر خاموش ، لال و فراموش شده ماندهاند.</span></blockquote><p></p><p><span style="font-size: large;"><span>به گفتهی فوکو؛ رفتار تاریخ بر این اندیشه پابرجا ماندهست که تاریخنویس تنها به آنچه که بر رویدادها در "اینک" هنایش مینهد دلبسته است و از این روی تاریخ همیشه از چشم انداز "اینک" نوشته میشود و این نیاز "اینک" ست که بر آورده میشود. چنین ست که ما نیز در این گفتگو میباید ردپای کارهای فوکو را در "اکنون" تاریخهای او پیدا نمائیم. برای نمون «واژه ها و چیزها» ی او از برپایی ساختارگرایی در "اینکِ" سالهای ۱۹۶۰ برخاسته بود و کتاب «نگهبانی و کیفر: پیدایش زندان» Surveiller et punir. Naissance de la prison. در "اینکِ" او پدیدار شد که همزمان بود با </span><span>شورشهای زندانیان در سالهای نخست دههی ۱۹۷۰ </span><span>. او مینویسد؛</span></span></p><p><span style="font-size: large;"></span></p><blockquote><span style="font-size: large;">آشکارست که از هنگامیکه تاریخ پدیدار شده ست پژوهشگران گواههئیکهای تاریخی را بهکاربردهاند و آنها را به زیر پرسش کشیدهاند، و پرسشهایی را برانگیزاندهاند. پژوهشگران نهتنها پرسیدهاند که میانای (معنی) این گواههئیکها چیست که بل پرسیدهاند که آیا آن گواههئیکها راست میگویند و با چه سزاوارهگی میتوانند داوش (ادعا) کنند که دارند راست میگویند؟ و اینکه آیا آنها درست میگویند و یاکه به آگاهانهگی فریب میدهند؟ آیا دانا و آگاهاند و یا که نادان و گمراه؟ آیا دست نخورده و نابند و یاکه دستکاریشده و ساختهگی؟ اما هریک از این پرسشها و همهی این نگرانیهای خردهگیرانه یک سرانجام را نشان میدهند: بازسازیئی برپایهی آنچه که گواههئیکها میگویند، و گاه آنچه که میگویند تنها پرخیدهئی (اشارتی) ست از گذشته و از آنچه که بوده ست، و آن "اینک" در گذشتهئی دور ناپدیدشده ست . گواههئیک همواره بهسان "زبان" در آوایی گرفته شده ست که اینک خاموش شده ست. نشانههایی بس پاکشده و بیرنگ شده اما "ردپایی" که هنوز میتوان آن را دنبال نمود. </span></blockquote><p></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;">اینک از برای یک دگردیسی، که سرآغازش چندان تازه سال هم نیست، اما هنوز دنباله دارد تاریخ دیدگاه خود را به گواههئیک دگرگون نموده ست و آن «اینک» دیگرگمارش نخست تاریخ از برداشت و شناسهی گواههئیک نیست و همچنین دیگر تاریخ تلاش نمیکند که دریابد که آیا آن گواههئیکها راست میگویند یانه و یا که ارزش آگاهیدهندگی آنها تا به چه اندازه ست که بل گمارش نخست تاریخ آنست که از درون آن گواههئیک کار کند تا آن را به میانا بیآورد : تاریخ «اینکِ» گواههئیکها را سازمان میدهد ، آنها را دستهبندی میکند ، پخشارشان میکند، سامانشان میدهد . آنها را ردهبندی میکند، آن ها را به دنبالهی هم مینهد ، شناساییشان میکند که کدام باهوده و کدام بیهوده و بهدرد نخورند، از بخشهاشان پردهبرداری میکند ، یگانتایهگیهایشان را شناسایی میکند و پیوندهاشان را باز میگشاید.</span></blockquote><p></p>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فوکو به آشکاری میبیند که باور به یگانتایهالها مایهی پدیدآمدن دشواریها و بدآمدهای تاریخ هستند. هنگامیکه آنها بر پا میشوند گویی هستیئی جاودانه میگیرند و باورمندان به آنها دیگر نمیتوانندرهایشان کرد. او درفرجامین گفتوگویش در بستر مرگ که سه روز پس از درگذشتاش به چاپ رسیده است هشدار میدهد که اندیشارهایی که داوش به یگانهگی نوع بشر میکنند و برای بشریت دادآریئی یگانتایهال را نوید میدهند سرانجامی مگر دردناک بهبار نخواهند آورد، چراکه</span><span style="font-size: large;"> نمیتوان ریختی منشورانه را یافت که برای همگان در خور پذیرش باشد</span><span style="font-size: large;">:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
Or une expérience morale essentiellement centrée sur le sujet ne me paraît plus aujourd'hui satisfaisante. Et par là même un certain nombre de questions se posent à nous dans les termes mêmes où elles se posaient dans l'Antiquité. La recherche de styles d'existence aussi différents que possibles les uns des autres me paraît l'un des points par lesquels la recherche contemporaine a pu s'inaugurer autrefois dans des groupes singuliers. La recherche d'une forme de morale qui serait acceptable par tout le monde - en ce sens que tout le monde devrait s'y soumettre - me paraît catastrophique.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
اما برمن چنین نمینماید که آزمودهگاریئی منشورانه که در بنیان بر کنشگر کانون گرفته باشد امروزه دیگر پسندیده باشد. و از اینروی شماری از پرسشها برای ما به همان سان که از باستانیان پرسیده میشدند بازگشوده میشوند. جستجو برای شیوهی باشیدنی دگرگون از دیگران تا به آنجا که شدنی است، از دید من، آماج پژوهش های امروز ست که توانسته به دیگر بار در بارهی گروههایی تکتایه برپا شود. جستجو برای ریختی منشورانه که برای همگان در خور پذیرش باشد - به این میانا که همه کس در برابر آن سر خم کنند- از دید من بسآسیبزاست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><span>به باور فوکو هنجارهای برگرفته از تاریخ و در ویژهگیهای هرکس، که</span></span><span> بسیاری از مردمان جهان در آنها همبهرند می باید ارجمند گرفته شوند. این هنجارها را نمیتوان در زمینهئی یگانتایهال (یونیورسال) گردآورد و مردمان و ویژهگیهاشان را نادیده گرفت. او در گفتگويی با کاروسو </span><span style="text-align: left;">Caruso</span><span> زیر آوند شما کی هستید پروفسور فوکو؟ </span><span> </span><span style="text-align: left;">?</span><span style="text-align: left;">Che cos'è Lei Professor Foucault </span><span> نمونهئی از این تلاش برای پدید آوردن یگانتایهال را نشان میدهد . </span></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
Chaque société établit toute une série de systèmes d'opposition -entre bien et mal, permis et défendu, licite et illicite, criminel et non criminel ; toutes ces oppositions, qui sont constitutives de chaque société, se réduisent aujourd'hui en Europe à la simple opposition entre normal et pathologique. Cette opposition est non seulement plus simple que les autres, mais elle présente en outre l'avantage de nous laisser croire qu'il existe une technique qui permet de réduire la pathologique au normal. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">هر همتودهگی دنبالههایی از همه ساختوستهایِ واژیک باهم- میان بد و خوب، پروا داده شده و پیشگیری شده، قانونی و غیرقانونی، تبهکارانه و درستکارانه را برپا میسازد. همهی این واژیکها، که بنیاد دهندهی یک همتودهگی هستند. امروزه در اروپا به واژیکِ سادهی هنجار و نابهنجار کاسته شدهاند. این واژیک نه تنها ساده تر از آن دیگر واژیکهاست ، که بل این هوده را دارد که به ما پروا میدهد که چنین بیاندیشیم که چارهیی هست که دگرگونی ناهنجار را به هنجار شدنی میکند </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">اینگونه شیوهی اندیشیدن بود که در سدهی بیستم کلیسای کاتولیک کانادا را واداشت تا برای بهنجار نمودن سرخپوستان فرزندان آنها را از خانوادههایشان جدا سازد و به آموزشگاههای شبانهروزی گسیل دارد و چه ستمها وبیدادها که از تنانه درتازی کشیشان به کودکان و خودکشی</span><span style="font-size: large;">ها و گورهای گروهی آن کودکان که روی نداد. ویا هنگامی که جرج بوش پسر و نئوکنزرواتیوهائی مانند ولفویتز و رامسفلد و چینی میخواستند دمکراسی آمریکائی را در عراق و افغانستان ودیگر کشورها پیاده کنند. </span><span style="font-size: large;">این داستانها از دید فوکو داستان زورگویی یک فرهنگ بود که میخواست شناختاش را از «راستی» بر بومیان زیردست ویا مردمان دیگر بربار نماید. و چنین ست که هنجار برای فوکو خواستن آزادهگی ست و به زیر فرمان کس نبودن تا که بتوان آنچه را که پذیرفتنی نیست نپذیرفت. او برآنست که هر نابِهکاری در بهکارگیری زورگوئی را، در هرکجا که باشد و از هرکس که سر بزند، میباید </span><span style="font-size: large;">به چالش بگیرد.</span><span style="font-size: large;"> </span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
</blockquote>
</div>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span style="color: #0033cc; font-size: large;">شیوهی کاوش و پژوهش فوکو و پرسشهای او</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span style="color: #0066ff; font-weight: bold;"> </span><span style="color: blue;"> ف </span><b> :</b><span style="color: #0000cc;"> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
هرچند این همه پیشدرآمدی بلند بود ولی به گمان من بس با هوده می نمود زیرا که زمینهی
خوبی را برای گوالیدنمان در بارهی خردورزی فوکو فراهم مینماید. برای من
این پرسش پال رابینو Paul Rabinow و نیکلاس رز Nikolas Rose در سرآغاز
گردآوردهشان از کارهای بنیانی فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">The Essentia</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">l Foucault - The New Press, ۱۹۹۴ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بسیار بخردانه مینماید. آنها مینویسند: </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">امروز ما چگونه باید کار میشل فوکو را بخوانیم؟</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> و به این برآیند میرسند که خواندن کارهای او میباید به این پرسش پاسخ دهد که "اندیشههای فوکو چه پیشنهادهایی را برای پژوهشهای
اینک و آیندهی ما فراهم میکنند؟" همانگونه که شما در پیشدرآمدتان به گفتهئی از خود فوکو پرخید کردید؛ این همان شیوهی فوکوست که می گوید: </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">تاریخ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">تنها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">میباید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
به "اینک" بنگرد . از دید من نیز میباید فوکو را به شیوهی فوکو خواند و سوگیریهای او را
با برداشتی که وی تیرهشناسانهاش میخواند پیگیری نمود.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نخست باید بگوئیم که "انگارهی زورگوئی" هستهی کانونی اندیشههای فوکو را چهره میدهد. نشانههای زور و زورگوئی بهسان پیوندها و رسانههایی هستند میان کسان، همتودهگی، گروهها و نهادها. پیشنهاد بنیانی فوکو اینست که برای دریافتن کارکرد زو و زورگوئی میباید این پیوندها را میان همتودهگی، شهروند و گروه به بیزش و بررسی آورد. </span><br />
<br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">باهوده است که در دید داشته باشیم که برداشت فوکو از "نیروی زور</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">" pouvoir بر سه بنیان استوارست ناوابستهگی souveraineté ، سامانداشت </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">discipline </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">و نیروی-زیست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> bio-pouvoir </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> . این سه بنیان به بسیار با اندیشار "کنارگذاردهگی" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> exclusion</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در پیوندند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"کنارگذاردهگی" اندیشاری نائیک(منفی) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">négative</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> است. آنچه که برکنارگذاده میشود ناپدید میشود و از میان میرود. اندیشار "</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نائیکسازهگی" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> négativité برای فوکو از ویژهگیهای زورگوئی است که تواناییئی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> نابودکننده دارد. این برآیندگیری</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> درکارهای گوناگون او</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بس آشکارست. فوکو مینویسد: ما </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">میباید از اینکه همواره هنایش زورمندی را در بروند نائیکسازهگی (منفی) آن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بهکاربریم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دوری کنیم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">. این بروندهای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نائیکسازهگی که بیشتر برای ویدائی دادن و پرتو افکندن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به زورمندی بهکار برده میشوند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> شناسههایی هستند مانند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> "برکنار کردن" ، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"سرکوب کردن"، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"خاموش کردن"، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"سانسور کردن"، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"جدا کردن" ، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"چهره پوشاندن"،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">" پنهان کردن"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> . از دید او زورمندی می تواند همچنین سوهائی آریئیکسازهگی (مثبت)، آفریننده و فرآورنده داشته باشد و مایهیآن بشود که رفتارهائی تازه و سودآور آفریده و فرآورده شوند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بررسیهای فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">راهکارهای نویی را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نشان میدهند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">که از ویژهگیهای نیروی زورگوئیاند و او آنها را "آراستاد</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">disciplines (نظم) میخواند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> . این راهکارهای نو دیگر بهراستی نائیکساز نیستند و با «شگردهای سرورانهگی» </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">techniques souveraines</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> پیوستهگی دارند. به باور فوکو این نادرست است که گفته شود کسی "دارای" نیروی زورگوئی است. نیروی زورگوئی را نمیتوان از آن خود نمود. زیرا زورگوئیی تنها یک راهکارست. این راهکار کسی است که زورگوئی را برخود سوار میکند و به آن سواری میدهد. البته این سواری از گونهیی بافت در تاروپودهای همتودهگی یا شبکهی رابطهها ممکن میشود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به سخنی دیگر، "نیروی زورگوئی" پیوندی میان توانا و ناتوان نیست، که بل پیوندها و دادوستدهای همهی پیکرههای همتودهگی ست که ساختوست زورگوئی را پدید میآورد.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">همانگونه
که در این گفتگوها دیدهایم از آغاز گاهاد روشنوایی اندیشمندانی همچون جان لاک،
دوید هیوم، و کانت بر آن بودند که «دانش» را در خودی خودش بشناسند و شیوههای دریافت و آوندش آن را
به کنکاش گیرند. همانگون که در گفتگویمان در باره ی کانت پرخیده کردیم؛ او در کتاب <b>خردهگیری بر خرد ناب،</b> «دانش» را برآیندی از وندیدادگذاری (قانونگذاری) خِرَد برای گیتی و گیته (طبیعت) شناسائی مینمود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. به گفتهی او " نیروی وندیدادگذار خِرَد بر گیتی وندیداد مینهد و گیتی به ناگزیر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> میباید از آن وندیداد پیروی نماید." کانت این
برداشت را انقلاب کوپرنیکی خویش میخواند. تا پیش از او چنین انگار میشد که انسان قوانین کیهان را پیدا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">میکند، اما کانت نشان داد که این قوانین ساخته و پرداختهی خود انسان می</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">باشند. دراین برداشت کانت تنها دو چیز
را از پیش انگار شده priors میگرفت زمان و جا. این دو بُردار از ویژهگیهای آگاهی
انسان هستند. و آگاهیِ هشیاری به "جهان-برون-از -من" بدون داشتن این دو بردار شدنی نمیشود. پس به باور او این دو بردار بروندهای ناگزیر (شرایط ضروری) برای "دانستن" بودند و از این
روی آنها را "راستینهای ناگزیر" notwendige Wahrheit میخواند. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به باور کانت؛ "راستین" همآهنگی و همسانی میان "انگار" چیزیست در «پندار» با خود آن چیز در گیته (طبیعت). و چون زمان و جای از ویژهگیهای آگاهی و اندیشه
میباشند و از پیش در اندیشه "باشیدن"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> داشتهاند-- priors</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. پس انگار یک چیز و درباشهست آن میباید با هم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> همآهنگ باشند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> و از آنروی آنها "راستین" هستند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span>فوکو در تلاش است تا این
اندیشار کانت را وارون نماید. او بهجای آنکه مانند کانت بپرسد: "</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span>در آنچه که به گونهی بروندی</span><b> </b><span>برای</span><b> </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پدیداری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">مینماید، به راستی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چه چیز به ناگزیر میباید باشد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span face="arial, helvetica, sans-serif"><b> </b></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">؟ " میپرسد : "در آنچه که در پدیداری ناگزیر از «باید»</span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">مینماید </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چه بروندی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> برای آن میتواندباشد؟" برای کانت زمان و جای که در پدیداریشان بروندهائی برای آگاهی بودند به راستی برای آگاهی به ناگزیر باید باشند. اما فوکو در
بررسی دانشهایی مانند زیستشناختی، روانشناختی و همتودهگیشناختی آنچه را که به «باید» مینماید از بروندهای پدیداری این دانشها میداند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بنابراین دانشها و راستینهایِ یگانتایهال دانش در بارهی سرشت انسانی در نزدیک بههمیشه تنها نشانههایی از پیمانهای
سیاسی و همپذیرفتهای منشوَری یک همتودهگی میباشند. در خردورزی خردهگیرانهی فوکو، همانگونه که دیدهایم، داوشهای</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> «</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">راستینهای دانشی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> یگانتایهال»La vérité scientifique universels </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به گمانپذیری و پرسش گرفته میشوند .
زیرا او نشان میدهد که این راستیهای دانش در نمادی یگانتایهال la
vérité scientifique est une norme universelle بهراستی پیآمدهائی هستند ازبروندهای دستدرازیهای کنشگرانهی زورمندهای تاریخی و بنابراین راستینهای به پاخاسته در دانش در راستی از زیربافت خود دانش برنخاستهاند.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">۱۹۷۸</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
فوکو در نوشتههای آموزگاری خود گفته بود : "ما بدون هیچ دودلی میتوانیم بگوئیم دیوانهگی هستنی ندارد . اما این به آن میانا نیست که آن هیچچیز
نیست" این بهراستی گفتهئی برانگیزاننده و شگفت بود، وگرچه به گفتهئی یاوه مینمود اما نشانی از شیوهی بررسی فوکو را دربرداشت که به آن میانایی
ویژه میداد. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو در بارهی شیوهی پژوهش خود در همهی کارهایاش گفته
است که او در آغازِ پژوهش همه ی پندارههای آشکارای هستهئی و یگانتایهال (یونیورسال) را
بهکنار مینهد و این به آن آماج ست که بتواند بسنجد که تا چه اندازه آن
پنداره توانسته است به استواری "گزارهی" یک پژوهش را آشکاری دهد و یا بهسخنی دیگر؛ آیا
با نبودن آن پنداره همهی برآیندهای آن بررسی بههم میریزد و یاکه آن برآیندها هنوز به استواری پابرجای میمانند. فوکو چندی پس از آن آموزگاری در بارهی دیوانهگی
در آموزگاری دیگری دربارهی شیوهی نگرش خویش چنین گفته است :</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> من این هر
دو شیوهی نگرشمند و شیوهشناختیک را رها میکنم، و این مانند آنست که بگویم ،
انگار کنید که یگانتایهالها (یونیورسالها) نبودند و آنگاه از تاریخ و تاریخنگاران میپرسم: اگر که از پیش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span id="result_box" lang="en">a priori </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> باشیدن چیزهایی مانند دولت ،همتودهگی، فرمانروا، و فرمانبران </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
نپذیرفته باشید </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چگونه میتوانستید تاریخ را بنویسید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">؟ این همان پرسشی بود که من در آن آموزش درمیان گذاشتم و پرسیدم
که آیا دیوانهگی هستن دارد؟ در این شیوه، من کاوش میکنم تا ببینم آیا تاریخ چیزی
مانند دیوانهگی را به من میدهد ، میرساند . و دیدم که نه تاریخ چیزی مانند دیوانهگی را
به من نمیرساند. پس دیوانهگی هستن ندارد. این آوندشگری (استدلال) نیست،
این چیزی نیست که شیوه کاوش پدید آورده باشد . شیوهی کاوش تنها پرسیده ست: که بگذارید انگارکنیم که دیوانهگی هستن</span> <span>ندارد. </span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><span style="color: #0066ff;">گ</span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به
هرروی شیو</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ی کاوش فوکو چنانست که همهی پندارههایی را که ما در یک
ساختار به کار میگیریم به زیر پرسش میآورد و به هر روی، این شیوه به ما یاری
میدهد که نهادها و کارکردهایی را که بارهی بررسی هستند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بهتر بشناسیم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">و گرچه هرازگاه شناسائی و هرگونه ویدایش (تفسیر) از این نهادها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بسیار
دشوار مینمایند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. بااین همه، این شیوه
گه گاه میتواند ما را به خویشتنِ خویش آگاهتر نماید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><span style="color: #0066ff;">ف</span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> درست است</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b> </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">.
و باید در دید داشت که این یگانتایهالهایی که او در نوشتههایش به زیر پرسش
میآورد -- پندارههایی مانند دیوانهگی و بزهکاری -- خود برآیندی از
کاوشهای بسیاری از همتودهگیشناسان ، تاریخنویسان و دیگر دانشوران دانشهای همتودهگی بودهاند. اما اینکه ما دولت ، همتودهگی، فرمانروا و فرمانبران را نیز در میان پندارههائی مانند دیوانهگی و گجستهگی بگیریم دشوارست و جای گفتگو دارد.
فوکو خودش به این دشواری پذبرش دارد و در آموزههای خود آن را چنین چارهجویی
میکند:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> در گزینش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گوال</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> ما در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> درباره ی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> کارکردهای دولت البته ، شیوهئی آشکارا را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به آوند نخستین آماج </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">objet premier</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> به کنار مینهیم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">،
در آغاز ، همهی دادهها از شماری ازین انگارهها؛ مانند، فرمانروا، فرمانروایی، مردم، فرمانبران، دولت ، همتودهگی شهروندی: همهی این
یگانتایهالهایی که پژوهشهای همتودهگیشناختی و به همان گون پژوهشهای تاریخی و
پژوهشهای خردورزی سیاست بهکار میگیرند تا بتوانند گزارش بسندهئی از
رفتارهای دولت را فراهم نمایند نادیده گرفته میشوند .</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پس بهگفتهی او فرمانروا و شهروند و
دولت و همتودهگی و غیره آوندهایی هستند که کنکاشگران و پژوهشگران دانشگاهی مانند همتودهگیشناسان و تاریخدانان و دانشوران دانشهای سیاسی بهکارمیبرند تا بتوانند
کارکردها و نهادها را بشناسند. و بنابرین </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بدون آنکه هستن آنها را انکار نمود،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> میتوان این آوندها را در آغاز یک پژوهش به کنار نهاد.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چنین ست که در شیوهی پژوهش فوکو همهی این
پندارهها و ردهبندیهایی که دیگر پژوهشگران بهکار بردهاند تا بتوانند
بخردانهگی این کارکردها و نهادها را به سنجش درآورند به خردهگیری بررسی میشود. البته او تنها به پژوهش گوالهای سازندگان نهادها و رهبران کارکردها
نمیپردازد که بل پژوهش او سویهئی ویدایشگرانه (تفسیری) یا آشنشگر را نیز دارد.او
در جایی دیگر مینویسد:</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> به جای آنکه از یگانتایهالها برای دریافتن پدیدههای آشکارا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">des phénomènes concrets</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> آغاز کنم ، یا بهجای اینکه از یگانتایهال</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ها برای رده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">بندی هوشمندیپذیری، که برای شماری از کارکردهای آشکارا مورد نیازند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">grille d‟intelligibilité obligatoire pour un certain nombre de pratiques concrètes</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
آغازنمایم من میخواهم از ین گونه کارکردهای راستین آغاز نمایم و به
گونهئی با بهرهگیری از رده بندی این کارکردها از یگانتایهالها در گذرم و آنها را نادیده بگیرم . </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">پس
بهسخنی دیگر، برنامهی پژوهش فوکو در بررسی از یگانتایهالهای دانش و باز آزمودن آنها، با بهکارگیری سنجش وبرآورد کارکردهای آنها، برین سر ست که دریابد که چگونه شده ست که فرهنگها و همتودهگیها این
یگانتایهالها را به
آوند «راستین» پذیرفتهاند؟ و اینکه آنها چگونه در میان گروههای
گوناگون همتودهگیشناسان ، تاریخدانان و اندیشمندان دانش سیاست "ریخت" گرفتهاند؟ و چرا به آوند ابزاری برای ویدایش در کاربردهای نووا با هوده گشتهاند؟
بنابراین نقطهی آغاز پژوهش او - مانند آغاز به پرسش با این پیشنهاد که: "انگارکنید که دیوانهگی هستن نداشت" نه از برای آنست که مارا به روزگار دیرین بازپس فرستد تا که ابزارهای
تازهئی
برای دریافتی بهتر از این پدیدهها بیابیم یا بیآفرینیم که بل بر این سرست که مارا به
این بخواند که دریابیم که این یگانتایهالها خود چگونه ساخته و برپا شدهاند. فوکوخود
این آماجاش را به اینگونه هویدایی میدهد: </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">چگونه است که انسان کنشگر
خویشتن را همچون درباشهئی برای دانش شدائی میدهد. در چه ریختی از خردورزی، در چه بروندهای تاریخی و به فرجام با چه هزینهئی؟ پرسش من اینست
بهای اینکه یک کنشگر راستی را در بارهی خویش آشکار کند چه اندازه ست؟ </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> او در بارهی دیوانهگی این پرسش را درمیان مینهد که : "بهای اینکه کنشگری در بارهی خویشتن به آوند یک دیوانه راست بگوید چیست؟ " و خود به آن چنین پاسخ میدهد : " آن بهایی ست که دیوانه را همچون دیگر یگانتایهها بالا میبرد و این
تنها پرداختن بهایی نگرشپردازانه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">prix théorique </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> نیست که بل همچنین بهایی نهادین </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">prix institutionnel</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> ست و حتی بهایی اقتصادی که سازمانهای رواندرمانی میتوانند آنرا پدیدار کنند. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;"><b>گوالها و بروندهای همتودهگی زور و زورگوئی : ز نیرو بود مرد را راستی!؟</b></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">گ</span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در اینجا میبایست به اندیشار «گوال» </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">discourse</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بپردازیم زیرا اندیشار </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"ریختگیریهای گوالیک" les formations discursives</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
به باور من در هستهی کانونی کارهای فوکو نشسته است. البته باید بگوئیم که "گوال" آوندیست که بسیاری از خردهگیران از کارهای فوکو با شتابزدگی آنرا رد
می کنند و آنرا گونهئی خود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نمایی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> روشنفکرانه و پندارهئی بیهوده درمییابند. فوکو پر جائی گفته بود که «گوال» همچون پهنهی نمایشی است که به اندیشارها پروا میدهد تا در آن نمایش خودرا به تماشا بگذارند. همهی میانای یک اندیشار درون این پهنه «گوال» پدیدار میشود. واژهی «</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">discourse</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">»، که به نادرست به «گفتمان» برگردان شده که به میانای «به ما گفت است» با پسوند «مان» در فارسی درستشده که مانند دودمان و خانمان به میانای ازآن هم بودن و یا در شادمان بهمیانای شاد مانندست -- شایدچون این پسوندآهنگی مانند پسوند «مان» ment- فرانسوی، برای نمون در وإژههائی مانند آنگاژمان engagement و امانمان amendement دارد ، گفتمان به زیر پسند بسیاری آمده ست. ما واژهی «گوال» را از ریخت فرماندهی «گفتن» که «گو» ست و پسوند«ال» که ریختهای گوناگون کنش را گرد هم میآورد، ساختهایم؛ مانند «روال» که گونههای گوناگون روش را در تاریخ گرد هم میکند، یا «نهال» که از کنش نهادن و روند نمو کردن آن نشان دارد، و یا «زوال» که از کنش زویدن به میانای دورشدن و بالا رفتن و مانند آنها آگهیمیدهد. در «گوال» از روند کاوش و جستجو برای یافتن میانا نشان است. از سوی دیگر، </span></span><span>ما «گفتمان» را برای برگردان واژهی «دیالکتیک» به کار میگیریم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به هر روی، دیسکورس یا«گوال» امروزه در بسیاری از دانشهای انسانی در گزارههای گوناگون و ناهماهنگ به
کاربرده میشود. این خود بر دشواری دریافت خردورزیهای فوکو میافزاید. برای
نمون در دانشهای همتودهگیشناختی این واژه در بررسی سخنوری و گفتمان (دیاکتیک) بهکار برده
میشود تا روند هنجارها و دهنادها و باورهای پذیرفتهشده </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">را که بر چگونهگی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">های گروههائی ویژه، مانند چگونهست کانون نویسندگان یا انجمن هنرمندان، هنایش مینهند بازشکافی و ریشههای آن هنجارهای پذیرفتهشده را شناسائی و هویدا نمایند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در کارهای
فوکو "گوال" ساختاری ابزاریست . آنچه که نگرش او را برمیانگیزد
کارکردها و بروندهایی هستند که گفتههایی بامیانا را شدائی میدهند و ریخت "گوال" را در گاهادهای (عصرهای) گوناگون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> تاریخ پدیداری میدهند. هرچند، در کار های امیل بِنوِنیست Emil Benveniste و پیروان او "گوال" به کُنشگری از دیدگاه زبان میپردازد و جایگاه و کیستی انسانی بازیگر در یک داستان را در پیوند با زبان داستان آشکار میدارد. و یا در نگرشهای
مارکسیستی این واژه نگرشی اندیششناختی</span></span><span> (ایدئولوژیک) را درمیان مینهد که
درآن پیوندهای انگارشده در باره</span><span>ی پیوند مردمان با ابزار کار وسرمایه و جایگاه ردهئی آنها در همتودهگی وچالشهای گفتمانی آنها بررسی میشود . </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">اگرچه فوکو بر آن نیست که
نگرشی ویژه از «گوال» را ، به هر میانایی که دارد، درمیان بگذارد. که بل بهکارگرفت او
از "گوال" به این بهانهست، که او تا آنجا که میتواند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در پژوهش خود در در بارهی دانش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">از بهکاربردن واژههای «یگانتایهال» برای «اندیشارها» les idées </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">سرپیچی کند، زیرا پندارهی اندیشارها بر پایهی چندین پیشانگار priors ست.</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<ul dir="rtl" style="text-align: right;">
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> نخستین این پیشانگارها آنست که هر "اندیشار" هم اینک بخشی از «</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">دانش» است،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
زیرا که پیشنهادی را دربر دارد. و هر "پیشنهاد" ریخت بخردانهی یک
اندیشارست. از این دیدگاه «دانش» بافتهئی از اندیشارهاست؛ اندیشارهایی که
خود را برای تارزشیابی la validation </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
نمایان میسازند. برای نمون پیشنهاد این که دیوانهگی گونهئی بیماری روانیست که میباید درمان شود.</span></li>
</ul>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<ul dir="rtl" style="text-align: right;">
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> پیش انگاری دیگر آنست که یک "اندیشار" نمایندی از "پندار" انسان ست، که از دستگاه آفرینندهی پنداشتهای آدمی برخاستهاست. اگرچه
این دو پیشانگار از هم جدا هستند، اما در بررسیهای تاریخی به گونهئی پیوسته باهم بهکارگرفته شدهاند، بدینسان که، همانند با پیشنهاد بالا، اندیشارها هم بهآوند «پیشنهاد» گرفتهشدهاند و هم بهآوند اندیشهئی زائیده شده از یک پنداشت.</span></li>
</ul>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<ul dir="rtl" style="text-align: right;">
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> سومین پیشانگارهئی که فوکو میخواهد آن را به کنار نهد، اینست که باشیدنِ اندیشارها در «زبان» پدیدار میآید و شناسایی یک اندیشار وابسته به میانائی ست که میتوان آنرا در یکی
دو سه جمله در فرهنگ واژهها پیدا نمود. برای نمون در فرهنگ دهخدا، میانای دیوانه چنین شناسنده شده:</span></li></ul></blockquote><blockquote><blockquote><blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span class="hl" style="border: 0px; color: #333333; direction: rtl; font-family: IRANSans, tahoma; font-stretch: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">دیوانه .</span><span style="color: #333333; font-family: IRANSans, tahoma; text-align: justify;"> [ دی ن َ </span><span class="hl" dir="ltr" style="border: 0px; color: #333333; direction: rtl; font-family: IRANSans, tahoma; font-stretch: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">/</span><span style="color: #333333; font-family: IRANSans, tahoma; text-align: justify;"> ن ِ ] (ص نسبی ) از: دیو + انه ، ادات نسبت. مانند دیو. همچون دیو. در اصل بهیای مجهول بوده بمعنی کسی که منسوب و مشابه دیوان باشد در صدور حرکات ناملائم و در آخر این لفظ که «هاء» مختفی است برای نسبت و مشابهت باشد. (غیاث ). منسوب به دیو و جن، ضد فرزانه که منسوب بهعقل وحکمت است . (از آنندراج). || دیودیده . دیوزده . دیودار. جنی . زنجیری . دیوبخوریده . احمق . ابله . نادان. بی علم . بی دانش . (ناظم الاطباء). خل . چل . کالیو. || سفیه . ناقص عقل . کم خرد. سودایی . مقابل فرزانه و عاقل . مخبول . مخبط. تباه خرد </span><span class="hl" style="border: 0px; color: #333333; direction: rtl; font-family: IRANSans, tahoma; font-stretch: inherit; font-variant-east-asian: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">:</span></span></div><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span></p></blockquote></blockquote></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">فوکو با جایگزین نمودن واژهی «گوال» به جای این «اندیشار» خویشتن را از این وابستگیهای سهگانه؛ پیشنهاد-پنداشت-میانا که در هر اندیشار از پیش انگار شده ست رها مینماید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>نگرش "گوال" فوکو به ما میآموزاند که هردگرگونیِ هرچند ناچیز را در زبان، میباید برای
رسانیدن یک اندیشار، جدی بگیریم. برای نمون در شناسهی بالا واژههای «زنجیری» یا «نادان» رساننده چه پیامیست؟ ما میباید همهی این میاناها را به باریکبینی بسیار بررسی کنیم .
دستور زبان به «رسانیدن» اندیشارها سامانی ویژه میدهد که بسیاری از گویندگان و
نویسندگان را به آن آگاهی نیست واین دستور زبان نه تنها به همه زبانهای برگزیده مانند</span><span> انگلیسی و چینی و عربی و مانند آنها گسترده ست که به گویشهای زبانی نیز مانند گیلکی و مازندرانی و اصفهانی دامن میکشد . </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"گوال" همان زبان همتودهگیها ست که در بروندهای فرهنگی ویژهئی در هنگام و جائی ویژه از دریافتی
ویژه و از آزمودگیهایی همبهر درتاریخ آفریده میشود و در زیر و بمهای آن ما با
ویژهگیهای گوینده، فرهنگ او ، یاران او ، و انجمنها و نهادهایی که او به
آنها وابسته است وحتی باورها و گرایشهای سیاسی و دینی او آشنا میشویم. اما چگونه میتوان گوالی را شناسایی نمود؟ فوکو در باستانشناسی دانش مینویسد
:</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">هرگاه
در میان باشندهها ، گونههای گفتهها ، پنداشتهها یا گزینشها بارهئی را بتوان به گونهئی پیراسته آشکاری داد (از دید سامانداشتهگی، هم پیوستهگی ، بهجابودن و کارکرد ، و توان دگرریختهگیداد) میتوانیم بگوئیم که با یک ریختگیری گوالیک</span> <span> سرو کار داریم. </span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> او در <b>پیدایش درمانگاه : باستانشناختی نگاهِ پزشکی</b>
Naissance de la clinique - une archéologie du regard médical و یا <b>نگهبانی و
کیفر: پیدایش زندان</b> Surveiller et punir: Naissance de la prison نشان
میدهد که چگونه گوال پزشکی به پیدایش بافتی زورگویانه در نهادهای پزشکی انجامید و یا چگونه گوال دادوری زورگویانه در دگرگونی دادگاهها و شیوهی کیفر بذهکاران هنایش نهاده ست. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><span style="color: #0066ff;">ف </span> : درست است. </b>چون </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
باور فوکو این "گوال" است که «دربارهیچهئی» یک اندیشار را پدیداری میدهد و بنمایهی دانشمان را میآفریند - و یا به آن آشکاری میدهد. و بهراستی این گوال ست که بر
هر گفتگوی خردمندانه و پربار در بارهی پدیدههایی مانند آسیمهگی، نابخردی، تنبارهگی، شیفتهگی و مانندهای اینها فرمانرواست. به سخنی دیگر؛ "گوال" همه خودِ دانایی ست و هیچ
دانایی در برون از چارچوب گوال نمیتواند باشد. و همانگونه که فوکو میگوید:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> "هیچ
چیز در برون از گوال میانائی ندارد."</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> با این همه فوکو در یاداشتهای آغازین آموزگاریهایش در کالج دو فرانس به آوند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> ردهبندی گوال </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> <span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><i>L’ordre du <span class="spip_surligne">discours</span></i>, Leçon inaugurale au Collège de France</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> مینویسد:</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">اما چه چیزی دربارهی اینکه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> این همه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> مردمان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به این سان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> درگفتگویند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بیم آورست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
و اینکه گوالیدنشان با گسترشی بیکران دنباله دارد؟ اگرچه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ما را ازاین چه باک
است؟ ما میبایست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گوال </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">را بهسان آسیب و ستم خویش بر چیزها انگار
کنیم چراکه به هر روی با چنین گونه کاربردی از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گوالما</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ن چیزها را به زیر زورمندی خویش میآوریم و در این کارکردست که رویدادهایِ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گوال بنیانهای
بهسامانشدهی
خویش را پیدا مینمایند."</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در چارچوب خرد ورزی فوکو گوال به چهارسان کار میکند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>نخست</b>
آنکه جهان ما را میآفریند. و دید مارا از ین جهان ریخت میبخشد. و
شیوهی درگیری و برخورد مارا با این جهان و سرنشینان آن سامان میدهد. این
جهان جهانی آفریده شده در پندار ماست و شاید همان جهانیست که کانت آنرا
هویدایی داده بود . این جهان از ساختارهای فرهنگ همتودهگی به «زبان» ما بازتاب شده
ست.</span> </span></li>
<li><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>دوم</b> آنکه "</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">گوال" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">آفرینندهی «دانش» و سازندهی «راستین» ست. برای
فوکو و دیگر ساختارگرایان؛ "دانش" نمیتواند جدا و ناوابسته به «زبان» هستن داشته باشد. گوال است که به باور فوکو «راستین» را میسازد. و باور
مردمان را به راستبودن یک گفته برمیانگیزد. برای نمون در پزشکی نیکهودگی زالوانداختن برای پالایش خون در سدهی هژدهم پذیرفته شده بود
زیراکه "گوال پزشکی" آن سده و سدههای پیشین به «راستینی» آن باور بخشیده بود.
در ایران «راستینی» سردی وگرمی خوراکها -- اینکه هندوانه سرداست و عسل گرم
است ، هنوز باور میشود.</span> این که آسپرین سردرد را ازمیان میبرد امروز به یک «راستین» گرفته میشود، زیرا آزمودها نشان میدهند که درصد بالائی از کسانی که سردرد داشتهاند با خوردنآسپرین سرددشان آرام شده. والبته شگردهای دیگر آزمود مانند به کارگیری قرصهای جایگزین پلاسیبو که آسپرین نیستند و در آزمایشهای دوتائی نابینائی که در آن نه دکتر میداند کدام بیمار قرص آسپرین و کدام بیمار قرص جاگزین را گرفته و نه خود بیمار آگاه ست که چه قرصی را خورده، این شگردها بهکارگرفتهمیشوند تا بر چگالی راستی «راستینهای گوال» افزدوده شود. والبته همیشه این شدائی هست که مانند قرص تالیدومید برآیند این تستها نادرست از آب درآید ولی «راستین» آنها تا هنگامی که یک نهاد پزشکی نادرستی آنهارا آگهداد نکرده پابرجا میماند. </span></li>
<li><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>سوم</b> آنکه هر "</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">گوال"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در بارهی کسانی که به آن وابستهاند ویژهگیهایی را آشکار میکند. با آزمون گوال میتوان دریافت که گوینده زنست یا مرد ، همتنانهگراست یا زناشوباور، چینی ست یا اروپایی یا هندی. نوامندست یا بینوا، سوگیری مردمی دارد یا که هوادار خودکامهگی وزورگوئی است. و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به فرجام؛ </span> </span></li>
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b>چهارم</b> آنکه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> گوال چگونگی زورگوئی را در یک وابستهگی آشکار میکند. برای نمون "گوال پزشکی" به پزشکان این توانمندی را میدهد که از جایگاهی زورمندانه با بیماران
سخن بگویند. فوکو نشان میدهد که این گونه "گوال" را تنها گروهی از نخبهگان میتوانند بهکاربگیرند. برای نمون گوال یک کشیش در هنگام اندرزگوئی در روزهای یکشنبه
در کلیسا به او جایگاهی توانمندانه میدهد و این گونه گوال جایگاهی ویژه
دارد و او نمیتواند آن گونه پند و اندرز را به هنگام خریدهای نیازهای روزمره خود در سبزیفروشی و یا داروخانه بهکارگیرد. و یا یک دادستان و یا بازجو برای
کاربرد گوال خود نیاز به آموزش و گرفتن پروانه دادگستری و ساختمان دادگاه و دیگر ازین ابزارها دارند. </span></li>
</ul>
</blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">این گوال است که ردهبندی زورمندی را آشکار میکند . در گوالهای پزشکی، دادگستری و یا آیینی چنین پذیرفته شده ست که آنکه پروانهی
کاربرد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">گوال</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> را دارد "درست میگوید" و بنابراین "راستی در نزد اوست" . بسیاری
از مردم به پزشکانی که بهآنها میگویند شما بیمارید باوردارند زیرا چنین
پذیرفته اند که آنها "راست میگویند" .</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGCYtk84qsb4twjCEc-RnFB42OUxZw3mXQ5nZ_WoZaH5WJEo9hJaV70g3YvmBRvf9ILRDMAzoCI787kOXA0dgxr9mYf_MBg7ICqS_wq1_YV-WjyOq4ObpSkMVkKB3Z24T88mO0B-sc8gk/s1600/a.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGCYtk84qsb4twjCEc-RnFB42OUxZw3mXQ5nZ_WoZaH5WJEo9hJaV70g3YvmBRvf9ILRDMAzoCI787kOXA0dgxr9mYf_MBg7ICqS_wq1_YV-WjyOq4ObpSkMVkKB3Z24T88mO0B-sc8gk/s1600/a.png" width="558" /></span></a></div>
<div style="text-align: center;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /> </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">گ</span>:</b> فوکو کتاب <b>واژه ها و چیزها</b> یش را با گوالی در بارهی پردهی لاسمنیناس </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Las Meninas</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> آغار میکند این پرده را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ولاسکوئز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Velazquez</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در 1656 برای فیلیپ چهارم پادشاه اسپانیا کشیده ست و نمونهئی از گوال هنریست که فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به ریزبینی آنرا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
بررسی میکند. هنگامی که تماشاگری در برابر این پرده به «دیدن» میپردازد و سویهای گوناگون آن را به کاوش میگیرد، پیچیدگیهای شگفتانگیز آن رفتهرفته بر او
آشکار میشو</span></span><span>د. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دربرخی از گوالهای هنری آمده ست که ولاسکوئز در این پرده شاه و ملکهی اسپانیا را از جایگاه بلندشان به زیر کشیده است و حتی آنها را در چشمانداز پرده ناپدید نموده است؛ چراکه در این پرده این ولاسکوئز
ست که ما وی را در برابر سهپایهی نگارگریش به چهرهنگاری شاه وملکه میبینیم، اما آن دو که در برابر
او ایستادهاند، ناپدیدند. آنها در بیرون از تابلو، در جایی که تماشاگر ایستاده است، ایستادهاند و
بنابراین آنها را در پرده پدیدار نمیبینیم . با این همه ما میتوانیم بازتاب چهرههای آنهارادر آئینهی غبار آلود و کدری که در پشت سر نقاش به دیوار آویخته شده است ببینیم. از سوئی دیگر کانون دیدگاه این
پرده برای تماشاگر شاهزادهی خردسالی ست که در میان پرده ایستاده و به تماشاگر مینگرد. و باز از سوئی دیگر این شاه و همسرش هستند که از درون آئینه به تماشاگر، که در جای آنها در برابر نقاش ایستاده، مینگرند. ولی «راستی» این ست که آنها نه به تماشاگر که به خود مینگرند. هرچند بازتاب چهرههای آنها درآئینه به تماشاگر مینگرند، که در «اینک» و در « جای آنها» ایستاده، و به «اینک» آنها که دیگر نیستند نگاه میکند. فوکو
مینویسد :</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> پیوند میان زبان و نگارهگری پیوندی بیکرانه ست. و این از آنرو
نیست که واژهها تهیاند و یا آن که ، هنگامیکه برای بازگویی با پدیدهئی روبهرو میشوند، به روشنی نشان میدهند که تا چه اندازه نارسایند. هیچکدام از این
دو را نمیتوان به آن دیگری کاهش داد: اینجز پوچیئی بیش نیست که بخواهیم آنچه را که میبینیم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بگوئیم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">؛ آنچه را که میبینیم هرگز در آنچه که
میگوئیم جای نخواهد گرفت. </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بهجای ان تلاش بیهوده فوکو پیشنهاد میکند "
بگذارید تا پیوند میان زبان و چشمانداز را گشوده نگاهداریم" او این
پیوند را مانند پیوند میان زن وشوهری می بیند که دیگر باهم سازگاری ندارند و این
نقطهی آغاز "گوال" او ست. او در بارهی این پردهی ولاسکوئز مینویسد:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> از دیدهگان نگارهگر تا به آنچه که میبیند راستائی گستاخ میگذرد، که ما تماشاگران را هیچ توان آن نیست که
نادیدهاش انگاریم: این راستا روی نگارهی راستین کشیدهشده است تا که پیوندمان بدهد به جایگاهی که ما نقاش را در آن ایستاده میبینیم که بهما مینگرد، این راستای نکتهچین به ناگزیر به ما رسیده است و ما را به نمایندهگری نگاره پیوند میزند. این جایگاه در چنین
پدیداریئی جائی ساده ست ؛ چیزی که بدون دستکاری بازگرداننده شده ست . ما
به نگارهئی نگاه میکنیم که درآن نگارهگر نیز به ما نگاه میکند. این تنها یک
رویارویی ست که نگاهی به نگاه دیگر میافتد که به او خیره شده است. دیدههایی که بههم دوخته میشوند در هماندم که از هم درگذرند. و با اینهمه، این راستایِ باریکِ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">پدیداری،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> این بازنمائی، بافت پیچیدهئی از ناباوریها، بدهبستانها و وانمودها
را در بر دارد. نگارهگر دیدهاش را به ما دوخته است تنها به آنجا که ما در
جایگاه مدلهای او ایستادهایم . ما تماشاگران تنهایی افزوده شده به این چشماندازیم. اگرچه نگاه او به ما خوشآمد میگوید اما در هماندم بهما پروای بهکنارشدن میدهد تا که مدلهای نقاشیاش، کسانی که همیشه پیش ازما در آنجا بودهاند، جایگزین ما بشوند . اما به وارون نگاه خیرهی نگارهگر به سپهری تهی دوخته شده است که در بیرون از نگاره ست و همهی تماشاگرانی که از برابر
این پرده میگذرند را به آوند مدل میپذیرد. در این سپهر بیسویه
تماشاگر و تماشاشده به پیاپئی بیپایان جاگزین یکدگر میشوند..."</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
واین نمونهئی از نمایندهگری گوال ست. تماشاگر میبایست خودرا در "چهبارهگی" این
پرده ببیند و بخشی از "گوال" این پرده بشود و تنها به این سان تماشاگر
راستین این پرده خواهد شد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;"><b>در بارهی مرگ نگارنده و نگرانی به انوشهگی و جاودانهگی</b> </span> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">ف</span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">شاید دراینجا، اینک که تا اندازهئی با پندارهی "گوال" آشنا شدیم، باهوده
باشد که در بارهی "گوال" نگارنده از دید فوکو سخن بگوئیم او این گوال را در نوشتهاش زیر آوند <i><b> نگارنده چیست؟ </b></i> Qu'est-ce qu'un auteur آورده است . این نوشتهی فوکو تا اندازهئی مانند نوشتهئی ست از رولاند بارثز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Roland Barthes</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بهآوند " <b>مرگ نگارنده</b>
" . بر پایهی این هردو نوشته هر متن در ریختِ زبانی خود و بر پایهی ادبیات در پیوندش با آن شناسایی میشود و بنابرین آن متن نمیتواند در پیوند با «نگارندهاش» خوانده
شود. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">رولاند بارثز در نوشتهاش مینویسد: خواننده هیچ گونه بهرهئی
نخواهد برد از اینکه بداند که نگارنده یک کار چه نودشی (</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">احساسی) دربارهی آن کار داشته است. یک متن تنها هنگامی یک «کار» میشود که نویسنده آن را مینویسد</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> "زاده شدن خواننده با مرگ نگارنده آغاز میشود". </span></blockquote><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">la naissance du lecteur doit se payer de la mort de l'auteur</span></p></blockquote><p><span style="font-size: large;"> <span> هرچند بهباور فوکو این
برداشت بارثز، آنچنان هم که وانمود مینماید، دگرگون کننده و انقلابی نمیتواند باشد. </span></span></p></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو به همین
گونه بر دریدا --بدون آنکه از او نام ببرد -- خرده میگیرد که او خود را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">از
نگارنده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> رهایی نداده است و تنها توانمندی و نیروی نگارنده را به
خود نوشته و زبان بازگردانده ست. او سپس مینویسد:</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">حتی هنگامیکه کسی
به آوند نگارنده پذیرفته شده است ما هنوز بایستی بپرسیم که آیا همهی
آنچه را که نوشته است ،گفته است ، و یا ازخود بهجای گذارده ست، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بخشی از کارهای او به شمار میآیند. این هم یک دشواری نگرشپردازانه است و هم دشواریی در
فن ویراستاری. برای نمون هنگامیکه کارهای نیچه را به چاپ میرسانیم در کجا
میباید بس کنیم و از چاپ آنها دست برکشیم؟ البته که باید همه چیز او را چاپ کنیم ولی آن همه چیز چیست؟ </span> </span></blockquote>
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">همه آنچه را که نیچه خود به چاپ رسانده است؟ مطمئناٌ. ولی چه کنیم دربارهی پیشنویسهای چرکنویس شده؟ به آشکاری آری. آنچه را که او در برنامهریزی برای
گفتههایش به کار برده ست؟ آری. و بخشهای خطخورده و یادداشتهای پینویس؟ آری . و
اگر که در میان چرکنویسهایی که از گفتههایش پرشده، مرجعی یافت شود و یا
یادداشتی در بارهی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">قرار</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> یک دیدار و یا نشانهئی از جایی و یا رسیدی از یک لباسشویی که باید انجام گیرد: آیا اینها نیز بخشی از کار اویند یانه؟ اگرکه نه
چرا نه؟ و دیگر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">تا بیکران</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> پرسشهایی ازین دست . چگونه میتوان یک اثر را
شناسایی نمود در میان میلیونها ردپایی که کسی پس از مرگاش به جا نهاده
ست؟ دشواری در اینست که هیچ نگرشی در بارهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> اینکه یک اثر چیست وجود ندارد. و از اینروی کارهای آزمونی کسانی که با نبودن چنین نگرشی به سادهدلی به ویراستاری میپردازند در بیشتر نمونههایش با کمبود و آسیب همراه میشود." </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">گ </span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">با این همه فوکو در بررسی "گوال نگارنده" به این گفتهی ساموئلبکت </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> Samuel Beckett</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> پرخیده میکند که " چه اهمیتی دارد که چه کسی دارد صحبت میکند؟" برای
فوکو این گفته یکی از بنیانهای استوار نوشتارهای امروزین است. چیزی که فوکو
آنرا نوشتاری écriture میخواند. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به باور فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> پیوند "نشاندهندهها" با "نشانشدهها" نیست که </span></span><span>آشکارترین ویژهگیهای نوشتار را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در نوشته پدیداری میدهند،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بل نقش
اصلی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بازی میان خود «نشاندهندههای» آن نوشتارست. بهراستی آنچه نوشتار میگوید دربارهی خود </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نوشتار ست. و یا بهترست بگوئیم که نوشتار یا در بارهی نوشتارست و یا در بارهی
زبان آنست . به باور او در همهی تاریخ غرب نوشتار خواسته است که بر مرگ چیره بشود و این همانست که در ادبیات ماهم به گهگاه شنیدهایم برای نمون از
سعدی که: " </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بماند سالها این نظم و ترتیب/
زما هر ذره خاک افتاده جایی/غرض نقشی است کز ما بماند /که هستی را نمیبینم بقایی" و یا هنگامیکه فردوسی میگوید " بناهای آباد گردد خراب / ز
باران و باد وز تابش آفتاب / پی افکندم از نظم کاخی بلند / که از باد و باران
نیابد گزند." این نگرانی برای ماندهگاری و جاودانهگی بیش از هر چیز به چشم میخورد . به هر روی نوشتار، به باور فوکو، در جستجوی انوشهگی و بیمرگی است . او به افسانههای یونان پرخیده میکند که در آن گُردان و یلان استوره «جوان میمیرند» زیرا که سرنوشت مر
ایشان را جاویدان نوشته ست. و این همان ست که به مرگنگارنده میانجامد. زیرا که
نگارنده بردهی زبان است و حویشتنِ او در زبان ناپدید میشود.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو
به نقش نگارنده در همتودهگی میپردازد و میگوید خواننده ادبیات خود را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">با نگارنده </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ردهبندی میکند. برای نمون هنگامیکه ما به یک کتابفروشی
میرویم، از پیش میدانیم که همهی کارهای جلال آلاحمد پهلوی هم چیده شدهاند. ما هرگز برای یافتن «کارنامه سهساله» یا «خسی در میقات» او به بخش کتابهای روانشناختی یا سیاسی روی نمیآوریم . اگرچه در نوشتههای او از سیاست و روانشناختی سخن بسیارست . فوکو میپرسد؛ چرا برای ما این بارهئی پیشپا افتاده ست. به گمان او نام نگارندهئی مانند آلاحمد تنها نشاندهندهی یک نویسنده یا خردورزی نیست که در هنگامی ویژه و در جایی
ویژه زیسته است؛ که بل نام او به خواننده از یک جهانبینی ویژه ، شیوهی
نگرشی ویژه، و سبکنوشتنی ویژه آگهی میدهد. و از این روی نام آلاحمد نمادی ست برای کارهای او. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> <br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">اگر انگار کنیم که چند پژوهشگر پر آوازه دریابند
که «غربزدهگی» را آلاحمد ننوشته است و بل آن کتاب کار یکی از پیروان او بوده ست . فوکو میپرسد: چرا ناگهان ارزش آنکتاب در چشم ما پائین میآید. به هر روی هیچ چیز «غربزدهگی»با این آگاهی دگرگون نشده ست. به جز اینکه اینک دیگر آن نوشته از کارهای آلاحمد نیست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">-- و این همان چیزیست که در بارهی شکسپیر رخ داده ست و برخی از پژوهشگران بر این باورند که او نویسندهی همهی نمایشنامههایش نیست. واین بسیاری از شکسپیرشناسان را سرآسیمه و خشمگین نمودهاست. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در دانشهای انسانی نگارنده در کانون و سرخاستگاه متن است.
از این نگاه ست که فوکو میگوید نگارنده مرده است و دیگر در هستهی متن نیست. این
نگارنده نیست که متن را به هستی میآورد . این نوشتارست که به نگارنده هستی
میدهد. دریافت ژرف و پرلایهی «غربزدهگی» که آلاحمد را آفریده و باهمهی ناسزاها ونارواهائی که از نفهمی آشوری و آجودانی و دوستدار و یارشاطر مایه میگیرد، هنوز آن کتاب در کنار کتابهای فرانتس فانون و ادواردسعید در دانشگاههای جهان تدریس می شود. </span></span> به باور فوکو:</span></div><blockquote class="tr_bq">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> "خردهگیری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> نووا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
در ادبیات، حتی در هنگامی که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">در بارهی ناببودن یک کار </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">به پرسش نمیپردازد، هنوز در بارهی یک نگارنده چنین میانگارد که این اوست که سرچشمهی انگار و آشکاریدادن به بسیاری از
رویدادهایی که در اثر آورده شدهاند میباشد و هموست که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">(با زندگینامهی خویش ، و شناساندن چشمانداز یگانهی خود و کندوکاش در چگونهست همتودهگی خویش و آشکار نمودن برنامهی بنیانی خود)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
دگرریختی ، کژنمایی و دستکاریهای گوناگون را در رویدادهای کارخود آفریده است. و به همینسان نگارنده پروردگار گونهئی یگانهگی در نوشتارست - که
درآن به پیشوایی او همهی ناهمآهنگیهای کار میبایست بهدستکم با
گونهئی نموکردن، رسیدهشدن ، پختهگی و یا هنایشنهادن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> چاره بشود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. نگارنده همچنین به این گمارده میشود که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> میباید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> دشواریها و ناسازگاریهایی را که دردنبالهئی از کارهای
او دیده میشود، در جایی چاره کند و بزداید. اینچنین درگیریها میباید در پهنهئی از اندیشهها و شیفتگیهای او چه در خودآگاهی و یا در ناخودآگاهی او باشند و به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">هنگام این چارهیابی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> میباید
پارههای ناهمآهنگ آنها را در پیرامون آن سرآغاز و یا دم بنیانگیری ناسازگاری
و دشواری درمان نماید.</span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">پس نگارنده گونهئی ویژه از آشکاری چگونهستی ست، که در کارهای کم وبیش آکنده به خوبیئی یکسان، با
ارزشی یکسان ، در کارها ، انگارها، نامهها ، تکهپارهها و دیگر از اینگونهها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">نمایان میشود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"></span></div></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> برای <span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="text-align: right;">فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نگارنده به
"داستانگوئی" میماند که نقشِ منِ دیگر نویسندهی زنده را
بازی میکند. هنگامیکه گویندهی یک داستان میگوید: "من" ما میدانیم که این "منِ" نویسندهی داستان نیست. که بل آن "من" است که نویسنده آنرا
آفریده است. سعدی به آوند نویسندهی گلستان همان داستانگوئی نیست که میگوید؛ برهمنی را در چاه انداختهست و یا در داستانهای چوبکمانند «عنتری که لوطیاش مرده بود» با همهی این که هیچ «منی»</span> در آنها نیست و داستان ازچشمانداز «دانائیهمهچیزدان» گفته میشود، ما باز«من» نویسندهئی را که در داستان مرده است، و نوشتهی داستان و زبان داستان او را به ما میشناساند میبینیم.</span></p>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></blockquote></blockquote><blockquote class="tr_bq">
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">ف</span> : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به<span style="font-weight: bold;"> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">هر روی چنین
می نماید که فوکو با بارثز هماهنگ است که نقش نگارنده دیگر در کانون
نوشتار نیست. زیراکه: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نگارنده خاستگاه ناشناسایی شدهی شناسههای آکنده در یک اثر نیست: نگارنده در هنگامی پیش از اثر نبوده ست که بل او ریشهی کارکردیست که درآن ، یعنی در فرهنگمان، مرزبندیاش میکنیم، به واپساَش میاندازیم و برمیگزینیماَش : به کوته سخن این که، کارکردی ستکه با آن از گردش
آزادانه، دستکاری آزادانه و پرداختن، واپرداختن و باز پرداختن آزادانهی داستان جلوگیری میکنیم. بهراستی ما به این خو کردهایم که نگارنده را
به آوند یک نخبه یا به آوند فوران همیشگی نوآوری بگیریم، و ازاین روست، که
در راستی، ما او را وادار داشتهایم که در سویی وارون کارکند. میتوان گفت که
نگارنده یک آفرینش اندیشارشناختیک (ایدئولوژیک) است. زیرا که ما اورا بر وارون
به کارکرد راستین تاریخیاَش نمایندهگر مینمائیم. ... نگارنده بنابرین شخصیتی اندیشارشناختیک است که ما با او واکنش هراسناک خویش را از زایش
فورانی میانا نشان میدهیم.</span> </span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> به سخنی سادهتر این نوشته است که خود را و نویسنده را به ما میشناساند.</span></p>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> <span style="color: blue;"><b>رُک گویی</b></span><b><span style="color: #0033cc;"> و زورگوئی</span></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b>گ : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">یکی دیگر از گوالهائی که فوکو بهآن میپردازد دشواری<b> </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> «رُکگویی» </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">parrhesia</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> است؛ که در شش نشست در دانشگاه برکلی در کالیفرنیا در ۱۹۸۳ فراهم نموده
است . در این گوال فوکو واژهی «رُکگویی» را که برای نخستین بار
درادبیات یونان در کار یوریپیدس پدیدار شده ست را به بررسی میکشد. این گوالی ست که نیاز به اندیشیدن دارد، زیرا در پیوند با آزادی سخن دریک مردمسالاریست. هرچند آزادی سخن میتواند به بهرهبرداری نادرست نیرنگبازان ونابهکاران بیانجامد. به ویژه هنگامیکه شنوندگان از فرهنگی پربار برخوردارنیستند، وهرگونه داوش پوچ را که به آنها نوید بهره وکامیابی بدهد پذیرا میشوند . فوکو مینویسد "دو گونه پارهیسیا را میتوان شناسایی نمود: یکی در گونهی سبُکسرانهی آن که به یاوهگویی میماند و آنست که هرچه را که به زبان میآید بگوئیم، که نمونهی این یاوهگویی در پلاتون به آوند ریختگیری ناپسندیدهی
مردمسالاری آمده ست که در آن همهکس را پروای آنست که هرچه که میخواهد،
ازجمله ابلهانهترین و یا پرخطرترین گفتهها را برای شهر به
شهروندان شنوندهاش بگوید". و دیگری ه میانای فرزانهگی پاراهیسیاست که به میانای رک وراستگویی ست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><span style="color: #0066ff;">ف</span> :</b><b> </b>دراین میانا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
واژهی پارهسیا παρρησία با واژهی پارسایی خویشاوندی نزدیکی دارد وما میدانیم که
گزنوفون در کتاب "آموزش کوروش" یا کورو پائِدیا Κύρου παιδεία مینویسد پارسیان فرزندان خود را برای
آموختن راستگویی به آموزشگاه میفرستند، و هرودوت نیز مینویسد؛ که ناشایستترین رفتارها نزد پارسیان دروغگویی ست . همچنین میدانیم که چگونه در سنگنبشتههای ایرانباستان از اهورامزدا خواسته شده ست که این کشور را از ستم دیو
دروغ آسوده بدارد. وباز میدانیم که هرودوت پارسیان را از نژاد پرسیوس Περσεύς</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> یکی از ایزدان یونان باستان میداند که مدوسای گُرگُن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">را میکشد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">که با دیو دروغ در پیوند ست. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="color: #0066ff;">گ</span> :</b><b> </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
به هر روی، فوکو مینویسد این رُکگویی در میانای شایستهی خود دارای دو نشان ست؛ نخست آن کسی ست " که خطر پیشه می کند. اگرچه، در این خطر همیشه
هراس از جانباختن نیست. هنگامیکه ، برای نمون، شما دوستی را میبینید که
به کاری ناشایست دست مییازد و شما این بیم را میپذیرید که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">خشم اورا برانگیزید و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به
او بگویید که او به نادرست رفتار کرده است. پس شما رُکگویی کردهاید" و
دوم "رُکگویی گونهئی خردهگیری ست، خردهگیری بر کسی دیگر و یا خردهگیری بر خود، ولی همیشه در این خردهگیریست که خردهگیر در برابر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> کسی که به خردهگیریاش پرداخته</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> در جایگاه توانمندیئی پایینتر و کم نیروتر جای دارد . بنابراین در یونانباستان
آموزگار یا پدری که از کودکاش خرده میگیرد را رکگو نمیخواندند."
فوکو سپس نمونههایی از رُکگویی را در تراژدیهای "یوریپیدس" Εὐριπίδηςرا نشان میدهد
و آنگاه ناهمانندی میان رُکگویی شخصی و رُکگویی سیاسی را بررسی مینماید. او مینویسد: </span><br /><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> از دید" ثیسیوس" آزادی سخن هم میانای برابری درمردمسالاری ست. و او این را در رویارویی با پیامآوری که نمایندهی خودکامهگیئی ست میگوید . چون آزادی در آنست که بتوان آزادانه راستی را گفت،"
تالثیبیوس" نمی تواند به راستینی و راستدلی در بازپرسی "اورستیس" سخن بگوید
زیرا او آزاد نیست و وابسته است به آنان که از او زورمندترند. از این روی
او به دوپهلویی سخن میگوید، و گوالی را برمیگزیند که در یک آن از دو میانای
وارون برهم آگهی می۰دهد. </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">برای
فوکو رُکگویی میباید در پیوند با دشواری دریافت «راستین» بررسی شود . واین
دشواری از آنجا برمیخاهد که دریابیم که در درون مرزبندیهای یک ساختار، که هرکس درآن میتواند از دید خود سخن بگوید، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> چه کسی میتواند «به</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">راستی» سخن گوید. مردمسالاری بهخودیخود نمیتواند هویدایی دهد که
چه کسی دارای منشهایی ست که به او توان راستگویی را میدهد (و
بنابراین میباید این سزاواری را داشته باشد که بتواند به راستی سخن
گوید). به باور من این داستانیاست که برای ما ایرانیها بیش از هرچیز دیگر آشناست. چراکه در سه سدهی گذشته استعمار در کشور ما «راستی» را در گونههای گوناگون آن آفریده است. ونهادهایبسیاری را برای پاسداری از آن «راستی» ها چه در آموزشگاهها و چه در دانشگاهها و چه در میان روحانیون برپا داشته است.و بهنام مردمسالاری همه سزاوری دارند تا در بارهآن «راستیها» به رکگوئی بپردازند. و چون آنچه را که میگویند «راست» است هیچ نرمشی برای دگرگونی آنها شایسته نیست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به هر روی، فوکو سپس به رُکگویی و درهمریختهگی نهادهای مردمسالاری میپردازد که
هر شهروند نا شایست هم سزاواری آن را دارد که هر چه میخواهد بگوید او مینویسد:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">از
آنجا که رُکگویی به بدگونهترین شهروندان داده شده ست ، هنایشپذیری
فراگیرندهی
آنان از بدی ، ناشایستی و نادانی میتواند شهروندان را بهسوی خودکامهگی دالان دهد ویا که شهر را به خطر افکند و از اینروست که رُکگویی شاید برای مردمسالاری آکنده از بیم ست.</span></blockquote><span style="font-size: large;">پس آشکارست که او از بهرهبرداری پر زیان نابهکاران با یاری سرمایههای هنگفت زرسالاران در پخش «راستیهایساختگی» که با زرق وبرق فراوان به خورد مردمان داده میشود نگران است. فوکو<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> پس از بررسی سایهروشنهای این نگرش به بررسی جمهوری پلاتون میپردازد که در آن سوکراتیس به "آدیمانتوس"
میگوید: </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">هنگامی که بینوایان برنده میشوند پیآمد آن مردمسالاریست . آنها
برخی از گروههای رویاروگر را خواهند کشت و دیگران را به دوردست خواهند فرستاد و به دیگران بخشی برابر از سزاواریهای شهروندی را میدهند و جایگاههای فرمانروائی درنزدیک به همیشه به بختآزمائی پر میشود . </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو سپس مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> آنچه که دراین نوشته بهخودکِشنده است اینست که پلاتون رُکگویی را سرزنش نمیکند که به همهکس، که در میانآنها ناشایستترین شهروندان هم هستند، پروای آن داده ست که بر دارش شهر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">هنایش نهند. برای پلاتون نخستین خطر از از رُکگویی آن نیست که مایهی رویکردهای بد در کشورداری میشود یا که به رهبری نادان و یا پوسیده سزاواری بهدستگرفتن لگام کشور را میدهد تا که خودکامه گردد. نخستین خطر از آزادی و رُکگویی در یک مردمسالاری از آن پیآمد ست در هنگامیکه هر کس بهگونهئی
ویژه زندگی خود را دارد و به سبک ویژهی خویش میزیود. زیرا در آن هنگام هیچگونه
شناسهی همبهری برای آن شهر نیست و هیچ شَوَند یگانهگی برای شهر نخواهد
بود . و چنین برآیند از این بنیان پلاتونی برمیخیزد که میان شیوهئی که مردمان رفتار میکنند و شیوهئی که بر شهر فرمانروایی میشود همگنی نزدیکی
هست . و یا که میان ردهبندی ساماندار نیروهای نودش اندام انسانی و
ساختار ریختدهندهی فرمان بر شهر همریختیئی هست . و میتوانید ببینید که اگر هر کس از
اندیشار خود، از خواست خویش، و ازدلبستگیهایاش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">پیروی کند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> ، آنگاه در شهر به
همان اندازه ریختهای فرمانروائی برپا خواهد بود و یا به همان شمار از</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> شهروندانی که همان میکنند که خوشآیندشان
ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> شهرکهای به خودسر برپا خواهد شد." </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فو کو در چنین پیآمد، که مانند جدائیخواهیهای برخی از گروهها در ایران ست، دو دشواری میبیند: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> نخست همانگونه که از متن
پلاتون به آشکاری پیداست دشواری آزادی سخنگویی به گزینش شیوهی هستن و
گزینش شیوهی زندگی خویش بستگی پیدا میکند. و آزادی در گزینش شناسهها به
آزادی در گزینش زیست بدل میشود. و در برآیند آن رُکگویی بههمانند یک رفتار
فردی گرفته خواهد شد... دوم آنکه ما میتوانیم گونهئی دگرریختی در دشواری رُکگویی را ببینیم: رُکگویی به گونهئی دیگر از نهاد سیاسی یعنی پادشاهی
وابسته میشود. آزادی سخن اینک در برابر پادشاه بهکار گرفته میشود و آشکارست
که در این رویه رُکگویی به منش پادشاه (که میباید میان پذیرفتن و یا ناپذیرفتن رُکگویی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گزینش کند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">) بستگی دارد و همچنین
به اندرزدههای پادشاه . </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو برای دادن نمونهئی از رُکگویی در
ساختار پادشاهی به داستانی از ارستاتل پرخیده میکند که در آن "پیسیستراتوس" فرمانروائی خودکامه، که مالیاتی ده در صدی بر برزگران نهاده بود
تا زمینهای خویش را رها نکرده و به شهر نیایند ، در یکی از گشت و گذارهای خویش به نوشتهی فوکو:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> کارگری را به کند و کار در زمینی سنگلاخ میبیند و چون درشگفت
میشود تنیچند از همراهان خویش را به او میفرستد تا بپرسند که او چه چشمداشتی ازین پاره زمین برای کشت دارد. "د</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">رد و رنج" برزگر پاسخ میدهد،"و این همانست که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">پیسیستراتوس میباید سهم یکدهمی خویش را از آن داشته باشد" .</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">برزگر نمیدانست که پرسشگر کیست ؛ اما </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پیسیستراتوس را آن پاسخ رُک چنان خوشآیند بود که مر او را از آن پس از همه مالیات ها ببخشود .</span></span></blockquote></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو
سپس به داستانهایی از سوکراتیس میپردازد تا نشان بدهد که او چگونه رُکگویی را بهکار میگرفته ست و به فرجام به برآیندی چنین میرسد که: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> رُکگویی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">سوکراتیس از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> رُکگویی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> سیاسی در چند شیوه جدائی داشته ست.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> رُکگویی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> او در پیوند شخصی میان دو انسان پدیدارست ، و نه در پیوندی آزادهگویانه در برابر مردم یا شاه.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو میافزاید که در رُکگویی سوکراتیس بهافزوده بر چیزهایی مانند شناسه ها logos ، راستی و دلیری که از
ویژهگیهای رُکگویی سیاسی هستند چیز تازهئی به چشم میخورد وآن چگونهزیستی bios ست. او مینویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> سوکراتیس میتواند پیوند با راستی را با
هستی شنوندهی خود به آزمایش گیرد . و آماج این کارکرد رُکگویی سوکراتیسی اینست که شنوندهی خویش را به گزینش آنگونه زندگی رهبری مینماید که در پیمان «هماهنگ دوریانی» Dorian-harmonic باشد با شناسهگی، نیکمنشی ، دلیری و
راستی. </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>
</span>
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فو کو سپس به نمونههایی دیگر میپردازد که به باور من بهخودکشندهترین آنها «بازی رُکگویی ستوهشگرایان» </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Cynic </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">parrhesiastic
game ست که میان آلکساندر و دیوجینوس در میگیرد و به قلم دیوکریسوستوم
Dio Chrysostom نوشته شده است. فو کو این داستان را این چنین پیش درآمد
میدهد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">در سرآغاز دیو بر آنان خرده میگیرد که این دیدار میان
الکساندر و دیوجینوس را رویارویی میان دوتن که با هم برابرند گرفتهاند ؛ به
آوند آنکه آن یکی ازآن دو مردیست پرآوازه از برای توانمندی رهبریاش و پیروزیهای لشگریاناَش و آن
دیگری مردیست پرآوازه از برای آزادهگیاش، برای شیوهی به خودبسای زندگیاَش و
برای نیکمنشی
پرهیزگارانه و گیتهگرایاش naturalistic . دیو نمیخواهد که خواننده
الکساندر را از این روی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ستایش کند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">که؛ با اینکه پادشاهی زورمندست به
ناتوانی چون دیوجینوس به آذرم رفتار نموده ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> . دیو بر این پای میفشرد
که
الکساندر بهراستی خودرا فروتر از دیوجینوس میگیرد و همچنین به پیشینهی او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">تا اندازهئی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">رشک میبرد چرا که او با الکساندر، که میخواست بر
جهان چیره گردد، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">ناهمانند ست.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> دیوجینوس برای آنچه که میخواست بکند به هیچچیز نیاز
نداشت" .</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در اینجا فوکو دنبالهگیری داستان را به قلم دیو وامینهد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> الکساندر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">برای آنکه تا به آن کجا که میخواست برود و آنچه را که شیفتهاش بود بهدست آورد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> به رزمآوران مقدونی به سوارهنظامهای ثسالی، ثراسی،
فنیقی ، و بسیار دیگر نیاز داشت. اما دیوجنوس چنان روزگار را بهسر میبرد که چه در شب و چه در روز، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">بدون گرفتن هیچ یاری از کسی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">در پناهی آکنده بود </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">..."</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در اینجا دیو به
برشمردن
نیازهای الکساندر و بی نیازیهای دیو جینوس میپردازد و آنگاه مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> پس پادشاه
به نزد دیوجینوس آمد در آن دم که او نشسته بود و به او شادباش گفت و گرچه
آن دیگری بسان شیر، به خیرهئی دهشتناک در او نگریست و فرماناش داد که
اندکی به کنار رود زیرا که او خود را به آفتاب گرم میداشت. آنگاه
الکساندر به همان آن که خوشنود گشت از گستاخی او و از اَسانهگی(بیتفاوتی) او که از بودناَش در برابراو به دهشت نیافتاده است. زیرا که این آشکار ست که دلیران
به دلیران شیدایند و حال آنکه بزدلان آنها را دشمن میدارند و بر
آنها به نگرانی گمان میورزند، اما به فرومایگانی همانند خود خوشآمد
میگویند
. و چنینست که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">از گرانارجترینهای جهان نزد گروهی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">راستی و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">رُکگویی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> است و نزد گروهی دیگر نیرنگ است و چاپلوسی.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فوکو ناهمانی این بازی رُکگویی ستایشانگیز را با رُکگویی سوکراتیسی در دو چیز میبیند: نخست آنکه در رُکگویی سوکراتیس این اندیشمند ست که شنوندهی خویش را به پرسش
میگیرد و حال آنکه در این بازی این الکساندرست که از دیوجینوسِ خردمند میپرسد و دو دیگر آنکه سوکراتیس با نادانی شنوندهی خویش بازی میکند و حال آنکه
دیوجینوس میخواهد شنوندهی در برابر خودرا، که بسیار به خود بالنده ست، شرمزده و سرافکنده نماید. او مینویسد</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> برای نمون در آغاز گفتگو دیوجنوس الکساند را نابهسزازاده میخواند. و به
او میگوید کسی که داوش به پادشاهی میکند چندان ناهمانند به آن کودک نیست که
پس از پیروزی در یک بازی تاج بر سر مینهد و خویشتن را شاه میخواند. (...)</span> </span></blockquote></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">در چنین گوشزدها بر خودپسندی شنونده ، شما گفتگوگری را
میبینید که به کرانهی پیمان رُکگویی خود میرسد به این سان که او
پذیرفته ست که در این بازی بازیگری کند. و برمیگزیند که در این گوال درگیر بشود. الکساندر پذیرفته است که درگیر گوال با دیوجینوس بشود و ناسزاها و
سرزنشهای او را بپذیرد اما برین ناسرا گویی کرانهئی هست و درهر هنگام
که او احساس میکند که دیوجینوس به او ناسزا گفته ست خشمگین میگردد و نزدیک به آنست که از دنبالهگیری بازی بگسلد و یا حتی دیوجینوس را کیفری بهسزا دهد. و چنین ست که بازی رُکگویی پرسشانگیز در بالاترین
پرتگاه در پیمان رُکگویی بازی میشود . و بهکرانهی پتیارهگی نزدیک میشود زیرا که آزادهگو به ناسزاهای بیش از اندازه پرداخته ست.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">برای
نمون در دنبالهی داستان دیو میخوانیم که : </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">دیوجینوس سخن را چنین دنبال
نمود که "پادشاه حتی نشان پادشاهی ندارد..." و الکساندر پرسید که : "آن چه
نشان باشد؟" و او پاسخاَش داد: " آن نشان که پادشاه زنبوران به سر دارد آیا
نشنیدهئی که پادشاهی در میانهی زنبورانست که گیتی او را برگزیده ست. که او نشان پادشاهیاَش را به این منش نیافته ست که شما مردمان با </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> ردیابی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">تبارخویش به هراکلس از مردهریگ او دریافتهاید. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
الکساندر پرسید که: " این چه نشان باشد؟" دیوجنوس به پاسخ گفت؛ "آیا
از کشاورزان نشنیدهئی که آن شاه زنبوران تنها زنبوری ست که او را نیش نیست. زیرا که اورا هیچ نیازی به نبردافزار در دشمنی با هیچکس نیست؟ چراکه تا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">آنگاه که او این نشان را دارد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">هیچ زنبور دیگری به چالش راستینهگی پادشاهی او و یا به نبرد با او بر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
نمیخیزد. اما برمن چنین میماند که تو نهتنها همه روزت را زرهی جنگی به تن داری و با همه جنگافزارهات زندگی را بهسر میکنی که حتی به هنگام
خواب نیز از آنها رهایی نتوانی و آیا نمیدانی،" او سخن چنین دنبال نمود که " مردی که با خود
جنگافزار میبرد نشان از دهشت او ست؟ و او را که همیشه در هراس ست هیچ سزاواریئی بیشتر بهپادشاهی نیست که بردهئی را؟ </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به فرجام فوکو با بررسی متنهای خشم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">De Ira و آرامش پندار De tranquillitate animi</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
از سنکا Seneca و گوالهای اپیکتتوس Discourses of Epictetus میپردازد تا
شگردهای رُکگویی را روشنایی دهد که درمجال این گفتوگو نیست که به آن
بپردازیم . تنها دراینجا به این بخش از برآیند فوکو در این نوشته بس میکنیم که مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> بهراستی مرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> سر آن
نبود که به آشکاری همتودهگیشناسانهئی در بارهی ریختهای گوناگون شوندپذیر راستگویان در همتودهگیهای گوناگون بپردازم . آنچه را که من میخواستم به کندوکاش
گیرم این بود که چگونه ریختگیری راستگویان در خردورزی یونان به دشواری گرفته
شده ست و انچه که میخواستم به شما نشان دهم این بود که اگر خردورزی
یونان پرسش راستی را از چشمانداز سنجشهای راستی و آوندشگاری (استدلال)
بهسزا گسترده ست همین خردورزی یونانی ست که به همچنین دشواری راستی را از دیدگاه
راستگویی به آوند یک کنش آشکار ساخته ست. و چنین پرسشهایی را درمیان نهاده ست که: چه کسی می تواند راست بگوید؟ چه بروندهای منشی، رفتاری و آیینی
به کسی پروا میدهد که خویشتن را به آوند راست گو بنمایاند و به این آوند
نیز پذیرفته شود؟ در چه بارههائی این مهین است که راستگویی شود
(در بارهی جهان ؟ دربارهی گیتی؟ دربارهی شهر ؟ دربارهی رفتار؟ در
بارهی انسان؟) پیآمدهای راستگویی چیست؟ چه نیکوییهایی را برای شهر، برای فرمانداران شهر و برای شهروندان و دیگر ازین سان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">میتوان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">چشم بهراه بود؟ و به انجام چه وابستهگیهائی میان کنش راستگویی و بهکارگیری زور هستن دارد و آیا این کنشها باید به همگی ناوابسته باشند و از هم جدا نگاه داشته شوند . آیا آنها جدائیپذیرند و یاکه به یکدگر نیاز دارند؟ </span></blockquote><p><span style="font-size: large;">همانگونه که گفتیم، این گوال در بارهی «آزادیسخن» از مهینائی ویژهئی برخوردارست. در شماری از دانشگاههای آمریکا دانشجویان از سخنرانی راستگرایان تندرو در دانشگاه جلوگیری میکنند و بسیاری از رسانههای دستراستی این جلوگیری را به آوند شکستن بند آزادی سخن در قانون اساسی آمریکا میگیرند. و البته دانشگاه برکلی که فوکو این آموزش را در آنجابه جای آورد یکی از کانونهای چالش دربارهی آزادی سخن بوده است.</span></p>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><b>گ: </b>باهوده است که بگوئیم که در مردمسالاری آتن در یونان باستان دو اندیشار در بارهی آزادی سخن هستن داشت. یکی همین اندیشار پرهیسیا <span style="text-align: left;">παρρησία</span> بود، که شهروند یا شهروندانی زورمند به شهروندی کمزور پروا میدادند که به آزادی در برابر او یا ایشان سخن بگوید و این همان نمونهئی ست که در داستان دیوجنوس و اسکندر میبینیم. و نمونهی دیگر آن پیگرد سوکرتایس در دادگاه آتن بود که به کیفر اعدام او فرجام یافت. ریخت دوم ایزِگوریا <span style="text-align: left;">ἰσηγορία</span> بود که هر شهروند چه توانا و چه نوا (مگر زنها و بردهها) به برابر سزا داشت که در همآیش «اَگورا» <span style="text-align: left;">ἀγορά سخن بگوید وچنین بود که پیش از همآیش در فراخوانگاه یا</span> «اِکلیسیا» ἐκκλησία جارچیئی میپرسید چه کسی سخنی دارد که بگوید؟ و هر آنکس که سخنی داشت بر فراز سخنتخت یا «بِما» میشد وسخن میگفت. اگرچه در کنش همییش شماری اندک میخواستند سخن بگویند و تنها سخنوران و ریشسپیدان که در ردههای جلو مینشستند به سخنوری میپرداختند . هرچند بذهکاریهائی مانند دادوستد در روسپیگری و رشوهخواری سزاواری سخنگوئی را از بذهکار میگرفت.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><b>ف: </b>بیگمان فوکو از نقش کلیدی زورمندی در فراخوانگاه یا اکلیسیای آتن آگاه بود. وپرسشهائی که او در این آموزگاریها در میان میگذارد، نشان از این دارد که او از دانشجویان میخواهد که دراینباره بیاندیشند و کاوش کنند. شاید انگیزهی پلاتون نیز از نوشتن پیگرد سوکراتیس در دادگاه آتن نیز این بود که بپرسد چرا آزادی سخن و ایزگوریا درآتن به کیفر مرگ او انجامید؟</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><b><span style="color: #0033cc;">خردهگیریهای دریدا از فوکو</span></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>گ : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پیش
از آنکه به این گفتگو پایان دهیم به باهوده است که به یکی دو نکته پایانی بپردازیم. نخست
اینکه شاید که سخنی کوتاه بتوانید بگوئید دربارهی خردهگیری دریدا به
فوکو دربارهی اینکه باور فوکو، نادرست است که دکارت دیوانهگان را در برابر فرزانگان در ردهئی پائینتر نهاده و آنهارا خوار داشته است. چون خردهگیری دریدا و پاسخ فوکو که برای چندی درمیانهشان ناخرسندی بهپاکرد میتواند تا اندازهئی بر روش پژوهش آنها پرتو بیافکند و روشنگر باشد. و پیش از آن که به آن بپردازید میخواهم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> که تا از یادم نرفته
است به خردهگیری ادوارد سعید از فوکو و دریدا چند نکته را بگویم . چنین
پدیدارست که سعید تا اندازهئی به خردورزی فوکو بیشتر از دریدا باورداد؛ زیرا سعید مینویسد: </span><br />
</span><blockquote><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> Derrida and Foucault are opposed to each other on a number of grounds, and perhaps the one specially singled out in Foucault’s attack on Derrida – that Derrida is concerned only with “reading” a text and that a text is nothing more than the “traces” found there by the reader – would be the appropriate one to begin with here. According to Foucault, if the text is important for Derrida because its real situation is literally an abysmally textual element, l’ecriture en abime with which (Derrida says in “La double séance”) criticism so far has been unable really to deal, then for Foucault the text is important because it inhabits an element of power (pouvoir) with a decisive claim on actuality, even though that power is invisible or implied. Derrida’s criticism therefore moves us into the text, Foucault’s in and out of it.</span></p></blockquote></blockquote><blockquote class="tr_bq"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">دریدا و فوکو در زمینههائی گوناگون با یکدگر در رویاروئیاند و شاید یکی از آن بارهها که درخور آن ست که در اینجا به آن پرداخته شود خردهگیری فوکو به دریداست که به ویژه از سوی او پررنگ شدهاست و آن اینست که دریدا تنها گرفتار «خواندن» یک متن ست و متن هیچنیست مگر «ردپاهائی» که خواننده درآن پیدا میکند. از دید فوکو اگر متن از این رو برای دریدا مهین است که رویداد راستین درنوشته به راستی بخش چرت وپرت آن است، نوشتاری "در میان دو آینه" (به گفتهی دریدا در نوشتهاش زیر آوند «دو پهلو») که خردهگیری تاکنون نتوانسته ببیند که چگونه باید به آن واکنش نشان بدهد، و حال آنکه متن برای فوکو از اینرو مهین است که در نیروی زور، با داوشی کنشکرد، خانه کرده است، اگرچه زور در آن پنهان است و یا از آن نمادی هست. بر این پایه، خردهگیری دریدا ما را بهدرون متن میبرد ولی از آن فوکو ما
را به درون میبرد و به برون میآورد.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">سعید کار دریدا را بیش از اندازه بریده شده (آبستراکت )
و بیش از اندازه وابسته به خردورزیهایی میبیند که او میخواهد آنهارا از هم
پیادهسازی deconstruct نماید. سعید بر دریدا خرده میگیرد که پندارهی Differ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">a</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">nce </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> او در همان حال که برای
همیشه ناشناخته میماند بااین همه در خردورزی او نقشی کنشکرد و سازنده دارد. باید در اینجا به یاد بیاوریم که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Differ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">a</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">nce</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> واژهئی ازخوددرآورده بود که دریدا آنرا به جای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Différence </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بهکار میبرد تا نشان دهد که نوشته با سخن تفاوت دارد و زیرا این هر دونوشته هم صدا هستند. اما بگفتهی دریدا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Differ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">a</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">nce</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> اَسانهگی (تفاوت) را به واپس میراند، زیرا خواننده میتواند ناهمانندی نوشتاری آن را ببیند. اما برای شنونده این ناهمانندی پنهان میماند. به باور ادوارد سعید </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> دریدا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به نهاد زورگوئی و نیرو در خردورزی غرب به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">کمتر میپردازد و حال آنکه در اندیشار
فوکو پیوستهگیهای نیرو و زور نقش گستردهتری را بازی میکنند با این همه سعید بر فوکو نیز خرده
میگیرد که او با دیدی اَسانهگیر (بیتفاوت) به چگونهگی پیوندهای زور در همتودهگی از چشماندار درگیری</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ها</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> طبقاتی و یا نهادهای دولتی نگاه میکند. و به فرجام آنکه
فوکو به زورگویی اروپا دربرابر کشورهای زیر چیرگیاَش نمیپردازد.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>ف : </b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> همان گونه که گفتید، خردهگیری دریدا از استادش فوکو که پس از نه سال فوکو به آن پاسخ داد تا اندازهئی آموزنده است زیرا به شیوهی بررسی نوشتهها از نگاه آن دو روشنی میبخشد. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">خردهگیری</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> دریدا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">برای گاههئی دراز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به
برهم خوردن دوستی این دو انجامید، هرچند بهفرجام فوکو در دادگاهی به یاری
دریدا آمد تا به سود او در روند پیگردش برای همراه داشتن ماری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">جوانا گواهی دهد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دریدا در "بازتابهایش" دربارهی<b> دیوانهگی و شهروندی</b> خردهگیری خود از خردورزی فوکو را با شیوهئی شاعرانه آغاز میکند و از دشواری کندوکاو برای یافتن سرچشمهئی برای
گشودن یک گوال سخن میگوید و به ویژه از اینکه چگونه خردهگیری از کار
استادش فوکو او را ازین خردهگیری به هراس میافکند. و این نه هراسی است
از استاد پیشین که بل " از استادی در دروناَش و در برابرش،" استادی که
استادیاَش را در رویاروئی با یک شاگرد از درون او فرمان میدهد. دریدا به زیرکی از اندیشار زورگوئی فوکو بهرهمیگیرد وچنان مینمایاندکه این خودآگاهی
ناخشنود او در این وابستهگی شاگرد و استاد به از پاافتادهگی او میانجامد اما اگر او به کنش بپردازد و سخن بگوید استاد دیگر او را به سرزنش
نخواهد گرفت. سپس دریدا میگوید راهروی او نه راستایی راستین است و نه
راستایی نادرست که بل او "به راستی بهسوی پرسشهای کلیدی میرود که نکتههای
کانونی این بازتابها هستند." او سپس این داوری فوکو در بارهی دکارت را، به خردهگیری میکشد: که دکارت "سزاواری دیوانهگی را برای دربرگیرشدن در خردورزی انکار میکند."</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دریدا مینویسد " همهی برنامهی پژوهش فوکو میتواند دراین چند برگ رازگونه و به گوشهگوئی باریک و کوتاه شود و آن اینکه خواندن دکارت و "میاندیشم" او که به ما
پیشنهاد شده ست؛ همهگی تاریخ دیوانهگی را، هم به آوندخواست دیوانه و هم به آوند شایدی دیوانهگیض، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در دشواری خود درگیر میکند.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">"</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بایستی
دانست که همان گونه که در پیش دیدهایم، کنشکرد چیزهای ناپذیرفته شده و برونرانده از سوی زورگوئی ونیرو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در هستهی کانونی خردورزی فوکو</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> ست. از اینروی برونراندهگی دیوانهگی از خردورزی بارهی کلیدی پژوهش اوست . و به باور دریدا این آماج گزارهی فوکوست که پرسشی
چند از او را بر میانگیزاند. نخست دریدا میپرسد: آیا فوکو توانسته به چیرگی و
پیروزی رازهای نوشتهی دکارت را آشکار کند و از میانای نهفتهی
آن پرده بردارد؟ این پرسش دریدا به راستی دربرگیر دو پرسش است: یکم آنکه " آیا
ما همهی نشانه را دریافتهایم ، همهی نشانه را در خود نشانه؟ آنچه که
دکارت گفته است آیا به همگیاَش اندیشهشده و دریافت شده ست." </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دوم آنکه دریدا می پرسد
آیا فوکو پیوند میان متن و ساختار تاریخی آنرا نمایان کرده است و آیا
میا</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">نای متن در تاریخگینی آن تا بهآکنده بررسی شده است؟ هرچند دریدا اینکه در
اینجا "ساختار تاریخی" چیست را روشن نمیکند. پرسش دیگر دریدا دربارهی
میاندیشم c</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ogito</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">
دکارت است. به باور فوکو هنگامی که دکارت میپرس آیا این دست از آن من است؟ آیا این کاغذ راست است؟ آیا این آتش که در برابرش نشستهام راست است؟ و در می یابد که از برای کمتوانی و نادرست رسانهگی نودشها (حسها) او میتواند در «هستنداشت» همه این چیزها؛ دست خودش، کاغذی که در دست دارد، آتشی که در برابرش نشسته گمان بورزد . اما تنها چیزی که نمیتواند دربارهی «هستنداشت» آن گمان کند اندیشیدن است زیرا حتی اگر بخواهد به اندیشیدن خود گمانورزد، به آن اندیشیده ست. دکارت سپس به خود میگوید، ولی یک دیوانه هم میتواند به همهچیز گمان کند، پس چه اَسانهگی (تفاوتی) میان من و دیوانه است. او میگوید ناهمانی من و دیوانه در این است که من دارای خردم و دیوانه بی خرداست . زیرا من در رویاهایم مانند یک دیوانه چیزهای شگفتانگیز میبینم و مانند او میتوانم خودرا پادشاه ببینم ویا خورا آدمکی شیشهئی ببینم اما همین که از خواب بیدار میشوم درمییابم که درخواب بودهام، اما دیوانه به دیوانهگی خود پی نمیبرد.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به باور فوکو چنین است که دکارت دیوانه را از فلسفه و خردورزی بیرون میاندازد و از آن پس خردورزان روشنوائی را با دیوانهگان کاری نیست و بیخردیآنان بهانهئی برای گرفتنآزادیاز آنان میشود. وحال آنکه دیوانهئی که میگوید من از شیشهام و به من دست نزن چون میشکنم. بخردانه سخن میگوید. تنها اسانهگی او باما در اینست که نودشهای او به او نودش شیشه بودن را میرسانند .</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دریدا در بارهی آزمودن دیوانهگی دکارت میگوید: آنچنان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">که ، چنین مینماید که فوکو میاندیشد، </span>"میاندیشم" دکارت اتهامانگیز و "به دورانداختهگی دیوانهگی نیست." زیرا "میاندیشم" برای دکارت خود گونهئی دیوانهگی ست چرا که اندیشیدن درگیری در"آزمودنی ست، که در دورترین دستآورد
خود، به هیچ اندازه اندکتر از ماجراجوئی ، بیمناکی ، تاریکی و اندوهناکی تاریخ
دیوانهگی نیست." </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">همانگونه که در گفتگویمان در باره دریدا گفتهایم. به باور او تاریخ فرهنگها خرد همیشه در برگیر دوتائیهائی مانند زشتی و زیبائی، پاکی و گناه، دلیری وترس و دیگر از این دست بودهاست که همواره فرهنگها به یکسوی این دوتائیها برتریدادهاند وسوی دیگر را به کناره راندهاند. به باور دریدا "میاندیشم" دکارت نیز گونهئی دوتائی ست، و دراین باره خویشاوندی رازگونهئی با
دیوانهگی دارد. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به هر روی، دریدا بر آنست که دیوانهگی نمیتواند بارهی یک
بررسی باشد، زیرا که: "بر پایهی وندیدادی (قانون) هگلی، که من به آن بس وفادارم، براندازی در رویاروئی با خِرَد تنها میتواند در درون آن روی دهد،" خردهگیری
بنیانی دریدا در اینست که فوکو از شیوهی «هگلی» او که بررسی تاریخ پندارهی
دیوانهگی ست پیروی نکرده ست . زیرا همانگونه که گفتهایم برای فوکو تاریخ روندی بههم پیوسته نیست و دانالپدیدههائی ازهمگسیخته و بهپیشآمد پدیدمیآیند. اما برای دریدا در تاریخ پیوستهگی هست و رانده شدن دیوانهگی به کناره و در کانون جاگرفتن خرد و فرزانگی در روندی تاریخی پدیدآمده ست. او مینویسد: </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">برای آنکه به همزمان سرآغاز (یا شدایی) رویکردی برای سرآغازِ (یا شدایی) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">تاریخنویسی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در بارهی دیوانهگی را بررسی نمائیم، شاید ناگزیر به آن باشیم که با اندیشیدن در بارهی نخستین شناسائی پدیداری خشونتِ در گاهاد (عصر) کهن آغازکنیم. اگر نیاز بهگفتن داشته باشد، بایدگفت که تاریخ شناخت پیش از سدههای میانه، و پیش از گاهادکهن، پیشتاریخی تاریک و لال نیست. هر گونه گسیختهگی زود گذر، در چرخهی سدههای میانی با نهاد یونانی، </span>اگر که چنین گسیختهگیئی روی داده باشد، این گسیختهگی
و این دگرگونی باید به دیر رخ داده باشند و پیشآمدهایی درجهی دوم در برابر
همیشهگیِ بنیانی میراثِ خرِد فلسفی بودهاند. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>به زبانی ساده تر از زبان پر پیچ و خم دریدا او میگوید: بایسته این بود که فوکو در بارهی تاریخ پیدایش دیوانهگی بررسی میکرد. و بررسی تاریخ نهادهائی مانند تیمارستان یا نوشتههای شکسپیر و سروانتس به ما آگاهیئی در بارهی پیدایش دیوانهگی نمی دهند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">او سپس در بارهی نگرش
فوکو دربارهی چگونهست گوال خردورزی دکارت و "گردآوری تاریخی" فوکو که
در بر گیر " پنداشتها ، نهادها، سنجشهای دادوری، و اندیشارهای دانشی" ست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> درشگفتی خویشتن را آشکار میدارد و مینویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">من نمیدانم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
فوکو تا چهاندازه این را میپذیرد که بروندهای بایسته برای پاسخ به این پرسشها اینست
که نخست بررسی درونی و خودبسائی از درونمایهی خردورزانهی گوال فراهم بشود. تنها
هنگامیکه همگی این درونمایه در میانایش (معنایش) بر من آشکارشد (و این ناشَوَند ست)
آنگاه ست که من در همگی ریخت تاریخی آن به استواری پابرجا شدهام. تنها درآن هنگام ست که دوباره به درونکاوی آن مایهی آزار نخواهد شد. به
این میانا که این بار چنین درونکاوی خود میانای خردورزانهئی درست و بهسزا خواهد داشت
. و در بارهی دکارت به ویژه ، هیچگونه پرسشی در بارهی او، دربارهی
میانای پنهان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">تاریخی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">گوال او ، در بارهی جایگاه او در همگی ساختار تاریخی - نمیتواند پاسخ داده
شود بدون آنکه کندوکاشی درونی و به آکندهگی از آماجهای آشکار او و از میانای
آشکار گوال فلسفی او روی داده باشد"</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">همانگونه
که گفتیم فوکو پس از نه سال به خردهگیریهای دریدا پاسخ داد و آنرا با
پوزشنامهئی برای او فرستاد که مایهی به هم خوردن دوستیشان برای هنگامی دراز شد. پاسخ فوکو
رسا و تا اندازهئی سرزنشآمیز ست . او خواندن دریدا را از دکارت نادرست میانگارد و به درستی خواندن خویش پافشاری میورزد. او نخست به رویاها و پیوندشان با دیوانهگی که بارهی خردهگیری دریدا بود پاسخ میدهد.
فوکو این را می پذیرد که رویاها دارای دو برتری بر دیوانهگی هستند زیرا
کنشهای دیوانگی در خور پدیداریئی پی در پیاند.و می توانند پرچگالتر شوند و در ردهئی کممهینتر آنها نزدیک به همیشه بازرخداد میشوند. بنابرین میتوان در بارهی رویاها اندیشید زیرا آنها بخشی از آزمودهای ماست. فوکو سپس به اّسانهگیهای (تفاوتهای) میان
دیوانهگی و رویا میپردازد . و به این پرخیده میکند که دکارت در نوشتهی خود به زبان لاتین در بارهی دیوانه واژهی بهسرزدهگی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> insanus</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> را به کار میبرد واژهئی که از گونهئی بیماری نشان دارد و هنگامیکه
دکارت میخواهد بهسرزدهگی خویش را آزمون کند بیدرنگ این امکان را به کنار مینهد.
زیرا اگر به بهسرزدهگی خویش را بپذیرد او کالیو (کودن) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">demens</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">
خواهد بود و از دید قانونی شایستهگی داوری نخواهد داشت و بنابراین
آزمایش دیوانهگی ناشَوَند است و از اینرو دیوانهگی دربرون ازخردورزی نهاده میشود. پیداست که این پاسخ فوکو به دریدا دربارهی دکارت بسیار کوبنده است. زیرا به کاربرد این واژههای خوارکننده در بارهی دیوانهگی به روشنی از دید وبرداشت دکارت آگهی میدهند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /><br /></span></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-42807269071471248672014-01-14T14:17:00.031-08:002022-12-20T18:03:04.265-08:00گفتگویی درباره ی آزادیخواهی و شناختِ جان لاک<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div class="date"><span style="font-size: large;">
جمعه 23 مهرماه سال 1389</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjceiXYB6F7gCoHGL4uHvxGkvIpzt_GzyaFbdhcZpyKazJ-K65evG9vqNpXspsc9jcz0jjy0FLBO5NMkHhvaT-aTlPYTN1nptjVTyUNnfpnY8lACklw9EQqKEk8KD2nmGBu3XPfe_klqCs/s1600/a.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjceiXYB6F7gCoHGL4uHvxGkvIpzt_GzyaFbdhcZpyKazJ-K65evG9vqNpXspsc9jcz0jjy0FLBO5NMkHhvaT-aTlPYTN1nptjVTyUNnfpnY8lACklw9EQqKEk8KD2nmGBu3XPfe_klqCs/s1600/a.jpg" width="482" /></span></a></div>
<h2 class="title" dir="rtl" style="text-align: right;">
</h2>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div class="text" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>
</span><br />
</span><div style="text-align: right;">
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;"> </span></span></div>
<div style="text-align: right;">
</div>
<span style="font-size: large;"><span>
</span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">گیتی نوین (گ)</span>: در این بخش از گفتوگوهایمان میخواهیم به خردورزی جان لاک John Locke، در میانهی سده هفدهم، در بارهی آزادی، وبرابری و مردمسالاری بپردازیم و به ويژه، در بارهی هنایش او بر نووایی (مدرنیته) کنکاش نمائیم و سپس به دیدگاههای او در بارهی شناخت ودانش خواهیم پرداخت. </span><br />
<span><br /></span><span><span style="color: blue;">فرید نوین (ف)</span>: گفتوگو در بارهی لاک تا اندازهئی دشوارست؛ زیرا در اندیشارهای او چه بس باورهای مَهین و ارجمند با باورهای نادرست و زشت آمیخته گشته ست و از اینروی میباید بسیار به بانیدن (مراقب) بود که اندیشارهای او را در بسترهای راستینشان به بیزش کشید تا که بتوان در بارهی ارزشهای آنها به درستی</span><span> داوری نمود. </span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای نمون بسیاری از هواداران او اندیشارهای آزادیخواهانهی او، که در کتابهایاَش «پردازهی دوم در بارهی فرمانروائی شهرگار» Second Treatise Concerning Civil Government و «نامههائی در برتابیدن» Epistola de tolerantia، آورده شده </span><span style="font-size: large;">را به آوند گواهههائی از فرزانهگی ودرستاَندیشی هژیروند (اخلاقی) او میگیرند -- اندیشارهایی از این دست که</span><span style="font-size: large;">؛ دولت از دیدی هژیروند (اخلاقی) وادارست که به مردمان هودهآور بااشد </span><span style="font-size: large;">'government is morally obliged to serve people'</span><span style="font-size: large;">، و اینکه او به "بنیان بازرسی و در ترازداری" </span><span style="font-size: large;">the principle of checks and balances</span><span style="font-size: large;"> برای درچارچوب نگاهداشتن نیرو و توان دولت و برپایی فرمانروایی وندیدادبنیان (قانون بنیان) باور داشته است، و یا همچنین اینکه او فرمانفرمایی زورگویانه را تبهکارانه میگیرد و به مردمان این را روا میدارد که در برابر زورگویی سر به شورش بردارند و به پاخیزند. بسیاری از اندیشارهای او بهراستی آنچنان خیزشگر و براندازانه بود که او نام خویش را بر آنها نمینهاد، و برای نمون، این خواستنامهی (وصیت) لاک بود که آشکار نمود که نویسندهی «پردازهی دوم دربارهفرمانروائی شهرگار» او بوده ست.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">از سوئی دیگر، لاک در این پردازهاَش، اندیشههای تاریک و بیزاریآوری را پیشنهاد میکند که از ارزش فرزانهگی او بس میکاهد. برای نمون او به بردهگیکشیدنِ به بندافتادهگان جنگ را روا و باهوده میانگارد، و یا بومیانِ در همتودگیهای شکارگر و گردآور </span><span style="font-size: large;"> hunter-gatherer societies در نگرش وی سزاوار و شایستهی زمینداری نمیباشند</span><span style="font-size: large;">.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ</span>: نباید فراموش کنیم که لاک در انگلیسِ سدهی هفدهم، به هنگامی که جیمز دوم پادشاه خودکامهی انگلیس با مجلس در ستیزه بود میزیست. </span><span style="font-size: large;">جیمز که کاتولیک بود بر سر آن بود که آن مذهب را در انگلیس دین دهناد (رسمی) بسازد. لاک که با رویکردهای پادشاه به رویاروئی بود و در ترپندهائی (توطئههایی) بر دشمنی با او دست داشت در ۱۶۸۳ به هلند بگریخت . </span><span style="font-size: large;">در </span><span style="font-size: large;">۱۶۸۸ </span><span style="font-size: large;"> "انقلاب شکوهمند" </span><span style="font-size: large;">Glorious Revolution انگلیس برپا شد که به سرنگونی جیمز و پادشاهی ویلیام اورنج انجامید.</span><span style="font-size: large;"> لاک در ۱۶۸۹ از دوریکمان (تبعید) به انگلیس بازگشت وبرسرآن شد که به برپایی بروندهای ساختاری بپردازد که به آن باور داشت.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>پرسش مَهین و کلیدی در آن به پاخیزی انگلیس این بود که آیا مردم سزاواری ایستادگی در برابر پادشاه را دارند و اگر که چنین سزا را دارند آن سزا بر چه پایه و چه بنیانی ست؟</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در نگرش لاک ساختوست فرمانروائی بر کشور را هنگامی میتوان سرنگون نمود که یا نهاد وندیدادگذار (قانونگذاری) و یا نهاد کنشگر (اجرائی) در انجامداد گمارش خود ناتوان باشند و شکست خورده باشند. او در «پردازهی دوم» خود نوشته بود که مردمانی که در گاهاد گیتهئیک (عصر طبیعت) میزیستهاند با همتودهگی (جامعه) خود به پیمانی درشده بودند که نیروی زور را بر پایهی دلگرمی از پشتیبانی پیشوایان و رهبران به ساختوست فرمانروائی ارزانی میداشتند اما اگر کارگزاران و پیشوایان به این پشتگرمی ناوفاداری نشان میدادند شهروندان سزاوار بهپاخیزی و سرنگونی ساختوست را داشتند.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span></span><br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: اگرچه از سوئی دیگر، لاک در بازرگاه (کمپانی) پادشاهی آفریقایی the Royal African Company</span><span> و بازرگاه سوداگران باهاما </span><span>the Bahama Adventurers company که هردو در دادوستد بردهداری دست داشتند</span><span> سرمایهگذاری نموده بود</span><span> . او همچنین با آمریکا، با اینکه به آن کشور پا نگذاشته بود و در آن هنگام از دستنشاندههای انگلیس بود، پیوندهایی بازرگانی داشت.</span><br />
<span><br /></span><span>چنین بود که هنگامیکه در بارهی بردهداری و یا اینکه در چه چهگونهگی میتوان زمینهای ناپرورده را دارا شد، لاک بهراستی در بارهی زمینهای سرخپوستان آمریکا و چگونهگیهای بازارهای بردهداری سیاهان آفریقا مینوشت. و از این روی پشتیبانیهای او از آزادی و سزاواری دارائی (حقوق مالکیت) که با باورهای او به آوند یک بردهدار (هرچند از راه دور)، در بارهی بردهداری و بهچنگ آوردن زمینهای بومیان آمریکا، در ناهماهنگی و ناسازگاری بود از ارج اندیشارهای او میکاست. و البته همانگونه که خواهیم دید این گونه سستی و ناسازگاری در کار بسیاری از روشنوایان اروپایی از کانت و هیوم و میل تا ولتر و مونتسکیو نیز دیده میشود. </span><br />
<span><br /></span>
<span>حتی هنگامیکه لاک در «<i>نامههایی در باره برتابیدن»</i> از برتابیدن باورهای دیگران سخن میگوید، درنگاه او تنها باورهای پروتستانهایی شایستهی برتابیدن میباشند که از باورهای کلیسای انگلیس Church of England پیروی نمیکردند. و یا به سخنی دیگر او باورهای کاتولیکها و نابهخداباوران را درخور برتابیدن نمیدید. </span><br /><span><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>بههرروی، این ناسازگاریها در اندیشارهای لاک را حتی برخی از اندیشمندان همزمان او هم بهخرده گرفته بودند. برای نمون ساموئل جانسون مینوشت: "چگونه است که بلندترین عربدهها برای آزادی از دهان سواریگیران از سیاهپوستان ست؟"</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>: در بارهی در گیری جان لاک با نووایی در پایان سدهی هفدهم باید به کوتاه سخن بگوییم که او از نخستین اندیشمندان آزمودنگرای انگلیس ست. و شاید این به برای از پژوهشهای
پزشکی او ست که وی به ارزشداشتِ آزمودن و آزمایش بسیار پافشاری نموده ست. او از همان نخستین برگهای کتاب بسیار ارجمندش بنام "نوشتاری در بارهی مرزهای
دریافتن انسان" <i>An Essay Concerning Human
Understanding</i> مینویسد : </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">چون گنجایش دریافتنمان را بهخوبی آزمون کردیم و پیدا نمودیم که گستردهگی دانش ما تا بهکجاست و کرانههای چشماندازمان
را یافتیم که مرزهای آگاهیمان را نشان میدهند، که کدامین بخش ازدریافتهایمان در تاریکی میمانند و کدامین بر ما آشکارند و بهدیگر سخن چهها را میتوانیم دریابیم و چهها از توان دریافتن ما بیرونند، آنگاه پژوهشگران خوشنود خواهند شد ازاینکه از آن سردرگمیِ همیشه آشناشان در بارهی بخشهای تاریک پرهیز نمایند تا اندیشه و خرد خویشتن را با بهرهوری بیشتر در بارهی آن
بخشها به کار گیریم که توان دریافتنشان را داریم.</span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ف: اگرچه در برنامهی این گفتگو شما جائی برای گفتوگو در بارهی خردورزی دکارت نگذاشتهاید، به گمان من در اینجا ناگزیریم که در بارهی شیوهی شناخت او که بر واژ با نگرش لاک باور داشت که انسان توانایی دریافت همه چیز را دارد بیشتر گفتوگو کنیم.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">جان لاک و برآورد و سنجهی رویدادها</span><br />
<span style="color: #0033ff;"> </span> </span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گ: چون اندیشارهای دکارت بهناچار در هنگام گفتوگوهایمان در بارهی بسیاری از خردمندان بازگو و بررسی خواهندشد، شاید نیازی نباشد در اینجا در بارهشان به ریزهپردازی سخن بگوئیم. و البته هنگامی که در
بارهخردورزی لایبنیتز و یا نیچه گفتوگو خواهیم نمود، میباید به نکتههای مهین در بارهی شیوهی خردورزی دکارت بپردازیم. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به هر روی، در راستای بررسی شناخت لاک، در اینجا با هوده ست که به شناسهئی از او در بارهی اندیشار (ایده) یا پنداره پرخیده کنیم که شناسهئی بسیار هوشمندانه است او میگوید "پندارهها بارهگیهای دریافتمان هستند" و یا</span><span> بهزبانی شاید سادهتر "پندارهها بارههای اندیشههای ما میباشند".</span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;">پس هنگامی که در بارهی چیزی میاندیشیم آنچه که به انجام اندیشار یا پندارهئی در یک نگرش میشود همان در چهبارهگی ست. لاک آزمودنهای انسان را به دو گروه بخش
میکند آزمودنهایی که به نیروی نودش (احساس) آزموده میشوند. </span><span style="font-size: large;">یا به زبان سادهتر آزمودهائی که بهیاری نیروهائی مانند دیدن و شنیدن و بسودن و چشیدن و دیگر احساسها به دریافتنی انجام مییابند.</span><span style="font-size: large;"> و دو دیگر آزمودنهایی هستند که از باخوداندیشیدن reflection به نیروی خردورزی در بارهی آن نودشها به دست میآیند.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ف: این آزمودنهای ازگونهی دوم بازتابهای اندیشهی ما هستند یا به سخنی دیگر آنچه که درمییابیم هنگامیکه در بارهی آن آزمودنهای نودشی میاندیشیم.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گ: درست است. در اینجا من پندارش را بجای اندیشه به کار میبرم زیرا لاک از گونهئی بازتابیدن یا باخوداندیشیدن سخن میگوید که بهسان کارکرد درونی نیروی هشیاری ست که به خودی خود در بارهی آن آزمودنهای نودشی به پندارههایی دست مییابد. در
حالیکه هنگامیکه ما میاندیشیم؛ به اندیشیدن خود آگاهی داریم. ولی پندارش بدون آگاهی ما به دریافتمان میانجامد. برای نمون هنگامیکه میپنداریم حسن آقا مرد خوبی ست، چون چهره و رفتاری مهربان دارد. این خوبی حسن آقا را بدون اندیشیدن بهآن پنداشتهایم. اما اگر در بارهی
حسن آقا بیاندیشیم و برای نمون آزمودهئی را بهیاد بیآوریم که نشان میداد
او آدمی فریبکار بودهست. به این اندیشار دست مییابیم که او آدم خوبی نیست.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ف:
بله پنداریدن شاید برگردان خوبی باشد برای <span> </span><span>Reflection</span> . لاک بر این باور ست
که همه ی آنچه که در هشیاری و آگاهی ما ست از آزمودن ما سرچشمه گرفته است.
آزمودنها انگارههائی ساده را در پندار ما اندوخته میکنند و پندارش از
این انگارههای ساده انگاشتهای پیچیدهتر را میسازد. آگاهی ما بدون آزمودنهایمان پردهئی تهی <span><i>tabula rasa</i> </span> است و این آزمودنهایمان هستند که این پرده را با انگارهها و پنداشتها و آگاهیها رنگ و ریخت میدهند. </span><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گ:
اما آنچه که برای من دلکشر است برداشت نووا و هوشمندانهی لاک در بارهی کاربرد زبانست.
شما به آوند یک آمار شناس باید اهمیت این نکته را از دید دانش امروزین
روشنی دهید. اما برای من اینکه به باور لاک واژهها جانشینهای انگارهها
هستند بسیار اندیشه برانگیز و با ارزش ست.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ف: بله این همان
دشواری خردورزی است که در باره ی آن در پیشتر هم سخن گفتهایم. ما دنیای برون از
خود را به یاری نودشهای (احساسهای) خود آزمود (تجربه) میکنیم و بنا بر این، چگونگی نمایانی این جهان در انگار و پندار ما به درستی و توانایی ابزارهای نودشی ما ، مانند
چشم و گوش و دیگرهها بستگی دارد. برای نمون چشم گاو نمیتواند رنگها را به
آشکاری چشم انسان ببیند؛ زیرا یاختههای قیفی و چماقی rod and cone cells
در شبکه پشت چشم retina انسان و گاو باهم پخشایی اَسانه (متفاوت) دارند .</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>: پس جهانی که گاو در برابر خود میبیند جهانی بیرنگ یا جهانی سیاه و سپید ست حتی برخی از
کسان کوررنگ هستند. و جهان آنان نیز سیاه و سپید است و یا رنگهایی که می بینند با رنگهائی که دیگران میبینند ناهمانند هستند. به
گفتهی لاک ما تنها ویدایشی نودشی (تفسیری احساسی) از جهان هستی در هشیاری وآگاهی خویش داریم و
این ویدایش را به یاری واژه ها به زبان میآوریم.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: درست ست و این نشان میهد که هر انگارهئی که ما از پدیدههائی مانند یک سیب در پندار خویش
داریم نمیتواند یک انگار راستین ، یا به زبان کانت Ding an sich یا «خود در خود» سیب باشد. برای نمون اگر شما نزدیکبین باشید
و چیزی به مانندسیب را در برابر خویش ببینید نمیتوانید سرآسوده باشید که
آن چیز یک سیب است، و میباید آنرا ببوئید و ببسائید، وبچشید تا باور کنید که آن چیز یک سیب است . </span><br />
<span><br /></span>
<span>گاه میشود که میان یک "سیب" بی بو و یک "بِه" بیبو نتوان اَسانهگی(تفاوت) یافت. اگرچه این گونه درست درنیافتن به شایدال یا احتمال برای همه کس روی میدهد، زیرا که ما به برهسته (به دقت) نمیدانیم یک گوش یا یک چشم خوب تا چه اندازه باید نیرومند باشد تا جهان بیرون
را بهدرستی و به همانسان که هست دریابد. همانگونه که گفتیم یک چشم میتواند مانند یک دوربین
حتی اخترهای آسمانی را در کهکشانها هم ببیند و اینکه چشم ما این نیرو را
ندارد از برای آنست که ما برای زیستن و ماندهگاری در پیرامون زیست و برای پیدا کردن
خوراک در این پهنه تنها نیاز به این اندازه نیروی دید داریم . ولی یک باز
یا شاهین نیاز به نیروی دیدی دارد که در هنگام پرواز در اوجها بتواند خرگوش کوچکی را در درهها شناسایی کند. از این روی جهانی که یک شاهین در
برابر خود میبیند نمایانی دیگری از جهان ما دارد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>برای نمون نگارهی زیرین نگارهی یک
پشهی آبی<span> </span><span>water flea ‘<i>Crown Thorns</i>‘</span> است که حشرهشناسی بنام یان میچل <span><i>Jan Michel</i>s</span>
در دانشگاه کریستان آلبرخت در شهر کایل آلمان با میکروسکپ از آن عکس گرفته است. آشکارست که اگر چشم ما توانایی دیدنی به اندازهی نیروی یک میکروسکپ راداشت آنگاه پشه آبی را به
این پدیداری میدید. اما این نگاره در دید کنونی ما از جهان غریب مینماید. </span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: large; margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img height="307" src="http://chemoton.files.wordpress.com/2009/12/jan-michels-water-flea-crown-thorns1.jpg?w=461&h=461" width="307" /></span></div>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
<span><span style="color: blue;">گ</span>: و از این روست که به دریافت شما لاک برداشتی آماری از جهان برون دارد؟</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: به برهسته چنین است. در همهی دانشهای نووا همینکه ما با آزمودنهای بسیار به برآیندهایی
همسان رسیدیم؛ آنگاه داوش (ادعا) میکنیم که آن انگاره را دریافتهایم و آن را میشناسیم. البته در دانش نووا ما هیچگاه نمیتوانیم بگوییم چیزی را "میدانیم". تنها داوش درستی که میتوانیم داشته باشیم آنست که بگوییم: "هنوز نتوانستهایم این شناخت یا دریافتن را رد
کنیم".</span><br />
<span><br /></span>
<span> برای نمون باور به اینکه "گودالهای سیاه آسمانی Black Holes هستن دارند" باوری شایدال (احتمالی) ست با شایدالی شاید زیاد، با گواهههائی که در دسترس میباشند. براینمون کارل شوایتزچایلد Karl Schwarzschild این گواهه را از پیوندهای ریاضی در نگرش همهور وابستهگی اینشتن Theory of general relativity نشان داد . و راجرپنرز Roger Penrose و استفن هاوکینگ Stephen Hawking نشان دادند که هرآنچه که به یک گودال سیاه فروریزش کند به یکتایهگی Singularity میانجامد که همهی وندیدادهای فیزیک درآن شکسته و سرنگون میشوند. اگرچه این گواهه بر پایهی نگرش و الگوسازی بود. ولی در چندی پساتر سابرامانیان چندراسخر Subramanian Chandrasekhar نشان داد که هنگامیکه ستارهگانی که چند برابر خورشید هستند در خود فرومیریزند نیروئیفراوان پدیدمیآورند که ازآن پرتو گاما تابیده میشود و نشانهای اینگونه رگبارپرتوهای نیرو را از زادهشدن اختران با تلسکوپهای زمینی میتوان دید. و یا هنگامیکه دو گودالآسمانی به هم میرسند گونهئی موجهای کششی Gravitational Waves پدید میآورند که میتوان با دستگاههای گیرندهی زمینی هنایش لرزهمانند این موجها را بر روشنائی اختران که از کنار آن ها میگذرند دریافت نمود. و شماری دیگر از این گونه گواههها، که همه برپایهی این گونه خردورزی میباشند که اگر نگرش x درست باشد ما میباید پدیده y راببینیم و چون این پدیده را می بینیم پس نگرش x درست است. اینگونه خردورزی از آغاز پدیداری دانشهای آزمودی با ما بوده اند؛ در باور فیزیکی ارستوتلیس</span><span> (ارسطو) جایگاه گیتهئیک (مکان طبیعی) سنگینیها Solids در کانون زمین
است و جایگاه گیتهئیک آتش در آسمان ست. پس از این روی، هرگاه که درستی این
پیشگزارهی </span><span class="ital-inline"><span id="hotword"><span id="hotword" name="hotword" style="cursor: default;">hypothesis </span></span></span><span> ارستوتلیس </span><span class="ital-inline"><span id="hotword"><span id="hotword" name="hotword" style="cursor: default;">را </span></span></span><span>آزمایش
میکنیم، باید بینیم که آتشی که افروخته میشود شرارههایش بهسوی آسمان سر میکشند و هر گاه که سنگی را به هوا پرتاب میکنیم باید به زمین بیافتد. و به راستی میبینیم که چنین است.</span><br />
<span><br /></span>
<span>تا
زمانهائی دراز پس از ارستوتلیس هر پژوهشگر دیگر نیز که این پیشگزاره
او را میآزمود چنین درمییافت که این پیشگزارهئی درست است . اما
هیچکس نمیتوانست داوش کند که "اینک میدانیم که جایگاه گیتهئیک سنگینیها در کانوم زمین است"، و همانگونه که گفتیم، تنها میتوانستیم به سرآسودهگی بگوئیم که "هیچ
کدام از آزمودههای ما نتوانسته ست این پیشگزاره را رد کند" . تا اینکه فیزیک نیوتون پدیدآمد و نشان داد که پیشگزاره ی ارستوتلیس در ماورای کُرهی زمین نادرست است . زیرا برای نمون اختر خورشید و دیگر اختران، که سنگینیهای بسیار بزرگ میباشند، به جایگاه گیتهئیک خود که کانون زمین ست نمیافتند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>پیشگزارهی نیوتون بر پایهی سه وندیداد جنبش پرداخته شده بود . وندیداد نخست وندیداد شتاب
Inertia بود که میگفت هر چیز در پیشروی برای همیشه به همان سو و به
همان تندی پیشمیرود که پیش میرفت و چیزی که در جنبش ست هرگز باز نمیایستد اگر که از پیشرویاش چیزی جلوگیری نکند. و دو دیگر اینکه، هر چیز ایستاده
برای همیشه ایستا خواهد ماند. وندیداد دوم میگفت که هنگامی که نیرویی به یک
انبوهه Mass اندر میشود شتابی پدید میآورد و هرچه انبوهه بزرگتر باشد
نیروی بیشتری به نیاز خواهد بود تا آن شتاب را پدید آورد. و سومین وندیداد آن
بود که برای هر کنش نیرو واکنشی پدیدار میشود به همان اندازه اما در سویی
وارون. </span><br />
<span><br /></span>
<span>این وندیدادها به همراه وندیداد کشش نیوتون میتوانست جنبش و رهگذار
ستارگان را به برهستهئی (دقتی) بسیار پیشبینی کند. اما فیزیک نیوتون هم مانند فیزیک
ارستوتلیس فیزیکی جایگاهی local بود . یعنی فیزیک ارستوتلیس تنها در جایگاه کره زمین کار میکرد و فیزیک نیوتون در جایگاه کیهانی اختران بزرگ آسمانی. براین بنیان، هیچکس نمیتوانست بگوید که "اینک «می دانیم » که "اختران آسمانی
بر پایهی وندیدادهای نیوتون رفتار میکنند. " و درست این بود که با دلاستواری گفته شود که "ما هنوز نتوانستهایم که پیشگزارهی نیوتون را رد کنیم". </span><br />
<span><br /></span>
<span>و اگر سخن را کوتاه
کنیم فیزیک وابستهگی</span><span> Relativity </span><span> اینشتاین نشان داد که فیزیک نیوتون در جهان ذرههای بسیار خرد و یا در تندرویهای بسیار زیاد نزدیک به تندروی روشنی به کار نمیآید او با کاربرد «هندسهی سپهرهای کمانی» </span>Riemann's Curved Space Geometry <span>نشانداد که نیروی کشائی(جاذبه) از خمیدگی کمانی جایوگاه </span><span>spacetime</span><span> پدید میآید . </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span><br /></span>
<span>در
هندسهی رایمن راستاهایی که به دیده راست می آیند دارای ویژگی اندرین </span><span>Intrinsic</span><span> خمیدهگی هستند. فیزیک انیشتن برخی از دشواریهای فیزیک
نیوتون را چاره کرد. برای نمون در ارزیابی مدار تخممرغی کره مرکوری فیزیک
نیوتون به میزان 40 ثانیه در هرسده به نادرست میشود. این نادرستی، اگر چه
ناچیز ست ، اما به هر روی از یک نادرستی نگرش آگاهی میدهد که در فیزیک انیشتن درست
میشود و به همینگونه فیزیک اینشتاین نشان میدهد که پرتو روشنائی ستارگان دور
دست در نزدیکی خورشید خمیدهگی مییابند زیرا سنگینی بزرگی مانند خورشید به جایوگاه پهن شده در پیرامون خود گودیی میدهد که پرتو ستارهئی دوردست در گذار خود از آن گودی خمیده میشود. با این همه فیزیک اینشتاین هم نمیتواند جهان ذرههای بسیار کوچک را روشنی دهد و حال آنکه اینک این کوانتم فیزیک ست که میتواند بسیاری از دشواریهای فیزیک اینشتاین را چاره کند.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>: و تمام
این گفتار دراز برای رسیدن به این برآیندست که دریافتی که ما در باره ی جهان داریم و یا به آنسان که کیهان و گیته را درمییابیم همیشه دانشی زودگذر و ناماندهگارست و ماندهگاری آن تنها تا
پیدا کردن دریافتنی بهتر به درازا میکشد، و هرگز هیچ ویدایش (تفسیر) و نگرشی (تئوری) همهی راستی جهان
را به آکنده نمایان و پدیدار نمیتواند کرد.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: و به
گفتهی جان لاک این واژههای زبان هستند که دریافت ما را ازجهان بیرون به برآوردی نمایان می کنند. این برآورد و ارزیابی به اندازهئی از شایدال یا احتمال بستهگی
دارد. شاید اینکه آیا امروز آفتابی خواهدبود را میتوان با آگاهیهائی از این مانند که آیا ابرهائی سیاه در آسمان پیرامون دیده شدهاند و آیا سوگیری بادها
آن ابرها را بهسوی ما خواهند راند و دیگرهها برآورد میشود. </span><br />
<span><br /></span><span>هرچند باهوده ست که بدانیم که لاک
با نیوتون آشنا بود. به راستی این لاک بود که نیوتون را وادار نمود تا
نوشتهئی در رویاروئی و چالش با باور سهگانگی خدا در مسیحیت بنویسد و از
اندیشار یکتایی خداوند که گزارهی آریوس و پیروان او بود هواداری کند. نوشتههای نیوتون نشان میدهد که او به گونهئی از خردورزی و دانش شایدالها (احتمالات) و برآیندگیری آماری از پدیدهها به ویژه برای ریختدهی درست به اینکه یک آزمود دانش چگونه باید پرداخته و انجام پذیرد آگاه بوده است . و لاک نیز به این گونه شایدالها و احتمالات پرخیدههایی آشکار دارد.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>:
پس به زبانی سادهتر میخواهیم بگوییم که چون ما جهان بیرون را به یاری
انودشهایمان دریافت میکنیم و چون این گیرندههای نودش ما نارسا و کمتوان هستند
پس دریافتن ما ار چهگونهست جهان بیرون تنها انگارهئی برآوردی است و ما با دانش آماری و اندازهگیری شایدها میتوانیم سنجشی از این برآورد را داشته باشیم.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>:
بله این به برهستهگی (دقیقا) روش پژوهش در دانش امروز ست . برای نمون، اگر به صد نفر که
بیماری ویژهئی دارند دارویی را به بدنشان سوزن کنیم و اگر ۹۵ نفر از از آن
بیماران با سوزن آن دارو بهبود یافتند میگوییم به شاید ۹۵ در صد این
دارو مایهی بهبودی این بیماری بوده ست. </span><br />
<span><br /></span><span>هرچند، در این باره میباید نکاتی را
در بارهی ریختپرداختِ درست این آزمودن آماری در دید داشت؛ برای نمون، می باید کوشش نمود که این صد نفر نمایندهی همهی مردمان در همتودهگی باشند. برای نمون از کودک و نوجوان تا مردمان پابهسن نهاده و کهنسال در این سانه ampele صدتنه باشند. همچنین از همهی نژادها و همهی گروههای مالی از بینوا تا دارا درآن نمایندهگی داشته باشند. زیرا اگر همهی کسان از یک نژاد و یا از یک گروه مالی و درجهی آموزشی یکسان باشند هنایش آن دارو میتواند در پیوند با آن چگونهگی باشد . برای نمون اگر همهی گروه از مردمان دارا و نوامند باشند شاید از برای خوراک وو دسترسی به آب آشامیدنی سالم آن بیماری خود به خود پس از زمانی کوتاه از میان برود و از این رو، بهبودی بیماران از برای هنایش آن دارو نباشد. </span><br />
<span><br /></span><span> نکتهی دیگری را که باید در پرداختن این آزمود در دید داشت اینست که در درازای آزمایش همهی دگرگونپذیرهای دیگر variables را باید ثابت نگاهداشت .برای نمون به ناگهان نمی باید این گروه خوراکش را دگرگون کند و برای نمون از خوردن نان خودداری کنند. چون اگر چنین کنند بهبود از بیماری میتواند از برای دگرگونی در خوراک باشد و نه از برای آن دارو. در لاتین به این بروندها Ceteris Paribus میگویند یعنی بروند آنکه همه دگرگونپذیرها نادگرگون بمانند. وتنها دگرگونی دادن داروئی باشد که بارهی پژوهش است. همانسان که میبینیم دریافتن ما صددر صد
نیست و درجهی نزدیکی برآورد ما در این نمونه ۹۵ در صد است. وما نمیدانیم
چرا ۵ در صد از بیماران درمان نشدند و بهبود نیافتند. همهی دانستنیهای ما از همهی پدیدهها دانستنیهایی برآوردی هستند. حتی اینکه آیا فردا خورشید سر خواهد اگرچه شایدالی بسیار بالا مانند ۹۹.۹۹۹۹۹۹درصد و یا حتی بیشتر از آن را دارند ، ولی با
این همه صد در صد نیستند.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گ: پس میتوانیم بگوئیم. سیبی که در برابر ماست به باور خردورزان تنها برآورد ماست از سیب راستین یا سیب یگانتایهال (یونیورسال) که سیب آماجال (ایدهال) است . سیبی که تنها در خرد همگانی ما هستی دارد. و به همچنین واژهی «درخت سیب» برآورد هشیاری و آگاهی همهگی همتودهگی ما از آزمودههای درخت و سیب است. و به یاری این آزمودنهاست
که در مییابیم که درخت سیب در بهار شکوفه میزند و در تابستان میوه میدهد. اما این دانش ما دانشی سراپا درست نیست، هر چند اندازهی شایدال (احتمال) آن بسیار بالاست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>و چنین است که لاک مینویسد: " خداوند بخش بزرگی
از دلواپسیهای ما را در روشنایی کمسوی پگاهان نهاده است و این شایدال به گمان من فراخور دانش نیمه درست و کاوشگرانهی ماست زیرا که او
خشنودست که ما را در این جهان نهاده ست که تا با دیدن نادرستبودها و بیراههرویهای خویش در زندگیِ روزمرهمان از آسودهسری زیاده و دلگرمی به دانشِ اندکِ خویش پرهیز نماییم." </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: این اندرز لاک به در دید نگاهداشتن شایدالها (احتمالات) بسیار مهین و ارزشمند ست و در بارهی بازیئی که شایدها و برآوردها در دانش امروز بازی میکنند در گفتوگوهایی که دربارهی خردورزی و دانش خواهیم داشت بیشتر می باید به خرده شکافیئی ژرفتر بپردازیم.</span><br />
</span><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>من چنین نمیپندارم که نیازی به این باشد که بگوئیم در تاریخ خردورزی پرسشهای "شناختن" و "دانستن" دشواریهای سترگ بودهاند و هستند. این که انسان به آوند یک هستیِ هشیار چگونه میتواند جهان برون از خویشتن را دریابد، آن را بشناسد و در بارهاش بداند دشواری پیچیدهئی ست که از یونان باستان اندیشمندان را به اندیشه و کوشش برای یافتن پاسخ واداشته است. </span><br />
<span><br /></span><span>همان گونه که در پیشتر گفتهایم، دشواری در این است که ما دنیای برون را به یاری ابزارهای نودشی خویش، مانند چشم برای دیدن و گوش برای شنیدن و نودهایی برای دریافت سردی و گرمی و چشش چاشنیهایی مانند تلخی و شیرینی شناسایی میکنیم . اما روشن است که این ابزارها ابزارهایی برهسته (دقیق) نیستند. بنابر پیش انگارههای دانش زیستشناختی این نودشها در روند ما بهسوی آکندهگی (تکامل) پدیدار شده و رفتهرفته بهینهتر و کارآتر شدهاند اما تنها تا به آن اندازه که نیاز ما این بهینهشدگی را پروا میداد تا بتوانیم در گیته (طبیعت) ماندهگار بمانیم و در این جهان سخت و ناهموار در ستیزه برای زیستن پایداری کنیم. به سخنی دیگر هیچکدام از نودشهای ما شایان و آکنده نیستند. برای نمون نیروی دید ما تنها تا دوری چندصدگامی را میتوتند بهبیند و توانائی دیدن آنچه که در اختران و کهکشانها روی میدهد را ندارد زیرا برای ماندهگاری وزیستن به این توانائی نیازی نبوده . </span><br />
<span><br /></span><span>و همه میدانیم که چشم ، گوش و چشایی ما در اندازههای کنونی خود نیاز میتوانند نارسا و آسیبدیده باشند. برخی از ما دوربین یا نزدیکبین هستیم یا دچار کوریرنگ میباشیم . اگر که ساختار چشم ما به توانائی دستگاه میکرسکوپهای الکترونیک بود و یا اگر توانائی شنیدن ما با اندازه ی برخی از جانوران بود که از دوردستها میتوانند صداهایی بسیار آهسته را بشنوند، </span></span><span style="font-size: large;"><span>جهانی را که می توانستیم ببینیم، و بشنویم با جهانی که اینک میبینیم و میشنویم از زمین تا آسمان ناهمسان بود.</span><span> پس جهانی را که انگارمیکنیم میشناسیم به راستی تنها نمادی از جهان راستین ست که در پندار خود ساختهایم.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>: این تا اندازهئی یا د آور داستان نابینایان و فیل در مولانا ست.</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>پیل اندر خانهٔ تاریک بود عرضه را آورده بودندش هنود</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">از برای دیدنش مردم بسی اندر آن ظلمت همیشد هر کسی</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>دیدنش با چشم چون ممکن نبود اندر آن تاریکیش کف میبسود</span> </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>پس یکی از نابینایان می گفت فیل مانند ناودانست، یکی می گفت چون بادبیزن و دیگری چون تختی بدست: "همچنین هر یک به جزوی که رسید / فهم آن میکرد هر جا میشنید". از سوی دیگر،</span><span> چون وِیژگی های گیرندههای نودشی هرکس اَسان (متفاوت) از گیرندههای کس دیگرست جهانی را که او میبیند و میشنود و یا میچشد با جهان دیگران اَسان است. و این پرسش پیش میآید که پس جهان راستین کدامین جهانست؟ آیا اینست که من آنرا آزمودهام و یا آنکه شما آزمودهایداَش؟ "راستی" چیست و در کجاست؟</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: از این روست که به گمان پلاتون ( افلاطون) این جهان که ما میبینیم بازتابیست از جهان راستین و لابد همه داستان غار او را شنیدهایم که به انگاشت او هستی همچون غاریست و ما غارنشینانیم و آفتاب سایههای جهان راستین را بر دیوارههای غار میافکند و این سایهها همان دریافتهای نودشی ما هستند. اما اینکه ما چگونه میتوانیم به چگونهست راستین این سایهها پیببریم به گزارهی پلاتون از این برمیآید که ما آماجال (ایده آل) این سایهها را در دلمان یا روانمان داریم. برای نمون آماجال اینکه زیبایی چیست؟ درون پندار و نهادماست و همینکه چیزی زیبا را میبینیم بیدرنگ در میيابیم که این چیز زیباست؛ زیرا ریخت آن همانند همان الگو ودیسهی آماجال ست که در نهاد ماست . </span><br />
<span><br /></span><span>هرچند برای پدیدهها و اندیشارهای هنجارین (نورماتیو) ، مانند "زیبایی"، این گزارهی پلاتون در خوردریافتن ست ولی هنگامیکه در بارهی چیزی "درباش در برابرمان" مانند یک سیب سخن میگوییم دشوارست که بپذیریم که دیسهی آماجال یک سیب از پیش در نهاد یا هشیاری ما بودهست و لاد (موجب) میشود که سیبی را که اینک میبینیم با آن انگار سنجه کنیم و به خود بگوییم: "آها این یک سیب است" .</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ</span>: و در اینجاست که ارستوتلیس (ارسطو) میآید و میگوید که ما "اندیشار " سیب را از آزمودنهای آریئیک یا پذیرفتهشدهمان </span><span>(Positive)</span><span> </span><span> میگیریم و هنگامیکه سیبهای بسیاری را در برابر خود دیدیم به ماتر (Matter) اینکه سیب چیست دست مییابیم و این دریافتن "اندیشار" سیب را در پندار ما میآفریند. و چنین ست که نگرش (تئوری) پلاتون را "آماجالگرایی" (ایده آلیسم) میخوانیم و نگرش ارستوتلیس را "ماترگرایی"(ماتریالسم) . </span><br />
<span><br /></span>
<span> در پردهئی که رافائل از دانشسرای پلاتو (اکادمی افلاطون) کشیده است ما پلاتو را در ریخت استاد پیری میبینیم که با یک دست به آسمان پرخیده میکند که در راستی پرخیدهی او به آماجالهائی ست (ایده آلها) که از آسمان در روان ما نهادهشدهاند. و در کنار او ارستوتلیس شاگردجوان او را میبینیم که با انگشت به زمین پرخیده میکند که نماد باور او به آزمودن است و کندوکاش پدیدههایی که در برابر ما گذارده شدهاند و بدینسان میتوانیم ماترهای راستین چیزها را دریابیم.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: وچنین بود که در دو هزار سال گذشته اندیشار ارستوتلیس اندیشار پذیرفتهشده در دانشهای آزمودنی (علوم تجربی) بوده ست . البته در سدههای میانی (قرون وسطی) هنگامیکه اروپا در زیر پوشهی گمراهی و تیرهگی بازپرسی <i>Inquisition</i> کلیسا پوشاندهشدهبود دانشمندان اسلامی اندیشارهای ارستوتلیس را به زبان عربی برگردانیدند و اندیشمندانی چون سینا و رازی و خوارزمی و بیرونی و دیگران بسیاری از دانشهای نووا مانند پزشکی و جبر . شیمی را پایه نهادند. و به راستی پلی شدند میان دانش یونان و دانش نووای اروپا.</span><br />
<span><br /></span>
<span><span style="color: blue;">گ</span>: اینک میباید به اندیشار کانت بپردازیم که نشان میدهد جهانی که در برابر ماست جهانی ساختهگی در پندار ماست و این داستان میماند برای گفتوگویی دیگر.</span><br />
</span><div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
</div>
</div>
<a href="http://enlightenment.blogsky.com/1389/07/23/post-1/" title="لینک ثابت"><span dir="ltr"></span></a></div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-69966849320515342852014-01-14T14:15:00.008-08:002022-01-14T23:58:13.763-08:00دیوید هیوم مردم سالاری و دشواری باور<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjHkAQCRB7YiQtjjjCjpK42nH-pXZnp21LNUReaQD5jtBK2QNvlnZGsYCLVHnoTeWKluOdMqP6Z5aNEd0wOCUtyl1xHGPp8SHLIVcL-VZClj7TS80zN5NhG5sIRorLJgSHuyRRCcHUVGc/s1600/a2.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjHkAQCRB7YiQtjjjCjpK42nH-pXZnp21LNUReaQD5jtBK2QNvlnZGsYCLVHnoTeWKluOdMqP6Z5aNEd0wOCUtyl1xHGPp8SHLIVcL-VZClj7TS80zN5NhG5sIRorLJgSHuyRRCcHUVGc/s1600/a2.jpg" width="282" /></a></div>
<br />
<div style="text-align: center;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br />
<span style="color: #0033cc; font-size: large;">گیتی نوین (گ):</span><span style="font-size: large;"> در این بخش از گفتگو بهترست ابتدا به نگرش سیاسی دیوید هیوم </span><span style="font-size: large; text-align: left;">David </span><span style="font-size: large; text-align: left;">Hume </span><span style="font-size: large;"> بپردازیم و سپس اندیشارهای خردورزی او را بررسی کنیم. هیوم از روشنوایانی است که به گفتهی کانت با خردورزی خود او را از خوابی گران بیدار نمود. هیوم از هوده گرایان </span><span style="font-size: large; text-align: left;">utilitarian </span><span style="font-size: large;">است و از اعضای حزب محافظه</span><span style="font-size: x-large;">کار Tory انگلیس بوده است. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">او به این باور ست که در جامعههای اروپایی دولتها میباید مردمسالار باشند، زیرا که دولتهای مردمسالار قوانین بهتر و دادگرانهتری را از دولتهای مهینانسالار oligarchic فرآورد مینمایند. اما دولتهای فرمانفرمایانه </span><span style="font-size: large; text-align: left;">authoritarian کشش بیشتری به سوی زورگویی، فساد، و ناشیگری و ناکارایی دارند .</span><br />
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span>
<span style="font-size: large; text-align: left;">اما به باور او پیوند میان مردمسالاری و راهبردهای دادگرانهتر و انسانیتر پیوندی بهبایَست و ضروری نیست و بلکه پیوندیست بهبَروَند </span><span style="font-size: large; text-align: left;">contingent. او دید جان استوارت میل</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> در کتاباَش در بارهی آزادی </span><span style="font-size: large; text-align: left;">On Liberty را میپذیرد که " زورگوییگری </span><span style="font-size: large; text-align: left;">despotism</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> برای جوامع توسن (وحشی) </span><span style="font-size: large; text-align: left;">barbarians</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> درخورترست"</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> و البته همانگونه که در گفتگوهایی پساتر </span><span style="font-size: x-large; text-align: left;">خواهیم دید روشنوایان اروپا از کانت و میل و روسو و ولتر و مونتسکیو و غیره اروپاییان را برتر از نژادهای آسیایی و آفریقایی میدانستند و تنها آنانرا شایستهی ساختوست مردمسالاری میدیدند.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span>
<span style="font-size: large; text-align: left;">هیوم در پانویسی از نوشتهاش زیر آوند کسانی ملی Of National Characters مینویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large; text-align: left;">من ناچار به این گمانم که سیاهپوستان، و به گونهیی همهی نژادهای دیگر انسانی ( که به چهار یا پنج گون دیگرند) به گیتهئیک (طبیعتاً) از نژاد سپید خوارترند. هرگز نه ملتی شهرگارین </span><span style="font-size: large; text-align: left;">civilized</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> از نژادی به رنگی به جز سپید بوده است و نه بزرگی چه در کنش و یا که در اندیشه از میانشان به پاخاسته. نه صنعتی هوشمندانه در میانشان پدیدارشده، و نه هنرهایی ونه دانشهایی را بهبار آوردهاند. از سویی دیگر، ناآراستهترین و توسنترین سپیدپوستان، مانند آلمانهای کهن، و یا تاتارهای امروزین در خود نشانی از برجستگی چه در ارزششان، چه در گونهي حکومتشان، و یا در برخی از ویژگیهای دیگر دارند. </span><span style="font-size: large; text-align: left;">اگر که طبیعت این ویژگیها را در خاستگاه هستهایی این نژادها نمینهاد </span><span style="font-size: large; text-align: left;">چنین یکسانی و دگرگونی همیشگی، در این شمار بسیار از کشورها و روزگارها، رویدادنی نمیگشت . و ناگفته نماند که در مستعمرههای ما، بردگان در تمامی اروپا پخش شدهاند. اما هیچکدام از آنها نتوانستهاند نشانی از هوشمندی را پدیدار کنند؛ ولی در میان نژاد ما هستند مردم دونمایهیی، که بدون برگرفتن آموزش، بر میخیزند و </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">در هر پیشهیی</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> به جایگاههایی بلند برفراز میشوند. اگرچه گفته شدهست که سیاهپوستی در جامائیکا به دانشورزی و خرد دستیافته ولی چنین مینماید که او را برای دستآوردهایی ناچیز ارج مینهند، همانند طوطیئی که میتواند چند واژه را به سخن آورد. </span></blockquote>
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033cc; font-size: large;">فرید نوین (ف):</span><span style="font-size: large;"> بله، این گونه دیدگاههای ابلهانه در نوشتههای بسیاری از اروپائیان خردورزِ روشنوایی دیده میشود. اما هنوز میتوان در اندیشارهای آنان در بارهی دشواریهای انسان (هرچند که آنها تنها سپیدپوستان را انسان درمیشمرند) یافتههای ارزشمندی را شناسایی نمود.</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #0033cc;">گ: </span>بله بهدستکم، هیوم مانند هابز باور نمیکند که ناپیروی از فرمان یک فرمانروای زورگو از دید اخلاقی ناشایست است. اما به</span></span><span style="font-size: large;"> باور او دولت آتن که شاید از مردمسالارانهترین دولتهایی بوده ست که در تاریخباستان پدیدارشدهاند، نیز چندان مردم سالار نبوده است، زیرا که زنان و بردگان و بیگانگان که گروهی نزدیک به نود در صد جمعیت آتن را در بر میگرفتند از حق رأی محروم بودند. و بنابراین گویی میخواهد بگوید که برخی از فرمانرواییهای زورگو میتوانند پذیرفتنی باشند!</span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #0033cc;">ف: </span>به گمان من میباید بگونهیی آشنشور (منطقی) هیوم را بررسی نمائیم و اینگونه باورهای ناپختهی او را از اندیشارهایی که بر بنیانهای استوار خرد پا گرفتهاند جدا نمائیم. نوشتهی هیوم زیر آوند <i>خاستگاه پیمان همگانی</i> Of the Original Contract شاید آغاز خوبی برای بررسی برخی از اندیشارهای ارزشمند او باشند.</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;">به باور او شاید نگرش "پیمان همگانی" روسو و لاک در بارهی پیدایش حکومتهای ابتدایی کهن پذیرفتنی باشند. اما اینکه حکومتهای عصر روزگار هیوم بر پایهی چنین پیمانی پدیدار شده باشند پذیرفتنی نیست؛ چرا که، نخست، تندردهی مردم consent در ماندن به زیر یک حکومت به معنای این نیست که آنان را این گماشت duty</span><span style="font-size: large;"> بودهست که سر بهفرمانِ حکومت باشند. او مینویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">ما در همه جا شهریارانی را میبینیم که براین داوشاَند که زیربهفرمانانشان همچون داراییهای آنها هستند و حق ناوابسته به هرچیز حکومت خود را یا از چیرگی (در جنگ) و یا از جانشینی (از نیاکان) به دست آوردهاند. ما همچنین، در همه جا، زیربهفرمانانی را میبینیم که این حق شهریارانشان را پذیرفتهاند و براین انگارند که آنها به همانگون که دربند گماشتی آذرمگین به پدر و مادر هستند میباید سربهفرمان به یک مهینزاده باشند.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> و دو دیگر، آنکه او باور جان لاک John Locke را، که مردمان با شهریارشان پیمان بسته اند که به سربفرمانی از او تن در دهند، را نیز نمی پذیرد. چرا که "تن در دهی" </span><span style="font-size: large;">consent</span><span style="font-size: large;"> می باید داوخواهانه </span><span style="font-size: large;">voluntary باشد و مردمان بینوا یی که با فرمانروایی شهریاری موافق نباشند توان مالی آن را ندارند که بار بربندند و به دیاری دیگر کوچ کنند. او می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">آیا ما می توانیم به راستی بگوئیم که، کشتگر یا پیشه وری بینوا، که نه زبان و نه آداب کشوری بیگانه را می داند و نیاز به دستمزدی روزانه برای گذران زندگی دارد آزادی گزینش دارد که کشورش را ترک کند؟ و گر که چنین باشد پس می توانیم داوش کنیم که هرآنکس هم که در ناوی به دریا می نوردد نیز آزادانه تن به فرمان ناخدا در داده، حتی اگر که او را به هنگام خواب به أن ناو آورده باشند. و اگر او بیدار شود می تواند در میانه ی دریا از ناو به برون درجهد تا غرق شود. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">اما این خردورزی هیوم در اندیشار "بخودگزینی" free will است که به اندیشمندی او ارج میدهد. هیوم چنانکه خواهیم دید براین باورست که همه ی رویدادهای این جهان در یک "پیش گزیدگی" determinism </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">از پیش تعیین و گزیده شده ند . آنچه که ما به گونه ی "انگیزش" </span><span style="font-size: large;">causation می بینیم در راستی هیچ نیست مگر انگار ما که از دیدن پیاپی اینکه رویدادی پس از رویدادی دیگر رخ میدهد گمان می کنیم رویدادی نخست رویداد پس از آنرا برانگیخته است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در رفتارهای آدمی نیز چنین انگیزش به جز انگار نیست. چون ما به آزمودش و تجربه میدانیم که رفتار دیگران در واکنش به رویدادی مانند میهمان نوازی چیست. پس هنگامیکه از میهمانی دعوت میکنیم می دانیم که واکنش او چه خواهد بود و بنابراین کنش ما واکنش میهمان را "بر نیانگیخته" ست. هیوم اما مانند خیام به این برآیند نمی رسد که پس "غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده ست." که بالعکس او می گوید این پیشگزیدگی به ما آزادی خواستن را ارمغان میکند. چراکه ما به خوبی می دانیم که آزادیم تا آنچه را که می خواهیم بکنیم، و میدانیم که واکنش به کرده ها ی ما چه خواهد بود. و بنابراین، می باید آنچه را که می دانیم درست است انجام دهیم.</span><br />
<br />
<div style="text-align: right;">
<span style="color: #0033cc; font-size: large;">گ:</span><span style="font-size: large;">
در اینجا شاید روا باشد که به فلسفه ی دوید هیوم بپردازیم. هیوم نیز
مانند جان لاک از سوگیران آزمون گرایی ست. به باور او هیچ چیز را مگر به
یاری آزمودن نمی توان دریافت . اما ما هرگز نمی توانیم به دریافت خویش
باور کنیم . این گمانوری skepticism او بسیار با دانش امروز کوانتم فیزیک هماهنگ
است. </span></div>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">همانگونه که در پیش گفته ایم، ما هرگز نمی توانیم هیچ باوری را در باره
ی جهان اثبات کنیم . و تنها می توانیم بگوییم که این باور را نمی توانیم رد
نماییم . برای نمون امروزه گزاره ی "قوی سیاه" بسیار بر سر زبانها افتاده است. این گزاره تمثیل بسیار با هوده یی برای نشان دادن شیوه ی دانش و آزمون پیشگزاره hypothesis در یک نگرش theory است.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">تا
پیش از رفتن اروپائیان به استرالیا، آنها بر این باور بودند که همه ی قوها
سپید رنگند. پس پیش گزاره ی شیوه ی دانش در باره ی رنگ قو این بود که </span><span style="font-size: large;">"همه ی قو ها سپید هستند".</span><span style="font-size: large;"> و دیدن هر قو در هر زمان و در هرکجا مانند به آزمون کشیدن این پیشگزاره بود و هر قوی تازه ای که دیده می شد چون سپید بود این پیشگزاره را تأیید می نمود و بر استواری این باور دانشورانه می افزود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> اما پس از آنکه سپید پوستان در استرالیا </span><span style="font-size: large;">سرنشین شدند برای</span><span style="font-size: large;"> نخستین بار قویی سیاه را دیدند و پدیداری تنها یک قوی سیاه کافی بود که پیشگزاره ی "همه ی قو ها سپید
هستند" را مردود نماید. هیوم پنداشت "انگیزش" causation را در
کتابش جستاری در باره ی دریافت انسانی Enquiry concerning Human
Understanding بررسی نموده، وگر چه آنرا رد نمی کند، بر این باورست که؛ هنگامیکه می
گوییم " </span><span style="font-size: large;">این کرده </span><span style="font-size: large;">چنین گشتنی را انگیزه بود"، ما براستی نمیتوانیم پیوند "گشته شدن" را با "کرده" بگونه ی "انگیزش" اثبات کنیم. چون هیچ پیدا نیست که روزی دیگر در جایی دیگر آن "کرده" به دیگر بار انگیزه ی همان "گشتن" شود. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: center;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0066ff; font-size: large;">ف:</span><span style="font-size: large;">
به باور هیوم اینکه پدیده ای "انگیزه" ی پیدایش پدیده ای دیگر می شود تنها برآمدی از خوی "پندار" ماست، که همانگونه که گفتیم، چون پدیده ای را به پیاپی در پس پدیده ای دیگر می بینیم
این "انگیزش" را برایمان پدیدار می نماید . و ما چنین دریافت می کنیم که آن دو
پدیده با هم پیوندی علت و معلولی دارند. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">مثلا هنگامیکه فکر می کنیم توپی
که به هوا پرتاب شده از این " انگیزش" بوده است که بازیکنی به آن لگد زده
است ، این دریافت ما از این به بار آمده که همیشه دیده ایم که توپ پس از لگد زدن بازیکنی به
هوا جهیده است، اما اینکه این لگد زدن همیشه موجب پرتاب توپ می شود قابل اثبات
نیست. برای مثال هنگامیکه در یک بازی کامپیوتری تصویر توپی به هوا می پرد، ازاین انگیخته نشده است که بازیکنی تصویری به آن لگد زده است بلکه به این خاطرست که
برنامه نویس کامپیوتری چنین کرده ایی را در آن بخش از بازی نوشته ست. و البته
از دید کوانتم فیزیک این دیرباوری هیوم Hume scepticism با اصل نااطمینانی هایزنبرگ Heisenberg uncertainty principle </span><span style="font-size: large;">هماهنگ</span><span style="font-size: large;"> ست. در اثر این گمانوری و دیرباوریست ست که هیوم به آزادی liberty باور دارد. ودر همان حال او به پیش گزیدگی determinism باورمندست . </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">در فلسفه ی شرق این پنداره ها به
اختیار و جبر شناخته می شوند مثلا خیام، با دریافت ذهن ریاضی خود ،
مانند لایب نیتز به این باور رسیده بوده ست که دستگاه معادلات هستی "ریختی از پیش گزیده شده" دارند و از این روست که می گوید: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">بر لوح نشان بودنی ها بوده ست/ پیوسته
قلم زنیک و بد فرسوده ست</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> از روز ازل هر آنچه بایست بداد/ غم خوردن و
کوشیدن ما بی هوده ست </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">اما مولانا تا اندازه ای به " بخودگزینی" در میان این "از پیش گزیدگی" باور داشته، زیرا می گوید: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اختیاری هست ما را در جهان /
حسّ را منکر نتانی شد عیان</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> سنگ را هرگز نگوید کس بیا وز کلوخی کس کجا
جوید وفا .</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> و یا که میگوید: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">حس را حیوان مقرست ای رفیق / لیک ادراک دلیل آمد دقیق</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">
زان که محسوس است ما را اختیار / خوب میاید براو تکلیف کار </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">در عین حال در
باره ی از پیش گزیدگی می گوید: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">ما همه شیریم شیران علم/ حمله مان از باد باشد
دم بدم.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این دشواری میان جبر و اختیار از منطق ارستاتل (ارسطویی) بر میاید. زیرا در این منطق هر پدیده یا A است یا نه A. و قانون
ارسطویی "از میان بردن میان" The law of the exclusion of the middle
که در زبان فلسفه ی سنتی به " اجتماع نقیضین محال ست" ریخت گرفته، این
امکان را نمی دهد که پدیده ای به همزمان هم A باشد و هم نه A. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"> برای نمون اگر فیل از فنجان بزرگترست به همزمان نمی تواند از فنجان کوچکتر هم باشد.
در منطق ها ی نو این دشواری چاره شده است. در منطق بایز Bayes فیل می تواند ۹۹ در صد از فنجان بزرگتر باشد و ۱ در صد از فنجان بزرگتر نباشد. و اگر فرضا کسی در جایی، مانند یک سیرک، فنجانی دید که از فیلی بزرگتر بود با بکارگیری "روندار یادگیری بایز" Bayesian Learning.Process می تواند درجه ی پیش باوری <i>a priori</i> degree of belief خود را در باره این گزاره که "فیل از فنجان بزرگترست"
را به درجه ی پسین باوری <i>a posteriori</i> degree of belief بالاتری ببرد، مثلا درجه ۹۸ در صد </span><span style="font-size: large;">"فیل از فنجان بزرگترست"</span><span style="font-size: large;"> و ۲ در صد </span><span style="font-size: large;">"فیل از فنجان بزرگترنیست"،</span><span style="font-size: large;"> یا ۹۸/۵ در صد و ۱/۵ درصد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">البته این یک راه برا ی چاره
کردن دشواری جبر واختیارست و چاره های دیگر را می توان در کوانتم فیزیک
بررسی نمود. پس قوانین انگیزش نیز می توانند به شیوه ی بایز اندازه گیری شوند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">گ:</span><span style="font-size: large;"> هیوم می
نویسد</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این ازسوی همگان پذیرفته شده است که کارکرد های پیکره های برونی به بایَست و ازپیشگزیده (جبری) اند . چون در پیوند حرکت رسانه ئی شان ، در جاذبه اشان ، در
هماهنگی مشترکشان، هیچگونه ردپایی از بی تفاوتی و یا آزادی دیده نمی
شود. هر پدیده ی ازپیش گزیده دربندو بستی مطلق است که می باید در حرکتش
از درجه و سویی نشان شده پیروی کند. و همانگونه که نمی تواند خودرا به
شکل فرشته ، روح و یا مایه ای برتر در آورد به همانگون نیز نمی تواند از
آن راستای دقیق در مسیر خود منحرف گردد. بنابرین کرده ی درونمایه ها را
باید کرده ای پیشگزیده شده به نگرش آورد. ( بخش سوم از کتاب دوم رفتاره ها Treatise) </span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هیوم
همچنین به اینکه زبان و واژه ها در واقع ارزیابی ها و تفسیر های ما از دنیا
هستند واقف است. به گمان او در پیرامون هر واژه هاله ای از تیرگی و
ابهام و جود دارد. و هنگامیکه دو فرد از جبر یا اختیار سخن می گویند -- و
یا بگفته او از پیشگزیدگی و آزادی گزینش -- هرکدام از آنان برداشتی سوا و دیگرگون
از آن پنداره در سر دارند. او می نویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">به اندک ترین، </span><span style="font-size: large;">می توان چنین چشمداشت که هر دو سوی یک گفتمان می باید در باره ی مفهوم و پنداره هایی
که در پرسش دارند </span><span style="font-size: large;">با هم به توافق رسیده باشند، زیرا که</span><span style="font-size: large;"> از زمان پیدایش دانش و فلسفه این مقوله ها با دلبستگی بسیار مورد
بررسی و یا بگومگو قرار گرفته اند. و یا که می باید کاوشهای ما در درازای دو هزارسال توانسته باشد که از نگرش های مردود شده بسوی درباره های راستین در رسیده باشند. زیرا که شناساندنی دقیق از پنداشتهایی که در آوندوایی و استدلالهای خود بکار می گیریم بس آسان پدیدار می آید. پس آیا میتوان این تعریف ها را - و نه تنها آوای واژه
ها شان را - در باره ی آزمایش ها و کند و کاوهای آینده قرار داد؟ اما اگر
این موضوع را به ریزه کاوی بیشتر دنبال کنیم به برآیندی کاملا وارون
خواهیم رسید . </span><span style="font-size: large;">می توانیم چنین انگار کنیم که </span><span style="font-size: large;">هنگامی که گفتمانی برای زمانی بلند بر پا بوده و هنوز به
برآیندی نرسیده ست در برآورد و بیان آن می
باید به اندازه ئی ابهام و تیرگی وجود داشته باشد و بگومگو کنندگان می باید
که در باره ی پنداره هایی که موضوع گفتگوهاشان می باشد انگاشته های ازهم
دگرگون داشته باشند. درست است که گفتمان در باره ی برخی از موضوع ها که
کاملا در ماورای گنجایش دریافت انسانیست همچون تکاپویی بی بهره، بسان ستیزه با هوا، هرگز به برآیندی فرجامین نخواهد رسید ؛ برای نمون پرسشهایی در باره ی کی و کجایی آغاز دنیا و یا ارز سنجی سامانهای هوشمندی و یا
جایگاه های روان. اما هیچ چیز نمی باید </span><span style="font-size: large;">زمانی دراز را برای</span><span style="font-size: large;"> گفتمان هایی در باره ی پرسشهایی
درباره ی زندگی و آزموده های روزمره درخواست نماید و تنها
آوند درازایی این گفتگو ها بخاطر ابهام در سخن آوری هاست که هنوز دوسوی
گفتگو را از هم سوا می دارد.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">ف:</span><span style="font-size: large;"> " شاید این سنجه ی هیوم نزدیک به همان برداشت حافظ است که: جنگ هفتادو دوملت همه را عذر بنه / چون ندیدندحقیقت ره افسانه زدند. راستی اینست که ما حقیقت را تنها به گونه ی شایدیک (</span><span style="font-size: large;">احتمالی</span><span style="font-size: large;">) می شناسیم .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">هیوم برین گمانست که جبر یا بزبان او پیشگزیدگی determination پنداره
ایست که از دیدن پدیده های همانند به پیاپی در پندار ما به وجود می آید او می نویسد: </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> به آشکار پدیدارست که اگر همه ی چشم اندازهای طبیعت به پیاپی آنچنان
دگرگون می گشتند که هیچ دو رویداد هرگز به هم ماننده نمی بودند و هر
پدیده رخدادی کاملا تازه بود و هیچ گونه همانندی با آنچه که در پیشتر
دیده شده بود نداشتند آنگاه اندیشار ما در باره ی از پیشگزیدگی فرجام و یا پیوند انگیزش در میان پدیده ها بسیار سست و ناچیز بود ... آوندگاری reasoning و
برآیندگیری Inference در باره ی کارکردهای جهان در آن دم به پایان
میرسیدند و تنها گذرگاههایی که می توانستند دانش در باره ی هستی راستین را
به پندار ما بشناسانند نودش ها (احساسات) </span><span style="font-size: large;">senses </span><span style="font-size: large;">و یادش (حافظه) memory بودند .
اندیشار ما از بایستگی necessity و انگیزانندگی
causation از هم ریختی پدیداری کارکردهای طبیعت برخاسته می شود که در آن
پدیده های همانند به پیاپی به هم می پیوندند. و رسوم ما پندارمان را
چنین خوی داده اند که تا با دیدن یک پدیده چشم براه پدیده ی دیگر باشیم .</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">بنابراین، هیوم میگوید ما سبب و انگیزش را تنها به این دلیل در میابیم که
رویدادهایی علت و معلولی را به پیاپی در پس هم می بینیم. و از آن چنین
یاد میگیریم که نخستین پدیده انگیزه ی پیدایش پدیده ی پس از آن بوده است. ولی ما
نمیتوانیم این انگیزانی را اثبات کنیم. اینکه خورشید فردا از مشرق سر خواهد زد
، و نه از مغرب ، احتمالی قریب به یقین دارد اما در یقین کامل نیست. پس این گمان
میرود که در هیچ چیز انگیزش نباشد و انگیزش تنها ساخته ی پندار ماست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">او در مثالی
در باره ی توپ های بیلیارد میگوید اینکه توپ بیلیاردی در برخورد یا توپ
بیلیارد دیگری به جنبش در مسیری مشخص بیاید هم احتمالی است. در اینجا منطق
او به اندیشار احتمالات بایز نزدیک می شود .در واقع اینکه ما فکر می کنیم
که توپ بیلیارد دوم در زاویه و مسیری مشخص به جنبش می افتد به این خاطرست
که بر پایه ی آزمون های پیشین خود به درجه ای از باور شخصی a priori
subjective belief در باره این جنبش رسیده ایم. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به گفته ی هیوم اگر
شخصی بنام آدم برای نخستین بار این برخورد توپ های بیلیارد را ببیند
هیچگونه باوری در بار ه ی مسیر توپ ها نمی تواند داشته باشد . هیوم در
نوشته ای در باره ی معجزه از همین گونه استدلال بایزی پیروی می کند و می
نویسد که نمی توان به شهادت دست دوم شاگردان مسیح که گفته اند او مرده ای
را زنده کرده است باور نمود . زیرا مرده زنده کردن خود احتمالی بسیار ضعیف
دارد و احتمال اینکه شاگردان مسیح آدمهای زود باوری بوده اند بیشترست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <span style="color: #0000cc;">بینش هیوم در بار ه ی هنر</span></span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">گ:</span><span style="font-size: large;"> این جالبست که با وجود آنکه دانش آماری هنوز در نخستین ایستگاه های پیشرفت
بود هیوم و کانت این همه آشکارا توانسته اند اندیشارهای خود را در چارچوب
گشتن پذیری ها بازنمایی دهند. اما به آوند کسیکه این همه به آزمون گرایی
باور دارد بینش هیوم در باره ی هنر بسیار گیراست. او می پذیرد که پسند
افراد گوناگونست و می نویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">نودش مردمان در باره ی زیبایی و زشتیِ از
هر گون اغلب نا همانندست ، حتی هنگامیکه اظهار نظرها در باره ی این پدیده
ها همانند باشد. در هر زبانی گونه ی از واژه های سرزنش و یا ستایش هست که
مردم همزبان در بکار بردنشان باهم هماهنگ هستند. همه با هم هماوایند در
آفرین گویی بر فرهمندی ، برازندگی، سادگی، گرمی نوشته و در نکوهش بر گزافه
گویی، خود نمایی، سردی و درخشندگی دروغین: اما همینکه داوران در بررسی
هاشان به ویژگی ها میرسند این هماهنگی ناپدید می شود</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">او سپس می نویسد که :</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">این طبیعی است که بخواهیم برای پسند معیار و آزمونی بیابیم اما کسانی
هستند که می گویند برای پسند و ذوق هیچ معیاری نمی توان یافت. به باور آنان
تفاوت میان داوری و نودناکی judgment and sentiment
بسیار بزرگ است. همیشه همه ی نودناکی درست است. زیرا نودناکی هیچ آموزنده ای در
ورای خویش ندارد و همینکه انسان از نود خود درباره ی چیزی آگاه شد آن نود
راستین است.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">در حالیکه دریافت انسان همیشه درست نیست و با معیارهای درستی
همانند نیست . اما دریافت می تواند آموزگارانی در ورای خویش داشته باشد
که نادرستی هایش را تصحیح کنند. در میان هزار داوری تنها یک داوری می
تواند درست باشد اما در میان هزار نودناکی همه می توانند درست باشند. زیرا
داوری در باره ی چیزی است که در خود پدیده است و حال آنکه نودناکی چیزی نیست
که در خود پدیده باشد وتنها در باره ی اثری است که یک پدیده در بخشی از
پندار می گذارد.</span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">زیبایی چیزی نیست که در خود یک چیز باشد بلکه در پندار
کسی است که به آن چیز می نگرد و هر پندار زیبایی را بگونه ای می بیند.
حتی کسی ممکن است که چیزی را که دیگری زیبا یافته است زشت بیابد . هرکس می
باید به نود خویش رضا دهد و از سامان دهی بنود دیگران بپر هیزد. جستجو
برای یافتن زیبایی راستین یا زشتی راستین بی هوده ست.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه
همه ی دستور های هنری بر پایه ی آزمودن و بینش در نودش های مشترک بشرست
ما نباید چنین بیانگاریم که احساسات مردمان درهمه احوال از این
دستورها آسودگی میگیرد. به باور هیوم نودش زیبایی می تواند با هر چیز
کوچکی مانند صدای سرفه در هنگام شنیدن یک قطعه پیانوی شوپن از هم پراکنده
شود . او می نویسد : </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> همان هومری که در دوهزارسال پیش درخوشایند آتن و
رم بود هنوز در پاریس ولندن در ستود می آید. همه ی دگرگونی آب و هوا و
حکومت و زبان نتوانسته ست که از فرازمندی او بکاهد. شاید زورمندان و یا
پیشداوری ها برای کوتاه زمانی سروده سرا یا سخنوری ناشایست را به فراز
بگذارد اما آوازه ی او هرگز مانا و همه گیر نخواهد ماند و هنگامیکه
سروده های او را آیندگان و یا بیگانگان بررسی کنند همه ی آن بیش نمایی ها
ازمیان خواهد رفت و نارسایی های او در رنگهای راستینش هویدا خواهند گشت.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">با این همه نودش یک کار زیبای هنری نیاز دارد به داشتن ذوق و لطافت طبع. </span><span style="font-size: large;">هیوم می نویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> این پذیرفته شده است که کمال و فرهودگی همه ی نودها یا توانایی
های حسی در انست که بتوان خردترین ریزگی ها را به خوبی درگرفت و پروا به
آن نداد که هیچ چیز از دیده و نودش بگریزد. دستگاه بینایی هر چه دقیقتر و
پیچیده تر باشد پدیده هایی هر چه خردتر را در توان دیدن میگیرد وساخت
و به همگذاردگی آن پدیده را بهتر در میگیرد. چشایی خوب آن نیست که
چاشنی های تند وتیز را در میابد که بل آنست که آمیزه ای از مزه های مایه
های گوناگون را در نود می آورد. شاید یک چشایی بسیار نازکپسند delicate
دشواری بزرگی برای هر شخص و دوستانش باشد اما پسندی سخت گیر از زیبایی یا
هوشمندی همیشه از صفات دلخواه است زیرا که سرچشمه ی همه ی بهترین و ساده
ترین شادی هاست. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;">به باور هیوم پسند مردم می تواند زیر تأثیر پسند
دیگران ویا فرهنگ یک کشور دگرگونی پذیرد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اگرچه مردم نازک پسند بسیار
کمیابند اما در هر جامعه ای به خاطر درستی دریافتشان و برتری توانائی
هاشان به آسانی شناسایی میشوند. رسیدن آنان به مهتری سرفرازی پسندشان را
نمایانی می دهد و انان را از پاداش های بزرگی بهرهمند میسازد. بسیار از
کسان اگر بخود واگذارده باشند تنها بینشی تار و پر گمان از زیبایی خواهند
داشت بااین همه اگر زیبایی به آنها نشان داده شود هنوز توان آن خواهند
داشت که از گردش ریبای قلم مو به شور آیند.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بنابر
این به گمان هیوم پسند را می توان پرورش داد .او می نویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> هر گرونده
به ستایش یک سروده سرا و یا سخنور راستین موجب پیدایش گروندگانی دیگر می
شود</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> همانگونه که خواهیم دید این بینش به بینش کانت نزدیک است که می گوید
" پسند تنها در جامعه می تواند به وجود آید" و این گفتمانی خواهد بود در
آینده . </span><span style="font-size: large;">سپاسگذارم از باشش شما در این گفتمان.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
<span style="color: #0033ff;">ف:</span> تا گفتگویی دیگر! </span></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-92062953003134951982014-01-14T14:13:00.083-08:002023-01-05T14:00:52.846-08:00لایبنیتز و فرمانروایی بخردانه در بهترین جهان شدنی<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="text">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgENAsIyK9tJOjD6VOzwIw1XxcuoGPNDx5633ip7Axqvfna6qBpOYxQ5odOfRo6X2_72867sfmcfvya6soElss_VcV9sJ1QijgT-6MH0RFbACY_NTSbgLonp_8AJIsgubVfvw936IOp3S7dtOc4SvelpOJL-BZeY2yIw9p7oT9nHLBvyUmqbfHKjIqm/s1512/download%20(71).jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1512" data-original-width="1512" height="513" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgENAsIyK9tJOjD6VOzwIw1XxcuoGPNDx5633ip7Axqvfna6qBpOYxQ5odOfRo6X2_72867sfmcfvya6soElss_VcV9sJ1QijgT-6MH0RFbACY_NTSbgLonp_8AJIsgubVfvw936IOp3S7dtOc4SvelpOJL-BZeY2yIw9p7oT9nHLBvyUmqbfHKjIqm/w513-h513/download%20(71).jpg" width="513" /></a></div><br /><span style="font-size: large;"><br />
</span><div style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>
<span style="color: #0033ff;"><span style="font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><span style="color: #0033ff;">گیتی نوین (گ):</span><span> لایبنیتز از خردورزان روشنوایی ست که به گمان من از زمان خویش بسیار پیشتر بوده است و به باور من هنوز ژرفا و دستآوردهای خردورزی او به شایانی دریافت نشده ست. با همهی اینکه بسیاری از خردورزان روشنوایی مانند کانت و هیوم و به ویژه "فیلوزوفهای" فرانسوی مانند ولتر و مونتسکیو، چنان که خواهیم دید، مردمانرا بر پایهی نژادهایشان ردهبندی میکردند، و نژاد سپید را نژاد برتر در میشمردند، لایب نیتز مردمان را برپایهی زبانهایشان ردهبندی مینمود. و به این باور بود که همهی انسانها برخاسته از خاستگاهی یگانتایهالاند universal و یا به گفتهی سعدی از یک گوهرند. اگرچه برخی بهنادرست او را براین پایه که نوشتهیی از فرانسوا برنیه </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;">François Bernier </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"><span> </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"><span>را </span></span><span> </span><span>برای یکی از دوستانش</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"> به زبان ایتالیایی برگردان نموده بود، بهنادرست او را از هواداران برتری نژادی در میشمرند، چراکه برنیه</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"><span> نخستین کسی بود که واژهی نژاد </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;">race</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"><span> را برای ردهبندی تبارهای انسانی به کار برده بود</span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;">. </span><br />
<span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;"><br /></span>
<span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; text-align: left;">ولی از نوشتههای لایبنیتز به آشکاری پیداست که او اَسانهای (تفاوتهای) نژادی، مانند رنگ پوست،رنگ چشم و ریختبینی و پیچش مو را از هنایش پیرامون زیست میدانست. به هر روی، باهوده ست که این گفتوگو را با بررسی دیدگاههای شهرتاری (سیاسی) و همتودهئیک (اجتماعی) لایب نیتز آغاز نمائیم. </span><br />
<span><span><br /></span></span>
<span><span><span style="color: #0033ff;">فرید نوین (ف):</span><span> شاید این پر بیهوده نباشد که در همینک گفته شود؛ که تا پیش از اینکه برنیه واژهی race برای ردهبندی نژادهای انسانی به کار برد آن واژه در زبان فرانسه برای ردهبندی گونههای دگرسان جانداران مانند اسب و سگ و گربه به کار میرفت. </span></span></span><br />
<span><span><span><br /></span></span></span>
<span><span><span> به هر روی، در خردورزی لایبنیتز ریزه کاوی وژرفاییی هست که دریافتی درست از آن را نیاز به کارگیری ریاضیات، فیزیک و آمارشناختی پیشرفته مینماید. البته او برای رسانیدن اندیشارهای پیچیدهاش به همگان از داستانهایی نمادین و درخور دریافت برای هوش میانگین بهره جُسته است و این لاد آن شده ست که بسیاری از خردهگیران، که دریافتی بهاندازه از ریاضی و آمار نداشتهاند، چنین انگار کنند که او سادهانگار بوده ست. </span></span></span><br />
<span><span><span><br /></span></span></span><span>برای دریافتنِ درستِ نگرشهای همتودهئیک (اجتماعی) لایب</span><span>نیتز میباید همیشه در دید داشته باشیم که در پس نگرشهای او دیسهی ریاضی زیبا و پیچیده پنهان است. </span><span>برای نمون در نگرش فیزیکی"گذار کمترین ایستادهگی" the path of least resistance لایبنیتز دریافته بود که </span><span> ماترهای (مواد) گوناگون</span><span> ایستادهگیهائی اَسان (متفاوت) در برابر </span><span>پخشاری propagation روشنائی از خود نشان میدهند. او برای ساختن این نگرش اندیشار "دشواری" difficultas را شناسه داد که برابر ست با برآیندضرب زمان در ایستادهگی (مقاومت).</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span><span> پیشگزارهی "گذار کمترین ایستادهگیِ" لایبنیتز میگوید: پرتو روشنایی گذار تابش خود را بدانسان برمیگزیند که برآیند انباشتهگی (حاصل جمع) همهی "دشواریها" به کمترین اندازه باشد. واگر کمی بیاندیشیم همهی ما انسانها و همهجانداران از این وندیداد در گزینشهای روزمرهمان پیروی میکنیم. البته برای ریاضیدانان و فیزیکدانانی مانند برنولی و نیوتون و اولر و دیگران، که معادلههای این نگرش را درمییافتند، نیازی به داستانسرایی نبود. اما </span><span> </span><span>لایبنیتز </span><span>برای سادهکردن این اندیشار و همانندهای آن میگفت: که خداوند با نگریستن به همهی جهانهای شدنی، این جهان را پدید آورده، که بهترین جهان شدنی ست. </span><span> اولر Euler ریاضیدانی که معادلاتی همانند معادلات لایبنیتز را بررسی نموده است نیز در این باره مینویسد که:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span><span>همانگونه که بهپاساختن کیهان آکنده از برازایی ست و این جهان آفریدهی فرزانهترین آفرینندگان ست، هیچ چیز در همهگی جهان روی نمیدهد مگر آنکه برآیندی باشد از ویژگیهای ریاضی اندکترین و بیشترینها (مینیمم و ماکزیمم) . از این روی،</span></span></span><span> هیچ اَورداشتی (</span><span>تردیدی) نیست که همهسان هنایش در جهان از انگیزشهای فرجامین final causes در گذار از شیوهی اندکترین و بیشترین میتواند پدیدار شود. و این شیوه به همان اندازه پاسخگوست که «انگیزشهای کارآیی» efficient causes . </span></span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> <span><span><span>باهوده است بگوئیم که ارستوتلیس(ارسطو) برای آنکه به کیهان و هستی ساختاری بخردانه بدهد چهار انگیزش یا به یونانی «اَئیتیا» αἰτία را شناسائی کرده بود.</span></span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">یکم. انگیزش ماترانه (مادی)، یابه یونانی «هوله» ὕλη، برای نمون انگیزش ماترانهی یک میز چوب است و برای یک چکش آهن است.</span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">دوم. انگیزش ریختمان یا چیدمان، یا به یونانی «ایدوس» εἶδος، که ریخت و سیمای یک پدیده را نمایان مینماید. برای نمون ریخت یک دوچرخه و این که دو چرخ باید در پس و پیش هم باشند تا بتوانند به پیش بروند و در تراز باشند</span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span><span><span>سوم. انگیزش کارگذاری، یا به یونانی «کینون» κινοῦν، که آنچه که میانجی و آورندهی دگرگونی میشود . برای نمون آهنگر کارگذار و آورندهی پدیداری </span></span></span><span> چکش است . </span></span></p><p><span style="font-size: large;">چهارم. انگیزش فرجامین یا آماج. یا به یونانی «تِلوس» τέλος، که از برای آنست که دگرگونی رخ میدهد. برای نمون انگیزش فرجامین دوچرخه ، دوچرخه سواریست . و یا آماج پختن نان از میان بردن گرسنگی ست.</span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">پس به باور اولر اگر شیوهی از اندکترین تا بیشترین را به کار بگیریم دیگر نیازی به انگیزش کارآیی نداریم. چون خداوند به این شیوه دسترسی دارد میتواند هر آنچه را که بخواهد بیآفریند. </span></span></span></p><p><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">به هر روی، لایب نیتز در گسترهی هم تودهگی، نیرو و زور نابخردانهی "دلبخواهانه" را <i>arbitrium</i> بر پایهی نگرشهای ریاضی ناپذیرفتنی میشناخت. در اینجا اندیشار </span></span></span><span style="font-size: large;"> "دلبخواهانه" در برابر اندیشار"داوخواهانه" voluntus است. و در این نگرش پروردگار داوخواهانه گرایش داشته و خواسته است که جهانی بخردانه و وندیدادمند (قانونمند) بیآفریند. و از اینروست که به باور او با بررسی و شناخت انگیزشها میتوان سرانجامها را پیشبینی نمود.</span></p><p><span style="font-size: large;">پس به راستی میتوان گفت که خداوند در نگرش لایبنیتز برآیند همهی وندیداهائی است که براین کیهان چیره و فرمانرواست. و این به همانسان ست که ما خود نیز چیدمانی از وندیداها هستیم که بر هستی ما چیرهاند، اگرچه در اندازهئی بس کوچکتر، و با این همه در روند رویش خود در درازای شش میلیون سال (که برآورد دانش کنونی از زمان پیدایش انسان است) به گونهئی «آگاهی» دست یافتهایم . پس میتوان به این برآیند رسید که خداوند به آوند برایند همهی وندیداهای کیهانی نمیتواند «آگاه» نباشد</span></p><p><span style="font-size: large;"><br /></span></p>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> پرسش این ست که با همهی شیفتهگی لایبنیتز به آزادی، و با اینکه او دربارهی بهرهها و سودهای ساختار جمهوریخواهی مینویسد:</span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;">همهی جمهوریها در نگاه پادشاهان بیزاریآفریناَند. ... جمهوریها در میان همسایهگان خود آرزوی دستیابی به آزادیی همسان را برمیانگیزانند؛ آنها همهگون آیینها را برمیتابند، و </span></span><span style="font-size: large;">در بنیاننامههای آنها</span><span style="font-size: large;"> نیکخواهی برای همهگان نخستین آماج ست؛ آنهابه بس اندک از گندیدهگی گرفتارند و بهراستی زمینهئی بارور برای فرهیختهگانند.</span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote><p><span style="font-size: large;">چرا او هرگز از جمهوریخواهان هواداری نکرد. </span></p>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">ف:</span> پاسخ اینکه چرا او از جمهوریخواهی هواداریی نمیکرد را میتوان در نامهیی که او در سال ۱۷۰۱ به بورنت Burnett </span><span> نوشت یافت. او در آن نامه مینویسد</span><span>: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هنگامیکه کسی شیفتهی آزادی شد نمیتوان از آن انگیزه به جمهوریخواهی رسید، زیرا که آزادی بخردانهتری را میتوان در ساختوستی یافت که در آن رهبر و نشستگاه نمایندگان (مجلس) با وندیدادهائی (قوانینی) درست به هم پیوستهاند و این بهتر از ساختوستیست که در آن نیرویزور به "دلبخواه" در دست پادشاه یا در دست تودههاست. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>البته </span><span>اگرتنها گزینشهای ما خودکامهگی absolutism و پذیرش مردم و "پروانه گرفتن" از آنها باشد (جمهوری)، لایب نیتز به ناخرسندی و آزردهگی، خودکامهگی پادشاهان را برمیگزیند، زیرا که </span><span>درآن</span><span> شایدای زورگویی کمتری هست. زیرا به باور او مردمان نمیتوانند در گزینشهای خویش یکپارچه و یکدل باشند -- این همان اندیشاری است که کنت اَرو آن را به آوند «گزاراک ناشدنی» Arrow's Impossibility Theorem برپایهی ریاضیات در آغاز نیمهی دوم سدهی بیستم به استوار داشته است. هنگامیکه مردمان را سرِ برتابیدن یکدگر و همسازگاری نباشد و گروهی خواستهها و گرایشهای خودرا برگروهی دیگر بارکنند، از مردمسالاری آشفتهگی و آشوب برخواهدخاست و ازین آشفتهگی فرمانروایی زورگویان به درازا میکشد. او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> این به خوبی آشکار است ... که توانائی خودکامهی پادشاهان بیشتر در خور به تابآوردن است تا پروانه گرفتن از فرمان مردمسالاری، زیرا هیچچیز از این آشکارتر نیست که آنچه که فرمانروایی زورگویانه tyranny را پدید میآورد آشفتهگی anarchy است.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>او در ۱۶۷۱، در نوشتهئی زیر آوندِ "<i>بنیانی برای پیشنهاد برپایی یک همتودهگی در آلمان</i>" : Grundriß eines Bedenkens von aufrichtung einer Societät in Deutschland ، به اَسانهگی آشکار (تفاوت بارز) میان خرد و نیرو، که </span><span> بارهئی بس اندیشهبرانگیز برای اوست،</span><span> می پردازد و مینویسد که هماهنگی میان خرد و نیرو نهتنها بنیانی برای دادوری وزیبایی است که بل همچنین ستونی استوار برای فرمانروایی راستین است .</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اگر نیروی کسی از خِرَدش فزونتر باشد، او یا گوسفندی است که نمیتواند همه نیروی خود را </span><span style="font-size: large;">بهکار گیرد، و یا که گرگی است یا که زورگویی که نمیتواند آن نیرو را به کاری نیک بگیرد. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> </span><span>و اگر که در کسی خِرَد افزونتر</span><span> از نیرو باشد او را کاستی خواهد بود. و از اینروست که او بر آنست که: "آنان را که پروردگار خرد داده ست و نه نیرو ... شایسته آن هستند که از رایزنان باشند" و آنها که تنها نیرومند هستند "میباید به شکیبایی گوش فرادهند تا رایزنیئی نیک را بر باد ندهند."</span><br />
<span><br /></span>
<span>اما آنچه که لایبنیتز را از دیگر خردورزان اروپایی برجستهتر میدارد نگاه او به «بهزیستی اقتصادی» مردمان ست که به باور او گام نخستین در پدیداری آزادی و دادوری ست. و این شگفتآورست که در گوالیدن نووائی modernity discourse در ایران هرگز به اندیشارهای لایبنیتز پرداخته نشده است و به جای بهزیستی اقتصادی همواره از برپایی «تجدد» به آوند خاستگاه و پیشرانی برای پدیداری "انقلاب صنعتی" سخن میرود. و این در این چهگونی ست که لایبنیتز در رایزنیهایاَش با شهریاران اروپا مانند پتربزرگ روسیه، و اِلِکتور ساکسونی در دِرِزدن و امپراتور رم آشاوان (مقدس) همواره بر برپایی کاردیسههای (پروژههای) بهزیستی و ساختارهای زیربنایی پافشاری میورزید. و به آنها چنین اندرز میداد که میباید رایزنیهای اقتصادیئی را بر پا بدارند که نه تنها به صنعت و کشاورزی که بل به بهداشت و آموزش نیز بپردازند. به باور او "یک کشور خوب بدون یک آموزش خوب شدنی نیست"</span><br />
</span><div dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"> optima respublica intelligi non potest sine optima educatione.</span></div>
<span style="font-size: large;"><span> او به پیاپی براین نگرش پا میفشرد که: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> بسیار بهترست که از پدیداری تنگدستی و بینوایی، که سرچشمهی همهی بزهکاریهاست، پیشگیری نمود تا اینکه پس از پدیداریشان به چارهجویی بپرداخت. </span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> و البته تنها روشناندیشی که درایران به آشکار چنین اندیشیده است شادروان آلاحمدست. </span></p><p><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p><span style="color: #2b00fe; font-size: large;">راستی در خردورزی لایبنیتز</span></p>
<span style="color: #2b00fe; font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> در اینجا جایی به فراخورست برای آنکه به خردورزی لایبنیتز بپردازیم.
چون او به اینکه آیا "راستیئی" به راستی وجود دارد یانه پاسخی گیرا و اندیشه</span><span>برانگیز میدهد</span><span>. و همچنین "راستی" برای او چیزی بیبروبرگرد و باشنده با شایدی صد در صد ست</span><span>.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">ف:</span><span style="font-size: large;"> در میان خردورزان اروپا لایبنیتز یکی از بزرگترین ریاضیدانان است و ساختار خردورزی او ساختاری ریاضی ست. او برآن بود که نگرش فراهستی (متافیزیک) او همه ریاضی است و خردوورزان به همان اندازه نیازمند به دانستن ریاضی هستند که ریاضیدانان نیازمند به خردورزیاند. به باور او اندیشارهائی ناب مانند هستی، کیستی، و یگانگی برآمده از نودشها (حسها) نیستند. در نگرش او «هستی» به راستی «فراهستی» است که آمیزهئی است از نیرو و کنش و بنمایه.شناسهی او از «بنمایه» substance شناسهئی ریاضی است «بن مایه» هرآنچه است که «کنش» داشته باشد. به سخنی دیگر هر بنمایه کارمیکند و هرآنچه که کار میکند بنمایه است.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">دشواری اینکه آیا به راستی، راستیئی در جهانی که در چشمانداز ودربرابر ماست هستن دارد یا نه دشواری پیچیدهئی ست که دغدغهی بسیاری از خردورزان و
اندیشوران بوده است . در دانش امروز که بر پایهی آمار و
کندوکاش دنبالههای زمانی Time Series Analysis است این پرسش دارای مهینائی ویژهئی ست. در آمار روال Conventional Statistics انگار بر آنست که راستیئی هست و تلاش ما برای یافتن آنست . از سوئی دیگر در آمار بایز Bayesian
Statistics، که امروزه در بسیاری از شاخههای دانش کاربرد دارد ، انگار بر
آنست که راستی زودگذر آمیزهئی است از "پیشباورهای" خود ما <i>a priori</i>
subjective beliefs و آنچه را که سپس با دیدن پدیدار شدهها یاد میگیریم که آن را پسایادگیری <i>Posterior</i> learning مینامیم. در این شیوهی آماری چندان مهین نیست که آیا «راستیئی» بهراستی در جهان در برابر ما هست یا نه . هر چند دوفینتی </span><span style="font-size: large;">de Finetti</span><span style="font-size: large;"> در نگراک theorem پر آوازهئی نشان داده است که اگر "راستیئی" به راستی باشد روندار یادگیری بایز Bayesian learning process تندترین روند برای رسیدن به آن خواهد بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> در بارهی بایز و
دیگر دشواریهای کندوکاش در جای خود گفتگو خواهیم کرد. و البته آنچه را
که تاکنون ویدائی دادهاید پیشدرآمد خوبی است برای دریافت ارزش پیشش انگارههای ما در بارهی "راستی". به باور لایبنیتز "راستی" هنایشی پررنگ و ریشهئی برای گشتنیها و رویدادهای هستی
دارد.</span><span> یا به زبانی سادهتر ؛ پنداشت ما دربارهی راستی لاد(موجب) پیآمدهایی آشکار و مهین برای گشتهشدها (واقعیتها) خواهد بود.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> همانگونه که گفتید «راستی» برای به گونهئی ریاضی شناسائی می شود برای نمون راستی های نخست اینهاست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">A ، A است.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>A ، ناA نیست<br />
<span>اگر درست باشد که B ،A است پس درست نخواهد بود که </span></span><span> </span><span>B ،A نیست.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به گفتهی لایبنیتز هنگامیکه از اندیشاری در بارهی یک پدیده سخن
میگوییم و یا تلاش میکنیم که اندیشاری را بنمایانیم، سخن ما تنها
هنگامی "راست" خواهد بود که آنچه که در سخن ماست همان باشد که شدهست و همان را نشان بدهد که گشتهشده است. </span><span style="color: #0033ff; font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">و باز شاید به سخنی دیگر ؛ هنگامی گفتهی ما "راستی" دارد که با "گشتهشدهها" یکسان باشد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ولی دشواری در اینست که همتا بودن یا یکسان بودن چه میانائی دارد (چه معنی دارد) ؟ در چه
هنگامی و در چه بروندهائی (شرایطی) میتوانیم بگوییم که «راستی» با «گشتهشدها» یک سانست و یا "راستی" همان را نشان میدهد که "گشتهشدهها" نشان میدهند. چون همانگونه که لاک گفته ست . زبان و واژهها برآوردها و برداشتهای ما هستند از گشتهشدهها. </span><br />
<span><br /></span>
<span>بهگمان لایبنیتز میتوان از این دشواریها به شتاب گذشت، زیرا به دست کم میتوانیم انگار کنیم که پندارهی راستی در اندرداشت و یا اندرآگاهی Intuition ماست.</span><span> یا به گفتهئی دیگر در درون ما یک دریافت یا شناخت آشکار از راستی هست.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>میتوانیم بگوییم که بهباور لایبنیتز "راستی' هنگامی در دسترس ماست
که در گفتهئی مانند "سیب یک میوه است" آن بخش را که "در بارهگی" آن گفته می</span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; line-height: 16.8px;">د</span><span>انیم-- که در اینجا دربارهگی "سیب" است-- با آنچه که "آگهی" </span><span>در</span><span> گفته است -- که
در اینجا آگهی "یک میوه " میباشد -- یکی و همسان باشد .</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">ف:</span><span style="font-size: large;"> در منطق سنتی گفته شده است که هنگامی که در یک عبارت "موضوع" جمله با "خبر "
آن یکی باشد «حقیقت» گفته شده است . مثلا "سیب" که موضوع این جمله شماست
با خبر که " یک میوه است" یکی ست. پس این حقیقت است. برای لایبنیتز در دوگانگی پیکر و پندار دکارت هیچگونه برهمکنشگری وانگیختن یکی بر دیگری در میان نیست. و بل آندو به گونهئی خودکارانه باهم همآهنگاند. با این همه، کارکرد پندار با کارکردهای مکانیکی پیکر همانند نیستند و پندار را با وندیدادهای ماتر ( قوانین ماده) پیوندی نیست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> بله ، اگرچه در برخی ازگفتهها پندارهی "راستی" بسیار آشکار ست برای نمون در برنهادی همسانجوئیک <i>analytic proposition </i>
, مانند "سیب یک میوه است" پندارهی سیب پارهئی از پنداشت میوه است و از
این روی راستی این گفته بهآکندهگی روشنست. درست مانند آنکه بگوییم "آدم آدمست"
در اینجا "در بارهگی" (آدم) نه تنها بخش آگهی گفته (آدمست) را دربر
میگیرد که بل افزون برآن آگهی خود دربارهگی ست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>آنچه لایبنیتز در اینجا میگوید نکتهئی بسیار باریک است زیرا
او میگوید همهی گفتههای «راست» از این ویژهگی بر خوردارند که "دربارهگی " آنها و "آگهی" گفته هر دو یکی هستند. برای نمون اگر پیشگذارد </span><span>یا </span><span>گز</span><span>ارهی</span><span> ما که
"مردم ایران آزادند" راست باشد؛ آنگاه "مردم ایران" و "آزادی" یکی هستند. و نادرستی اینکه مردم
ایران آزادنیستند دیگر هیچ پیوندی به برآیند پژوهشِ پژوهشگری در بارهی آزادی مردم
ایران که آنرا بررسی کرده و به چنین برآیند</span><span> رسیده باشد ندارد.</span><br />
<span><br /></span>
<span>لایبنیتز این را "پندارهی </span><span>یکتنه</span><span>ی آکنده" complete individual concept</span><span> </span><span>می</span><span>خواند که در آن همهچیز در بارهی یک</span><span>تن چه در
گذشته، چه در اکنون و چه در آینده دانسته شده است. برای نمون لایبنیتز
اسکندر را نمون میآورد. به برداشت او خداوند ( که در اینجا انگارهئی</span><span> خردساخت است) هنگامی که به اسکندر مینگرد همه چیز را در باره</span><span>ی او می</span><span>بیند. برای نمون، میبیند که او داریوش سوم و پروس پادشاه هندوستان را شکست داد، و میبیند که آموزگار او ارستوتلیس (ارسطو) بوده، و میبیند که او رکسانا را به همسری گرفت. بنابراین </span><span>"پندارهی</span><span> </span><span>تکتنهی آکنده"</span><span> اسکندر همهی بنمایهی Substance اورا در بر دارد , و </span><span>"پندارهی</span><span> </span><span>تکتنهی آکندهی" </span><span> هرکس دیگر نیز همهی بنمایهی او را دربر دارد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>بر آیند این انگارهی لایبنیتز اینست که ویژهگیهای هر
کس از کس دیگر جدا ست و هیچ دو تنی مانند هم نیستند. بهگفتهی لایبنیتز
جهان گردهمشدهئی از این گونه تکتنه هاست وهر تکتنهیی سرشتی سوا و ویژه بهخود
دارد . بهگفتهی او</span><span>تک</span><span>تنهی</span><span> </span><span>کیهان universe گردآوردهئی ویژه </span><span>و </span><span>درخور باهمشدائی compossible ست و این چیدمان در گیتیئی که در آنیم بهترین </span><span>چیدمان شدنی است و
از این روی برآیند میگیرد که این گیتی از همهی گیتیهای که میتوانستند پدید آیند بهترین است.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف:</span><span> این نگرش او را ولتر در کتاباَش " کاندید" به پوزخند گرفته
است . ولی باید گفت که ولتر خرد ریاضی اورا در نیافته است. حافظ نیز میگوید: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">پیر ما گفت خطـا بر قلم صنـع نرفت / آفـرین بر نظـر
پاک خطـا پوشش باد</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> و گویا این خردهگیری حافظ بر غزالی بوده ست که او نیز چنین میاندیشید که اینجهان بهترین جهان شدنی است . و این بهراستی یک برآیند ریاضی است. و به گمان من نادریافت آنها که این پیشگذارد را درنمییابند از اینست که به اندیشارهائی مانند «بهترین» یا «خطا» از دریچهی تنگ و زودگذر دید انسان با این هنجارها مینگرند. خیام نیز بر این بینش خرده
گرفته ست: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>دارنده چو ترکیب طبایع آراست / از بهر چه او فکندش اندر کم و
کاست</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> گر نیک آمد شکستن از بهر چه بود / ورنیک نیامد این صور عیب کراست
. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>به گفتهی نیچه در اینجا میباید همهی ارزشها را از نو ارزیابی
نمود و به ماورای نیکی و بذه رفت تا ارزشهای کیهانی را دریافت. بهترین و زیباترین راه حل یک ساختار معادلاتی به ناگزیر همان نیست که
یک انسان گلایهمند آنرا بهترین میخواند. به گفتهی نظامی گنجوی: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>در
عالم عالم آفریدن/ به زین نتوان آفریدن</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span> حرفی به غلط رها نکردی/ یک نکته در
او خطا نکردی</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span> در صنع تو کامد از عدد بیش/ عاجز شده عقل علت اندیش</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> ترتیب
جهان چنان که بایست/ کردی به مثابتی که شایست.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>این اندیشارها مانند اندیشار لایب نیتز اندیشارهائی ریاضی و پیچیدهاند. لایبنیتز مانند نیوتون یکی از
آفرینندگان ریاضی و معادلات دیفرانسیل </span>Differential Equations<span> است . برآیندیابی از این معادلات پویای دگرگونی بسیار دشوار است و به بروندهای نخستین چیره بر دگرگونپذیرها (متغیرها) بستگی دارد.
او در نامهئی به آرنولد به این نکته اشاره میکند؛ </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> من میپندارم که بر پایهی ریخت انگارهای خداوند راههای بیشماری برای آفرینش جهان شدایند. و هر جهان شدنی به ریشههای دیسهپردازیهای خداوند و آماجهای او بستگی دارد
. که میباید با برخی از بروندهای نخستین و وندیدادهای (قوانین) ساماندهی این جهانهای شدنی هماهنگ باشند.</span></blockquote><span style="font-size: large;"><span>
<span>بنابراین در میان همهی را هچارههای شدنی برای آفرینش
جهان تنها این راهچاره هستن دارد که همین جهان ست و بهترین چاره ست. امروزه در دانش نو الگوهایی هست بهنام کشندههای شبکه عصبی </span><i><span>attractor neural networks</span></i><span>
که همینکه به ترازی پایدار </span> Stable Equilibrium<span> میرسند همانندی زیادی با
آنچه که لایب نیتز درمیان</span></span><span> </span><span>نهاده دارند. او مینویسد "باید در دید داشت که
نه همه آنچه که شدنی است میتواند به پدید آید" و میافزاید که بدی و
کژِی به همین اندازه که درین بهترین جهان پدیدارست به نیاز است. هرچند باز
باید پافشاری کرد که این اندیشارها برپایهی نگرشی ریاضی پرداخته شدهاند. که در چارچوب گفتارهای
روزمره نوشته شدهاند.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0033ff; font-size: large;">گ:</span><span style="font-size: large;"> اگرچه بدون دیدی ریاضی نیز هنوز میتوان دریافت که برای زیستن ما ناگزیر از آنیم که آسیبزاها و کاستیها و نارستیها را بشناسیم. این همان برآیند داستان یکی برسر شاخ و بن میبرید است. از نگاهی دیگر، هنگامی که میگوییم این پارچه پهن
ست ما پهنا را هنگامی در مییابیم که در برابر آن باریکی را شناخته باشیم . اگر باریکی نبود شناخت پهنی شدنی نمیشد. بههمینگون برای شناختن نیکی
نیاز داریم که بدی را بشناسیم و اگر زشت نبود نمیدانستیم زیبا چیست. اگرچه باریکی و پهنی شناختی ناوابسته به پسند هر کس می باشند. اما زشتی و زیبائی برای هرکس ویژهگی خود رادارد. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف:</span><span> درست ست. در فیزیک امروز نگرشی هست بهنام قرینهگی کامل یا همسا</span><span>نهگی</span><span> </span><span>آکنده.</span><span> </span>Perfect Symmetry<span> در این سپهر هیچ چیز درخور یادگیری </span><span>و</span><span> </span><span>شناسایی</span><span> </span><span>نیست . </span><span> برای نمون در جهان سه بعدی ما اگر شما خود را روزی درمیانهی در کویر نمک بیابید هرگز
نمیتوانید راه خود را بهجایی پیدا کنید چون به هر سو که بنگرید همه چیز همسان است. در چنین </span><span>همسا</span><span>نهگی</span><span> </span><span> که در این کویر به چشم میخورد، اگر شما کیلومترها راه بروید نمیدانید که آی به جائی نزدیک شدهاید و یا از جائی دور شدهاید و چه اندازه راه رفتهاید . تنها امید شما این است که اگر در انتهای این سو جائی باشد شما به آن نزدیکتر شدهاید. پیدایش کیهان ما در این فیزیک گونهئی شکستهگی در این همسانهگی آکنده است که میباید پیش از ترقیدن بزرگ Big Bang در همه سو گسترده میبوده ست. </span><br />
<span><br /></span><span>همین که این</span><span> همسا</span><span>نهگی</span><span> </span><span> شکسته
شود، برای نمون اگر تک درختیرا در کویری همسانه در همه سو ببینید، شما اینک میتوانید از آن درخت
دور بشوید و یا به آن نزدیک بشوید. و با شمردن گامهایتان دوری و نزدیکی خودرا از آن درخت اندازه بگیرید. به سخنی دیگر شما حالا میتوانید کویر را در وابستهگی به
آن درخت شناسایی کنید، زیرا همسانهگی شکسته شده ست.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> لایبنیتز
به این برآیند میرسد که همهی ذرات گیتی از آن «یکتائی همهگانی» است. این یکتائی همهگانی یا به یونانی «هِن کیه پَن» Ἓν καὶ Πᾶν بروندی اَبَرمهین ست که میباید در بیرون از دنبالهی «همهچیز در هستی» یا به لاتین rerum انگاشته شود . جهان «پیوند» میان همهچیزهای در هستی نیست، که بل «خود» همان همهچیزها ست. به گفته ارستوتلیس (ارسطو) چیدمان همهی چیزها «خود هستی» است. یا به سخنی دیگر جهان همهی آنچه ست که هست. به باور لایبنیتز «پنداشت آکنده» دربرگیر همهی بروندها و آشکاردهندههای شدنی برای «بودن» یک هستی ویژه ست، پس از اینرو، با پنداشت «جهان» به آوند یک همهگی یکسان است. به باور او</span></span><span> </span><span><span>همانندی یک چیزپایاندار با خودش مانند همانندی یک «هستی بیپایان» با خودش است.</span><span> </span><span>در اندیشهی خداوند کنش و واکنش هر</span><span> ریزه</span><span> در هستی (که او آنرا موناد میخواند) در برابر با همهی ریزههای دیگر از پیش آشکار شده است و چون این تنها جهان شدنی است --که بهترین جهان شدنی ست -- اگر رفتار مونادی از پیش نوشته
نشده باشد . هر رفتار ناپیشبینیشدهی این ریزه به ناگزیر جهان </span><span>دیگری را پدید خواهد آورد که با این جهان ناهمانند خواهد بود.</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span><br /></span>
<span>نخستین برآیند آرنولد پس از
خواندن خردورزی لایبنیتز این بود که در سامانهی خردورزی او نه خداوند آزادست و
نه انسان. خداوند تنها میتواند این بهترین جهانشدنی را بیافریند که
در آن هیچ ناسازگاری Contradiction شدائی گشتهشدن را ندارد. هر چند لایبنیتز تا پایان
زندگیاَش پافشاری مینمود که در ساختوست خردورزی او آزادی هستن دارد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>و البته، اگر به باریکبینی و نشانهگیری بهبررسی آنچه که او میگوید بپردازیم؛ در خواهیم یافت که در
سامانهی خردورزی وی نمیتواند آزادی نباشد. زیرا نخست باید بگوییم که به باور او میتوان برای
هر پدیدهئی آوند یا برایهئی یافت . و دو دیگر آنکه؛ او "</span><span>اصل دلیل کافی" </span><span>یا </span><span>"بندهش برایهی بسنده" the principle of sufficient reason</span><span> را به ما میشناساند . این بندهش همهی آن پیوندهایی هستند که مانند وندیدادهای ریاضی در گردش ستارگان در پس پهنه کار میکند وبه ما پروا میدهند تا تندی گردش آنها و جایگاه سپهری آنان را درشمریم. و یا مانند گردش خون
با تپش قلب در درون پیکر دانشمندی مانند پاستور، مانند در پیکر هر انسان دیگر، کارمیکنند و دیده نمیشوند اما اگر از کار بیافتند پاستور نمی</span></span><span>تواند واکسن آبله را کشف نماید.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف:</span><span> پس این بُندَهش "برایه بسنده" در پس هر راستی کار میکند و بدون آن راستی</span><span> گشته نخواهد شد. اما خداوند میتواند این بندهش ها را به خواست خود بیافریند. برای نمون مدار بیضوی گردش اختران را بلند و کوتاه نماید. و یا در فیزیک کوانتوم رفتار ریزههارا بهگونهئی آشفتهنماید.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ:</span><span> بله به باور لایبنیتز جهان بدون این بندهشها هیچ میانایی نخواهد داشت.
اما اگر که رفتار همهی ریزههای گیتی از پیش برگمارده شده باشد آیامیتوان گفت
که انسان آزادست؟ </span><br />
<span><br /></span>
<span>لایبنیتز از ما میخواهد که به داستان جولیوس سزار بیاندیشیم. از دید وندیداد راهکاری در رم باستان این به پروا نبود که فرماندهی
سپاهی به همراه لشگریاناَش از رود روبیکن به سوی جنوب پیشتر آید و اگر
فرماندهئی پیش از فراترشدن از رود روبیکن لشگرش را پراکنده و رها نمیکرد و
بهسوی رم همچنان به پیشمیآمد این سرکشی و وندیدادشکنی به شمار میآمد و نشانی از ناوفاداری او به رم دیده میشد؛ که در خور کیفری بزرگ میبود. اما جولیوس سزار در رویارویی با
پمپی همآورد خود که بر رم فرمان میراند با لشگر خویش از روبیکن گذشت و در راستی دست به کودتا زد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>لایبنیتز میگوید با اینکه همهی بنمایهی کیستی سزار از پیش برگمارده شده است با این همه او آزادست که از رود روبیکن بگذرد یا
نگذرد. اما اگر به همهی بروندهای تاریخی و راهبردی که در برگیر رفتار و واکنش پمپی باشد نگه بیافکنیم در
خواهیم یافت که سزار ناگزیر از آن بود که با سپاهیاناَش بهسوی رم پیش برود.
اگر پژوهندهئی از گیتیئی دیگر همهی آنچه را که در این گیتی گذشته است
بررسی کند، درخواهد یافت که سزار چارهئی بهجز گذشتن از روبیکن نداشته است.
زیرا در پشت هر کنش و هر پیشآمد برائی</span></span><span> هست و پیوند وبستهگی هر موناد با مونادهای دیگر برگزیده شده است. حتی اگر رویکرد سزار بهآکنده پیشبینیناپذیر باشد؛ باز به باور لایبنیتز اگر
همهی چگونهگی زمان و جای و روانشناختی و دیگر بردارها را در دید بگیریم میتوانیم برایئی برای آن کنشی که دلبخواهانه مینماید پیداکنیم.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف:</span><span> یک
کانتگرا این دشواری را چنین چاره میکند که اگر در دید بگیریم که این جهان تنها جهان شدنی است. و اگر که "نیروی وندیدادگذار «خرد» بر جهان وندیداد مینهد . جهان ناچار به سر فرودآوردن و پیروی از آن وندیداد است." سزار با گذشتن از روبیکن خردمندانه بر جهان خود وندیداد نهاد. و جهان بر آن وندیداد سر خم نمود و از آن پیروی کرد. اینکه بگوییم "سزار
آزاد نبوده است که چنین کند چون تمام ساختار خردورزی جهان رویداد این کنش
را از پیش برگمارده بود" در پهنههای گسترده شده از بردارهای چیره بر این جهان پوچ وبیمیاناست . </span><br /><span><br /></span>
<span>در ساختوست معادلاتی جهان سزار معادلهئی برای رفتار در آینده نهاده نشده است. او از رویدادهای آینده آگاه نیست . امابرای پژوهشگری از گیتیئی دیگر ، همانند ما که در آیندهی سزار بهسر میبریم؛ آینده دنبالهئی پیوسته به گذشته است و چنین است که ما میتوانیم ببینیم که در این دنبالهی زمانی سزار ناچار بود که از روبیکن بگذرد. به برداشتی دیگر از
فیزیک امروز، که هیو اورت Hugh Everett و جان ویلر John Wheeler زیرگزارهی
دنیاهای بسیار Many Worlds Hypotheses در فیزیک کوانتم آوردهاند؛ میتوانیم دشواری «آزادی» را در جهانی گرفتار در فرجام چنین چاره کنیم که هر «گزینش
آزادانه» در این چارچوب لاد (مسبب) پدیداری گیتی تازهئی میگردد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>در نگرش فیزیک
کوانتم هر ذره particle
مثل الکترون در هر دم میتواند در جایگاههای بسیاری به همزمان
باشد و این تا زمانی برپائی دارد که ما آنرا در جایگاهی ویژه دیدار میکنیم در آن دم آن ذره در آن جایگاه "فرو میافتد" collapse .
ویلر یکی از نخستین فیزیکدانانی بود که پیشنهاد نمود بودنیها شاید تنها
پدیدهئی «هستنی» و فیزیکی نیستند. در بینش او کنش "بینندهگی" در پدیدآوردن «هستی» نقش بازی میکند. در فیزیک کوانتم این جهان "راستیِ آفریدهی تماشاگر" Observer created reality خوانده میشود. اورت در پایاننامهی دکترایاَش در
دانشگاه پرینستون که در زیر راهنمایی استادش ویلر نوشته است نگرش دنیاهای
بسیار the many worlds theory را پیشنهاد میکند . بر پایهی این نگرش
اگرچه ما ذره را درجایگاهی یکه و تک میبینیم در راستی آن ذره در
همهی جایگاههای سپهر و جایهائی که درنگرش کوانتوم میتوانند باشند، هستند. و هرکدام از این
جایگاهها گیتیئی جداگانهاند که بیننده آنها را نمیتواند ببیند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>از
اینروست که هر گونه کنش آزادانهی ما جهانی تازه میآفریند. به گفتهی
حافظ :چرخ بر هم زنم ار غیر مرادم گردد / من نه آنم که زبونی کشم از چرخ
فلک. و از این روست که او پیشنهاد میکند: بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم / فلک را سقف
بشکافیم و طرحی نو دراندازیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>لایبنیتز را آماجگرا یا ایدهآلیست خواندهاند. زیرا که او همهی جهان را پدیداریئی در پندار میدید. وبه جدا از موناد، همهی چیزها جهان وابسته به نمایششان درپندار بودند. این جهان در نگرش او برپایهی دیسهئی آسمانی به سویآینده در گسترش بود. هنگامیکه براو خرده میگرفتند که که پس «جای» یا «سپهر» نیز میباید راستی نداشته باشد و پدیدهئی ساختهی پندار باشد، چنین مینماید که پاسخ او این بود که همهی جهان یک چیدمان ریاضی است. </span></span></div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-17612461297712509122014-01-13T22:09:00.078-08:002023-07-24T23:56:29.935-07:00 کانت: مردم سالاری و آزادی شهروندی در نگاهی به خردهگیری از خردناب<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>
<span style="font-size: large;"><span><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc9qxsGRa3s1kyYueBe-tmJz3j9-MIQx9ZSNwo4NacxTUDVmqp4aIMk5dbT7hzEpXj0-8HVrpmDq3diiww7yFY1EuIXmYJifDWjDUrdImsdO2MZbNKcU4WHLbxRFw2oEuqcmpdYPboAVOkZD2mcKSAZ3U1sbeuLHr97PX0x0_kmFsnv8emTk94kvnVucI/s712/Screenshot%202023-07-24%2011.51.06%20PM.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="712" data-original-width="521" height="518" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhc9qxsGRa3s1kyYueBe-tmJz3j9-MIQx9ZSNwo4NacxTUDVmqp4aIMk5dbT7hzEpXj0-8HVrpmDq3diiww7yFY1EuIXmYJifDWjDUrdImsdO2MZbNKcU4WHLbxRFw2oEuqcmpdYPboAVOkZD2mcKSAZ3U1sbeuLHr97PX0x0_kmFsnv8emTk94kvnVucI/w379-h518/Screenshot%202023-07-24%2011.51.06%20PM.png" width="379" /></a></div><br /><div style="text-align: center;"><br /></div></span>
<br /><br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گیتی نوین (گ)</span>: در این بخش از گفتگو نخست به اندیشارهای کانت در بارهی مردمسالاری و آزادی خواهیم پرداخت و سپس دیدگاههای او را در بارهی روشنوایی، و شناخت به کنکاش خواهیم گرفت. </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span>چنین به دید میآید که کانت آذرم و ارجی مهینتر بر آزادیهای شهرگاری و فرمانروایی قانون، که از ویژگیه</span></span><span style="text-align: left;">ای</span><span style="text-align: left;"><span> قانوناساسیهای آزادیخواه هستند، مینهد تا ارجی که او بر چگونگی بنیادهای مردمسالار مینهد.</span></span><span style="text-align: left;"> </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span>امروزه </span></span><span style="text-align: left;">در میان خردورزان</span><span style="text-align: left;"><span> هنوز پیشبینیِ </span></span><span style="text-align: left;">همه-پذیرفتهئی در اینباره </span><span style="text-align: left;"><span> پدیدار نیامده ست که آیا آیندهی بشری در جهان بهسوی آزادی و مردمسالاریست یا که جهان بهسوی فرمانروایی زورگویانهی توانمندان بهپیش میرود. برخی مانند پال کندی با در دید داشتن افزایش جمعیت، چرخههای اقتصادی و گسترش توانمندیهای زورگویانه بر آن هستند که مردمسالاریها رو به کاستی و کاهشاَند. از سوئی دیگر، برخی مانند فرانسیس فوکویاما درهم فروریختن اتحاد جماهیر شوروی را به نشان پایان تاریخ و پیروزی مردمسالاریهای آزادیخواه گرفته و بر این باورند که بزودی نشانی از حکومتهای زورگو برجا نخواهد ماند .</span></span><br />
<span style="text-align: left;"><span><br /></span></span>
<span style="text-align: left;"><span>کانت،</span></span><span> در دورانی که شمار مردمسالاریهای جهان، حتی در ریختی خام و نارَس، بسیار اندک بود؛ بر این باور بود که </span><span style="text-align: left;"><span>"آرمان همه-جهانیِ" در تاریخ، ازبرپاییِ روشنوایی نوید میدهد و جمهوری گرائی به سان یگوارهئیک Universal پدیدار خواهدشد، یگوارهئی که سازمانی تودهئی (اجتماعی) دارد، و در سرنوشت تاریخ رقمزده شده است.</span></span><span> او در نوشتهئی زیر آوندِ: "</span><i>اندیشاری برای تاریخی یگوارهئیک با برائی همهجهانی"</i><span> Idee zu einer allgemeinen Geschichte inn weltbürgerlicher Absicht چنین پیشبینی مینماید که برنامهیِ پنهان گیته (طبیعت) آن ست که سرانجام روزی همهیِ حکومتهایِ جهانی به ریخت جمهوری درخواهند آمد. </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">کانت بر این باور بود که گیته (طبیعت) را سر برآن ست که انسان به اوج برازندهگی دستیابد و با گسترش خودآگاهیِ انسان، ساماندهی به پیوندهایِ انسانی یکی از برترترین بایستگیهایِ اخلاقی یک جمهوریست. </span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">به باور کانت، انسان هنگامی به چنین خودآگاهی دست مییابد که چه به رویی تکتن و چه به رویی گروهی "آزاد" باشد. </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> در بینش او، ریختِ حکومت جمهوری، که به نشستِ نمایندگان مردم پروای آن میدهد تا نهاد اجرائی را در زیر دید داشته باشند؛ تا از تندرویها و زیادهخواهیهای فرمانروایان بکاهند و قدرتمندی آنانرا در اندازه نگاه بدارند، میتواند بهترین کارکردها را برای به اوج رسانیدن توان ملی فراهم آورد . </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">به نوشتهی او: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> آزادی شهرگارین دیگر نمیتواند به آسانی </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">شکسته شود</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">، بدون آنکه به صنایع و بازرگانی آسیبی رسانده شود. زیرا که در غیر آن صورت، از </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">پیوندهای خارجی و</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> توانمندی دولت</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> کاسته خواهد شد. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اما این آزادی رفتهرفته رو به فزونی ست . </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">از چالاکی اقتصاد در همهئیک آن کاسته خواهد شد </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اگر که شهروندی از تلاشاَش برای بِهزیوییِ زندگیاَش </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">بازداشته شود</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">، و تلاشی که او برای خویشتن برگزیده ست بدانسان باشدکه به آزادیِ دیگران آسیبی نرساند، و بنابر این توانمندی کشور را سستی درخواهد گرفت. </span></span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به باور کانت، مردمسالاری به انجام در میان کشورها گسترده خواهد شد، زیرا کشورهای در بندِخودکامگی با دیدن توانمندی کشورهای مردمسالار بهدنبالهروی از آنان برخواهند خاست. و چنین پیروی نهتنها از رقابت میان کشورها برخاسته میشود که بل شهروندان نیز با دیدن توانمندی و بهزیستی مردمانِ کشورهایِ مردمسالار ازدولتهایشان تقاضا و چشمداشت بیشتری برای به دستآوردن آزادی خواهند داشت.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">فرید نوین (ف): پرسش اینست که چرا در سدهی بیستم، همانگون که دیدهایم، برپاییِ مردم سالاریهای اروپا آن "صلح همیشگی" را، که کانت وعده اش را میداد، در میانشان پدید نیاورد. بنابرین شاید باهوده باشد که به بررسی ریزکاوانهی اندیشار جمهوری کانت و عناصر برپادارندهی آن مانند آزادی شهرگاری، فرمانروایی قانون، جدایی نهادهای قانونگذاری، اجرایی و داوری و نمایندهوَری دولت بپردازیم و ببینیم آیا نارساییهایی در این عناصر بوده ست که از برپایی صلحی آزادیخواهانه پیشگیری نموده ست.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">برای کانت آنچه که مهین و ارجمندست آنست که </span><span style="font-size: large;">راهکارهایی که دولت برمیگزیندنمایندهی راستین خواستههای مردم باشد و اینچنین نمایندگی راستینبودن از اهمیت والاتری نسبت به </span><span style="font-size: large;"> هرگونه ریخت مردمسالاری دارد. به باور او حتی یک پادشاهی هم میتواند جمهوری باشد. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">برای کانت پرسش اینکه "چه کسی فرمانرواست [forma imperii]" در ردهی پائینتری از اهمیت است تا پرسش اینکه " پیشوای یک کشور به چه شیوه بر مردم فرمان میراند [forma regiminis]" . و همانگون که گفتیم تاکید او برآنست که مهم این</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">ست که کارکردهای یک پیشوا نمایندهی خواست همگانی باشد.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">کانت در بارهی نخستین بند شناساییدهنده به "صلح همیشگی" مینویسد: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> برپادارندهی هر دولت میباید جمهوریخواه باشد. قانون اساسیی که برپا شده باشد برپایهی: نخست آزادی اعضای یک جامعه ( به آوند افراد) ؛ و دودیگر، بر وابستگی همهی افراد بر یک قانونِ مشخصِ همگانی (به آوند کنشگران)؛ و سه دیگر، بر پایهی قانون برابری آنان ( به آوند شهروندان یک دولت) ... قانون اساسیئی جمهوریخواه ست.</span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">کانت این سه اصلِ آزادی فردی، برابری در برابر قانون و فرمانروایی بهروا را در بسیاری از نوشتههای سیاسی خویش تکرار نموده ست.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ</span>: این نگرش سیاسی بر این بنیان پایه دارد که هر فرد از دیدی اخلاقی خودکفاست به این معنا که هرکس حق دارد معیارهای اخلاقی خود را خودش تعیین نماید. از آنجا که دولت نمیتواند این "آزادی دراندیشی" را بر فردی بهبارنهد، یک دولت "قانونی" کارکردی نمادوا نمیتواند داشته باشد که بهشهروندان نشان دهد که چه رفتاری درست یا نادرست است که بل کارکرد دولت ساماندهندگی ست: به این معنا که شهروندان را وادار میدارد تا به حقوق یکدگر در "آزادیِ کنش" آذرم نهند.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">به سخنی دیگر آزادیِکنش فردی که در بند کنشهای دیگران نیست میتواند از سوی دولت محدود شود اگر که کنش کسی به آزادی کنش دیگری آسیب رساند. </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف</span>: دقیقاٌ! و باید در دید داشت که کانت ناخوشآیندی خود را از دولتی با رفتار "پدرانه" به کرات تکرار نموده ست و به باور او دولتی که در درون پهنهی آزادی اندیشهی یک فرد در بارهی گزینش اخلاقی او به مداخله میپردازد به "بزرگترین زورگویی که میتواند به اندیشه بیاید" دست یازیده ست. و به جای یک چنین مداخله دولت میباید آزادیهای شهرگاری را به بیشترینانداز برساند.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">اگرچه باید در دید داشت که اگر گروهی بخواهند که از این آزادیها شهرگاری بهرههایی ناروایانه بردارند، و برای نمون به پروپاگاندا برای گسترش باورهای آئینشان در میان کودکان و نوجوانان بپردازند، آنگاه برگمارش ساماندهی دستگاههای دولت است که آنان را ازین گونه رفتار ناشهرگان بازدارد. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">از آنجا که جمهوریها به باور کانت تنها دولتهایی هستند که آزادیخواهاَند و به خواستههای شهروندان خود آذرم مینهند، از آنان چنین انتظار میرود که به حقوق و آزادی شهروندان جمهوریهای دیگر نیز آذرم نهند. و این راستیک که همهی جمهوریها بر پایهی فرمانروایی قانون بر پا شدهاند و همهی شهروندان را به آوند افرادی خودکفا میگیرند پایهگذار برپاییِ صلح در میان جمهوریها میشود. زیرا در پیوندهای با یکدگر جمهوریهای راستین چنان به کنش درمیآیند که به آزاداندیشی و کنش آزادانهی شهروندان تا آنجا که به دیگران آسیبی نرساند آذرم مینهند.</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif"><span style="color: #0033cc;">گ</span><span>: در
اینجا با هوده ست که به یاد آوریم که کانت از فیلسوفان ساختوَستساز </span><span>system builder</span><span>
است. به این معنا که ساختوَست فلسفی او دربرگیر همهی سوهای شناخت و دانش
مانند شناختشناسی </span><span>epistemology</span><span> ، هستیشناسی </span><span>ontology</span><span> و اخلاق و دیگر
گفتمانهای فلسفی است . و ازین روست که نوشتههای بسیاری از اودر دست داریم که به گونهئی پراکنده در برگیر راستاهای مهینِ اندیشهی اویند. </span></span><br />
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif">همچنین باید گفت که
شیوهی نوشتن کانت بسیار دشوار و مبهم ست و همین موجب شده است که بسیاری از آشکارسازان
و مفسرین کارهای او برداشتهای ناسازگار و ناهماهنگی در بارهی نگرشهای او داشته باشند. بنابراین در این بخش از گفتمان که به خردورزی در بارهی شناخت میپردازد نیاز به آن داریم که بسیار پاسدارانه به پیش رویم .</span><br />
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;"><i>ف :</i> </span>با این همه بدون هیچ تردید هماهنگی ساختوَست اندیشههای کانت و پیروی
او از منطقی ریاضی و آماری به شیوهی دانش این گماشت را آسانتر مینماید. و باید گفت که او از
بزرگترین و پر هنایشترین خرداندیشان جهان در ردهی پلاتو (افلاطون)
ارستاتال (ارسطو) ، و بوعلی سینا میباشد. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0000cc;"><b>گ:</b></span><span>
شاید بهتر باشد که در نخست این نکته را روشن کنیم که کارهای کانت را به
دورهی پیش از خُرده گیری ها <span> the pre-critical period</span> که میان سالهای۱۷۴۷ تا ۱۷۸۱ به درازا کشید و دوره ی خردهگیریها در سالهای ۱۷۸۱ تا ۱۷۹۴ میتوانیم بخش کنیم. نخستین کتاب او <b><i>پندارهایی در سنجش درست نیروهای زنده</i></b>
"<span>Gedanken von der wahren Schatzung der lebendigen Kräfte</span>" نام داشت .
در میان دیگر کارهای این چرخه از فلسفهی او پایاننامهی دکترایش بنام <i><b>در بارهی آتش </b></i> " <span>De Igne</span> " که آنرا در ۱۷۵۱ پخشار (منتشر) نمود و همچنین<b><i> روشنیبخشی نووایی به بنیانهای نخست دانش فراهستی </i></b>"<span>Principiorum Primorum Cognitionis Metaphysicae Nova Dilucidatio</span>"<b><i> </i></b>را میتوان برشمرد او همچنین چندین پردازه <span>treatises</span> در ریاضی و فیزیک را نوشت و پخشار نمود. آخرین کتاب او در این چرخه <b><i>در بارهی ریختها و بنیانهای جهان نودَنی (احساسی) و اندیشیدنی </i></b>"<span>De Mundi Sensibilis atque Intelligibilis Formis et Principiis</span>" <b><i> </i></b>نام داشت .</span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما چرخهی برازای کار او با کتاب<i><b> خُردهگیریی </b></i><i><b> خِرَدِ</b></i><i><b> ناب </b></i>(<span>Kritik
der reinen Vernunft</span>) یا در برگردان انگلیسی آن "<span>Critique of Pure Reason</span>"
در ۱۷۸۱ و ویراستاری دیگر آن در ۱۷۸۷ آغاز میشود .در ۱۷۸۵ <b><i>بنیان</i></b><i><b>های فراهستی مَنش</b></i>
(<span>Grundlegung zur Metaphysik der Sitten</span>) و یا دربرگردان انگلیسی <span>the
"Foundation for the Metaphysics of Ethics</span>" را پخشار نمود وسپس دنبالهئی پیدرپی از خردهشکافیهای ارزندهی او به چاپ رسید که پرهنشترین آنها <i><b>خُردهگیریِ خِرَدِ کُنشگار </b></i> (<span>Kritik der praktischen Vernunft</span>), و یا در برگردان انگلیسی <span>the Critique of Practical Reason</span> و سپس در ۱۷۹۰ کتاب <i><b>خُردهگیری دادوَری </b></i> (<span>Kritik der Urtheilskraft </span> ) یا در برگردان انگلیسی<i><b> </b></i><span>the Critique of Judgment</span> <i><b> </b></i>و<i><b> </b></i>پس از آن<i><b> </b></i>در ۱۷۹۳<i><b> </b></i><i><b> </b></i> <b><i>دین در درون کرانه</i></b><b><i>ی</i></b><b><i> تنها خِرَد</i></b> ( <span>Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft</span> ) یا در برگردان انگلیسی <b><i> </i></b>"<span>Religion within the Limits of Mere Reason</span>" را به چاپ رسانید. </span></div>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span>او
در چرخهی نخست زندگی فلسفی خویش دنبالهروی فلسفهی خِرَدگرایی لایبنیتز
بود که در سیمای سخت-باور اندازوایی <span>dogmatic rationalism</span> در اندیشار کریستیان<u></u> وولف (۱۶۷۹-</span><span><span>۱۷۵۴</span> ) <span>Christian Wolff<span> </span></span>
در آلمان هواداران بسیار داشت. تا آنجا که کانت در مقدمهی خُردهگیری خِرَدِ ناباَش مینویسد: "وولف بزرگترین خردورز درمیان خردورزان سخت-باورمند است." وولف مانند دیگر خردورزان نووا همچون دکارت ، هابز و اسپینوزا برین باور بود که روش ریاضیات اگر که بدرستی بهکار گرفته شود میتواند به گسترش دیگر رشتههای دانش یاری دهد. در این چرخه کانت به مانند
لایبنیتز برای شناخت به آزمودن به وسیله نودها و احساسها تاکید میکند .</span> <br />
<br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: #0066cc;">ف</span><span style="color: #0066ff;">:</span></b> دقیقا. اما در کتاب <b>خُردهگیری خرد ناباَش</b> <b> (</b>که
این دورهی دوم زندگی فلسفی اوست که انقلابی مهین در فلسفه را موجب شد) است
که نشان میدهد که ما میتوانیم جهان برون از خود را به یاری دو پدیده؛
نخست، "نودشها" (احساسات) و دوم، "دریافت" به دانش آوریم . ما با "نودشهای" خویش دنیا را میآزمونیم و برای نمون؛ هنگامیکه با یک سیب روبرو میشویم چشم
ما ریخت گِردِهئیک سیب را میبیند و بینی ما بوی آنرا به مشام میآزماید و زبان ما
طعم آنرا میچشد و سپس چون "دریافتِ" ما همهی این ویژگیها را با پندارهیی از سیب، که در پنداشت ماست، هماهنگ و همگون مییابد، میتوانیم دریابیم که آنچه که
در روبروی ماست یک سیب است. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما
آنچه که داورِ راستی و درستیِ این دانش است نیروی آوندش (Reason) و خِرَدِ ماست. کانت
مینویسد: تنها "داوری" ماست که میتواند درست و نادرست باشد. اما "نودشهای" ما
همیشه درست هستند و این از آنروست که نودشهای ما تنها آگهی ما در بارهی "جهان- در-بیرون-از-ما" را برایمان گِرد میآورند: آنها به ما میگویند این سیب شیرین است و این آلو ترش است. اما آنها
داوری نمیکنند. این آوندش و خرد است که قضاوت میکند. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0000cc;"><b>گ:</b></span><span> در واقع به برداشت کانت داوری ما بر پایهی "ردههای آزمون" der Kategorien der Erfahrung <span id="hotword"><span id="hotword" name="hotword" style="background-color: transparent; cursor: default;">ماست که البته او اندیشار این ردهها را از ارستاتل گرفته است . رده بندیهای آزمون مانند؛ انگیزگر و انگیخته (علت و معلول) و چند و چون (کمیت و کیفیت) و...</span></span><span id="hotword"><span id="hotword" name="hotword" style="background-color: transparent; cursor: default;"> نودشهای ما را از جهان بیرون سامان میدهند. او مینویسد:</span></span></span><br />
<span><span name="hotword" style="background-color: transparent; cursor: default;"><br /></span></span>
<br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span name="hotword" style="background-color: transparent; cursor: default;">برایند، همهی میانوندها که انگاری را ممکن مینمایند در میان ردهها هستند و چون آزمون با پیوندهای این ردهها به آشکاری میرسد، ردههای آزمون بروندهای (شرایط) شدایی آزمون هستند و بنابراین بگونهئی از پیش برای همهی در باشههای آزمون به کارمیآیند</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;">Folglich steht alle Synthesis, wodurch selbst Wahrnehmung möglich wird, unter den Kategorien, und, da Erfahrung Erkenntis durch verknüpfte Wahehmungen ist, so sind die Kategorien Bedingungen der Möglichkeit der Erfahrung , und gelten also a priori auch von allen Gegendenstände der Erfahrung</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><br /></span>
<span><span name="hotword" style="background-color: transparent; cursor: default;"></span>برای
دریافتِ بهترِ اندیشارِ کانت باید به دید داشته باشیم که در</span><span><span></span> برداشتِ او اگر که ما تنها پندارهها و بنیانهای دریافتن را به کار گرفته باشیم </span><span>هرگز </span><span><span>نمیتوانیم دربارهیِ چیزها به دانشی آکنده دست یابیم.</span></span><br />
<br />
<span>او این برداشت را در بخش مهم کتابش <i><b>خردهگیری خرد ناب </b></i>که به همسانجوییِ فراجسته (</span><span><span>Transcendental
Analytic</span>) میپردازد بیان میکند</span><span>.</span><br />
<span><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به
باور او نه قوانینِ منطق ارستاتل؛ مانند وندیداد ناشدایی همباشگی ناسازگارها ( قانون محال بودن اجتماع نقیضین) -- یعنی اینکه یکچیز نمیتواند در یکدم هم بزرگ باشد و
هم کوچک, و یا هم سرد باشد و هم گرم و دیگر ازاینسان وندیدادهای شناختیک (قوانین منطق) و نه وندیدادهای شناختیک<b><i> فراجسته</i></b> <span>(</span></span><span style="font-size: large;"><span>transcendental logic )</span>-- (که خود وی آنها را پایهگذاری نمود،) نمیتوانند بهتنهایی موجب یافتن دانشی در باره چیزها باشند. </span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><b><span style="color: #0033ff;">ف</span>:</b><span style="color: #0033cc;"> </span>شاید
بهتر باشد که دربارهی معنای پندارهی "فراجسته" اندکی هویدایی و توضیح بدهیم و آن
اینکه این فراجستگی در واقع اشاره به آن جهشی است که نیروی شناخت آدمی از درون
خودآگاهیاَش بهسوی جهان بیرون از خود میکند، تا آن جهان را به یاری نودشها
(احساسها) ی خود بشناسد. یا بهسخنی دیگر، چگونه درباشهای جهان بیرون به درون پندار ما فرامیجهند تا درآن دریافته شوند.</span><br />
<span><br /></span>
<span> در برداشت کانت نودشها و قوانین دریافت
باید که با هم به کارگرفته شوند تا بتوان چیزها را دانست. و از اینروست
که به باور او ما نمیتوانیم امید به آن داشته باشیم که هرگز در بارهی
فراهستیها (متافیزیک) چیزی را بدانیم. زیرا که فراهستیها را نمیتوانیم
با نودشهای خودمان آزمون کنیم.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033cc;">گ:</span><span>
بله اگر پروا دهید من نوشتهی خود کانت را دراینجا برگردان کنم که میگوید: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> اگر هیچگونه در</span><span style="font-size: large;">ون</span><span style="font-size: large;">آ</span><span style="font-size: large;">گا</span><span style="font-size: large;">هی</span><span style="font-size: large;"> با پندارهها پیوند
نشود آنگاه از دید ریختشان پندارهها تنها اندیشهئی خواهند بود که به هیچ چیز بستگی ندارند و بنابراین هیچگونه دانشی از
آنها برنخواهدخاست. از این روی تا آنجا که من میدانم آنها نهچیزی
خواهند بود و نه هیچچیز که بتواند اندیشهی مرا به کار بیاندازد، میتوانند بود.</span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>البته این را باید در دید داشت که هنگامیکه کانت خردهگیری خود را، در بارهی
اینکه دانشِ فراهستی چگونه میتواند درست باشد، مینوشت، اروپا به پایان دورهی روشنوایی و آغاز دورهی نودوایی romantic رسیده بود. همانگونه که در پیشتر گفتهایم؛ روشنوایی سدههای شانزدهم و هفدهم
واکنشی بود به پیشرفت پر شتاب دانش در اروپا . به ویژه دستاوردهای چشمگیر
دانشمندانی مانند کوپرنیکوس و لاپلاس و نیوتون گونهئی خوشبینی را بهبار آورده بود که انسان در آستانهی آنست که نیروهای گیتی را به همگی مهار کند و زندگی تودهها
را بهبود بخشد.</span><br />
<br />
<span>در پیگیری از این روند بود که همهی نیروی مهتری و رهبری فرمانروایان و پادشاهان به زیر پرسش آورده شده بود . کانت در پیشدرآمد
کتاباَش<b> خردهگیریِ خرد ناب </b>مینویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">عصر ما عصر خِردورزی است، که همهی نهادینهها بایستی در رویارویی با آن سر بهفرود آرند.
اما دین در آشاوانی (تقدس) خود و وندیدادگذاری (قانونگذاری) در سترگی خود میکوشد تا از این خِرَدگاری سرباز زند و خویشتن را از آن بر کنار بدارد. ولی چنین شیوهی برخورد تنها موجب بدگمانی بر دین و وندیداد را فراهم میکند و آنها نمیتوانند آن ارجمندی سزاوارانهئی را بهدست آورند که برهان و
خردگاری میتواند برایشان بهارمغان آورد. و آن ارجمندی، از شناسایی آنچه که، پس از آزمودی آشکار و آزادانه، توانسته ست پایداری و استواری گیرد، بر میآید." </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span>و یا بهزبان سادهتر، کانت میگوید همینکه یک پیشگزارهی دانش hypothesis توانست در آزمایشهای آزمودنی گوناگون experimental tests پذیرفته شود و ماندگار بماند به آن ارجمندی دستمییابد که در دسترس قانون و دین نیست زیرا که امکان آزمایش و آزمودنی برای گزارههای آنها نیست و پیشنهادهای آنها را میباید بر پایهی باورمندی پذیرفت.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>همانگونه
که کانت درنوشتهی روشنوایی چیست؟ گفته است روشنوایی آنست که بر پایهی خرد خویشتن جهان و اندیشارها را آزمون کنیم و از پیروی و دنبالهروی
کورکورانهی پیشوایان دینی و سیاسی بهپرهیزیم. به باور کانت هنگامیکه همهی
ما برهان و آوندش را بر پایهی خردورزی خویشتن دنبال نماییم فرهنگ روشنوایی بهناچار به پا
خواهدخاست. اما برای بسیار از اندیشمندان پایان سدهی هیجدهم چندان هم روشن
نبود که اگر هر کس خرد و آوندش خویشتن را دنبال نماید به برآیند روشنوایی خواهیم رسید. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به باور این خُردِهگیران، ناپیروی از رهبری پیشوایان، به
جای آوردن روشنوایی؛ آورندهی آخشیگگرایی (مادیگری) <span>materialism</span> ، سرنوشتباوری ,
<span>fatalism</span> , خداناباوری <span>atheism</span> و گمانگاری <span>skepticism</span> و یا حتی بیبندوباری
<span>libertinism </span> و خودکامگی <span>authoritarianism</span> خواهد گردید . ازاین روی بود
که نودوایان (رمانتیکها ) مانند گوته و هوگو به انگاره و نود بیش از خِرَد
ارج مینهادند. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>اما
روشنوایان را باور بر این بود که سربرنهادن به فرمانروایی آوندش و خردورزی به ناگزیر باور به "خداوند" و "روان" و "آزادی" را پایه خواهد گذارد و برای این اندیشارها بنیانی استوار فراهم خواهد آورد. چرا که دانش را با دین و منش سر ناسازگاری
نیست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>اگرچه، همانگونه که در گفتگوهای پیشین دیدهایم، بسیاری از روشنوایان
مانند لایبنیتز پس از آشنایی با دستآوردهای فیزیک نو بر آن شدند که جهان چیزی بجز ساختاری با ساختوَست خودکارانه نیست. و در آن جایی برای آزادی کنش و
روان نمیتوان یافت و همه چیزجهان بر پایههای داتههای انگیزار (قوانین عِلی) <span>causal
laws</span> است . پس دانش نووا که همواره موجب سرفرازی روشنوایی بود اینک همهی
بنیانهای دینی و اخلاقی را به نابودی تهدید مینمود و از این روی بود که
کانت در کتاب <i><b>خردهگیری خرد نابِ</b></i> خویش به پاسخگویی بر خردهگیران از خرد و اندازوایی rationalism برخاست . </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="color: #0033cc; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"> به
باور لایبنیتز، </span></span><span style="color: black;">رویدادهای جهان</span><span style="color: black;"> با کندوکاش در اندیشهها و بهکارگیری ریشهها و داتههای
خرد؛ مانند انگیزگر و انگیخته (علت و معلول ) cause and effect در خور از
پیشدانستهشدن و پیشبینی بودند. او همچون دیگر اندیشمندان اندازوا <span> </span></span><span style="color: black;">Rationalists</span><span style="color: black;"> بر این باور بود که در پس هر پدیده انگیزشی هست که میتوان آنرا به شیوهی دانش دریافت. و افزوده برآن اینکه، با آوندش و خردورزی میتوان به </span><span style="color: black;"> اَبَرنودش<span> </span></span><span style="color: black;">Supersensible</span><span style="color: black;"> دست یافت. بنابراین، ما با نودش خود میتوانیم هستی را بیازمائیم و با اَبَرنودش میتوانیم </span><span style="color: black;">جهان فراهست را </span><span style="color: black;">آزمود </span><span style="color: black;">نمائیم.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="color: #0033cc; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="color: #0033cc; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;">دکارت، اندیشمند اندازوای دیگر، میگفت من از جهان برون از خویشتنِ خود آگاهم، زیرا
میدانم که میاندیشم. و پس چون میاندیشم، پس هستم. و چون هستم جهان بیرون ازمن
هم هست، و خداوند که او هم هست در بارهی هستن این جهان مرا نمیفریبد.
اما کانت بر او ایراد میگیرد که "دریافتِ" اینکه من هستم، هستیِ جهان برون از
مرا در "زمان" و در "مکان" </span><span style="color: black;"> از پیش</span><span style="color: black;"> انگاریده است. چنین پدیدار ست که در زبان فارسی هنگامیکه از واژه ی "جایگاه" بهره میگیریم اشارهمان به این دوبردار از پیش انگار شده است. به سخن دیگر، انسان در برون از "جای" و "گاه" در توان شناسایی هیچچیز نیست.</span></span><br />
<span><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="color: #0033cc; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"> کانت داشتن دانشی پیشا را </span><span style="color: black;"><i>a priori</i> knowledge</span><span style="color: black;"> در باره ی "جهانِ پدیدار در هُشیاری" </span><span style="color: black;">intelligible world</span> <span style="color: black;">نمیپذیرد. اگر که جهانِ پدیدار در هشیاری به دریافت ما </span><span style="color: black;">ناوابسته باشد </span><span style="color: black;">تنها
راهی که برای شناخت آن خواهیمداشت اینست که ناخودآگاهانه میباید به
گونهئ</span></span><span>ی</span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"> از آن هنش (تاثیر) پذیریم. اما، به باور کانت، این نودش پذیریمان ( یا نیروهای
احساسیمان) ست</span><span style="color: black;"> که به ما این توانایی را میدهد که چیزهای را که به ما وابسته
نیستند </span><span style="color: black;">را
بهدریافت خویش بیاوریم. </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;">و این نشان میدهد که دانش ما دانشی مادرزاد و
یا دانشی ازپیشدانسته نیست. پس چون همهی نمایانی جهان به نودشهای درونی ما
وابستهاند هیچگونه برایه (دلیل) و انگیزی (علتی) نیست که باور بداریم که نودشهای ما از "جهانِ پدیدار در هشیاری" به ما جهانی راستین را نشان میدهندکه </span><span style="color: black;">ناوابسته است به نودشها یا احساسهاما</span><span style="color: black;">ن.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="color: #0033cc; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"> </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <b><span style="color: blue;">ف:</span> </b><span style="color: black;">بله
این نزدیک به همان پدیدهئیست که امروزه در فیزیک کوانتم به آن "جهان
آفریده شدهی تماشاگر" نام دادهاند. در شدگشت (واقع)، این نودشهای تماشاگرست که ریخت
جهان را میآفریند. چون هیچگونه برایه و آوندی نیست که دنیایی را که نودشها و احساسات ما به ما نمایان میکنند همان دنیایی باشد که بهراستی در بیرون
از ما هستن دارد. برای نمون اگر دوربین تلویزیونی را در انگار بگیرید که
درست کار نمیکند آنگاه سیمایی را که آن دوربین با رنگهای درهم و برهم و
چشماندازهایی پریشان و آشفته نشان میدهد با دنیای "راستین" ناهمگون خواهد بود. به
باور کانت، این هشیاری ما ست که دنیای بیرون از ما را با دو بردار "جای" و "گاه"، که از پیش در خودآگاهی ما بافته شدهاند، شناسایی میکند. و یا به سخن دیگر "جهان-در-هشیاری" تنها بازتابی از "جهان- بیرون-از-ما" ست در پهنهیی که به دستمایهی دو بردار جای و گاه پدیدار
شدهاند. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
پس دو بردار "جای" و "گاه" در برون از هشیاری تماشاگر جهان که ما باشیم
وجود ندارند و این ویژگیئی است که ما به جهان میدهیم تا آن را بشناسیم؟</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف:</span> <span style="color: black;">بله دقیقا. فراموش نکنیم که آزمودگرایان </span><span>Empiricist<span style="color: black;">s</span></span><span style="color: black;"> و اندازوایان </span><span style="color: black;">Rationalists</span><span style="color: black;">
را باور براین بود که هشیاری و پنداشت آدمی پردههائی هستند سپید و تهی از هر نقش و
نگار tabula rasa که ما با آزمودنهای خود از جهانِبرون رفتهرفته آن پردهها را، با آنچه که دانش و دانستن میخوانیم، مینگاریم. اما در اندیشار کانت هشیاری ما با دو ویژگی جای و گاه زاده
میشود و با این دو بردار ست که ما بهشناخت جهان میپردازیم. بنابراین
چنین مینماید که ما با دو جهان روبرو هستیم جهانی که زاییدهی پندارماست و
بازتابی است از جهان راستین. بازتابی که بر پهنهی آگاهی ما نقش بسته
ست و بر </span><span style="color: black;">دو بردار جای و گاه ساخته شده است و بر این پرده است که ریخت </span><span style="color: black;">هستی در هشیاری ما بازتاب میشود و جهان دیگر این جهان راستین در برون از ماست که ما بدون یاری نودشهامان نمیدانیم چیست . </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> به</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">زبان کانت</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> این جهانِ راستینِ برون از ما همان جهان "چیزها در خودیِخودشان</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">"</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span>Ding an sich</span> یا <span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span> <span>Things in themselves</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> است . </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b>درست است. این <span style="color: black;"><span style="color: black;">"چیزها
در خودیِخودشان " چیزهایی راستین هستند که به گیرندههای نودی یا احساسی
ما نشانههای سیمایی و آوایی و بویایی و چشایی و غیره را میفرستند و هشیاری
ما این نشانهها را در پنداشت ما به هم درمیآمیزد و انگارهئی از دنیای برون از ما به ما نشان میدهند. پس چنین مینماید که "پدیداری" چیزها در "پندار" ما، مانند
پدیداری یک تصویر در روی پهنهی تلویزیون، پدیدهئی راستین نباشد و ویژگیهای آن نگره به
استواری، کارائی و درستی گیرندههای نودش ما بستگی دارد. اینگونه "گیرندگی" ما را به
کلی از جهان راستین در برابرمان بهدور میدارد. وانگارهئی که ما از جهان
راستین داریم انگارهئی ساختگی است. همانگونه که تصویر تلویزیون تصویری ساختگیست. هستی این جهان بیرون ازما هستیئی بی "جا" و بی "گاه" ست. این پندار
ماست که به این هستی زمان و مکان میدهد.</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> این نگرش همانست که کانت آن را "انقلاب کوپرنیکی" خود میخواند. </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b>درست
است. چون کوپرنیکوس بهراستی سامان دریافت اخترشناسی را واژگون نمود در
اندیشار او به جای آنکه خورشید و ستارگان بهگِردِ تماشاگر روی زمین بگردند، این زمین و تماشاگر است که به گِرد خورشید و خود میگردد. شاید در اینجا
با هوده باشد که شما این بخش از نوشتهی او را در <i><b>کتاب خردهگیری خرد ناب</b></i> برگردان کنید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
بله این بخش یکی از دشوارترین بخشهای این کتابست که برداشتهای گوناگونی
را موجب شده است. او مینویسد: </span></span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> تاکنون اینچنین انگار میشده است که
شناخت ما از </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> درباشها (</span></span><span>the objects</span><span style="color: black;"><span style="color: black;">) </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> میباید </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">همریخت </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">خود درباشها ب</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">شود</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">؛ اما با پذیرش این پیشانگار همهی تلاشهای ما در</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> بهکارگیری پیشپندارهها </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">پوچ و بیهوده مانده است؛</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> تلاش اینکه بیابیم</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">چگونه</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> شناختمان دربارهی درباشها را </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">گسترش دهیم</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">. پس بگذارید تا </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">پیشانگارهیی دیگر را</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> بیآزمائیم. و آن این پیشانگاره است که</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> این درباشها هستند که میباید همریخت شناخت ما گردند </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">و آنگاه ببینیم که آیا میتوانیم در دشواریهای دریافت فراهستی</span></span> <span>metaphysics</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> پیشروی نمائیم و ببینیم که آیا چنین پیشانگارهیی </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">با شدنیبودن </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">این خواستهی ما </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">"از </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">پیش" دربارهی</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> درباشها </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">به شناختی</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> دستیابیم</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">هماهنگی بهتری خواهد داد یا نه</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">. و این به این معنی است که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> پیش از آنکه</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> با درباشها </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> روبرو شویم </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
در بارهشان چیزهایی را میدانیم. این امر درست همانند نخستین اندیشههای کوپرنیکوس خواهد بود پس از آنکه او دریافت که با پیشانگار اینکه همهی
گردندههای آسمانی به دور "تماشاگر آسمان" میگردند نمیتوان به پیشرفت چندانی در
دریافتِ گردشِ اختران دستیافت، پس بر آن شد تا این پیشانگاره دیگر را بیآزماید که این "تماشاگر" ست که به گِردِ "اختران ایستاده" میگردد تا بیآزماید که آیا با این پیشانگاره به چیرگی بهتری دست خواهد یافت. </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">ما نیز</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> اینک در پژوهش فراهستی میتوانیم با تلاشی همسان</span></span> درباشها <span style="color: black;"><span style="color: black;">را بهریخت "اندرآگاهی"مان </span></span> <span> intuition</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> درآوریم. من نمیتوانم دریابم که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">چگونه میتوان بگونهئی <i>از پیشایه</i></span></span> <span>a priori</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><b> </b>در بارهی درباشها چیزی را دانست</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> .<b> </b></span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">اگر که اندرآگاهیمان میباید همریخت هستن درباشها گردد </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">.</span></span></span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">اما اگر که درباشها (به آوند درباشهایی که در نودشان میگیریم) همریخت نیروی اندرآگاهی ما </span></span><span>faculty of intuition</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">گردند
آنگاه من به خوبی میتوانم شدایی "از-پیش-دانستن" را بخود بنمایانم. و با
این همه، اگر این </span></span></span><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> اندرآگاهیها</span></span></span> میباید "شناخت" من بشوند من نمیتوانم تنها
به آنها بسنده کنم و بل میبایست آنها را تنها بهآوند "نمایندهی" چیزی
بگیرم که درباش است و این درباش را به دستمایهی آن اندر</span></span></span><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">آگاهی</span></span></span>ها شناسایی نمایم.
پس یا من میتوانم انگار نمایم که پندارههایی</span></span></span> <span>concepts</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;"><span>که
به دستمایهشان من این شناسایی را انجام میدهم خود همریخت آن درباشها
هستند. اما چنین انگار بهدیگربار به این دشواری بر میخورد که چگونه میتوان<b> از پیش </b>در
بارهی آن درباشها پندارهئی داشت. و یا اینکه میتوانم انگار نمایم که این درباشها هستند که همریخت پندارهها میشوند و یا به سخن دیگر آزمودن آن
درباشها که به شناخت آنها منجر میشود هستند که همریخت آن پندارها میشوند. و در آن روی، بیدرنگ خواهم دید که آن دشواری به آسانی چاره شده است.
زیرا که خود آزمودن گونهئی شناخت است که نیاز به دریافتش</span> </span></span> <span>understanding</span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
<span>دارد و قوانین این دریافتن را من میباید در خودم پیشانگار نمایم پیش از
انکه درباشی به من داده شود و بنابرین این شناختی از پیش است. این
قوانین از پیش در پندارهها بیان شدهباشند و همه</span></span></span><span>ی</span><span> درباشهای مورد
آزمودمان به ناچار میباید همریختشان بشوند و با آنها هماهنگ گردند."</span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b> بله این برگردان<b> </b>با
همهی تلاشی که در ساده گراندن آن نمودهاید هنوز مانند همهینوشتههای کانت پیچیده مینماید، به
ویژه کانت در زبان آلمانی هیچ کوششی برای سادهتر نوشتن نکرده است. با این همه، امروزه ما با آشنایی با دنیای دیجیتال کامپیوتر شاید برایمان آسانتر باشد که دریابیم
که کانت چه میگوید. او میگوید دنیایی که در برون از پیکر ماست به آن ریخت نیست که
ما می بینیماَش و یا میشنویماَش و با نودشهای دیگرمان </span><span>می نودیماَش</span><span>. درست همانگونه
که یک دوربین دیجتال در کامپیوتر دنیای برون از خود را به آنگونه که بهراستی هست درنمییابد. برنامهی کامپیوتری </span><span>دوربین دیجیتال تصویر </span><span>دنیای برون از خود را به گونهی دنبالههائی دوتاییی از یکها و صفرها در کنارهم میبیند و کامپیوتر با برگردان آن دنبالهها به پشیزهای pixel رنگی، انگارهئی از تصویر دنیای برون را بروی پرده نمایان میکند. ولی دنیای واقعی هیچ پیوندی با
آن یکها و صفرها که در "پندار" کامپیوتر اندر شدهاند ندارد :</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> و بنابرین این شناختی از پیش است. این قوانین از پیش در پندارهها بیان شدهاند و همهی درباشهای مورد آزمودنمان به ناچار میباید همریختشان گردند و با آن ها هماهنگ گردند. </span></blockquote>
<span style="font-size: large;"> ما هم دنیای در باش را با امواج نور که به گونهئی بر نودش بینائیمان اثر میگذارند و با امواج آوایی که برنودششنواییمان اثر میکنند
درمییابیم . پس این دنیای بیرون است که همریخت</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"> "اندر آگاهی"</span></span></span>های ما میشود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><i><b>چیزها در خودی خودشان </b></i><span> Things
in themselves</span> کاملا واقعی هستند اما ما به هیچگونه نمیتوانیم آنها را
آنگونه که بهراستی هستند بشناسیم زیرا نودشهای ما، همانند نرمافزارهای رایانهئی، از آن ویژهیِ زیستشناسیِ شناخت ما هستند. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">دنیایِ در پدیداریاَش نمیتواند دنیایی راستین در خودش باشد. این دنیائیست در درون پندار تماشاگر، و تنها نمادیست از دنیای راستین .</span></span>
از اینروست که برخی از اندیشوران فراجستگی فرااندیشوایی (transcendental idealism) کانت را گونهئی پدیدهگرایی (phenomenalism) انگار کردهاند.
زیرا که در اندیشار کانت همه درباشهایی که آزموده میشوند گونهئی
پدیداری در هشیاری ما میباشند. </span><br />
<span><br /></span>
<span>همهی نگرشهای ما از رویدادها در زمان و
در مکان انگارههایی هستند درون پنداشت تماشاگر که او را از شناخت "خودی- در-خود" چیزها
بازمیدارند. زمان و مکان ویژگیهای اندیشه و پنداشت ما میباشند که آن ها
را سوار بر دریافتهایمان میکنیم. چراکه به باور کانت خودیِ راستین درباشها بیزمان و بیمکان هستند. زمان و مکان آنها در پدیداریشان در پیوند و
رسانهگری با تماشاگر تعیین میشوند. با این همه، این درباشهای بی زمان و بی
مکان راستین هستند زیرا که بر نودشهای ما تاثیر میگذارند تا بر ما
پدیدار شوند. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> پس میتوانیم </span></span> بپرسیم که چگونه این "خودیِ در خودِ چیزها"<span> <i>Ding-an-sich</i></span> بر نودشهای ما اثر میگذارند. زیرا همانگونه که دیدیم دنیای برون از ما تنها یک پدیداری ست .
چیزی مانند بازتاب یک چشمانداز درآینه. همانگونه که بازتاب یک سیب در
آینه نمیتواند روی نودش بویایی ما اثر بگذارد و یا نمیتوانیم آنرا با دست
بساواییم "خودیِ در خودِ چیزها" هم اگر تنها پدیدارهئی بیش نیستند نمیباید
بتوانند بر نودشهای ما اثر کنند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b> در واقع آینه نماد خوبی است برای هشیاری ما که همهی آزمونهای ما از پدیداری را در بر میگیرد. نودشیدن (حس کردن) ما همیشه نودشیدن پدیدارهها <span><i>Erscheinungen</i></span> ست. پس تنها نودشها هستند که به ما دانش پدیدهها را میآورند. نودش ما نمیتواند به "نامینی" <span>noumenon</span> و یا هستایی"خودیِ در خودِ چیزها" رخنه کند. کانت "نامینی" یا نومنون را، که از واژهی یونانی <i>νοούμενoν </i> به معنای " من می پندارم" است، در برابر پدیدار میگذارد. و از دید من واژهی "نامینی" به گونهئی این اندیشار را میرساند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> من فکر میکنم که خردهگیری جاکوبی </span></span><span>Jacobi</span> بر کانت<span style="color: black;"><span style="color: black;"> در آنجا که میگوید " بدون انگارکردن هستیِ <i><b>خود درخود چیزها</b></i>
من نمیتوانم بدرون راستین این جهان پدیدارها درشوم و با انگار نمودن آن
نمیتوانم در درون آن ماندگار بمانم" درست خردهگیریی بر همین بخش از اندیشار کانت
است. بهسخن دیگر جاکوبی در این اندیشار کانت گونهئی ناسازگاری (تناقض) میبیند. اینکه ما نمیتوانیم با نودشهای خویش </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><i><b>خودیدرخود چیزها</b></i></span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> را آزمود نماییم و با این همه میتوانیم بدانیم که آنها "هستند". </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b>
امروزه با پیشرفت دانش شناخت بر پایهی آمار ما میتوانیم بهتر دربابیم
که کانت چه میگوید. هنگامیکه ما در بارهی یک سیب میاندیشیم پندارهی ما از سیب بر پایهی آزمودههای ما از سیب است و چون هرگز سیبی به تندی فلفل را ندیدهایم آشکارست که در پندار ما سیب تند نیست. اگر بیشتر آزمودههای ما از سیب، سیبهایی خوشمزه باشد سیبی که در پندار ماست سیبی خوشمزه خواهد بود. در آمار <i><b>گشتگارهی پخشارِ ش</b></i><i><b>دایی </b></i> یا تابع توزیع احتمالات <i><span>probability distribution function</span> </i> برای مزه سیب در پندارما منحنیئی مانند این نمودار زنگولهسا را دارد. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><img align="bottom" border="0" height="179" hspace="0" src="http://s1.picofile.com/guitynovin/Pictures/normal2%20copy.jpg" vspace="0" width="280" /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>در
این پخشارهی بِهَنجار (نرمال) یک سیب بسیار خوشمزه با ارزش ۴ در سوی راست
منحنی شناخته میشود و یک سیب بسیار بدمزه با ارزش منهای ۴ در سوی چپ آن
شناخته میشود و لی برای نمون ما به آزمون دریافتهایم که کم وبیش نیمی از
سیبهایی را که میخریم در ارزش مزه ی ۷۵/. - تا ۷۵/. + هستند که در این نمودار با چارگوش زرد هویدا شده ست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به باور من اندیشار کانت در باره ی <b> خودی در خود چیزها </b>انگارههایی هستند که ارزش آنها در درون<b> </b>این
چارگوش زرد میافتند. این چارگوش که در پندار خود از و یژگیهای سیب داریم را می توان سیبِ فَراندیش (سیب ایدهآل) خواند و اگر چیزی در
دنیای برون ازما دارای ویژگیهایی بود که در درون این چارگوش افتاد مثلا
از دید مزه ارزش آن ۱/۵ بود آنگاه ما میتوانیم بگوئیم که این گزاره که «
این مزه مزهیِ سیب است» را نمیتوانیم رد کنیم. البته این نمودار در جهانی دوبعدیست و تنها میتواند در بارهی مزهی سیب سنجهئی فراهم آورد. اگر بخواهیم در بارهی هم مزه و هم بوی سیب داوری کنیم ناچار از به کار بردن یک نمودار سه بُعدی خواهیم بود که پخشاره ی آن براستی سطح بیرونی یک زنگوله است و البته ما می توانیم ویژگی های دیگر سیب مانند اندازهی آنرا هم به داوری بگیریم چون شدایی یا احتمال اندکی هست که سیبی به اندازهی یک هندوانه باشد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>البته هنگامیکه ما شدایی سه ویژگی را باهم به سنجه میگیریم دیگر در دنیای سه بُعدیمان نمیتوانیم نموداری چهاربعدی را تصویر کنیم ولی میتوانیم معادلهیی ریاضی را برای چنین احتمالی بنویسیم . به همینسان است که پنداشت ما در بارهی ویژگیهای بسیار هر چیز در رابطه با ارزششان در پخشارهیی با بعدهای بسیار داوری مینماید و همینکه دیدیم که
نمیتوانیم این پیشگزاره هیچ null hypothesis که "این ویژگیها ویژگیهای سیب هستند" را رد کنیمِ نتیجه میگیریم که این پیشگزارهی هیچ که "این چیز یک سیب است" را میتوانیم همچناننگاه داریم maintaining a </span><span>null</span><span> hypothesis . باید توجه داشت</span><span> </span><span> که ما هرگز به صد در صد نمی توانیم اثبات کنیم که "این چیز، یک سیب است". </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>در جهانی دو بُعدی، پهنهی زیر منحنی در این چارگوش زرد، اندازهیِ شدایی (احتمالِ)</span><span> پذیرشِ پیشگزارهیِ هیچ را آشکار میکند؛</span><span> که مثلا ما ۹۵
در صد سرآسودهایم که این چیز که در برابر ماست یک سیب است. این روشِ آماری شیوه ی دانش است که امروزه در
همهی دانشها مورد کاربرد قرار دارد. و این برداشت پاسخی ست به دشواری
جاکوبی. البته در اینجا جای آن نیست که بتوانیم به همهی ریزهکاریهای فنی و آماری این برداشت بپردازیم. با این همه میتوانیم به اطمینان بگوئیم که درستی
دریافت </span><span><i>Verstand </i><span>ما از هر پدیده </span><i> </i></span><span>به سنجش ارزش ویژگیهای آن پدیده در تراز با ارزشهایی که فراندیش آن پدیده دارد که براستی معنی آن پدیده هستند (چارگوش زرد این پخشاره) که همان "خودی در خود چیز ها"ست بستگی دارد .</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #003399; font-size: large;">خرده گیری برهان و آوندش کنشگر</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
البته میتوان بر این برداشت شما خرده گرفت که کانت با دانش آماری نو
آشنایی نداشته است و میدانم که شما در پاسخ گفتهاید که دوید هیوم نیوتون و
بایز در این دوره دربارهی شداییپذیری (احتمال) میاندیشیده اند و
آزمودهای دانش خود را بر آن پایه انگار مینموده اند. من به یاد این سرودهی سعدی در بوستاناَش میافتم که:</span></span></span><br />
<span><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span>
<span> </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">ره عقل جز پیچ در پیچ نیست </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">برِ عارفان جز خدا هیچ نیست</span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;"> </span><br />
<span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">توان گفتن این با حقایقشناس </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">ولی خرده گیرند اهل قیاس</span><br />
<span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">که پس آسمان و زمین چیستند </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">بنیآدم و دیو و دد کیستند. </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;"> </span><br />
<span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">پسندیده پرسیدی ای هوشمند </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">جوابت بگویم گر آید پسند</span><br />
<span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">که خورشید و دریا و کوه و فلک </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">پری، آدمیزاد و دیو و ملک</span><br />
<span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">همه هرچه هستند از آن کمترند </span><span face=""tahoma" , "dejavu sans" , sans-serif" style="background-color: white;">که با هستیاش نام هستی برند</span><br /></span>
<span><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">ولی در این بخش از
گفتمان من مایلاَم که به اندیشارهای کانت در بارهی منش (اخلاق) بپردازیم.
آنچه که شیفتگی مرا به اندیشار "منش" کانت بر میانگیزد ارجمندی "آزادی" در نگرش او ست . آزادی شاید برجستهترین ویژگی منش در نگرش کانت است، زیرا
که هرگونه داوری در بارهی منش </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> چه دربارهی نیکمنشی و چه در بارهی نکوهیدهمنشی و دیوخویی </span></span></span><span>میباید "آزادی" را از پیشانگار نماید.</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> "آزادی" اندیشاری است در آوندش یا خردوری </span></span><span> </span><span>reason</span><span> در هُشیاد (ذهن) </span><span style="color: black;"><span style="color: black;">آدمی که شدایی دِه به کنشهای ما میباشد. بدون آزادی آوندش ما بیهوده و پوچ است. چون اگر آزادی نباشد آنگاه بهزبان حافظ :</span></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="color: black; font-family: "tahoma"; line-height: 150%;">گناه اگر چه نبود اختیار ما، حافظ</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="color: black; font-family: "tahoma"; line-height: 150%;">تو در طریق ادب باشد و گو گناه من است.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"> باید در دید داشت که اندیشارهای منش کانت نخست در کتاباَش به نام <i><b>زمینهی کار در فراهستی منش <span> </span></b></i></span></span><span lang="de"><i>Grundlegung zur Metaphysik der Sitten</i></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> هویدا گردید و سپس با روشنی و بهینهگری بیشتر در کتابهای <b>خردهگیری در خرد کنشگر </b></span></span><span lang="de"><i><span>Kritik der praktischen Vernunft</span> </i></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">و <b>فراهستیهای منشها</b> </span></span><i><span>Die</span> <span>Metaphysik der Sitten</span> </i><span style="color: black;"><span style="color: black;">و<b> مردم شناسی از دیدگاهی کنشگر</b> <span>Anthropologie in pragmatischer Hinsicht</span> <b>دین در درون مرزهای آوندش تنها</b> <span>Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft</span> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">گسترش یافته است. </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>همانگونه که کانت در <b>خردهگیری خرد ناب</b> نوشته بود که : "نیروی قانونگذار آوندش و خردوری برگیتی وندیداد (</span>قانون) مینهد و گیتی میباید که از آن وندیدادها پیروی نماید" در کتاب ارجمند <i><b>خردهگیری خرد کنشگرانه</b></i> <span>Critique of Practical
Reason</span> نیز به نیروی آوندش آدمی این توان را داده است که وندیدادهای نیکمنشی را بر پایهی آزادی فراهم گذارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">فلسفه منش کانت بر پایهی خودوایی </span></span><span>autonomy</span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
انسان بنیان گرفته است. به باور او، تنها یک بنیان استوار برای منشوندی
هست دارد، که همهی گمارشهای منشوندانهی ما را برپا میدارد. او این داته </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> منش </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">یا قانون اخلاق <span> </span></span></span><span>moral law</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">را دستور ردهبندی شده </span></span><span>categorical imperative</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> میخواند. به باور کانت وندیدادمنش (یا قانون اخلاق) برآیندی از آوندش (یا خردورری</span></span>) <span>reason</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> است در حالیکه وندیداد گیته (یا قوانین طبیعت) برآیندهایی از دریافت ماست. ردهبندیهای گیته به </span></span></span> "<span style="color: black;"><span style="color: black;">ریختهای اندرآگاهی" ما </span></span>forms of intuition<span style="color: black;"><span style="color: black;"> وابستهاند در حالیکه نیروی آوندش ما به هیچ چیز وابسته نیست و آزادست.</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"> کانت می نویسد:" آوندش ما برای خویش </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> بدون نیاز به آنچه که از پیش رویداده است </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">اندیشاری خودبهخود </span></span><span>spontaneity</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">را میآفریند تا بتواند به کنش بپردازد . این بیدرنگی انگیزشی (علتی) </span></span>
<span>cause</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> برای کنش او ست. انگیزشی که بر پایهی پیوندهای انگیزانه <span> </span></span></span><span>causal connection</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> است"</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;">بزبان
ساده تر در نگرش کانت قوانین اخلاق هیچ وابستگیئی به چگونگی بخصوص طبیعت
انسان ندارند و تنها از قوانین خرد پیروی میکنند. ما آزادیم که قوانین
اخلاقی خود را برگزینیم </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> هر چند آشکاری این وندیدادها (قوانین) به آوند "دستوری رده بندی شده" </span></span><span>categorical imperative</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">یا وندیداد گمارش<span> </span></span></span><span>law of duty</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> نشان میدهد که خواسته انسان </span></span><span>
human will</span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
تنها با خرد ناب آشکار </span></span></span>نمیشود. که بل انگیزشهای (علتهای) دیگری که ریشه در نیازها و پسندهای ما دارند بر آن تاثیر و هنایش مینهند.
و بهسخنی دیگر گمارشهای ویژهی ما که از "دستور ردهبندی شده" شاخه میزند بازتابی از طبیعت انسانی ما و وابستگیهای ما در زندگی انسانی است. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;">به هر روی کانت از همان نخستین کتاب خویش <b>زمینه کار در فراهستی منش </b>در
جستجوی گونهیی گفتار ریزهکاو بود تا بتواند بنیانی باشد که بر
پایههای آنها بتوان نیکی یا نکوهی هر منشی را داوری نمود. داوریی که هر
انسان دادخواه فرزانه بتواند آن را پذیرا باشد. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
البته باید گفته شود که بسیاری از اندیشمندان امروزین بر کانت خرده میگیرند که او در این جستارش در بارهی ژرفا و گستردگی این منشپذیری بسیار
خوشبین بوده ست. </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;">شاید
این داوری درست باشد. از سویی دیگر شاید کانت میخواسته ست که دیدگاهی
برای داوریهایی ژرف که بهگستردگیئی درخور پذیرش قرار گیرند فراهم آورد.
اگر چه باید باور داشت که روی سخن کانت با مردمانی بیمنش نیست که </span><span style="color: black;"> برای داشتن رفتاری درستکارانه و نکومنشانه نخست میخواهند </span><span style="color: black;">که </span><span style="color: black;">آوندشی (دلیلی) خردمندانه به آنها نشان داده شود، </span><span style="color: black;">و اگر آوندی نیابند از داشتن منشی پلید و نکوهیده باکی ندارند . </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
البته بهراستی چنین ست که نیکمنشان هرگز نیازی به داشتن بهانهئی برای
نیکویی و نیکبودن ندارند. و شاید از این روست که کانت حتی تا آخرین بخش کتاب <b> زمینهی کار در فراهستی منش </b>
بهراستی توانایی آنرا ندارد که این دشواری را برای خردمندی پُرگمان چاره
کند که نیکمنشی بنیادی خردمندانه دارد و یاکه ما ناچاریم که در چارچوبی
نیکمنشانه رفتار نماییم.</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;"><span style="color: black;">دقیقا. تنها آوندشی را که کانت نشانمان می دهد آزادی یا بخودوایی </span></span><span>autonomy</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> ماست. ما می توانیم آزادانه میان نیکومنشی یا نکوهیدهمنشی گزینش کنیم. اما</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> ا</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">گر میخواهیم نیکمنش باشیم میباید </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">پیش از آنکه هستی خردمندانهی خویش را آغاز نماییم بدانیم که نیکمنشی چیست . به سخن دیگر این به</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">دانستنی</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> از پیش<span> </span></span></span><span><i>a priori</i></span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">نیاز دارد . و چنین است که پرسشهای ما پرسشهایی از اینسان خواهد بود که: "من چه باید بکنم؟"</span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"> در اینجا این انسان<b> آزاد</b> ست که از خویشتن خود این<b> باید</b>
را میپرسد .و انسان آزادهی فرزانه بس دلاستوارتر ست در دانستن اینکه "
چه باید باشد؟" تا اینکه "چه هست؟" ما میتوانیم با اطمینانی بیشتر بگوئیم که "من باید فرهیخته باشم" تا اینکه "من
فرهیختهام" </span></span><b><span style="color: blue;"> </span></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #003399; font-size: large;">نیک خواهی</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #003399; font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> از این روی پرسش انسان برای دانستن منشها پرسشی فراهستانه </span></span><span>metaphysics</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> است . زیرا که همانگونه که گفتید </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">پیش از آنکه هستی خردمندانهی خویش را آغاز نماییم بایست بدانیم نیکمنشی چیست .</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
و این آوای وجدان در ماست که این دانش فراهستی را به ما میرساند. که "دروغ
مگو" یا "فریب مده" ، "ستم مکن" و یا "نامردمی مباش" . ویژگی چنین
منشی در اینست که هم یکتاگانه </span></span> <span>universal</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">ست چون همه آنرا میتوانند بپذیرند و هم بایستگانه </span></span><span>necessity</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">
ست چون اگر من ستمگر باشم اصل یکتاگانگی همه را وامیدارد که بتوانند ستمگر
باشند و در جایی که همه ستم میکنند اگر من میخواهم چیره و کامروا باشم
باید ستمگری بزرگتر از دیگران باشم. و چون </span></span></span><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> یکتاگانگی </span></span></span> به دیگر بار وامیدارد
همهی دیگران نیز </span></span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">ستمگری بزرگتر باشند و در اینروی </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span>زیستن را دیگر شداییی نخواهد بود. </span></span></span><br /></span>
<span style="color: black;"><span style="color: black;"><span><br /></span></span></span>
<span style="color: black;"><span style="color: black;"><span>پس وندیداد ستمگری یکتاگانه نمیتواند باشد
. اما وندیدادی یکتاگانه وندیدادی جاودانه ست و در همه کجا درست میباشد، پس بایستگانه ست.
از اینروست که کانت آن را</span><b><span> دستور ردهبندی شده </span> </b><span>Categorical Imperative</span><span> می خواند. زیرا " ستم مکن "در رده ی یک دستوربایستی است.</span></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;"><span style="color: black;">اما
چون جهان در پیش روی ما تنها گونهئی از نمایانی از جهان راستین است و
چون جهان راستین در خور شناسایی و دانستن نیست چگونه میتوان داوری نمود
که منش دیگران نیکوست یا نکوهیده؟ به باور کانت ترازوی این داوری نیکخواهی است . </span></span></span><br />
<span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span>
<span><span style="color: black;"><span style="color: black;">برای نمون اگر کسی از سر نیکخواهی به کودکی خواندن و نوشتن
بیآموزد به این امید که شاید او آیندهئی بهتر داشته باشد داوری ما بر آن
خواهد بود که او کنشی نیکمنشانه انجام داده ست . اما اگر آن کس این
خواندن ونوشتن را از اینروی به کودک آموخته است که اورا با شستشوی مغزی
هوادار گروهی نابکار نماید داوری ما بر آنست که او منشی نکوهیده دارد.</span></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">به
باور کانت تنها نیکیئی که براستی نیکوست نیکخواهی ست. هر گونه "نیکِ" دیگر با دشواری همراهست برای نمون تندرستی ، راستگویی ، یاری و همکاری و
دیگر از چنین رفتارهای انسانی نمیتوانند در درونمایهی خود نیک باشند زیرا میتوان آنها را به کار آرمان و آماجی ژاژ و نادرست بهکار گرفت. حتی خوشنودی در درونمایه خود نیک نیست زیرا برای "سزاواری به خشنودی" میباید </span></span></span><span>که "انسان خوشنود" نیکخواه
باشد.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;"> بهراستی کانت در این باره بسیار سختگیرست . حتی اگر کسی ناآگاهانه و از روی خوی و عادت کاری نیک انجام دهد که با گمارش </span></span><span>duty</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> نیکمنشی او هماهنگ باشد در داوری کانت آن کار نیک در شمر نخواهد آمد مگر آنکه به آگاهانه از برای </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">"گمارش</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> نیکخواهی" بدان کنشِ نیک دست یازد. </span></span></span><br /></span>
<span><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /></span></span></span>
<span><span style="color: black;"><span style="color: black;">او در کتاب<b> زمینهی کار فراهستی منش</b>
مینویسد یک مغازهدار ممکن است هماهنگ با گمارش خود به کودکی خریدار
گران نفروشد. اما این بسنده نخواهد بود که چنان کند چون "چنان کردن نیکمنشانه ست زیرا با وندیداد </span></span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">و قانون سازگاری دارد" که بل "میباید ازسر سربفرمانی به آن وندیداد </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">چنان کند</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
." در نمونهئی دیگر کانت رفتار کسی را که بر خشم و بیمهری خویش چیره میآید زیرا که میخواهد که "فرمانبر از وندیداد نیکمنشی" باشد دارای منشی برتر و ارزندهتر از منش آنکس میداند که از سر مهر به دیگران شادی میآورد. </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;">وندیدادی که کانت برای ردهبندی فرمانبرداری بهکار میگیرد چنین است :</span></span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> تنها با آن آرمان </span></span><span>maxim</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> کنش بنما که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">بر پایهی آن بتوانی خودبخود بخواهی که آن آرمان وندیدادی (قانونی) مر همگان </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">را باشد یعنی وندیدادی</span></span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> یکتاگانانه </span></span><span>universal law</span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> . </span></span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><br /> </span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> <b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;"><span style="color: black;"> بنابرین آرمانی را که ما </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">آزادانه</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
برمیگزینیم میباید بر پایهی این بروند (شرط) باشد که بتواند وندیدادی (قانونی) برای همیشه و بر همگان باشد. اگر همگان بتوانند در زیر چنین وندیدادی به
خوشنودی زندگی نمایند آنگاه آن قانون وندیدادی گیتهئيک </span></span><span>natural law</span> <span style="color: black;"><span style="color: black;">خواهد بود. برای نمون اگر من از دوستی بخواهم که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">تنها بخاطر دوستیاَش با من</span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">فرزندم را به کار بگمارد بدون اینکه سزاواری و برتری او را در تراز با دیگر نامزدان برای آن پیشه به سنجه آورد. در بارهی درستی این درخواست میباید چنین داوری نمود که </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">اگر
کارفرمایی دیگر پیشهئی را به فرزند پدری میداد که او نیز چنین درخواستی </span></span></span><span>را
از آن کارفرما کرده بود آیا من بیکار ماندن فرزند خود را میپذیرفتم ؟
چون من نمیتوانم چنین رفتاری را بپذیرم پس آن وندیداد نمیتواند وندیدادی همگانی گردد.
اما این وندیداد که کارفرما و یا هر فرماندهئی میباید ناسوگیر باشد را همه
میتوانند بپذیرند. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="color: black;">
آنچه که در اندیشار دستور ردهبندی شده به دید من بسیار گرامی و ارزنده
است جنبه انسانی آن ست که دیدگاهی انسانی دارد. به گفتهی کانت ما
میباید در رفتار خویش با انسان همواره انسانیت را نشانه گیریم و هرگز
از انسان به آوند ابزاری برای رسیدن به آنچه که آهنگ به آن کردهایم نیندیشیم به سخنی دیگر انسان میباید برای ما آرمان باشد و نه که ابزار.</span></span><b><span style="color: blue;"> </span></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <b><span style="color: blue;">ف: </span></b><span style="color: black;"><span style="color: black;">
و میباید این نیز گفته شود که در اینجا برداشت کانت از انسان هم "خویشتن" است و هم "دیگری" و بنابر این در اندیشیدن بهخود نیز ما میباید خویشتن را
به آوند آماج و آرمان بگیریم و نه به آوند ابزار. برآیندِ </span></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">این
برداشت، ارج نهادن و گرامی داشتن انسانیت است. هنگامیکه من به آوند
کارفرما با کارگر ی در پیوند کاری هستم. میباید که او را به آوند یک انسان
و خود را نیز به آوند یک انسان نشانه کنم . شاید این وندیدادهمانست که
استاد سخن در سر داشت که میگفت : بنی آدم اعضای یک پیکرند / که در آفرینش
زیک گوهرند / چو عضوی بدرد آورد روزگار / دگر عضوها را نماند قرار/تو کز
محنت دیگران بی غمی / نشاید که نامت نهند آدمی. </span></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-12611721961363735612014-01-12T21:03:00.377-08:002023-01-04T15:42:50.245-08:00هایدگر: آزادی خواهی و هستی ناب<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMhrW5oYSt2AtSwJUanhwsNPSWGF95HC3R_sFD--iXdxqkF8SeBY1uYqfWJioT3AzWCu9ON9VcizqFyon-x-FO1R6HHdygPccUiaqCJYzPiv3TIxmrK18mia8-nhsXuJRrwfwyRIlwikza3K07uBNK0_m-b-SIvGNnHMwUzXTMvYZR7ndsYeowB4Oz/s512/download%20(72).jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="512" data-original-width="512" height="465" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMhrW5oYSt2AtSwJUanhwsNPSWGF95HC3R_sFD--iXdxqkF8SeBY1uYqfWJioT3AzWCu9ON9VcizqFyon-x-FO1R6HHdygPccUiaqCJYzPiv3TIxmrK18mia8-nhsXuJRrwfwyRIlwikza3K07uBNK0_m-b-SIvGNnHMwUzXTMvYZR7ndsYeowB4Oz/w465-h465/download%20(72).jpeg" width="465" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>
<span style="font-size: large;"><br />
<span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"> </span></b></span><span><span style="color: blue;"> گیتی نوین (گ)</span>: بسیاری از "منورالفکران" ما از دوران میرزا آقاخان کرمانی تا تقی زاده و ایرانشهر و در زمانهی ما آشوری و آجودانی و دیگران در زیر هنایش "فیلوزوف"های فرانسه همچون ولتر و مونتسکیو به نگرشهای ابلهانهی برترینژادی اروپاییها باورمند بودهاند و </span><span>پیشرفتهای صنعتی غرب و آنچه را که modernization خوانده میشود به پدیداری نووایی یا modernity در اروپا پیوند دادهاند.</span><span> </span><span> در این گفتگوها کوشش ما برآنست که با بررسی اندیشارهای خردورزان غرب به دریافتهایی از </span><span>پدیدههایی مانند آزادی و دادخواهی و مردمسالاری در</span><span> گُوال* </span><span>روشنوایی</span><span> discourse of enlightenment یا </span><span style="text-align: left;"><span>Diskurse der Aufklärung </span></span><span>دست یابیم. در گفتگوهای پیشین دیدیم که در خردورزیِ اندیشمندانی مانند لایبنیتز ، که اندیشارهایاَش مورد بیاعتنایی "منورالفکران" ماست، از میانبردن تهیدستی و بینوائی در بالاترین ردهی راهبردی کشورداری جاداده شده است، و در نگرش آنها نخستین دلواپسی فرمانروایان روشنوا میباید از میانبردن تنگدستی و بینوایی باشد . از اینرو بود که لایبنیتز برپایی شوراهای اقتصادی و نهادهای آموزشی را به فرمانروایانی مانند پتر بزرگ روسیه و یوهان فیلیپ شونبرن </span><span style="text-align: left;"><span>Johann Philipp von Schönborn </span></span><span>الکتور ماینز </span><span style="text-align: left;"><span> elector of Mainz و یوهان فِرِیدریش دوک برانزویک </span></span><span> </span><span style="text-align: left;"><span>Johann Friedrich Duke of Brunswick و جانشین او ارنست آگوست، الکتورِ امپراتوری رم آشاوان </span></span><span style="text-align: left;"><span> Ernest August , Elector of the Holly Roman Empire</span></span><span style="text-align: left;"><span>، </span></span><span>پیشنهاد مینمود. برای لایبنیتز اینکه مردمان بر چه باورند از هیچ مهیناییئی برخوردار نبود و به باور او نیرو و توانمندی امپراتوری هلند برآمده از رفتار آزاداندیشانهی آن کشور در بارهی نژادها و آئینهای گوناگون در آن امپراتوری بود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>شاید این پیشدرآمد در گفتگوئی در بارهی هایدگر مایهی شگفتیباشد ولی بیگمان شیوهی شیوا و رسای لایبنیتز میتواند ترازوئی کارآمد برای آزمودن اندیشارهای هایدگر و شیوهی پیچیده و چندپهلوی نگارش او باشد. با این همه این باره را نیز نمیتوان پنهانداشت که هایدگر هنایشی رخنهگر و چیره بر بسیاری از جنبشهای اندیشه و خرد در سدهی بیستم داشته است. برای نمون کمتر نوشتهئی را در بارهی هستالگرائی یا اگزیستانشیالیزم میتوان یافت که از هایدگر به آوند یکی از بنیانگذاران آن جنبش و اندیشال نام نبرده باشد. این اوست که بر سارتر و کامو و مرلوپونتی تا فوکو و دریدا و هابرماس </span></span><span>و گادامار هنایش نهادهست. </span></span><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><span>این نیز میباید در آغاز گفته شود که هایدگر در خانوادهئی کیشمند زادهشد و در نوجوانی به آموزشگاهی دینی (سمیناری) در کنستاتنز Konstanz اندر شد و در بیستسالهگی به گروه جزوئیتها در فلدکریچ Feldkirch اتریش پذیرفته شد اما به خاطر دشواریهای تندرستیاَش پس از دوهفته به آموزشگاه دینیئی در فرایبورگ بازگشت.</span></span></span><span><span> پس میتوان آموختگاری وی را همانند آموزش طلبهیی در یک حوزه دید، که این به ما آگاهی بسیاری از دیدگاههای او و چارچوب شیوهی اندیشیدن او بهدست میدهد. افزون برآن این آگاهی نیز در خور بازتاب است که او به دانشگاه فرایبورگ پذیرفته شد و پایاننامهی پسادکترای او برای استادی دانشگاه، </span>Habilitationsschrift</span><span> ، زیر آوند "ردهبندی و نگرش میانا در دُن اسکوتاس" Die Kategorien und Bedeutungslehre des Duns Scotus در بارهی اندیشارهای پیچیدهی کشیشی کاتولیک از گروه فرانسیسکن بهنام</span><span> دُن اسکوتاس Duns Scotus بود،</span><span> </span><span> که یکی از خردورزان مهین مسیحیت در سدههای میانی (قرون وسطی) بهشمار میآید. هنایش اسکوتاس بر هایدگر از همان برگهای نخستین مهینترین کتاب او "هستن و هنگام" Sein und Zeit پدیدار است که پرسش او نه در بارهی "هستن" ست که بل در بارهی "میانای هستن" (معنای هستن) میباشد و در آن کتاب ست که مینویسد؛ "شدائی بالاتر از گشتهشدن است" و این درست همان اندیشار اسکوتاس است. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"> <span style="color: blue;">فرید نوین (ف): </span><span>این هم میباید گفته شود که او شاگرد خردورز پرآوازهی یهودی ادموند هوسرول Edmund Husserl بود، و اینکه ما به یهودی بودن هوسرول پرخیده میکنیم از اینروست که هایدگر، چنانکه خواهیم دید، با نازیها درپیوند بودهست. هایدگر کتاب "هستن و هنگام" خودرا به استادش هوسرول پیشکش نموده بود و هوسرول بخش نخست آنرا در سالنامه خود به نام "سالنامهی پژوهش در فلسفه و پدیدهشناسی" Jahrbuch für philosophie und phänomenologische Forschung چاپ نمود. و میتوان دید که پدیدهشناسیهستن Existenzphänomenologie در هایدگر اگرچه از پدیدهشناسی Phänomenologie هوسرول دورشده است، اما بههر روی با آن در پیوندست. این نیز باهوده است که گفتهشود که با اینکه هایدگر خویشتن را هستالگرا (اگزیستانشیالیست) نمیداند هنایش او بر اینجنبش و بر خردورزانی مانند سارتر و کامو بسیار ژرف بوده و برواژ "بودنشناسی" Ontologie او چندان هنایشی نداشتهست. </span></span></div></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>- به هر روی پیش از آنکه به دشواری "هستالشناسی" هایدگر بپردازیم، اگرچه او خودرا هستالگرا نمیداند، در آغاز این گفتگو باهوده است که اندیشار آزادی فردی را در خردورزی هایدگر بررسی نمائیم و سپس از خردورزیهای او درباره ی زمان و هستی گفتگو نماییم. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف - ا</span><span>مروزه در غرب آزادی شهروندان از مهینترین آرمانهای انسانی شمرده میشوند و از اینروست که سزاواری انسان به آزادی سنجهئی برای قانونی بودن و شایستگی حکومتها شده است. اما این نیز درخور اندیشیدن است که برای خردورزان باستان آنچه که والاترین آماجِ زیستن به شمار میآمد رادیها و فرهمنشی virtue بود. به سخنی دیگر، این آزادی شهر وندان نبود که در "جمهوری" پلاتو (افلاطون) پدیدارندهی کامرانی و دادگری میگشت که بل پیروی از رادیها و رادمنشیهای آرمانشهر بود که رستگاری و کامرانی شهروندان را پدید میآورد . و در کتاب "کشورداریک" (پولیتکا Πολιτικά) ارستاتل، (سیاست ارسطو) بهترین دستآوردِ دستیافتنی مردمسالاری بود و آنهم نه از برای دستیابی به آزادیِ شهروندان که بل از آنرو که مردمسالاری پیروی از رادی را شدنی میساخت.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بهراستی میتوان گفت که در دولتشهرهای یونان آزادگی شهروندان بسیار بسته و اندک بود. و چنین ناگستردگیِ آزادی تا سدههای میانه در فرمانرواییهای خودکامهی اروپای مسیحی نیز برپا ماند. به ویژه که رادیهای آیین مسیح نیز دربرگیرِ آزادیِ شهروندان نبود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همانگون که در گفتگوهای خویش خواهیم دید، این پدیداریِ صنایع و سرمایهداری بود که به پدیدهی استعمار پدیداری داد و دسترسی به نیرویِ کارِ رایگان بردگان وبهرهگیری از کالاهای خام کشورهای مستعمره مایهی پیدایشِ دارائی و نوامندیئی گشت که به مردمان اروپای استعمارگر توانائی برپا نمودن دانشگاهها و هزینهکردن برای اندیشیدن وآموختن و پژوهش را فراهم مینمود-- چراکه مردمانتهیدست و تنگدست از چنین توانائی برخوردار نیستند. چنین بود که با گسترش آموزش و خرد در اروپا نگرشهای نووایی مانند آزادی شهروندان و مردمسالاری هویدا شد. و البته از دید خردورزان اروپایی این آزادی و مردمسالاری تنها برای شهروندان توانمند اروپائی بود و کارگران</span><span style="font-size: large;"> که همه روزگارشان را به کارهای توانفرسا</span><span style="font-size: large;"> در کارگاههای تیره و نمور و شلوغ میگذراندند و مردم مستعمرهها از آزادی و مردمسالاری بیبهره مانده بودند. بهویژه این که</span><span style="font-size: large;"> مردمان ناـاروپایی، که چموش و توسن (وحشی) انگار میشدند،</span><span style="font-size: large;"> از دید آزادیخواهان مدرنیته، مانند جان استوارت میل و دیوید هیوم و ولتر و مونتسکیو، </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> سزاوار وشایستهی حکومتهایی سرورگرا despotism وزورگویشان بودند تا که آنها را برای استعمار سر به زیر و رام نگاه دارند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span><span style="font-size: large;"><span>در آغاز سدهی پانزدهم، پس از آنکه امپراتوری تیمورلنگ با مرگ او به پایان رسید، </span><span> </span><span>سرزمینهای ازهمگسیختهی امپراتوری او با یکدگر بهستیزه و درگیری درآمدند، و در برآیند </span><span> </span><span>راههای خشکی داد و ستد اروپا با چین و هندوستان </span><span>بسته شد. و چنین بود که جمهوری ونیز با بهرهگیری از چگونگی جغرافیایی خود در دریای مدیترانه توانست دادوستد با کشورهای آسیایی را به تنهایی در دست گیرد وبر دارائی و نوامندی خویش بیافزاید. و ازینروی بود که ونیز</span><span style="text-align: left;"><span> جمهوری آرامش Serenissima خوانده میشد</span></span><span> و دارائی و فراخدستی بهکامزیستیاَش به خردورزانی مانند </span><span> ماکیاولی پروا میداد تا با کلیسا و تبارهای مهینزادگان که در پناه و پشتیبانی کشیشان بودند به ستیزه در آیند. </span><br />
</span><div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span>پس از آنکه پرتغال راه دریایی دماغه نیک را یافت. چرخهی استعمار اروپائیان آغاز گشت. پرتغال و اسپانیا جهان نا-اروپایی را میان خود بخش نمودند و پس از چندی انگلیس و هلند و فرانسه در همآوردی برای دستیابی به نیروی کار ارزان بردگان و کالاهایخام به روندار استثمار پیوستند و این استثمار بود که دارائی و خوبزیوی (رفاه) را در اروپا فراهمآورد که بار آن بردوش مردمان مستعمرات سنگینی مینمود. به سخنی دیگر این استعمار و دارائی بهدست آمده از آن بود که به اروپائیها پرداختن به دانش وصنعت را شدایی داد.</span></span><span><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> اما فیلوزوفهای فرانسه همچون ولتر و مونتسکیو این خوبزیوی و پناهداشت (امنیت) برآمده از استعمار را به وارون ریشهیابی مینمودند. از دید آنان این گسستن از نهادهای "آیین" بود که مایهی پدیداری " انقلاب صنعتی" و نوامندی و خوبزیوی شده بود و استعمار تنها باری سنگین بردوش مرد سپیدپوست اروپایی The White Man's Burden بود، تا که مردمان توسن (وحشی) آسیا و آفریقا و آمریکا را شهرگاری و فرهنگ بیآورند. و هرچند برخی از</span><span> اندیشمندان اروپایی مانند روسو و کانت و هگل و نیچه خویشتن را از بار</span><span> و بندهای کلیسایی گسیختند و در بارهی سامانهئی نو برای روزگاری نو به خردورزی در بارهی فرهنگ و اقتصاد و جامعه</span><span> پرداختند ولی راستی این بود که حوبزیوی و دارائی بهبارآمده از استعمار بود که چنین گسیختگی از کلیسا را شدنی نموده بود و اندیشارهای نووای آزادی و داد برای همگان تنها پس از پدیداری صنعت و خوبزیوی شدنی شده بود. </span><br />
<span><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>خردورزیِ مارتین هایدگر در بارهی "آزادی شهروندان" نیز از چنین خاستگاهی برخاسته است. </span><span>در بارهی نگرش او به آزادی برخی مانند آدرنو به نادرست گفتهاند که هایدگر محافظهکاریست که میخواهد بگذارد تا جهان به همانسان که هست بماند، زیراکه "به هرروی پساز این که انسان بار دیگر آماج خودش شد او چه خواهد بود." در حالی که به باور هایدگر"آزادی" به چنگگرفتن "سرنوشتی" ست که ما با مردم و همتودههای خود همبهر میکنیم و این همبهری در سرنوشت وادارمان مینماید که از پا تا به سر دگرگون شویم و با نهادهای رسیده از نیاکان خود باز همپیمان شویم؛ که به گفتهی هایدگر این نهادها به ناسازگاری هم با این همپیمانیها همراهند و هم آنها را نمیپذیرند!</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>هایدگر میگوید، هر آنگاه که ما با انسانها روبرو میشویم همواره آنها را درگیر با "جهانی" میبینیم که آنها آن را با "دیگران" در همبهرند. این روزمرهگی هرروزهی زندگی به گونهئی بنیادین به "از-خود- بیگانگی" یا elienation میانجامد که برای درمان آن انسان میباید به دستآویز "آزادی - بهسوی -مرگ" </span></span> Freiheit zum Tode به زیستنی نابیک (اصیل) Authenticity برسد.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به باور او "هستن" همان "هنگام" است . و "هنگام" به فرجام به پایان میرسد و جاودانه نیست . به سخنی دیگر "هنگام" ما انسانها با مرگمان به پایان میرسد . پس اگر بخواهیم که میانای این که "هستن نابیک انسانی" چیست را دریابیم میباید زندگی خویش را به درون گسترهی مرگمان بتابانیم . این تابش پرتو زندگی به پهنهی مرگ را هایدگر "هستن- بهسوی- مرگ" Sein-zum-Tode میخواند. چنیناست که بههنگام مرگ ما میانای نابیک "هستن انسانی" خودرا درمییابیم. در این تاباندن پرتو ما به آکندهگی آزادیم، اما این یکناسازگاری"شدائیِ ناشدائی" ست. زیرا "مرگ" به همهی "شدائی آزادی" پایان میدهد. "مرگ" کرانهی پایانی "توان-برای-هستن" Seinkönnen است. این ناتوانیئی است که توانائی آزادی را از من میرباید.</span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span>
<span style="text-align: left;"><span style="color: blue;">گ</span>: پس آیا میتوان گفت که هایدگر، که با همهی پشتیبانیاَش از آزادیهای همهگانی در ۱۹۳۳ به حزب نازی آلمان پیوست و از دهناد هیتلر به دلبستگی هواداری نمود، بهراستی زیر هنایشی بیمارگونه از مهینائی "مرگ" بود که "هستن-برای-دیگری" یا "هستن-برای-دیگران" را نادیده گرفت؟</span><span style="text-align: left;"> یا آنچه که هایدگر "پرسش هستن" Die Frage nach dem Sein میخواند با هواداری او از نازیها چگونه گره میخورد؟ چون برخی از پژوهندگان اندیشارهای هایدگر همهی بارههای خردورزی او را در پیوند با "فلسفه آزادی" میبینند؛ اما برخی دیگر بر آن هستند که کلیدواژهی "چرخش" </span></span><span style="font-size: large;"> Die Kehre <span style="text-align: left;">او، که در آموزگاریهایاَش زیر آوند "دروننگری در بارهی چههستی" </span> Einblick in das was ist<span style="text-align: left;"> پدیدار شد، </span><span style="text-align: left;">نشان میدهد که او اندیشار "آزادی انسان" را به آوند پسماندهئی از فراهستی (متافیزیک) رها کرده ست.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="text-align: left;"><br /></span>
<span style="text-align: left;"><span style="color: blue;">ف</span>: پاسخ به این پرسش دشوارست. آیا هواداری او از نابهنجاریی ژرف نهفته در روانی پریشان، که پیوندی به خردورزیهای او در بارهی آزادیهای همهگانی ندارد، سرچشمه گرفته است و یا که او بهراستی در خردورزی خود در نیرنگ بود و یکرنگ نبوده است، و یا که شاید بهراستی خود میانای آنچه را که میگفت درنمییافت -- و این همانند ناسازگاریی ست که میتوان در گفتههای جان استوارت میل نیز یافت، زیرا او که مانند هودهگرایان utilitarians باور داشت که هر انسانی شهریار خواستهها و هودههای خویش است، چگونه میتوانست فرمانروایی زورگویانه را بر "بربرها"ی آسیائی و آفریقائی بپذیرد؟ </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large; text-align: right;"><span style="text-align: left;">اگر بخواهیم بادیدی مهربانانه به این پرسش پاسخدهیم؛ میباید بگوئیم که هایدگر "هستن" را به سان "نیروئی سهمگین" میبیند، که در برابرش هیچ ایستادگی و پایداری نمیتوانداشت. او واژهی پولِموس Πόλεμος یونان باستان، بهمیانای نبرد و رزم، را به کار میبرد؛ که در این نبرد انسان رزمآوریست که برای برپا داشتن جائی برای خود در تاریخ میجنگد. و در این نبردست که نیروی سهمگین "هستن" انسان را به سان همهی هستنهای دیگر میسازد و سپس به خاک میافکند. اما در میان همه "هستنهای" دیگر، این تنها انسان ست که توانائی "چرخش" </span></span><span style="font-size: large; text-align: right;">Die Kehre را دارد تا بتواند "هستنی آزاد" </span><span style="text-align: right;"> Freisein </span><span style="text-align: right;"> بشود. </span> در کشاکش این دم درگیری پرچنبش و پویش نبرد، "که-هستی" یا کیستیِ انسان شناخته شده نیست که بل او تنها به سان "شیوهئی از زیستن" شناخته میشود. در این جاست که او مانند دن اسکوتاس میگوید: "شدائی بر فرازتر از گشتگی است!"</div></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span>
<span><span style="text-align: left;"><span style="color: blue;">گ</span>: پس از این رو ست که به باور کارل یاسپرس </span><span style="text-align: left;">Karl Jaspers</span><span style="text-align: left;"> "هایدگر نمیداند که آزادی چیست،" کارل لویث </span><span style="text-align: left;">Karl Loewith</span><span style="text-align: left;"> و هربرت مارکوزه </span><span style="text-align: left;">Herbert Marcuse <span>و</span> <span>ریچارد ولین </span></span><span style="text-align: left;">Richard Wolin </span><span style="text-align: left;">برآناَند که با همهی اینکه هایدگر گزیرگیری (تصمیم) و رویکرد به کنش را ارج مینهد هیچگونه سنجه یا ترازوئی را برای گزینش کنشها پیشنهاد نمیکند به باور آنها اندیشارهای هایدگر گونهئی "گزیرگیرهگی تهی" </span><span style="text-align: left;">empty decisionism <span> است. از سوی دیگر فرد دالمیر </span></span><span style="text-align: left;">Fred Dallmayr <span>و مارک تانزر </span></span><span style="text-align: left;">Mark Tanzer</span><span style="text-align: left;"> بر آناَند که این نارواست که همه داوری خود را </span><span style="text-align: left;">در بارهی هایدگر</span><span style="text-align: left;"> بهدوران ریاست او در دانشگاه فرایبورگ </span><span style="text-align: left;">Freiburg </span><span style="text-align: left;"> در هنگام فرمانروائی نازیها متمرکز کنیم. و اندیشارِ نو و پیچیدهی </span><span style="text-align: left;"> هایدگر</span><span style="text-align: left;"> را در بارهی آزادی نادیده انگاریم</span><span style="text-align: left;">. لئو اشتراوس </span><span style="text-align: left;">Leo Strauss</span><span style="text-align: left;"> بر این باورست که باشیدنگراییِ </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">هایدگر</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">Existentialism</span><span style="text-align: left;"> به ما میآموزاند که زمینهی شناختِ همهچیز از دانشِ اندازوای Rational Science ما برخاسته ست که همچون گودالی در بیزمینهگی ست و گرویدن هایدگر به حزب نازی پانهادنی آگاهانه به درون چنین سیاهچال بوده است. بااین همه از دید من نمیتوان فراموش نمود که برای هایدگر اَبَرمرد Übermensch نیچه "مردی بود که هستن را در شیوهیی فرازمند در خودآفرینی زمینه داد". وبنابراین پیوستن او به حزب نازی بر پایه باور و فلسفهاش به خودآفرینی ابرمردی بود که او در هیتلر یافته بودش.</span></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><span style="text-align: left;">اگر چه هایدگر میگوید؛ خردورزی در این روزگار بر پایهی گُوال آزادی Discourse of Freedom و کجائی آن در گیته (طبیعت) است، اما میباید گفت هنگامی که دکارت آزادانه با گمانهزنی و پرسش توانست میان خیما یا گوهر (ذات) مینوئیک (روحی) Spiritual و خیمای خاشیک (مادی) </span></span><span style="text-align: left;">Material </span><span style="text-align: left;"> جدائی بشناساند گونهئی به-خود-ایستادگی و رهائی از فراهستی را برای انسان پدیدآورد.</span><span style="text-align: left;"> زیرا اندیشیدن وابسته به وندیدادهای برایهئیک (قوانین عِلٌی </span>causal laws</span><span style="text-align: left;">) نیست و میتواند آزادانه در هرگونه سپهر به جولان بپردازد.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large; text-align: left;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> این همان برداشت ژان پل سارترست که در پیشدرآمدی بر دکارت به مهینائی درگمانگی (شک) دکارتی پافشاری مینماید. او برآنست که شناختن اندیشه به آوند "کیستیِ" انسان، یا به سخنی دیگر هنگامی که میگوئیم انسان هیچ نیست مگر اندیشه، در برآیند، این داوری آزادی liberté را در کانون "هستن" مینهد. واین آزادی مایهی پدیداری انگارهی apparition جهان میشود.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span style="color: blue; text-align: left;">ف</span><span style="text-align: left;">: به هر روی در باورهای آئینهای ابراهیمی، این</span><span style="text-align: left;"> پروردگارست که سامانهی جاودان</span></span><span style="text-align: left;">گی آفرینش را برگزیده است و گمارش انسان برآنست که بکوشد تا با گزینش رادیها و فرهمنشها virtues به این سامانهی دادوری و برادری و برابری باز گردد. برای دکارت هم تنها خداوندست که آزادی آفرینش جهان را به هر سیمائی که بخواهد دارد. هرچند همانگون که گفتید، به باور سارتر سالها پیش از هایدگر و کتاباَش "خیمای (ذات) زمینهی خرد" Vom Wesen des Grundes </span><span style="text-align: left;">دکارت بنیان "انسانگرائی" را برپایه اندیشیدن انسان نهاده بود که جهان را به "هستن" میآورد، که در زیربافت و تار و پود آن آزادی ست.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large; text-align: left;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">اما در خردورزیِ نووای "فیلوزوف"ها این سامانه وارون گشته ست، و اینک این انسان است که پدیدارنده و آفریندهی این سامانهی هستن ست و هر گاه که بخواهد میتواند فلک را برهم زند و طرحی نو در اندازد. فیلوزوفها بر این انگارند که جامعههای بشری جوامعی همگن homogeneous و بیطبقهاند که بهرهوریهای هر تن در این جامعه همانند بهرهوری هر تن دیگرست و این به آشکارا انگاری نادرست است. و همینکه این انگار به کنار نهاده شود گزاریک ناشدنی اَرو </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;"> </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #6a6a6a; text-align: left;">Arrow's impossibility theorem</span><span style="text-align: left;"> نشان میدهد که طرحریزی سامانهئی نو که همهپذیر بشود ناشدنی ست. البته بدون اینچنین نگرش ریاضی هم میتوان دریافت که هیچ سامانهیی نمیتواند مورد پسند همگان باشد و چون پخشار یا توزیع نیرو و توان در جامعه یکسان و برابر نیست، و به فرجام هر سامانهی پایانی بازتاب همان ساختار قدرت و نیرو خواهد بود که آنرا پدید آورده، سامانهئی که تنها در پسند توانمندان خواهد بود.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">بهباور هایدگر خردورزی برپایهی آمار وشمارشها که در سامانههای اقتصادی کشورهای پیشرفته میبینیم مایهی پوسیدگی و پژمردگی این کشورها ست. زیرا جایی برای آفرینشی که در سرودهسرائی به چشم میخورد ندارد. و تا اندازهئی این خردهگیری او درست است زیرا مدلهای آماری نمیتوانند هنایش همهی متغیرهائی را که بریک پدیده هنایش میگذارند اندازهگیری و در برآوردهای خود به کارگیرند و بنابراین چه بسا که برداشتی که تااندازهئی به دریافت نودش (احساس) وابستهاست به پیآمدی بهتر بیانجامد. کارآفرینی که با همهی برآوردهای ناگوار دل به دریا میزند و در سودائی که همه آنرا زیانبار برآورد میکنند، سرمایهگذاری میکند شاید که به کامروايي و سودی بزرگ دستیابد. گرچه یک اقتصاد برنا و درست بهترست برپایهی اندازوائی و آمار باشد ولی پیروی کورکورانه و خشک از دیسههای پیشین و پرواندادن به خطرکردن هم درست نیست. </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;">در این باره باهودهست که این راهم بگوئیم که لئو اشتراوس بر تاریخوندی historycity هایدگر خردهمیگیرد که گیته (طبیعت) را به همگی نادیدهمیگیرد. "هستن" انسان در تاریخ گشتنده میشود و انسان با بررسیتاریخ میکوشد تا وندیدهای یگانتاگان universal law را پیدا نماید. اما چونتاریخ بهپایان نرسیده این وندیدهای یافتهشده یگانتا و آکنده نخواهند بود. اشتراوس مینویسد:</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"></span></span></div><blockquote><div style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> هستالگرائی (اگزیستانسیالیسم) داوش مینماید که درونبینی به گهرمایهی کیستی انسان میباشد، درونبینیئی پایانی که به همینسان از آن زمان پایان است ، هنگامی که زمان به همگیخود رسیدهست. و با این همه هستالگرائی اینکه زمان به همگی خودبرسد را نمیپذیرد: روند تاریخ پایانناپذیر است. انسان یک هستن تاریخی ست و همیشه خواهد بود. به سخنی دیگر هستالگرائی براینداوش ست که میتواند تاریخوندی انسان را دریافت کند و با این همه در بارهی تاریخوندی خود نمیاندیشد که از آن چگونگی روزگار ویژهئی از انسان غربی ست.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large; text-align: left;"> </span></div></blockquote><div style="text-align: right;"></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span style="color: #2b00fe;">گ</span>- ولی هایدگر بههر روی برای خردورزی خود پیمان و گمارشی برای دگرگونکرد و بهبود جامعه نمیبیند. او در پاسخ به پرسشی در باره اینکه گمارش خردورزیاش برای جامعه چیست؟ میگوید:</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span style="text-align: left;">اگر کسی بخواهد به این پرسش پاسخ بدهد، میباید درنخست بپرسد که : جامعه چیست؟ و با دردید داشت اینکه جامعه امروز همان آکندهگری Absolutization در دیدگاه-کردهگری نووا Modern Subjectivity ست، در این چشمانداز، به خردورزیئی که دیدگاه-کردهگری را نابود کرده دیگر حتی پروا داده نمیشود که در این گفتگو چیزی بگوید.</span></blockquote><p>ولی سخنرانی Rektoratsrede او در دانشگاه فرایبورگ در ۱۹۳۳ از ناسیونال سوسیالیزم نازیها هواداری مینمود و او با اینکه گفته میشود پس از هنگامی کوتاه از نازیها سرخورد و از ریاست دانشگاه کنارهگرفت ولی هرگز پس از پایان جنگ دوم جهانی در بارهی رفتارش پوزش نخواست. هر چند برخی مانند لودویک مارکوزLudwig Markuse میخواهند خردورزی اورا در کار ارجمندی مانند "هستن و هنگام" از گناه او در هواداری از هیتلر جدا نگاه دارند. </p></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف</span>- به باور هایدگر در زیرساخت "هستن" هیچی است و از اینروست که"آزادی" پدیدار میشود و به دستکم "آزادی به هستن" برپایه هیچی استوارست. این "اندر-هستی" Dasein، یا هستیانسانی که از هستن خود آگاه میباشد؛ که همهی هستن را به سوی اوج و فراجستگی رهبری میکند. و چون "هیچی همان نبودن همه هستنهاست" اندر-هستی همان اوجگرفتن و فراجستهگی transcendence است. زیستن ناب تلاش پیاپی برای آزادی ست. </span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: x-large;"> </span></div><div><span style="font-size: large; text-align: left;"> به هر روی، در سامانهی آماجال (ایده آل) هایدگر ناسازگاریی پدید نمیآید، زیرا حکومت نووای او بر پایه ی انگارهی او از الگوی دولت شهرهای یونان برپا میشود، که دولت محوراست و شهروندان همه در پرتو دولتشهر هویت مییابند -- همانگون که برای او دانش دانشی است که از یونان برخاسته باشد . او در سخنرانی آغاز ریاست خود در دانشگاه فرایبورگ، دانشِ یونان را چنین ویدایش مینماید:</span></div><div style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> این نقطهی آغازی </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">در پشت سر ما نیست که در زمانی دور رخ داده باشد، که بل در پیش روی ماست . این آغازی دنبالهدارست که در سرانجام ما ماندگار میماند؛ نه تنها برای دانشگاه، یا برای دانش، که بل برای مردم آلمان.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>همانگونه که هاریس مینویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هایدگر از مردمی سخن میگوید که خود را از دولت میدانند. تنها گماریدن به دولت است که به مردم پروا میدهد تا هویت گوهرین خویش و سرنوشت خویش و بنابراین خویشتن را به آوند مردمی یگانه بیابند. هایدگر براین پامیفشرد که رهبران سیاسی میباید مانند همهی آفرینندگان فرزانه خشونتگر باشند و برای بهکاربردن زور آمادگی داشته باشند. این آمادگی و خواستن به آنها پروا میدهد تا در تاریخ به برجستگی پدیدار شوند و در همان حال اَشهری <i>apolis</i> شوند. </span><span style="font-size: large;">" بدون شهر و جا، تنها ، رازآلود، بیهوده در میان آنچه که هست، بدون قانون و محدودیت، بدون سامان و ساختار، زیرا که به آوند آفریننده، خودشان میباید که بنیان همهی اینها را برجاینهند "</span></blockquote><span style="font-size: large;"> بنابراین او به راستی "دولت" را جانشین "خدای مرده نیچه" کرده است. <span>به باور او رهبر میباید توان آنرا داشته باشد که بهتنهایی بهپیش رود. و بنابراین شاید این درست باشد که پیوستن او به نازیها ریشه در این باورداشت. هرچند او در گفتگویاَش با هفتهنامهی اشپیگل دربارهی اینکه چرا چهار ماه پس از برفرازشدن هیتلر به پیشوایی او از "بزرگ گستردگی و شکوه این رستاخیز Aufbruch" سخنگفته؟ چنین پاسخ میدهد که "بله من به آن باور داشتم (...) در آن هنگام هیچ راه دیگری وجود نداشت . در میان سردرگمی برائیها و سوگیریهای ۲۲ حزب، این بایسته بود که یک شیوه-رفتار ملی و بالاتر از آن اجتماعی یافته میشد."</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">هواداری او از هیتلر را، همانگونه که هاریسمیبیند، میتوان همانند هواداری نیچه از واگنر دید. هایدگر نیز مانند نیچه پس از اندک زمانی از هواداری خویش سرخورده شد و کوشید تا در دیدگاه خود چرخش دهد.<br />
</span><blockquote class="tr_bq">
</blockquote>
</div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> به باور من اندیشار هایدگر را در بارهی آزادی و مردمسالاری میباید در چارچوب اندیشارهای او دربارهی"زبان" به بیزش کشید. هایدگر زبان را "سرای هستن" می خواند، زیرا به باور او زبان تنها برای رسانهگری نیست که بل دستگاهی ست یرای آشکار نمودن جهان. زبان مرزهای میانای (معنی) جهان را پدیداری میدهد. یا به سخنی دیگر ما جهان را درون گسترهٍئی از کرانههائی که زبان شناسائی میکند میتوانیم بشناسیم. هرچند در جهان نووا یا جهان امروز زبان تنها به دستگاهی برای رسانهگری کاسته شده ، انباری برای گرداوردن و اندوختن آگاهیهای برپایهی آمار و دانش . که زبان را از نابیکی جدانموده و از دید هستنشناسی (ontologic) آنرا تهی نموده ست و اینک زبان دیگر کمتر به آوند دستگاهی برای آشکاری دادن راستی بهکارگرفته میشود و به راستی، رویدادها و گشتگیها را اینک پوسیده و کج و ناراست مینماید.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> به باور هایدگر آنچه که امروز مردمسالاری آزادیخواه liberal democracy یا به آلمانی freiheitliche Demokratie خوانده میشود و درهمهی کشورهایجهان بسیار همانندیکدگر هستند و شدهاند. اینها کشورهائی فنآورسالار technokratisch هستند، که از دید زیوش و زندگی ریختهائی "نههستالگرا" nihilistisch دارند. ویژگی این کشورها تکتنگرائی اَنابیک uneigentliche و مردمان ریشهکن شدهاند. ریشهکن شدنی که نشان از پایان (انسان؟) ست eine Entwurzelung des Menschen, die das Ende. چنین ست که هایدگر مردمسالاریهای آزادیخواه نووا و فنآوریهای پیشرفته را به خردهگیری میگیرد که با اَنابیک inautenticity بودن و از-خود-بیگانگی و نههستالگرایی مایهی بیارزش شدن رسانهگری زبان، از میان رفتن میانا (معنی) و گسستهشدن پیوندهای همسایگی و انجمنی، و ویرانی و تباهی پیرامون زیست شدهاند، و باهوده ست که این را هم بیافزائیم که خردهگیریهای او بربسیاری از خردورزان و جنبشهای خردورزی هنایشی بسیار ژرف و رخنهگر داشته است.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">هایدگر و دشواری "هستن"</span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div>
</div>
<span style="font-size: large;"><span><span><b><span style="color: #2b00fe;">گ</span><span style="color: #003399;">: </span></b></span><span style="color: black;"><span style="color: black;">
شاید در اینجا هنگام خوبی باشد برای آن که به اندیشارهای هایدگر در بارهی "هستن" بپردازیم. همانگونه که در گفتگوهای پیشین دیدهایم، کانت پدیداری Erscheinung در جهان برون از تماشاگر را زاییدهی اندریافت Anschauung (یا توان دریافت درونی) و آگاهی </span></span><span style="background-color: #f8f9fa; color: #202124; font-family: inherit; text-align: left; white-space: pre-wrap;">Bewusstsein</span> او میداند. بهگمان کانت جهان بازتابی <em style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif; text-align: left;">Vorstellung </em>ست بر پهنهی دو بردار زمان و مکان که وِیژگیهای هوش </span><span style="text-align: left;"><span>Geist و</span></span><span> هشیاری ما میباشند . زمان و مکان همانند دوربین سینما و بلندگوهایی
هستند که دیدن و شنیدن یک فیلم را برای تماشاگر ممکن میکنند. و از اینروست که او
میگوید این هشیاری ماست که جهان نمایان در هستی را میسازد. او مینویسد :</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: black;">"شناخت ما از دو سرچشمه در هشیاری به پا میشود. نخستین سرچشمه توان دریافت نما در چشمانداز است و دومین توان آشنایی با یک "درباش" </span>object<span style="color: black;"> که به ما نمایش داده میشود (و این همان پدیداری </span><span style="color: black;">بیدرنگ</span><span style="color: black;"> انگ</span><span style="color: black;">ارهی آن درباش </span><span style="color: black;">در هشیاری ما ست .) به یاری نودشها (حسها) این درباش به ما آورده میشود ؛ و با یاری بیدرنگی </span></span><span>spontaneity</span><span style="color: black;"> انگا<span>رهی آن درباش ، در وابستگی با نمایانی آن، میتوانیم بیاندیشیم (وگرنه آن نمایانی تنها هویداییئی در هشیاری ما میبود). بنابر این اندریافت و انگارهها دستگاههای شناخت ما هستند.</span></span><span style="color: black;"><span>"</span></span><span><span style="color: black;"> </span></span></span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;">بهسخنی سادهتر ما چیزهایی را که دربرابرمان هستند؛ مانند یک سیب یا یک نیمکت را بهیاری نودهایمان (دیدن و بوئیدن و بسودن ) دریافت میکنیم </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;">و بیدرنگ </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;">انگارهی این نودشها را را با دیسهئی که از چیزها در سر داریم به تراز درمیآوریم و از خود میپرسیم: آیا این چیزی که به مانند سیب در برابر ماست با دیسهئی که از یک سیب در سر داریم یکسان است؟ و اگر پاسخ هشیاری ما آری باشد ما آن چیز را به آوند یک سیب شناختهایم.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><span><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><span>این برداشت کانت از شناختِ جهان برداشتی فراجسته است</span><span> </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">transcendental </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">.</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><span> زیرا که از "نمایانی" یک درباشه در جهانِ هستی به "دانستن" آن در جهان هشیاری </span></span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">فرامیجهد</span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><span> . و از این روی این دانش ، دانستنی فراهستیانه</span><span> metaphysical ست . </span><span>و هم از این روست که برنامهی کانت در </span><i><span>خردهشکافی برائی ناب </span><span><b> </b></span><span>Critique of Pure Reason</span><b> </b></i><span> </span><span>برنامهئی در شناختشناسی</span> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">epistemological </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">شناخته <span style="color: black;">میشود . </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;">اما بهبرداشت هایدگر برنامهی کانت برنامهئی در بودنشناسی </span><span>Ontology</span><span style="color: black;"> است و به نوشتهی او کانت را " تلاش بر این است که هستن</span><span style="color: black;">خویش را </span><span style="color: black;">در اندیشارِ بودن نمایانی دهد" . اما به باور هایدگر این "هستن" انسان است که بنیانی را برای شدایی "فراهستی" فرا میآورد.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><br /></span></span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"> برای دریافت هایدگر که واکنشی بود به پدیده شناسی استادش هوسرل از یکسو و از دیگرسو واکنشی به دانشِ شناختورزی Wissenschaft der Logik در انجمن وین Wiener Kreis به ویژه کارناپ و ویتگنشتاین ، میباید این دو جریان را شناسايی نمود . به ویژه خردهگیری هایدگر به خردورزی دانش Philosophie der Wissenschaft به راستیِ خردهگیریئی بود بر برنارد بولزانو Bernard Bolzano پایهگزار آن خردورزی. بولزانو فلسفهی اتریش را با ويژگیهایاَش که دربرگیر " درباشگرائی" objectivitism ، راستیگرایی شناختورزانه Logical Realism و گوال خردورزی آزمودگرانه The empiricist philosophical discourse بود ساختاری داد. نمونهی بارز "خردورزیِ دانش" را در کارهای فرانتز برنتانو Franz Brentano میتوان دید که براین باور بود که " شیوهی راستین فلسفه شیوهی دانشهای طبیعی است". او پایهگزار دانش روانشناسی بر پایه ی آزمودن بود.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span>شیوهی این جنبش در خردورزی در اتریش بر پایهی نهادهگرائی Positivism بود. که نمایانگر آن کارل پاوپر ست . گیته (طبیعت) و "هستن" در آن، برای این جنبش یک دستگاه یا ماشین دکارتی بود که پژوهشگر با تماشا و گردآوری آمار به اندازهئی بسنده میتوانست به چگونگی کارکرد آن دستگاه پی ببرد. همگی دانش امروز به این گونه بنیان گرفته که ما پیوندهای برایهئیِ انگیزا و انگیخته (علت و معلولی) را با گردآوری آمار وساختن دیسهی رفتاری (مدل رفتاری) بر پایهی برآورد پارامترهایمعادلات رفتاری پیدا میکنیم . پس از اینکه کوانتم فیزیک در آغاز سدهی بیستم به رفتار شگفتانگیز و جادویی الکترون پی برد که به پدیداری وندیداد گمانیک هایزنبرگ Heisenberg Uncertainty Principle (اصل نااطمینانی هایزنبرگ) انجامید پیدایش پیوندهای برائی انگیزا و انگیختگی زیر پرسش جای گرفت . آیا بهراستی انگیزائی هست؟ ( علتی وجود دارد؟) البته این پرسشی تازه نبود و دیوید هیوم و کانت و دیگران نیز در این باره اندیشیده بودند. برای نمون، ما میبینیم که پبش از نوروز مردم لباس نو میخرند و پس از نوروز غازها به سوی شمال پرواز میکنند یک پزوهشگر مریخی با گردآوری آمار میگوید برائی اینکه غازها به سوی شمال پرواز میکنند اینست که مردم لباس نومیخرند!! پیدایی پیوندهای برائی انگیزا و انگیختگی یک نیاز زیستشناسی (بیولوژیکی) است، که انسان برای ماندگاری زیست خود به آن نیاز دارد. برائی اینکه من در اینجا هستم اینست که پدربزرگها و مادربزرگهای من باهم همسر شده بودند و پدر و مادرم را به هستن آوردند ولی فیزیک اینشتن و بوهر به ما میگوید که "زمان" بُرداری یکسویه از سوی گذشته به آینده نیست، و میتوان به گذشته رهسپار شد. پس اگر کسی بهگذشته برود و پدر بزرگ خودرا بکشد جه بر سر پیوندِ برائیِ انگیزا و انگیزگی خواهدآمد؟ در جهانی که هر رویداد مانند زندگیِ و مرگِ "گربهی شرودینگر" بهگونهیی "آویخته" در "ناآشکاری" و "گمانیک" است؛ و اینکه آیا پس از شلیک الکترون در دستگاه انگارشدهی شرودینگر، قرص ارسنیک در ظرف اسید میافتد و گربهی آزمایش میمیرد و یا اینکه قرص نمیافتد و گربه زنده میماند بر این پایه در فیزیککوانتوم ست که پژوهشگر در بارهی رفتار الکترون چه انگار میکند. آیا انگار می کند که الکترون رفتاری به مانند موج دارد و معادلات موج را در دستگاه ردیابی الکترون بهکار می برد یا انگار میکند که الکترون جِرم است و معادلات ترمودینامیک نیوتون را به کارمیگیرد؟ </span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span> در چنین دنیای کوانتم چگونه میتوان از پیوندهای برائی (رابطههای عِلٌی) سخن گفت.برای هایدگر که در یک حوزه (سمیناری) مسیحی آمورش دینی گرفته بود این گونه یافتهها بهانهیی شد برای پرداختن به فراهستی (متافیزیک). چنین است که او انسان را همچون گربهی آویخته میان مرگ و زندگی میدید، انباشته و اندوختهئی از شدنیها (پتانسیل) که بسوی هستن پرتاب میشود تا با کارکردخود شناخته (تعریف) شود.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">هایدگر به آشکار در سمینار Le Thor در فرانسه در دوم سپتامبر ۱۹۶۹ به شیوهی دانش ویگتنشتاین خرده میگیرد و مینویسد : </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"> پس ما این پرسش را در پیش مینهیم: میانای (معنای) "پرسش هستن" چیست؟ زیرا که به آوند یک پرسش، پرسش هستن همینک شدنیهای زیادی را برای دریافتنی نادرست دربرمیگیرد ... کسی میگوید "هستن" و دیگری آنرا به گونهیی فراهستیانه دریافت میکند به میانهئی از متافیزیک ، هرچند در متافیزیک و در پیشینهی آن ، میانای "هستن" همان ست که یک هستنده را، تا آنجا که یک هستن است، شناسایی میدهد. در برآیند، پرسش متافیزیکانهی هستن به میانای: پرسشی که درباره ی هستن به آوند یک هستنده ست، یا به سخنی دیگر: پرسشی که به پس زمینهی یک هستنده میپردازد. به این پرسش ، تاریخ متافیزیک دنبالهیی از پاسخها راداده است . برای نمون نیرو -انرجیا ἐνέργεια که برگرفته از پاسخ ارستوتل (ارسطو) ست به این پرسش که "هستن به آوند یک هستنده چیست؟ " پاسخی که بهسوی نیرو ἐνέργεια میرود و نه بسوی گونهیی زیرساخت (هپوکیمنون) ὑποκείμενον. زیرا کارکرد زیرساخت گونهیی برداشت از "هستنها" ست و نه بههیچروی برداشتی از "هستن". در منسجمترین ریخت خود "زیرساخت" نمایانی جزیرهیی یا کوهی است و هنگامیکه کسی در یونان باشد یک چنین نمایانی بسوی چشم انداز او میجهد. "زیرساخت" به درستیک هستن است بدانسان که خودرا مینمایاند، به این میانا که آنچه در آنجا در برابر دیدگان ماست بدانگونه که خویشتن را از خودش به پیش میآورد. بنابراین کوهسار بر روی زمین برپاست و جزیره بر روی آب. چنین است که یونان "هستنها" را درمییابد. برای ما، "هستن در همگی خود" (تا اونتا) τὰ ὄντα - واژهیی پوک وتهی است. برای ما دیگر آن آزمودن هستنها در دریافتی یونانی میسر نیست. بر واژ ، همانگونه که ویتگنشتاین مینویسد " راستی همانست که هست" Wirklich ist, was der Fall ist (که به این میاناست که آنچه که شناسایی میشود، به خویشتن پروا داده ست که نمایان شود، شناسایی شونده)، بهراستی گفتهیی gespenstischer هراسناک.</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">چالش هایدگر با فلسفهی یونان پس از سوکراتیس (سقراط) و داوشاَش به پایان فلسفه بر این پایه ست که در شیوهی دانش -- از هنگام سوکراتیس تا به امروز انسان به آوند کنشگر Subject هستن را به آوند درباشهستی Object درخورِ دستکاری شناسایی میدهد و آنرا با الگوسازی دریافت میکند. اینک دیگر "هستن" برای هستی پدیدار نمیشود و این "دانش" است که میخواهد هستن را پدیدار نماید. برای هایدگر انسان و هستن از هم جدا نیستند. و اگر هستنها نباشند انسانی هم نخواهد بود. یونان پیشازسوکراتیس 'هستنها' را به آوند پدیدهها (تا-فینومنا) τὰ φαινόμενα و راستیها (تا-الیتیا) τὰ αλήθεια میشناخت و نه با پیشگزارهیی در دانش (هیپوتز) υπόθεση که راستیِ آنرا تنها آزمودن (دوکیمه) δοκιμές میتواند شناسائی مینماید.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span><span>این پیشدرآمد خوبی ست برای گفتمانی در بارهی خردورزی هایدگر که به باور او همانند باورهای نیچه و رومی انگارشی فراجسته transcendental imagination و مَهینتر و ارزندهتر از برائی ناب (دلیل خالص) reinen Vernunft میباشد. زیرا که به برداشت هایدگر "نیروی انگارش" ما میتواند ناوابسته به "زمان" کارکند. هنگامیکه یک چلنگر ابزاری را میسازد، او میتواند آن ابزار را، که تا ساختهنشده چیزی در پیوند با آینده است، در "هم اکنون" انگار نماید.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><span>بنابرین نیروی انگارش</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"> چلنگر </span><span style="color: black;">میتواند </span><span style="color: black;"> آزمودنیهای آینده را پیشبینی نماید و آنها را با آزمودنیهای گذشته پیوستگی دهد. پس "نیروی انگارش" به او این توانایی را میدهد که جهاننگریئی یکسان در زمان داشته باشد. اما پیش از آنکه در بارهی این باره به فراتر برویم شاید بهتر باشد که ژرفایی اندیشههای هایدگر را بیشتر بکاویم.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: blue;">گ:</span><span style="color: black;"> درست است. هایدگر در تمام زندگی خرداندیش خود میخواهد که دشواری هستن Sein را دریافت کند . اما برای شناخت بهتر فلسفهی او بهگمان من میباید اندکی از هوسرل Husserl که استاد او بوده و بر اندیشهی او هنایشی بارز نهاده ست سخن بگوییم. هوسرل ریاضیدانی در فلسفهی هشیاری بود. کتاب کندوکاوهای خردوا Logische Untersuchungen او از خرد بلزانو Bolzano و روانشناسی برنتانو Brentano الهام گرفته بود . برنارد بلزانو در کتاباَش زیر آوند "نگرش دانش" Wissenschaftslehre یا به انگلیسی Theory of Science اَسانیئی (تفاوتی) میان اندیشارهای "کنشگارنده" subjective و اندیشارهای "درباشهست" objective میدید ، و بر کانت ودیگر آزمودگرایان و اندازوایان مانند لاک و لایبنیتز خرده میگرفت که این اَسانگی را نادیده انگاردهاند و از اینروی برداشتشان از "پدیده" برداشتی کنشگارنده (یا برداشتی از دید یک کنشگر) میباشد که "هستن" را برای شناختن دستکاری میکند.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: black;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: black;">به باور هوسرل، ما میباید "پدیدهها" را بهآنگونه که درباش هستند (هنگامیکه ما در برابرشان نیستیم ) بشناسیم. و چنین است که نیروی "شناخت" اندیشههای در بارهی "درباشهست" را ، مانند پیشنهادها propositions ، بررسی مینماید . این پیشنهادها هستند که نگرشهای "درباشهستگی" را برای دانشها میسازند . هوسرل به پیروی از دکارت زمینه و آغاز خرد را در "کنشگر" میدید و میگفت: کنشهای هشیارانهی کنشگر هشیاریهای ویژهئی هستند که در هنگامی از زمان روی میدهند.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: black;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: black;">هوسرل میخواست که اندیشارهای کنشگارندگی و درباشهستگی را باهم و در بستهیی از درون دانش بررسی نماید. در نگرش او پدیدهها میبایست به آوند انباشتهئی از درباشهستگیهایی به سرخواسته intentional objectives باشند که در '"کنشهای کنشگارندهگیِ" آگاهی den subjektiven Akten des Bewußtseins رویمیدهند و انجام میگیرند. پدیدهشناسی Phenomenology هوسرل دانشی از آگاهی و درباشهستهای "پدیده" ست .</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span> پس میباید یگوئیم که هوسرول، شاید به درستی، بر کانت خرده میگرفت که او به اینکه یک "پدیده" در "درباشهستگی" خود بهراستی چیست کاری ندارد. چون، همانگونه که در گفتگو در بارهی کانت دیدهایم، او میخواست با آماجالگرائی فراجسته </span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">transcendental idealism</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> "شدنی بودن" دانستن و دانش را </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آشکاری دهد. و این به آن میاناست که دانش ما در بارهی یک "پدیده" از "نمایانی" آن بهدرون اندیشهی ما فرا میجهد و در همسانی با ریختِ "آماجال</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" آن در</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> پندار ما بهشناخت میشود، و بنابراین چنین به دید میآید که کانت میگوید؛ همینکه </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">انگاره</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" یا تصویر</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> چیزی را که میبینیم با </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">پنداشت آماجال</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آن در انگار ما سازگار آمد ما آن چیز را شناختهایم و دیگر به </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">چگونگی راستین خود آن پدیده</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> کاری نداریم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هوسرول مانند دکارت از اینجا آغاز میکند که برای ما تنها دانشی که بیهیچ گمانگی و تردید به اُستگین (به یقین) </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Certainty</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> به دست میآید اینست که دارای </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آگاهیئی هشیارانه" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> Conscious Awareness <span>هستیم بنابراین هشیاریآگاهانه پایه و بنیان هرگونه دانش دیگرست. اما هنگامیکه آنرا به بیزش و بررسی میآوریم چنین درمییابیم که "آگاهی" و </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"هشیاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span> میباید آگاهی و هشیاری به </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">چیزی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> باشد. ما هرگز نمیتوانیم میان خود </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هشیاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> و </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهستهای هشیاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> تمیز دهیم. بسیاری پرسیدهاند که آیا میتوانیم </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهستهای هشیاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" را از خودمان جدا کنیم و بگونهئی ناوابسته به آزمودن و آزمودگیهامان بررسیشان نمائیم؟</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: blue;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: blue;">گ</span><span style="color: #666666;"> : چون آزمودنهای ما خود وابسته به </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"خودِ</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" هشیاری ما هستند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span><br /><div style="text-align: right;"><span style="color: #666666;"><span style="color: blue;">ف</span><span style="color: #666666;"> : </span></span><span>آری ،چون آزمودهای ما جدا از "خود ما" یا از "هشیاری ما" نیستند. هوسرول اینرا میپذیرد ولی براین نکته پا میفشرد که ما به "درباشهستهای هشیاری" به بیگمانیک و به اُستگین باور داریم و بنابراین نیازی نداریم که درباره ی "هستن ناوابستهی درباشهستهای هشیاری خود" در جهان بیرون پرسش کنیم؛ مامیدانیم که آنها در هشیاری ما هستند، بنابرین "هستند". و ما میتوانیم در بارهی "چگونگی" درباشهستهای هشیاری، و بدون داشتن هیچ پیشانگارهئی، در باره ی "هستن" آنها را بررسی ودربارهشان پژوهش کنیم.</span></div></span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #2b00fe; text-align: justify;">گ</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> : بنابرین میتوان گفت که " پدیدهشناسی" یا فنومنولوژی Phänomenologie هوسرل بیزشی ساختوستین systematic analysis از "درباشهستهای هشیاری" ست. در این پدیدهشناسی اگر من یک قلممو را میبینم همهی پندارم بهسمت آن سوگیری میکند. پندارم به من میگوید این قلممو را چگونه و در کجای یک پرده نقاشی باید بهکارگیرم و چگونه باید آنرا بهدست بگیرم و گردش آن در روی پرده با چه اندازه فشار و به چه سو باشد و هوسرل این "رهنمون پندار" را گوهرمایه یا خیمای پندار essence of mind میدانست. هیچ چیز دیگری در کیهان بجز پندار به "درباشهستهای برون از خود" نمیاندیشد.<br /><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; text-align: justify;">ف:</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در گشتهشد (در واقع)، به </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">پیشنهاد </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هوسرول، ما میباید چگونگی "هستن" جهانی را که از آخشیگها (مادهها، عنصرها) ساخته شده، بهمیانای </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">جهانِ گیتهئیک</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" natürlichen Weltbegrif (</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">جهان طبیعی)</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">،</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> با "فراجستن" کانت درپیوست بداریم و بنابر این در بررسی خود میباید ویژگی آزمودهها و آزمائیهای آگاهی خود را نیز در دید داشتهباشیم. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هنگامیکه ما یک پدیده را به بیزش و کنکاش میگیریم باید به اینکه برایی و در سرداشتمان چیست را در دید داشته باشیم. برای نمون هنگامیکه من گلی را در برابر خویش میبینم؛ تنها این نیست که، آنگونه که کانت میگوید، بی درنگ آن گل را با دیسهی گل که در سر دارم به تراز میآورم و در مییابم که دارم به یک گل نگاه میکنم. پدیدهشناسی هوسرل به اینکه آن گل </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> دارد یانه کاری ندارد . نخستین کنش آگاهی در گشتهگی آگاه شدن به یک </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهست</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> مانند "پدیدهی" گل است و پس از آن نیاز به آن داریم که دریابیم این گل مارا به چه سرخواسته، و چه برائی و برایهئی، نمایان شده ست. مثلا گلی که من میبینم بک گل نرگس است و نه گل بنفشه. این گل نرگسی است که بسیار شاداب است و تازه از غنچه بازشده است و من </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بر سر آنم</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> که آن را در گلدانی بگذارم. ویا چیدن آن گل </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از برای</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> آنست که آنرا به دوستی بدهم. پیوستگی میان همهی این درباشهستها و آماجها موجب شناخت راستین آن گل میشوند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: blue;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: blue;">گ:</span><span style="color: #666666;"> </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> اما این را هم باید بگوئیم که پدیدهشناسی هوسرل باهمهی اینکه برآیندی از همهی خردورزیهای پیش از هایدگرست دشواریهایی هم دارد. برای نمون </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">پندار</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> چگونه میتواند در بارهی </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهستهای بریده </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> abstract</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> از هستن آخشیگ (مادی)</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> مانند مردمسالاری و یا آهنگینی و یا آزادی بیاندیشد. او برین انگارست که میباید پندار از درونمایهیی انباشته باشد که اندیشیدن در بارهی اندیشارهای بُریدهئیک (آبستره ) را شدنی میکند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; text-align: justify;">ف:</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> بله آنچه را که شما "درونمایهی پندار" میخوانید به انگار هوسرول گونهئی برنامه است که </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">گشتهشدن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> را شناسائی و آشنائی میدهد . چیزی مانند دستور آشپزی برای پختن یک خوراک. بدین گونه ست که این برنامه یا نرمافزار به کودک نوزاد یاد میدهد که چگونه از سینه مادر شیر بمکد و یا به من یاد میدهد که چگونه مردمسالاری و دادگری و کارایی و بسی دیگر از این اندیشارهای بریدهئیک را دریافت کنم و در بارهشان بیاندیشم. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر اگر چه از هوسرول هنایش پذیرفته است اما به فرجام "پدیدهشناسی" را رد میکند. </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از دید او دشواری بنیانی برای هوسرول </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">دشواری گشتندگی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> است به این میانا که هوسرول میکوشد تا پاسخی برای این پرسش بیابد که؛ چگونه جهان به آوند یک </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">پدیده</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در آگاهی ما </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">گشته</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> میشود؟ اما هایدگر این پرسش را نمیپذیرد او میخواهد بداند: "چگونه چیزی از جهان به آگاهی ما پرتاب میشود تا که در آن آشکار بشود ؟" او میپرسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> " اندر-هستی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Dasein </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">چیست؟ هستنِ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اندرهستی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آن بودنی ست که هر </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هستن خویشتن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">را در جهان آشکاری میدهد". </span></span></blockquote><p> </p><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span> بله، </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از هنگام دکارت </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">برای خردورزان انسان به آوند "کُنشگر" subject همواره در پیوند با "درباشهستها" object شناخته شده بود و پرسش کانونی آنها در بارهی دریافت و آگاهی ما از این "درباشهستها" بود: "آیا ما پیش از آنکه این </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهگی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> را ببینیم چیزی در بارهاَش میدانستیم؟" و </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">یا</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> "چگونه به آن دانش دستیافته بودیم؟" هایدگر اما این جدایی میان "کنشگر" و "درباشهست" را نمیپذیرد. از دید او از همان آغاز "کنشگر" و "درباشهست" به هم پیوستهاند. بدون </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهست</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> کنشگری نیست. حتی میتوان گفت که </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">کنشگر</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> بدون درباشهستها نمی تواند از </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> خود آگاهی داشته باشد. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر در کتاب بسیار برجستهی خود بهنام "<i>هستن و هنگام"</i></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> Sein und Zeit </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">برداشت خود را از پدیدهشناسی آشکاری داده است. به باور او پیش از پاسخ به پرسش دربارهی "هستن -در- همگی -آن" میباید به شناخت یک هستن ویژه بپردازیم وآن هستن ویژه "انسان" است که او آن را "اندر-هستی" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><i style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Dasein </i><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">میخواند. در دید او بودن ما و کنشهای ما همواره "اندر جهان" است. هستن ما "هستنی-اندر-جهان" ست. بنابراین بر واژیک با آنچه هوسرل میگوید ما کنشهای خود را در پیوست با جهان بررسی نمیکنیم که بل برداشت خود را از کنشهایمان و اینکه "چیزهای -اندر_جهان" چه میانائی (معنایی) برای ما دارند را در پیوند همزمینهگی خویشتن با "درباشهستهای -اندر-جهان" درمییابیم.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بنابرین پدیدهشناسی برای هایدگر به گونهی "بودنشناسی بنیانی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" Fundamentalontologie </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> آشکار میشود و این بدان میاناست که ما میباید میان هستنها و بودنشان تمیز قائل شویم . و برای دریافت میانای هستن خودمان باید پژوهش خود را از بودنمان در کنشهای "اندر -هستی"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> “Dasein” </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آغاز کنیم. او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="font-size: large;">
Die Seinsfrage zielt daher auf eine apriorische Bedingung der Möglichkeit nicht nur der Wissenschaften, die Seiendes als so und so Seiendes durchforschen und sich dabei je schon in einem Seinsverständnis bewegen, sondern auf die Bedingung der Möglichkeit der vor den ontischen Wissenschaften liegenden und sie fundierenden Ontologien selbst. Alle Ontologie, mag sie über ein noch so reiches und festverklammertes Kategoriensystem verfü- gen, bleibt im Grunde blind und eine Verkehrung ihrer eigensten Absicht, wenn sie nicht zuvor den Sinn von Sein zureichend geklärt und diese Klärung als ihre Fundamentalaufgabe begriffen hat.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: #fefefd; color: #666666; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: justify; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;"><span style="font-size: large;">
هدف ما از پرسش درباره ی "هستن" اینست که ... بروندهایی (شرایط) نخستین را نهتنها برای دانشهایی که هستنها را به آوند هستنهایی، بدینسان یا بدانسان، بررسی نمائیم، و دراین پژوهش، هماینک دریافتنی از "هستن" را بهکار بگیریم، که بل همچنین شدایی خود همان بودنشناسیها <span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">ontologies را که در پیشتر از دانشهای بودنین </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">the ontical sciences</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> هستند، و بنیانهای آنهِا را برپا میدارند، را نیز کندوکاش نمائیم. به استواری میتوان گفت که، همهی بودنشناسی، اگر که در نخست میانای (معنای) "هستن"</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> را </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> به سزاواری آشکاری نداده باشد، و آنرا گمارش بنیادین خود درنشمرده باشد،</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">هنوز نابینا مانده و از راه راستین خود به کج رفتهست</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> ، و این مهین نیست که</span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> در ساختوستی از ردهبندیها </span><em style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;">a system of categories </em><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> که میتواند أنها را بهکار گیرد، </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> تا چهاندازه استوار ست و یا به چهپرباری </span><span style="background-color: white; color: #1a1a1a; font-family: serif;"> انباشته شده باشد.</span></span></div>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><b style="color: black;"><span style="color: #003399;">ف: </span></b>به زبانی ساده هایدگر با زبان پیچیدهی خود میگوید، تا کنون خردورزانی مانند کانت هنگامیکه خواستهاند در باره ی "هستن" پژوهش نمایند هستنِ "هستن" را از پیش پذیرفتهاند و سپس با بهکار بردن دانش بودنیها در بارهی "هستنهایی ویژه" کنکاش نمودهاند. ولی به ما نمیگویند که میانای (معنای) "هستن" چیست؟ برای نمون کانت برای دریافت یک سیب با انگار اینکه دو بردار زمان و مکان در اندریافت intuition ما از پیش بوده است میگوید؛ ما انگارهی سیبی را که در برابر ماست با سیبِ آماجالی (ایدهآلی) که در پندار ماست سنجه مینمائیم. و اگر این دو باهم سازگار بودند به "شناخت" اینکه اینچیز یکسیب است دست مییابیم. ولی برای هایدگر دشواری در خود </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هستنِ "هستن سیب" است. هنگامی که میگوییم چیزی هست، در جایی و در هنگامی، آن "هستن" به چه میانا (معنا) ست؟</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> هوسرول می پرسد "آن چیست؟" اما هایدگر میپرسد "آن چیز چگونه میتواند در هست باشد؟" و به باور او این پرسشی بنیانیترست. این گونهئی پرسش در بارهی </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">شدائیِ بودنِ</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> است . چنین شدائی بودنی دگرگون، به </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درونمایه انباشته در پندار</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> ، یا نرم افزارِ هوسرل نیازی ندارد. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بیزش و پژوهش در بارهی یک </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"درباشهست</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" از دیدگاههای گوناگون پاسخهای گوناگون فراهم میآورد. یک پنجره </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">میتواند </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از دیدی که برای یک چشم انداز فراهم می آورد بررسی شود؛ آیا پنجره رو به کوهستان یا دریا یا گلزار یا ویرانه باز میشود؟ یک پنجره </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">میتواند</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از دید تندرستی و آسایش بررسی شود زیرا میتواند هوای تازه را بدرون تالار بیآورد، از سرمای زیاد جلوگیری کند</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> و از سروصدا بکاهد. پنجره از ریختی زیباشناسانه و بازی با نور میتواند بررسی شود و بسیار دیدگاههای دیگر. اما هنگامیکه شما به درون اتاقی اندر میشوید در بارهی هیچ یک از این ویژگیها نمیاندیشید، پنجره بدون نیاز به </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درونمایه انباشته در پندار</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> آنجا هست. و شما بدون نیاز به اندیشیدن در بارهی آن اگر گرمتان باشد آن را باز میکنید و اگر سردتان باشد آنرا میبندید. و یا اگر اندوهگین هستید از آن به چشم انداز کوه ودریا نگاه میکنیدتا آرامش یابید. وبه هر روی همهی بهرههائی را که از پنجره میگیرید از </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" existence آن به بار میآید و این هستن وابسته به هیچ یک از اندیشیدنها و پرسشها بررسیهای شما نیست. در زندگی روزمره، همهی هستنها در پیرامون ما هستند و ما بدون اندیشیدن به آنها به گونهئی خودکارانه و ناخود آگاه از آنها بهره میبریم. در خیابان راه میرویم، از فروشگاه خوراک میخریم و در سر کار از ابزارها هوده میگیریم. و گاه چندین بهرهگیری را باهم بهدست میآوریم .برای نمون در حال رانندگی به آهنگی گوش میدهیم و با سرنشینان اتومبیل در بارهئی سیاسی، هنری، یا به چرتوپرت گفتگو میکنیم. پس کردار و رفتار ما در "هستن" به آگاهی و پندار ما در باره "هستن" وابسته نیست. از اینروست که او میپرسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">Warum ist überhaupt Seiendes und nicht vielmehr Nichts? Das ist die Frage.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; font-size: large; text-align: justify;">چرا در نخست، پیش از هرچیز، به جای نیستی، هستی ست؟ پرسش </span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large; text-align: justify;">این ست</span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large; text-align: justify;">.</span></blockquote>
<div style="text-align: justify;"><span style="font-size: large;">
<span>گ: با هوده است که بگوئیم که در زبان آلمانی واژهی “Dasein” برای پنداره زندگی و بودن یا "اندر-هستی" به کار برده میشود . اما هایدگر این واژه را بدو پاره “Da” و Sein جدا میکند و از آن اندیشار ویژهئی میسازد تا که بتواند به این پرسش پاسخ بگوید که هستن آدمی چیست؟ "اندر-هستن" یا Dasein هستن خودماست که ازهمهی هستنهای دیگر شناختنیترست، زیرا که اینگونه هستن، میتواند "هستن" خود را زیر پرسش بیآورد.</span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر میپرسد "آیا هستن میتواند یک اندیشه باشد؟ ما میتوانیم به "درباشهستهایی" مانند کتاب، درخت ، خانه ، شورش، تلاش برای گذران زندگی، پرسه در کنار دریا </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بیاندیشیم</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">. اما آیا میتوانیم به "هستن" جدا از "هستن یکچیز"؛ مانند هستن کتاب یا شورش و غیره بیاندیشیم. </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">او مینویسد: </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">دریافت یا فهمیدن ...</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">همیشه بهسوی شدنیها به پیش میرود... زیرا دریافت "ساختاری هستال" the existential structure را در خود دارد که ما آنرا فراتاب </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Entwurf </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">میخوانیم.</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span>اگرچه میانای "پرتاب بهدور " در هایدگر از نام-واژهی آلمانی Entwurf و کنشواژهی (فعل) entwerfen به میانای "پرتاب کردن" چیزی به "دور" گرفته شده است و در کاربرد روزمرهی آلمانی به میانای "طرح زدن" و یا برنامهریختن برای یک پروژه اجرایی هم بهکاربرده میشود ولی در زبان انگلیسی باهمه اینکه واژهی projection که میتوان آنرا به "فراتاب" برگردان نمود از واژهی لاتین prōicere به میانای "پرتاب کردن به جلو" ریشه گرفته است. میانای پرتاب در انگلیسی از میان رفته ست و اینک projection به میانای "پیشبینی" است. ولی خوشبختانه در برگردان فارسی فراتاب پیوستگی با پرتاب را میتوان دریافت. </span><br />
<span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><b style="color: black;"><span style="color: #003399;">ف: </span></b>درستاست. اما باید این راهم در دید داشت که این فراتاب و یا برنامهریختن در هایدگر ساختاری دوسویه دارد و از یکسو این فراتاب شدنیها را به "پیشِ رو" پرتاب میکند و از سوئی دیگر در همان دمِ پرتاب به پس مینگرد وآنچه را که "پرتاب کرده" باخودش نگاه میدارد. اما این "شدنیهای ناب" که "دریافتی هستال**" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Existential understanding </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">را</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> به پیشِرو پرتاب میکند و در همان دم هم آنرا در خودش نگاه میدارد، شدنیها و رویدادهایی آزمودنی نیستند . که بل آنها "شدنیهای-اندر-هستن-در همگی-خویش" میباشند. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">آنها به این میانا (معنا) در "همگی-خویش" هستند که ازپیش در شدنی بودنِ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">نه-هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> آشکار شدهاند که این "نههستن" یا نیستی به هرگونه "شدنیِ بودنِ" شدن پایان میدهند و بنابراین "نیستی" از پیش در را بهسوی همهی شدنیها میبندد. </span><br />
<b style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: #003399;"><br /></span></b>
<b style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: #003399;">گ:</span></b><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> چنین مینماید که میانای "هستن" مانند "نیستن" بسیار پوشیده و در پس پرده است و این از آنروست که هستن خود یک بودن نیست به گفتهی هایدگر:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">"هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"> با یک هستنی و با دیگر هستنها اَسانگی (تفاوت) دارد </span></blockquote><span><span style="font-size: large;"><span>
</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">این اَسانگی هستالشناسانه برای هایدگر بسیار درخور بررسی بنیانی است. او می خواهد اَسانگی میان هستن </span><i style="background-color: #fefefd; color: #666666;">das Sein</i><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">و هستنها</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><i style="background-color: #fefefd; color: #666666;">das Seiende</i><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">را دریابد.</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="color: #666666; font-size: large;"> آنچه که فراتابیدن Entwurf را برای یک انسان شدایی میدهد "پرتابشدنی بودن" Geworfenheit بودن او به این جهانست. این "پرتابشدنیبودن" موجب پدیداری "آمادگیبهپذیرفتن" Befindlichkeit میشود، به این میانا که در آن دم "پرتاب ـ شدن" چیزی بهسویمان، ما دارای نودشی (احساسی) Stimmung هستیم که آمادگی به پذیرفتن "آن پرتاب شده به ما" را دارد ، برای نمون ما یا خشنودیم یا اندوهناک یا خشمگین، و توانایی آن را داریم که نودشمان را دگرگون نماییم تا جهان از نودشی هراسناک به به نودشی شادمان نمایان شود.</span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span></span></div><span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large;"><br /></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: blue;">باشیدن اندر-هستن در گاههای: آینده، اکنون و گذشته</span></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: justify;"><span style="color: blue; font-size: x-large;"><br /></span></div><div style="text-align: justify;"><span style="font-size: large;"> "اندر -هستن" به باور هایدگر باشیدنی است در گاه یا در زمان. این ریختزمانی "اندر-هستن" در ساختاری سهبنیانه از هستنشناسی برخاسته میشود؛ این سه بنیان را هایدگر باشیدن ، پرتاب شدن و افتادن میخواند.</span></div><blockquote class="tr_bq"><ul style="text-align: right;"><li><span style="font-size: large;"> "گشتهشدن در اندر-هستن" به میانای گشتنپذیری درهستنست Seinkönnen . "باشیدن اندر -هستی" خودرا به چهرهی شدنپذیریهای گوناگون نمایان میکند. بنابرین هنگام این "گشتهشدن" نمایانکنندهی" آینده" است.</span></li>
</ul>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;">بنیان دوم "پرتابشدن" Geworfenheit به اندر هستن است جایگاهی ویژه در "نودوناکپذیرائی" Befindlichkeit. به باور هایدگر ما همیشه خویشتن را در نودوناکی Stimmung (مانند خوشنودی یا اندوهناکی) می یابیم. پس هنگامی که جهان خودرا برمن گشوده میکند، من آنرا از دریچهی نودوناکخویش میبینم اگر اندوهناک باشم جهان گشوده شده را تیره و تار میبینم و اگر خشنود باشم آنرا زیبا و دوستداشتنی مییابم. "اندر-هستن" همیشه خویشتن را در پیرامونی تاریخی، دینی و اقتصادی مییابد. این جایگاه همان جهان است که همیشه کرانهها را بر "گشتنپذیریهای اندر-هستی" تنگ میکند و اندر-هستن را در درون پیرامون هستن یا کرانههای هستن به بند میکشد. بهسخنی دیگر پرتابشدن به این جهان از بیکرانگیِ شدنیها میکاهد و اندر-هستی را در پیرامونی بسته به زیستن گرفتار میکند. و هنگام این پدیده "گذشته" را نمایان میکند. و به انجام؛ </span></li></ul></blockquote><blockquote class="tr_bq"><ul style="text-align: right;"><li><span style="font-size: large;">بنیان سوم <b>"</b>افتادن" Verfallen اندر-هستی در میان "هستنها" ست . هستنهایی که هم در "اندر-هستی" میباشند و هم در "اندر-نیستی". روبهرو شدن با این هستنها به مانند "بودن در کنارشان" و یا "بودن با آنها" ست. برای اندر -هستی، "گشته شدن" هستنها را در درون این جهان شدنی مینماید. و این "پرتابشدن" هنگام <b>"</b>اکنون<b> "</b> را هویدا میکند.</span></li></ul></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بنابراین اندر-هستی تنها به آوند "هستن خود در هنگام" پدیدهئی هنگامین نیست که بل همهی باشیدن آن در "زمان" است. و زمان آن یگانگی آینده و گذشته و اکنون است. و چنین است که زمان را نمیتوان با ساعتهائی که میشناسیم شناسایی نمود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: justify;"><span style="color: #666666; font-size: large;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">ف-</span><span style="text-align: right;"><span style="color: #666666;"> آنچه که به راستی مهینست اینست که از این خردورزی ما چه برآیندگیری بنیانیئی میتوانیم دربارهی چگونگی برخورد "یکانسان" با مردم پیراموناش مانند همسایگان و همشهریان، هممیهنان و به فرجام جهانیان برسیم؟ این پرسشی در "بودنشناختیتودهئیک" </span></span><span style="text-align: right;"><span style="color: #666666;">social ontology </span></span><span style="color: #666666; text-align: right;">ست، که می باید در سه راستا هنایش نیرو، زیرساخت و ساختوست سامانههای تودههای "دیگری" بررسیشود. </span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;">نحستین راستای این بررسی باید بپرسد که تا چهاندازه نیرو و زیرساخت و ساختوست سامانههای تودهها از آزادی یک انسان یا از آزادی "دیگریها"میکاهد؟ دومین راستا در کاوش و بررسی "بودنشناختی تودهئیک" راستای هنایشِ بردارهای نیرو و زيرساخت و ساختوست بر پیوندهای میان مردم در یک توده است، به سخنی دیگر در این راستا میخواهیم بینیم مردمان یک توده چگونه در آن توده سازمانیافتهاند؟ و پیوندهای یک انسان با انسانهای دیگر توده چگونهست؟ سومین راستا بارهی گروهکهای در میان یک تودهست که باورهایشان با باورهای چیره بر توده به آکندگی اَمانند و ناسازگارست. در نگاهی از این چشم انداز به "هستن و هنگام" هایدگر میتوانیم بگوئیم که باور او به این که "هستن" انسان برپایه و بنیان "هستن-با-دیگران" Miteinanderseins سازمان یافته باوری ارزشمندست. سازمان دادن درست به این "هستن-با-دیگران" میباید دغدغهی همگان باشد،چون همگان از آن هنایش میگیرد.</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;">گ- این مرا به یاد پرسش حمید مصدق در آن سرودهي پر آوازهاش میاندازد که میپرسد:</span></span></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="background-color: white;">چه كسی میخواهد</span> </blockquote><blockquote><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="background-color: white;">من و تو ما نشويم؟</span></blockquote><blockquote><span style="color: #666666;"><p align="justify" dir="rtl" style="background-color: white; color: black; font-family: tahoma; margin: 1em auto; max-width: 100%; padding: 0px;"><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="margin: 0px auto; padding: 0px;">خانهاش ويرانباد!</span></p><p align="justify" dir="rtl" style="background-color: white; color: black; font-family: tahoma; margin: 1em auto; max-width: 100%; padding: 0px;"><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="margin: 0px auto; padding: 0px;">من اگر ما نشوم، تنهايم</span></p><p align="justify" dir="rtl" style="background-color: white; color: black; font-family: tahoma; margin: 1em auto; max-width: 100%; padding: 0px;"><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="margin: 0px auto; padding: 0px;">تو اگر ما نشوی،</span></p><p align="justify" dir="rtl" style="background-color: white; color: black; font-family: tahoma; margin: 1em auto; max-width: 100%; padding: 0px;"><span face="Tahoma, Arial, Helvetica, sans-serif" style="margin: 0px auto; padding: 0px;">- خويشتنی</span></p></span></blockquote><p>پرسش این است که چه گونه "من و تو" میتوانیم نهادی همهپذیر را برپا بداریم تا با همیاریئی کنشگرانه در آن "ما" بشویم؟ </p></span></div><span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;"><span style="background-color: #fefefd; color: blue; text-align: justify;">فراجستگی</span><br /></span>
<b style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #003399;"><br /></span></b>
<span style="font-size: large;"><b style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: #003399;">ف: </span></b><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در اینجا پرهوده ست که در بارهی اندیشار فراجستگی </span><span style="background-color: #fefefd; color: black;">transcendens</span><span style="background-color: #fefefd; color: black;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> هایدگر سخن بگوییم. او </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">مانند هوسرل و یاسپر</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">س در کتاب "هستن<i> و هنگام" </i></span><span>Sein und Zeit </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">خود از واژهی لاتین </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">transcendens</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> و همچنین اندیشار آلمانی </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Transzendenz</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> بهره میگیرد </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">و مینویسد:</span><br />
</span></span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">هرگونه پردهبرداری هستن به آوند فراجسته </span><span style="background-color: #fefefd; color: black;">transcendens</span><span style="background-color: #fefefd; color: black;"> <span>دانشی فراجستگانه ست. راستی پدیدهشناسانه (آشکارایی هستن) فراجستگیی راستین </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black;">veritas transcendentalis </span><span style="background-color: #fefefd; color: black;"> است.</span></span></blockquote>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از سوی دیگر، او</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در نوشتههایی مانند "نامهئی در انسانگرایی" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Brief über den Humanismus پافشاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> میکند که اندیشار او دُشکنشگرندهگی </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">anti-subjectivism </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">ست. برای نمون، "نودشهای من" در درون من به آوند یک "کنشگر" پدیدارنشده ست که بل "من" به آوند "درباشهستی" درون نودشم و به سخنی دیگر از این دیدگاه؛ این اندوهناکی در من نیست که بل من هستم که بهدرون اندوهناکی افتادهام. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اما این نگرش تا اندازهئی پرسش برانگیزست زیرا اندیشار فراجستگی در بیشتر به میانای بنیاننهادن کنشگرندهگی دانش گرفته میشود. زیرا به باور کانت این "درباشهستهای"جهان بیرون هستند که بهدرون "هشیاری" فرامیجهند. اما هایدگر در نامهئی به رودولف بولتمان یکی ازاستادان کالج ماربورگ مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">بنیانگذاری (اندیشارِ من) با </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">”کنشگر“ آغاز میشود، که به سزاواری به آوندِ "اندر-هستی" </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">Dasein</span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"> دریافت شده ست، تا با ریشهیابی این نگرش </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">همچنین </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">انگیزههای راستین آماجالگرائی آلمانی </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">German idealism به </span><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">خود آید.</span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;">هایدگر</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در نامههایاَش به بولتمان و یاسپرس آشکار میدارد که در جستجوی بازاندیشی به اندیشار هستنِ "کنشگرندهگی فراجستانه" transcendental subjectivity است. و همانگونه که در پیشتر گفتیم </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> هایدگر بر هوسرل ایراد میگیرد که اونقش "اندر-هست" را در جهان نادیده گرفته است. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
هوسرل برای ارزشیابی شناخت انسان، پژوهش پدیدهشناسی phenomenology را در "درباشهستگی" Objektivität دنبال مینمود و چنین بود که پژوهشِ"درباشهستگیِ" دانش را، در دانششناسی epistemology، برای دریافت بنیانهای دانش بایسته و ضروری میدید. به باور او دنبالهروی از چنین شیوه، فلسفه را به سان دانشی Wissenschaft ناب، استوار و ریزهکاو بر بنیان گواههها و درستیکها Facts بر پا میداشت.<br />
</span><div dir="rtl"><br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اما پدیدهشناسی هوسرل نگرشی چندان ساده نیست زیرا پژوهشگر، در نگاه پدیدهشناسانهاش، از رفتاری گیتهئیک ( رفتاری طبیعی)</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> Die natürliche Einstellung </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">باز میایستد. زیرا پژوهشگر اینک به آوند "تماشاگری نادَرگیر با جهان" با اَسانمندی (با بی تفاوتی) به آزمودن "درباشهستهای"جهان میپردازد. به باور هوسرل مردمان در رفتار گیتهئیکشان ( رفتار طبیعیشان):</span></span></div>
<div dir="rtl">
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">... einer Welt bewusst, endlos ausgebreitet im Raum, endlos werdend und geworden in der Zeit ... </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span></span></blockquote>
</div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> ... به کیهانی آگاهند که در سپهری بی انتها گسترده ست و در زمانی بی فرجام نمو نموده و در رشد ست.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">اما این جهان، که چه در جای و چه در گاه به دگرگونی ست، تنها از آخشیگها (عنصرها) پدیدار نشده ست. چراکه در آن همچنین نوشتهها و ارزشها و زشتی و زیبایی و دوست ودشمن هم هست:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"> ... ist diese Welt... nicht da als eine blosse Sachen - welt, sondern in derselben Unmittelbarkeit als Wertewelt, Güterwelt, praktische Welt. </span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">این کیهان به همین سادگی ... به آوند جهانی از چیزها، </span><span style="font-size: large;">در آنجا نیست، که بل</span><span style="font-size: large;"> درهمان دم، جهان ارزشهاست، جهان خوبیها، جهان درکارکرد. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>چگونه این جهان که در دَمی بیدرنگ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">immediacy <span>راستینگی </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">reality </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">خود را پدیدار مینمایاند در پندار دریافته میشود؟ شیوهی شناخت هوسرل شیوهیی زبانشناسانه ست. در پدیدهشناسی او درسرداشت (نیّت) و هشیاری ما هستند که در بارهی هستنمان به ما آگهی میدهند. هوسرل چنین جهان در دسترس را، که در برابر همهی ما به آوند تماشاگران گسترده است، جهان-زیوِش </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Lebenswelt</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> میخواند که تماشاگر </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">در آن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> با اندیشههای فراجسته به کنش میپردازد. "</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">درباشهستها" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">در این جهان-زیوش در "افق دید" پدیدار میشوند. و زین رو ست که میباید برایشان تماشاگری باشد که "برایی" برای او در نخست اینست که این افق دید را به یاری واژهها به آشنائی و اندیشه بیآورد تا بتواند از "درباشهستگیِ درباش" دیسهئی آماجال (ایدهآل) را در پندار پدید آورد.</span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در ۱۹۲۳، هایدگر در نامهیی به کارل لویث </span><span face=""lucida sans" , "lucida grande" , "lucida sans unicode" , "helvetica neue" , "helvetica" , "arial" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;">Karl Löwith</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در بارهی کلاس درس خود، که در باره ی خردورزی هوسرل بود، مینویسد: "در ساعتهای آخر سمینار</span><span face=""lucida sans" , "lucida grande" , "lucida sans unicode" , "helvetica neue" , "helvetica" , "arial" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;"> <span> من اندیشارها را سوزاندم و نابود کردم ... اینک دیگر متقاعد شدهام که هوسرل هرگز حتی برای یک آن هم در زندگیاَش فیلسوف نبوده است. او دارد از همیشه مسخرهتر میشود.</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" و در ۱۹۲۳، هنگامیکه به پایان کتاباَش "<i>هستن و هنگام"</i> نزدیک شده ست، در نامهیی به یاسپرس مینویسد "اگر این پژوهش در رویارویی با کسی باشد آنکس به جز هوسرل نخواهد بود و او بیدرنگ این را دیده اما به برداشت خود همچنان آویخته مانده است، آنچه که من در چالش با آن مینویسم، البته به غیر مستقیم، فیلسوفنمایی </span><i style="background: rgb(255, 255, 255); border: 0px; font-family: "Lucida Sans", "Lucida Grande", "Lucida Sans Unicode", "Helvetica Neue", Helvetica, Arial, Verdana, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: left; vertical-align: baseline;">Scheinphilosophie </i><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">ست." او</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> این هدف هوسرل را که فلسفه را به "شیوهی دانشیک" die wissenschaftliche Methode پیوند دهد باورندارد و در ۱۹۲۸ مینویسد:</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>چه میشد اگر که </span><span>فلسفه دانشی میبود که میشد آنرا بیآموزانید و بیآموخت و </span><span>پیشداوری در بارهی فراهستی (متافیزیک) رشتهیی استوار و پابرجا میشد ؟... آیا همهی این گفتار که فلسفه دانشی آکندیک (مطلق) </span><span style="text-align: left;">absolute Wissenschaft<span> ست خیالبافیئی بیش نیست؟ نه از برای اینکه کسانی یا دانشکدههایی هرگز به این آرمان نخواهند رسید، که بل زیرا که پیشنهاد چنین هدفی بهخودیخود </span></span><span style="text-align: left;">بر بنیانی</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">نادرست و نادریافتنیِ ژرفاترین گوهرمایهی فلسفه </span><span style="text-align: left;">برپا شد ست</span><span style="text-align: left;">. چنین مینماید که فلسفه به آوند دانشی آکندیک آرمانی بس بلند پایه و والا است. با این همه حتی داوری در بارهی فلسفه بر پایهی اندیشهی دانش بیارزشکردنی فاجعهآمیز از ژرفاترین گوهرمایه آن خواهدبود. </span></span></blockquote>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">با همهی چنین خردهگیریها، هایدگر این نگرش هوسرل را بهکار میگیرد که انسان هستنی ست در "جهانی پیرامونگیرِ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Umwelt </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" خویش ، اما این اندیشار را به گونهیی فراجستهگانه بهسوی جهان بهکار میگیرد و در نوشتهئی به آوند <i> "در باره گوهر زمینه" </i></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Vom Wesen des Grundes</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">Wir nennen das, woraufhin das Dasein als solches transzendiert, die Welt und bestimmen jetzt die Transzendenz als In-der-Welt-Sein. Welt macht die einheitliche Struktur er Transzendens mit aus; als ihr zugehorig heisst der Weltbegriff ein transzendentaler.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<div style="text-align: justify;"><span style="font-size: large;">ما آنچه که "اندر-هستی"، در چگونی خود، بهسویاَش فرامیجهد را "جهان" نام مینهیم و اینک "فراجستهگی" را به آوند "هستن-در- جهان" شناسایی میکنیم. جهانِ به "ساختار" یگانهی "فراجستهگی"، به آوند از آنی در این ساختار، همبرپایی میدهد، اندیشار "جهان" را میتوان فراجستهگین خواند.</span></div></blockquote><span style="font-size: large;">
<b style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: #003399;">گ: </span></b><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اینکه بسیاری از خرد ورزان هایدگر را در ویدایش (توضیح) اندیشار فراجستگی به شکنجه </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">دچار</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> میبینند به دید درست مینماید . چرا که او به سادگی میخواهد بگوید. تماشاگر جهان، دریافت جهان، و خود جهان از یکدیگر جدا نیستند. جهان بهسوی اندر-هستی یا </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">Dasein</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> در فراتاباَش فرامیجهد و این فراجستهگی است که به اَندر-هستی ویژگی شناسایی به آوند "هستن-در-جهان" را میدهد. پرسش اینست که چگونه فراجستهگی اینجهانگی خویش را آشکار میکند؟ هایدگر میگوید فراجستگی ویژهگیئی از شور و شوق زمانی دارد. او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; font-size: large; text-align: justify;">شور باهودهی زمانگی- یعنی آن باهودهگیِ "بودن -در -برون" از خویش [در اینک، در گذشته و در آینده ] شرط شدائیئی است که چیزی میتواند باشد به همانسان که در "آنجا" هست.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span> شاید شما به آوند یک هنرمند این گونه برداشت را بهتر میپذیرید. اما برای یک دانشور امروزین شناخت یک پدیده با نوشتن یک دنبالهی زمانی آماری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> Time Series </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">این گونه اندیشیدن را با آشکاری بارزتری ریخت میدهد . هایدگر دریافت آماری جهان را که کانت و هیوم در سر داشتند در نمییابد و تلاش میکند از دانش آماری دوری جوید تا بهانگار خود "پدیدهشناسی" را با این گونه بازی با واژهها میانا دهد. بنابراین او میانای پدیدهشناسی را در جملهئی پیچیده چنین میشناساند:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">(پدیدهشناسی) پروا دادنست به آنچه که خویشتن را نمایان میکند تا دیده شود به خود، درست به همانگونه که خود را نمایانی میدهد به خود. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اینکه یک پدیده چگونه خودش را بهخود نمایان میکند شاید در بارهی انسان یا به گفتهی هایدگر "اندر-هستی" درخور دریافت باشد . اما آیا یک سیب هم میتواند خود را به خود نمایان کند؟! چنین مینماید که "اندر -هستیِ" هایدگر همهی آنچه میباشد که در هستن هست و به هستن من هشیار پیوند دارد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">در برداشتِ هوسرل این آگاهیِ کنشگرندهگی ماست که جهان پیرامونمان را به ما میشناسد . اما هایدگر این برداشت را واپس میزندو نمیپذیرد. برای او این کنش ماست که با بهکارگیری ابزارها "اندر بودن در هستن" و "هستن به همهنگام با دیگران" را به آوند یک "پدیده" به ما میشناساند. او می گوید هنگامی که شما چکشی را میبینید، در بارهی آن به بررسی از اینسان نمیپردازید که؛ این ابزاریست با دستهیی چوبین و سری آهنین، که میتوان از آن برای کوبیدن به میخ بهره برد. شما آنرا بدون هیچ اندیشیدنی از ایندست بهکار میگیرید.هایدگر مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"><span> ... je weniger das Hammerding nur begafft wird, je zugreifender es gebraucht wird, um so ursprünglicher wird das Verhältnis zu ihm, um so unverhüllter begegnet es als das, was es ist, als Zeug. Das Hämmern selbst entdeckt die spezifische »Handlichkeit« des Hammers. Die Seinsart von Zeug, in der es sich von ihm selbst her offenbart, nennen wir die Zuhandenheit.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">هرچه کمتر به این "چیز-چکش" خیره شویم و به جایاَش آنرا به دست بگیریم و آغاز به چکشکاری کنیم، پیوند ما باچکش به گونهئی ریشهدارتر میشود و ما آنرا به آوند آنچه که هست یا به آوند یک ابزار آشکارتر میبینیم. </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">خود</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;">چکشکاری پرده از "کاربرد" چکش برمیکشد . این آن گونه </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"> "هستن" است که از آنِ این ابزارست - که خودش را به "خودی راستیناَش" نمایان میکند . و ما آنرا </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"> "به دست آمادگی" میخوانیم.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">او با پرداختن به ریشههای واژههایی یونانی مانند شناخت</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> logos </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> و پدیدهها</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> phenomena </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">میکوشد که "پدیدهشناسی" را به آوند هنر و کوشش در "پروا دادن به چیزها تا خودشان را نمایان کنند" بشناساند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black; text-align: right;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black; text-align: right;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span></span><span style="color: #444444;">در اینجا بهترست پیش از آنکه در بارهی "دگرسانهگی بودنشناسی" Ontologischen Unterschied یا به انگلیسی ontological difference هایدگر بپردازیم به ناهمانندی دو اندیشار وی یکی به میانای "درباشگی- برای-دست" </span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #444444;">Vorhandenheit</span><span style="color: #444444;"> و دیگری به میانای "آمادگی-برای-دست" </span><span style="color: #444444;">Zuhandenhei </span><span style="color: #444444;"> بپردازیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;"><span><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;"><span> "دگرسانهگی بودنشناسی" - به میانای دگرگون بودن میان "هستن" و "بودنیها" - بارهئی ریشهئی در خردورزی هایدگر است. با این همه، ویدایش و دریافت درست این دگرسانهگی در میان خردورزان یکدست نبوده و مایهی ناسازگاری بوده است. یکی از پرآوازهترین برداشتهای نادرست در کار لودویگ بینسوانگر Ludwig Binswanger، دیده میشود، او روانشناسی سوئیسی بود که با شناساندن "بیزش اندرهستی" Daseinsanalyse، روانکاوی هستالگرا Existential psychoanalysis را بنیان گذارد که آمیزهئی از روانکاوی و پدیدهشناسی بود. لودویگ بینسوانگر با بهرهگیری از خردورزی هایدگر دربارهی هستن انسان به پژوهش در بارهی پریشانیهای روانی پرداخت. هایدگر درنخست از برداشت بینسوانگر پشتیبانی نمود، هرچند پس از چندی دریافت وی را از دگرسانهگی بودنشناسی نادرست خواند. به باور هایدگر، پژوهشهای بینسوانگر در بارههای آسیبشناختی روانی ویژه، باید به آوند پژوهش بودنی ontic (یا بررسی هستنهای راستین- در اینجا، هستن راستینانسان) میبود ولی او به نادرست به بودنشناسی ontological (یا پژوهش دربارهی میانای هستن در این جا، به پرسش در بارهی میانای انسان بودن ، که چیست؟ پرداخت.</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><br /></span><span style="color: #666666; text-align: justify;">به همینسان، دو اندیشار بودنشناسی؛ </span></span><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666; text-align: justify;">"آمادگی-برای-دست" و</span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"در-باشهستگی- برای-دست" </span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> باهم کار میکنند. در خردورزی نهادینهی پیش از هایدگر اندیشارِ </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"آمادگی-برای-دست"</span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> از اندیشارِ ریشهئیِ </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"در-باشهستگی- برای-دست" شاخه زده بود. اما هایدگر جای این ریشه و شاخه را واژگون مینماید. یه سخنی دیگر در نگرش او </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"در-باشهستگی- برای-دست" از ریشهیِ </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"آمادگی- برای-دست"شاخه میزند. از اینروست که برخی از خردورزان برآنند که با این واژگون نمودن هایدگر به انسان-مداری گرفتار شده است؛ زیرا داوش او این ست که در-باشهستگیِ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">objectivity</span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> یا </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"درباشهست- برای-دست" از کنشگرندگیِ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">subjectivity</span><span style="color: #666666; text-align: justify;">" آمادگی- برای-دست"</span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> سر زده است.ِ</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"></span>
<span style="color: #666666; text-align: justify;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666; text-align: justify;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666; text-align: justify;">اما بهراستی باید گفت که در میان این دواندیشار پیوندی دیگر هم هست که "اندر-هستی" را به آوند یک "هستن تودهگرا" شدایی میدهد. و به این "هستنِ هشیار" پروا میدهد تا که به بسیاری از کنشها مانند گردهمایی، نمایش، ورزش و پژوهش و غیره بپردازد. </span><br />
<span style="color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="color: #666666; text-align: justify;">"آمادگی- برای-دست" نشانهی بنیانی کار "برون-از-هستی" است که به "اندر-هستی" پروا میدهد تا از آن به آوند ابزار </span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Werkzeug</em><span style="color: #666666; text-align: justify;"> بهره بگیرد و چنین است که </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">" آماد گی- برای-دست" آشفتگی و ناهماهنگیِ </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">" درباشهستگی- برای-دست" را سامان و هماهنگی میدهد و از اینروست که هایدگر آنرا </span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"پالایش بودن" </span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Lichtung des Seins </em><span style="color: #666666; text-align: justify;">میخواند.</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><br />
</span><div>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"><span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">شناسایی این دو اندیشار در شیوهی رفتاری </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">اندر-هستی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Dasein </em><span face=""bitter" , sans-serif" style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;"><span>با بودنیها </span></span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Seiende <span>در </span></em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">"</span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;"><span>بودنشان-درجهان</span></em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">" به ما پروا میدهد تا میانای ردههای بسیاری از هستنها را دربیابیم، هستنهائیکه در پهنهی گسترده شده لز دو بردار "جای-و-گاه" در "بهجهانگشتن" </span></span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Welten</em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><span face=""bitter" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; text-align: justify;"> یا بهزبان انگلیسی<span>، </span></span><span style="background-color: white; color: #666666; text-align: justify;">worlding</span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;"> </em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">هستند.</span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;"> </em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> این درحالیست که "اندر-هستی" به باشیدن خود در فراتابی که "هستنگشتندگی" </span><em style="background-color: white; border: 0px; color: #666666; font-family: bitter, sans-serif; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-align: justify; vertical-align: baseline;">Seinkönnen</em><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> به آن شدایی داده ادامه میدهد. و این روندار همچنان ادامه پیدا میکند تا سرانجام مرگِ "اندر-هستی" فرا رسد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">یافتن میانا (معنا) آرمان همیشگی</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">و ایستاناپذیرِ "</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">اندر-هستی" ست. هشیاری برآمده از "بودن-در-جهان" موجب پدیداری "فراهستی میانا " </span><span face=""bitter" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666; text-align: justify;">the metaphysics of meaning</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> میشود. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black; text-align: right;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black; text-align: right;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span></span><span style="color: #666666; text-align: justify;"><span>شاید با هوده باشد که در اینجا به چرائی ناخشنودی هایدگر از شیوهی خردورزی خردورزان پیشین اشاره کنیم که اندیشار "درباشهستگی- برای-دست" را در خردورزی غرب مَهین و چیره گرفتهاند . این ناخشنودی بود که هایدگر را برآن داشت تا اندیشار "آمادگی-برای-دست" را جایگزین اندیشار "درباشهستگی- برای-دست" نماید و در این برآیند </span></span><span style="color: #666666; text-align: justify;">"آمادگی-برای-دست"</span><span style="color: #666666; text-align: justify;"> اندیشار چیره و مهین او در بودن-شناسی ontology شد.</span><br />
<span style="color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<br />
</span><div style="text-align: justify;">
<span style="color: #666666; font-size: large; text-align: justify;"><span style="text-align: right;">به سخنی ساده، هایدگر از این آذرده بود که خردورزی غرب بیش از اندازه به 'در-باشهستگی' objectivity و تماشاگری که با جهان درگیر نیست پافشاری مینماید و ازین روی بود که او اندیشارِ"اندر-هستی" را ساخت و "آمادگی-برای-دست" را در پیش از "درباشگی-برای-دست" نهاد.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><br />
<span style="color: #666666; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span> شاید باهوده باشد که کمی به پساتر برگردیم و این برآیند را ازآنچه که گفتهایم بگیریم که اندیشار هایدگر بر بنیان "دگرسانهگی بودنشناسی" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">ontological difference</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> استوارست و این دگرسانهگی یا ناهمانندی میان "درباشهستها" و "هستن" آنهاست. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">هایدگر پس از اینکه بنیان این ناهمانندی را بر جا مینهد داوش میکند که درباشهستهای گیتهئیک ناوابسته به پندار انسان هستند ولی به هر روی "هستن" آنها یک دریافت انسانی است. در این داوش (ادعا) به آشکار میتوان گونهئی تنش را دید. اینکه "هستنها" یا "دریافت درباشهستها" تنها در دریافت انسانی هستند دیدگاهی آماجالگرا </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">idealist</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> است و اینکه "درباشهستها" ناوابسته به پندار انسان هستند دیدگاهی "راستیکگرا" </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">realist </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">ست</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> . ولی همینکه دگرسانهگی و ناهمانندی این دو هستن را دریافت کنیم این تنش زددوه میشود. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">در دیدگاه او انسان "هستن" را میگذراند یا با هستن در کلنجارست . با "درگیریهای کنشگرندانه" با این درباشهستها ما آنها را در انگارمان دریافت میکنیم و آنها برای ما در خور اندیشیدن میشوند. اما "هستن" این درباشهستها به ما پیوند ندارد، آنها پیش از ما بودهاند و خواهند بود.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd;"><span style="color: blue;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd;"><span style="color: blue;">ف</span><span style="color: #666666;">: اگرچه با این همه در بارهی اندر-هستی </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Dasein </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;"> مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">هستن تنها در دریافت آن درباشهستهایی </span><span style="font-size: large;">" هست</span><span style="font-size: large;">" که </span><span style="font-size: large;">چیزی مانند "دریافت هستن" را </span><span style="font-size: large;">در هستنشان دارند. </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">و از دید بودنشناسی، "اندر-هستی" را میتوان اینگونه شناسایی نمود که، در دل هستنِ آن </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666;">"هستَناَش" به</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> زیر پرسش میآید. به سخن دیگر آدمی تنها "درباشهستی" ست که در بارهی باشیدن خود و پیشآمدهایی که در هستن براو روی خواهد داد نگرانست. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"></span><br />
</span><div style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: #fefefd; color: #666666; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: 21.6px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; orphans: 2; padding: 0px; text-align: justify; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
</div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div style="-webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: #fefefd; color: #666666; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: 21.6px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; orphans: 2; padding: 0px; text-align: justify; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="color: #0000cc; font-size: x-large;">اندر هستی و تاریخ هستن</span></div>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> به هرروی بازیگری با واژهها از ویژگیهای گوال هایدگر ست . چون همانگونه که خواهیم دید در کارهای پساتر و دیرتر او این خود زبان است که رفتهرفته نقشی برجستهتر را بازی میکند. او در یک سخنرانی در سالهای کهنسالیاَش میگوید:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">" امروزه انگارش زبان به آوند ابزاری برای دادن آگاهی به گزافهپردازی کشیده شده است. پیوند انسانی با زبان در روند دگرگونی است و ما هنوز آمادگی روبهرویی با برآیندهای آنرا نداریم، دنبالهداشتن این روندار را نمیتوان با رودررویی جلوگیری نمود. و افزون بر آن این روندار به خاموشی در گذارست . چنین آشکارست که زبان در زندگی روزمره به آوند گاریئی برای آوردن دریافت نمایانست و این گاری اینچنین بهکار برده خواهد شد. اما پیوندهای دیگری نیز ، در جدا از این کاربردها، </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">با زبان </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هست.</span><b style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </b><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">گوته</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> این پیوندها را "ژرفترها" میخواند و میگوید ما در زندگی هرروزهمان زبان را به گونهئی زودگذر بهکار میاندازیم زیرا تنها با پیوندهایی ساختگی سروکارداریم اما همینکه به پیوندهایی ژرفتر میپردازیم ناگهان زبانی دیگر آشکار میشود زبانی سرودهئیک"</span></span></blockquote><span><span style="font-size: large;"><span>
</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">به هر روی برای هایدگر پرسش در بارهی هستن و راستیک به گشودگی و هویدایی آن بستگی دارد. و چون "گشودگیِ هستن" از بودنی در درون تاریخ نمایان میشود در کارهای پساتر او این "تاریخِ هستن" است که میباید بررسی شود. ولی گفتگو در بارهی تاریخ هستن از برای دریافتن میانای هستن شگفتیزا مینماید . زیرا هنگامی که میگوییم این هایدگر است . هستن او هیچ چیز دیگر مگر نمایانی او را در برابر ما آشکار نمیکند. و بنابراین تلاش هایدگر برای دریافت میانای (معنای) "هستنِ هایدگر" به تلاشی بیهوده مینماید. </span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">با دیدی از دیگرسو، تاریخ هستن</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> </span><i style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Seinsgeschichte </i><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر از دید "تاریخ چگونگی هستن" هیچ اَمانندی (تفاوت) و گسیختگیئی از تاریخِ چگونگی هستنِ کانت و یا پلاتو (افلاطون) ندارد. به کوتاه سخن شما بدون آنکه "تاریخ هستن" را بدانید میانای اینکه "او هایدگرست" را درمییابید. اما پاسخ </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر اینست</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> که ما میانای "است" را در این گفتگو از پیشتر انگار کردهایم ، ولی بهراستی هیچ پندارهئی از "استن" نداریم. بهگمان او این پنداره در خردورزی یا فلسفهی غرب گم شده است. و دانش آماری ما از فیزیک و اقتصاد و دیگر دانشها در دامان اینگونه فلسفه پرورش یافته است. به باور او در فلسفهی یونان پیش از سوکراتیس (سقراط) این پنداره هستن به چشم میخورد. اما پس از اینکه خردورزی میان کنشگرنده و درباشهست گسیختگی داد و آنها را از هم اَمانند (متفاوت) ساخت پندارهی آنیِ "هستن" برما گم شد.</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">هایدگر این "تاریخ هستن" را در یادداشتهایاَش برای آموزش خردورزی نیچه نگاشته است. به باور او آغاز این تاریخ از پایان فلسفه زاده میشود . و این هنگامی ست که خردورزی در میان دانشهای گوناگون پخش میشود و به انجام میرسد. با پایانِ فلسفه، "نههستالگرائی"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> nihilism </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">نیچه در دورهی نووایی برفراز میآید. </span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">بهگفتهی هایدگر آزمودن آنچه که به آوند "درباشهست" بدون هیچ میانجیگری نمایان میشود نشان دهندهی "راست-هستی" و "خودی در خودچیزها" die Sache selbst خواهدبود .</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">از دید هایدگر نادیدهانگاری "هستن" نشانهئی است از رسیدن فلسفهی غرب به بنست. به باور او هنوز رگههایی از پرسش در بارهی هستن را در کارهای پلاتو (افلاطون) و ارستاتل (ارسطو) میتوانیم بییابیم اما آنان با فلسفهی خود، به کم و بیش، همهی پژوهشهای خرداندیشان یونان باستانِ پیش از خود دربارهی هستن را در پس پردهی "کنشگرندهگی" پوشاندند. تا که رفتهرفته اَمانندی (تفاوت) میان "هستن" و "درباشهستها" فراموش شد و تا آنجا که خرداندیشان پس از ارستاتل از "هستن" مانند پلاتو به آوند یک "هستنِ ویژه" سخن گفتند، و خردورزان سدههای میانی به خیماگی (ذات و گوهر) substantia و درگشتندهگی actualitas هستن پرداختند، و در روزگار نووا (مدرن) خردورزان بر درباشهستِگی Objectivity هستن پافشاری نمودند ، و در چالش نیچه با نووائی از "خواستن نیرو" der Wille zur Macht در هستن سخن گفتند. هایدگر میکوشد که به فلسفهی پیش از سوکراتیس (سقراط) باز گردد تا آن میانای فراموششدهی هستن را باز یابد.</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">برپایهی گفتهی دکارت که "من هستم زیرا میشناسم" شناسایی من از "هستن" بر پایهی کنشگرندهگی منست، زیرا این داوری شناسایی"کنشی" بیش نیست. بهگفتهی هایدگر این "شناسایی" میانجیگرانه ست و نه شناختی راستین که میباید بدون "میانجیگریِ کنش" در بارهی آنچه که "درباشهست" است باشد . به باور او خرداندیشان پیش از سوکراتیس از هستی به آوند "درباشهستن" یاد میکردند و برای آنان هستن همچون گودالی بدونته بود که پیوسته شگفتی میآفرید و اندیشه بر میانگیزانید. "هستن" برانگیزانندهی پرسش بود و همهچیز را به زیر پرسش میآورد و با گشودن رازهای بودنیها برای انسان او را از هر گونه زمینهی آشنا به برون میافکند .</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span></span></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;">به گمان هایدگر فلسفهی غرب با رها کردن آنچه که "درباشِهستن" است بهناچار به فراهستیها metaphysics پرداخته است. برای او اندیشیدن آماری و فناوری، نمونههایی از این "فرا هستهای" امروزه هستند که بر همه سویها و ویژگیهای زندگی انسان امروز رخنه کرده و چیره آمدهاند و آنها را به همگی دربرگرفتهاند. این ساختارهای فراهستیِ دانشی و فناوری اینک تنها بهانههای زندگی برای انسان شدهاند. </span></span></span></span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;">انسان امروز دیگر جهان "درباشهست" را نمیبیند و به جای "جهانبینی" Weltbild اینک هنگامیکه دربارهی "هستن" میپرسد، این اندیشوندگیها ideologies و جهانانگارههای Weltanschauung فراهستیاَند که به او پاسخ میدهند. بهگمان هایدگر تنها راه مبارزه برای انسان امروز با این چیرگی فراگیر فناوری فراهستانه دستاویزی به نههستالگرائی nihilism بوده ست به این میانا که انسان امروز دشواری دریافت هستن خود را فراموش میکند. </span></span></span></span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;">خردورزی فراهستیانه در همه زمانها برای انسان غربی چه در یونان پس از سوکراتیس ، چه در لاتین سدههای میانه و چه در چرخهی نووا از چههستی هستنیها پرسیده است اما همانگونه که در پیشتر گفتیم همیشه این هستن را در هستن یک پدیده به زیر پرسش آورده است و به هستنِ خود هستن کاری نداشته است.</span></span></span></span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: black;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span></span></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span> اگرچه باید گفت که درستی با نادرستی این گزارهی هایدگر را نمیتوان با آزمودنی یه شیوهی دانش پیدا نمود، و همانگونه که در پیشتر گفتهایم دانش امروز تنها میتواند با آزمایش یک گزاره به این برآیند برسد که آیا میتواند "نادرستی" یک گزاره را بییاید و آن گزاره را به دور اندازد؟ همانگونه که در گفتگوی پیشین گفتهایم گزارهی اینکه "همهی قوها سپید هستند" حتی با یافتن هراران قوی سپید نمیتواند هرگز به راستی و استواری پذیرفته شود راستی و درستی چنین گزاره در جای و گاهی ویژه میتواند برای چندی بهکار گرفته شود. و ما تنها میتوانیم گزارش دهیم که این گزاره را هنوز نتوانستهایم نادرست بییابیم و آن را رد کنیم و بنابراین میتوانیم آنرا "برای اکنون و در این جا" درست انگارکنیم . ولی با یافتن تنها یک قوی سیاه میتوانیم نادرستی آن گزاره را آشکار نمائیم. اما ما نمیتوانیم برای گزارههای هایدگر راستآزمائیهایی بر پایهی کاوش انجام دهیم تا بینیم اینکه مثلا اندر-هستی به آوند انسانی که هستن خود را میشناسد هستیی نابیکانه </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> authenticity </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">ست یا نه.</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span> اگرچه هماهنگی اندیشارهای هایدگر به ما پروا میدهد که درستی آن را نودش کنیم (احساس کنیم) همانگونه که درستی این گفتهی سعدی را که بنی آدم اعضای یک پیکرند را اگرچه نمیتوانیم با آزمایشهای به شیوهی دانش درستآزمائی نمائيم، ولی میتوانیم درستی آن را در دل بنودیم. البته من در اینجا نمیخواهم بگویم که هایدگر انسان خوب با درستی بوده ست زیرا او هوادار سامانهی نژادپرست نازیهای آلمان بوده ست. اما با این همه نمیتوان اندیشههای انسانی اورا نادیده گرفت. به باور او انسان را نمیتوان دریافت مگر درمیانهی این جهان و به ویژه در میان هستنهای جهان. اندر-هستی. او در"آنجا ست" و "آنجا" جهان است.. همانگونه که استینر</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> Steiner </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> اندر-هستی هایدگر را در مییابد انسان بودن به این میاناست که در این جهان، چه در گشتهشدنهای روزمرهاش، و چه درانگارههایاَش، و چه در آزمودنهایاَش میباید استوار بود، بستری بود و شناور بود.</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; font-size: x-large; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> بله ژرفای اندیشار هایدگر را نمیتوان کتمان نمود. و شاید بتوان آنرا به مثابه اندیشههای مولانا گرفت که همانگونه که گفتید درستیشان را باید در دل نود کرد و از آن خوشنود گشت. این درست است که برای هایدگر جهان آنجاست؛ در هماینک، و در همهجا در پیرامون ما. و ما سرتاپا در آن غوطهوریم. ولی از دیگر سوی چگونه میتوانیم که در جایی دیگر باشیم؟!</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;">گ: </span></b></span> این درست همانست که هایدگر میگوید. فراموش نکنیم که هوسرل در پیش از هایدگر گفته بود که انسان در پیلهی هستایی گرفتارست که او آن را جهان زیست </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">Lebenswelt</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> نام داده بود . اما هایدگر از او هم فراتر میرود و پیوستگی انسان را بهگونهئی یکپارچه با هستی نشان میدهد . او این هستن را هستن-در-جهان </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> In-der-welt-sein </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">مینامد و مینویسد " اندر-هستی درباشهستی است که در خود هستناَش ، خویشتن را برای دریافتن بهسوی آن هستن میکشد" .</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; font-size: x-large; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: black; text-align: justify;"><b><span style="color: #003399;">ف: </span></b></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"> اگر که هایدگر از اندر-هستی نه به گویش سوم شخص، که بل از سوی خودش سخن میگفت: بیگمان این گفتهی او چیزی میشد همانند سرودهی مولانا که گفت: "روزها فکر من اینست و همه شب سخنم که چرا فارغ از احوال دل خویشتنم / زکجا آمدهام؟ آمدنم بهر چه بود؟ بهکجا میروم آخر؟ ننمایی وطنم؟" ولی دربارهی زندگی کسی که دلواپسیئی از این سان ندارد چه کسیستکه شایستگی داوری دارد؟</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="font-size: x-large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><span style="color: black;"><span style="color: #0033cc;">هستن نابیک و هستن اَنابیک</span></span></span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: black;"><b><span style="color: #003399;"><br /></span></b></span></span>
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">گ:</span> برای هایدگر اندر-هستی در دو ریخت یا دو سیما پدیدار میشود . هستی نابیک authenticity و هستی اَنابیک **** inauthenticity . به باور هایدگر این ویژگی اندر-هستی را میباید از پیش، به آوند زمینهی "هستن-در-جهان"، شناسایی نمود. </span><br /></span>
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>به باور هایدگر انسان بر این گمارده شده است که ساختار هستنشناسانهی جهان را بیآزماید و "در-جهانگی" را آشکاری دهد. و همچنین براین گماشته شده است تا که در نمایانی و پدیداری هستن بییابد که: این چه کسی است که میباید جُسته شود؟ همانگونه که شیخ مولانا در شهرمیگشت که: </span><br />
</span></span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>دی شیخ با چراِغ همی گشت گرد شهر</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"> کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست</span></blockquote>
<span><br />
<span style="font-size: x-large;">هایدگر در کتاباَش "<i>هستن و هنگام"</i> مینویسد : "از گفتن "هستن-در" چه در سر داریم؟ واکنش کمابیش ما از این گفته هستنِ "در -جهان" ست و دلخواه ما اینست که 'هستن-در' را به آوندِ "هستن-در-چیزی"؛ مانند آبی در پیالهیی و یا جامهئی در جامهدانی بگیریم." </span><br />
<span style="font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;">اما او بر سر آنست که از هستنی دگرسان سخن بگوید. این "هستن-در" هستنی است هستال existential از "اندر-هستن" و نه آن "هستن پدیدار" که در برابر ما نمایانست . بهسخنی دیگر پندارهی هستنها و پندارهی جهان بههمآمیختهاند و هرچه بودن همان بهجهان بودنست، زیرا که جهان دربرگیر هستن است. </span><br />
<span style="font-size: x-large;">هایدگر مینویسد:" گشتندگی اندر-هست آنچنانست که 'هستن-در-جهان' همواره ازهم پاشیده ست و یا که خویشتن را به گونههای بیشماری از 'هستن-در' پخش میسازد. این پخشارگی را میتوان در نمونههایی از این دست یافت ، باچیزی سروکارداشتن، چیزی را درستکردن یا ساختن ، ازچیزی نگاهداریکردن و آن را درپاسداشتن، و پرورشاَشدادن و چیزی را بهکاربردن وچیزی را رهاکردن و پروا دادن به اینکه دورشود، پذیرفتن یک گمارش، بهانجامرساندن ، آشکاریدادن ، بازپرسیدن، دردیدگرفتن ، در گفتگوشدن ، فرجامدادن..."</span><br />
<br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">همهی این سان شیوههای هستن، در چگونگی هستن خود با نیازی ویژه برخاسته از "دلنگرانی" Bersorgen برایچیزی همراهاَند. هایدگر واژهی دلنگرانی را به آوندی بودنشناسانه ontological در هستالِ existentiale هستن بهکار میگیرد تا بتواند هستنی را از میان شیوههای شدای "هستن-در-جهان" برگزیند. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">اما او برای هستن "اندر-هستی" واژهی پرستاری Sorge را بهجای دلنگرانی بهکار میبرد . زیرا "هستن-در-جهان" از آنِ اندر-هستی ست اما "هستن در بارهی جهان" هستنی است از سر نیازمندی. نیازمندی به میانا (معنا) و آن میانا گاهیک*** است، میانایی که "هستن-برای-جهان" برای انسان دارد و آن نیازهای همسان انسان هاست برای جهان "درگاهیک" در روزگار زندگی انسان. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">اگر انسان هیچ پندارهئی از گاهیک نداشت دیگر اورا هیچ آوندی نمیبود که با جهان دمساز باشد و خودرا در شیوهئی انسانی به آن درگیر و گرفتار کند. این آگاهی از زودگذری زمانست که پیوند مردمان را با جهان، در بستگی با نیازهاشان، برپا میدارد. برای هر انسانی همهچیز "شدنی" نیست . راههای چاره برای هر کس چندتایی بیش نیست. و نیاز به سنجهئیست که به انسان کمک کند که چگونه یک بستگی به نیاز را بر بستگیئی دیگر برتری دهد. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">گزینشها در جهانی روی میدهند که در آن انسانها در میان انسانهای دیگر گردهم شدهاند. هر انسان ویژهگیئی بی همتا دارد و این بیتایی و تکسانگی به هر تن از انسانها گشتنپذیریهای ویژهی او را پدید میآورد. و هر انسان بهسوی گشتنپذیریهای خود کشیده میشود . هستن نابیک و هستن انابیک نیز ازینسان گشتنپذیریهاست.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">هایدگر از رمهشدن انسان ها بیمناکست. جامعهی مصرفی انسانها را در </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">"هستن در بارهی جهان"</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">همسان و هممانند میکند. و "هستن انابیک" فراگیر میشود. انسانهای ویژه و تکتا که در میان رمهئی گرفتار آمدهاند، همانگونه که نیچه میگفت، در هراس میشوند و سر برفرازمیدارند تا تکتایی خویش را آشکارا نمایند. زیرا اقتصاد نووا میخواهد جامعه مصرفی را با شیوههای تولید انبوه خود، با مصرفکنندگانی همسان و هممانند و درخور پیشبینی، یکپارچه و یکدست نماید. جامعهی نووا تکروی و ناهمگنی را ناپسند میدارد و در آن جایی برای اَبرمرد نیست.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-size: x-large; text-align: justify;">ف:</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"> اگرچه همهی این گونه برداشتها زیبا مینمایند و شاید به آوند هشداری برای جامعه مصرفی با هوده باشند. به این میانا که در تلاش برای از میان بردن تنگدستی و بیخانمانی و گرسنگی تودهها میباید که به فرهنگ و هنر نیز بپردازیم. و استعدادها را پرورش دهیم. اما اگر کسی استعداد آنرا داشت که ابر مرد گردد بدون تردید میتواند با مردم عادی همجوش باشد. زیرا فروتنی و انساندوستی، برواژ با باور نیچه، میباید از رادیهای بایستهی ابرمرد باشد . ولی این را هم شایسته است که در دید داشت که این شیوهی تولید انبوه ست که توانسته است دشواری گرسنگی و تهیدستی را تا اندازههایی امیدبخش چاره کند. برای بسیاری از گلایهمندانِ تولید انبوه، اینکه سیب و پرتقالشان با هزینهئی گزاف به گونهی ارگانیک و بدون بهرهگیری از کودشیمیائی تولید شود تا که چشائی خوشتری داشته باشند و از برخی از بیماریهامانند سرطان هم شاید جلوگیری نماید، ارزندهتر از آنست که بینوایان و گرسنگان هم دسترسی به میوه و گوشت و سبزی و شیر و ماست و پنیر داشته باشند. اما شیوهی تولید انبوه بهناچار از خوبگونگی میکاهد. مزهی گوجهفرنگی در تولید انبوه چندان خوشآیند نیست اما بهای آن بسیار کمترست و در نتیجه بر روی سفرههای مردمان بیشتری میتواند جا بگیرد و البته این از دشواریهایی ست که در زمانی کوتاه چاره شدنی نیستند ولی با گذشت زمان دانش بشری میتواند آنهارا چاره کند، تا برای نمون گوارائی گوجه فرنگی بهتر شود. این گونه خردهگیریها از دانش وفناوری امروز همیشه بوده ست و خواهد بود. اما به گفتهی حافظ "عیب می جمله بگفتی هنرش نیز بگوی"</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-size: x-large; text-align: justify;">گ:</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"> با این همه بی گمان شما میپذیرید که در غرب زندگی روزمره در زیر بمباردمان تبلیغات است از رنگ مو وداروی تقویت جنسی و اتومبیل و خوراکهای شتابزده. و اینکه نوجوانان و حتی کودکان نیز در آماج این تبلیغات هستند. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">به هر روی و به کوتاه سخن برای هایدگر هستال ناب Authentic existence تنها هنگامی شدنی ست که انسان دریابد که او کیست، و بر او آشکارشود که هر انسان هستنی و هشیاریئی ویژه است، و او </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">هنگامی </span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">انسانی ناب است که دیگر از رفتار تودههای رمهشده پیروی ننماید و تلاش نماید تا گشتنپذیری خودرا در جهان شدایی دهد. چنین انسانها هستند که هستنشان هستنی ناب است. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">"هستن انابیک" هستنی است که هایدگر آن را "ازآن دیگران" میخواند . هستنی که انسان نه از برای خویشتن که برای خودنمایی به دیگران آنرا میزیود. این اوج نابهپیمانی با خود ست. زیرا "دیگران" انسانِ اندر-هست را از "خود-بازجوئی" خویشتن باز میدارند، زیرا که همهگونه گزیرگزینی و گزیرگیریها (تصمیمها) و داوریهای این انسان اَنابیک را، "دیگران" در سازمان رمههای همانند، در پیشتر برای او گرفتهاند. و او برای خوشآیند آنها و خودنمایی به آنها به کرنش وادار ست. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">به باور هایدگر این گونه رفتار پیروانه، که در جامعهی مصرفی اینک بسیار دیده میشود، به "از خود بیگانگی" میانجامد. انسان ازخودبیگانه انسانی ست که از بردن بار "منشِ به خودوا" شانه خالی میکند ، هیچگونه پاسخگویی اخلاقی را نمیپذیرد و هیچگونه گناه نادرستی را نمیشناسد.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-size: x-large; text-align: justify;">خودیِ بی خویشتن، هراس و آسیمگی</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">هایدگر اینگونه "خود- اندر-هستی - هر روزه " را "خودی- بیخویشتن" میخواند و آن را در برابر "خودی یگانهتایِ" انسانی مینهد که خودیِخویشتن را دریافته است. هایدگر هستن «خودیِ بیخویشتن» را هستنی ناچیز درمیشمردی، خودیئی که پیوسته در هراس Furcht است . این هراس از آسیمهگی angst متمایز ست . </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">"هراس" بیمی است از آنکه بیمایهگی ما از پس خودنمائیمان پدیدار شود و حال آنکه "آسیمهگی" آن دلواپسی است از آنکه هیچ ویژهگیئی در خود نمییابیم، و خویشتن را کسی همانند دیگران، همچون گوسفندی در میان رمهئی میبینیم . آسیمهگی نشانهی ناخوشنودی انسان "اندر-هستن" از زیستن اَنابیک خویش است.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-size: x-large; text-align: justify;">پرستاری</span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"> </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">به باور هایدگر برای دربرگرفتن هر روزهیِ "اندرهست" ما را نیاز به چارهئيست و آن چاره پرستاری Sorge است . زیرا که در "هستی اَنابیک" ازخودبیگانه میشویم. او میگوید همزمان با این «از خودبهدورافتادگی» ما خویشتن را دیوانهوار سرگرم کنشهای پوچ و بیهودهئی مینمائیم که نودی بس ناخوشنود را پدید میآورند. و این ناخشنودی دمی دگرگونکننده را هویدا میسازد که در آن آسیمهگی انسانِ "اندر-هستن" او را با این آزادی ناخوشایند روی در روی میآورد که میباید میان هستنی انابیک و یا تلاشی برای خودیابی نابیک یکی را برگزیند. </span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">در اینجا پرستاری ابزاریست که موجب فراجستن از "اندرهستن-با" و یا "اندرهستن-در" بسوی " اندرهستن-برای " میشود و این پرستاری "پرستاری برای " بسیار چیزها مانند به درغم بودن برای رنج دیگران و آمادگی برای یاریدادن ست. اما در هستهی خویش پرستاری برای "درباش بودن" در نهفتهگی هستن ست. به نوشتهی هایدگر "هنگامیکه اندر-هستن" ناخوشایندی زندگی روزمره را در مییابد، نودشی همچون نودش "از خانه دور بودن" بر او چیره میشود . اما با رویبرتافتن از "افتادن -در -این -جهان" نودشِ "در-خانه-نبودن" او کمسو و تاریک میشود وگرچه هنوز هرروزهگی این نودش به پدیداری و آشکار نشان میدهد که "آسیمهگی"، به آوند داشتهئی بنیانی در هشیاری، از ریشه به "هستن-در-جهانِ" انسانِ "اندر-هستن" پیوسته ست. این ریشهئیست که هرگز از آن درباشهستی در برابرما نیست، اما همیشه در گشتندگی "هستنِ- در آنجا" نمایان ست-- که به میانای آناست که این گشتنپذیری به آشکارا در اندرون "درباشهست هشیاری" ست.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">برای هایدگر این پرستاریست که به هستال انسان نشانداری میدهد و به آن میانا (معنا) میبخشد. "هستن-در-جهان" به آوند هستالی ناب دربارهی پرستاریست و به برداشت او "پرستاری از جهان" آوند نخستین هستنی است که درآن انسان "اندر-هستن" در تلاش بسوی نابیکی است. و به فرجام "آسیمهگی" به اندر-هستن این پروا را میدهد که دیوانهوار خویشتن را در "آزادی بهسوی مرگ" کامروا کند. این آزادی یا رهایی از فریب "دیگران" است و یافتن و هویدایی خویشتن نابیک است به آشکاری . </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: justify;"><span style="color: blue;">هستن-بهسوی -مرگ و نیستالی</span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;"><br /></span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">در هنگامگی، انسانِ "اندر-هستن" به روشنی دراین آشکارگی پدیدار میشود که: همهی هستن، "هستن-بهسوی -مرگ" </span></span></span><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span style="color: #666666;">Sein-zum-Tode </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: #666666; text-align: justify;">ست، و که فرجام "هستن-در-جهان" مرگ ست. به نوشتهی هایدگر " مرگ "شدائی -هستن" ست که خود اندر-هستن میباید در هر باره برآن چیره شود. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">در مرگ ست که، اندرهستن در برابر "گشتندهگیپذیری-برای- هستن" با همهی خویشتن خود میایستد . و این شدائیئی است که در بارهی هیچ چیز نیست مگر "هستن-در- جهان" برای انسان "اندر-هستن". </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;">در مرگ است که این شدائی پدید میآید؛ که دیگر تو "آن-هستن- در- آنجا" نیستی . در این دم است که همهی پیوندهای تو با همهی "اندر -هستنهای" دیگر ازهم میگسلد و تو در برابر "اندر-هستن" نابیک خویش به آوند "هیچ" آشکار میشوی. و این "آزادی به سوی مرگ" Die Freiheit zum Tode ست</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: blue;">ف: </span><span style="color: #666666;">به هر روی در نوشتههای پسین هایدگر ردِپای نیچه بسیار نمایان است. و البته این مایهی شگفتی نیست زیرا یادداشتهای آموزشهای او در بارهی نیچه، که در کتابی سه پوشهئی گردآوری شده است، دلبستگی او را به نیچه نشان میدهد. </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #666666;">نیستالی nihilism نیچه گونهئی نودش از پوچی جهان بود. در این پوچی هیچگونه ارزشی یافت نمیشد و این ابرمرد نیچه بود که میبایست ارزشهای نووی را برای جهان فراهم آورد. در برگردان شما از کتاب خواست توانایی der Wille zur Macht پارهئی بود که این اندیشار را بهخوبی نشان میدهد.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: blue;">گ: </span><span style="color: #666666;">بله او مینویسد: " بودمان را هیچ رسیدَنگاه و پایانی نیست. هیچگونه هماهنگی و یگانگی در انبوههِی رویدادها نیست. و ردهبندیشدههایی مانند آرمان ، یکتایی، و هستن؛ که در گذشته ارزش را به جهان میتاباندند ؛ را ما بازهم بهدور انداختهایم و چنین است که جهان دگرباره از ارزشها تهیشده ست."</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #666666;"><br /></span></span>
<b style="font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: #003399;">ف: </span></b><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"> نیچه این برداشتها را در اوج روشنوایی Enlightenment و جهانپردازی secularism و اندازواییهای دانشورانهی scientific rationality وابسته به آن نوشته است. او بر این گوال ست که "نیستالگرایی" یا </span></span><span style="color: #666666; font-family: arial; font-size: x-large;">"نههستالگرایی"</span><span style="color: #666666; font-family: arial; font-size: x-large;"> با فروپاشی باور و بیگمانگی (یقین) به خرد اندازوا rational و چشمگشودگیِ فرهنگی به فریب آن برپا میشود. خرد اندازوایی که تا کنون ردهبندیهای شناخت را برای دریافت جهان به ما آورده ست. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span>
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;">به باور لایبنیتز و نیوتون و حتی دانشمندانی مانند اینشتاین در سدهی بیستم میانا و اندازه در بنیان یگانتاگانِ داوری (universal judgement) میتوانستند بشوند؛ به این میانا که </span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;">یگانتاگان</span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;">ی مانند سیب یا درخت برای هر پدیدهئی هستن داشت. اما پیدایش کوانتم اینکه هیچ بنیانی در جهان نیست و همهی بنیانها زاییدهی پندار آدمی هستند مایهی دلزدگی و دلسردی از درستی هرگونه میانا (معنا) شد. او در همان کتاب مینویسد: " اینک که بیریشهگی ردهبندیهای شناخت و ارزشها آشکار شده ست . گیتیِ بیارزش و بیمیانا پدیدار میشود... و پرسیدن چرا ؟ دیگر پاسخی نمییابد. "</span><br />
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="color: blue;">گ:</span></span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"> بله پوچی و بیهودگیئی که آلبرکامو هم از آن سخن میگوید و در جای خود به آن خواهیم پرداخت نیز درست از همین جا آغاز میشود. چون به باور کامو انسان چنین آفریده شده ست که همیشه بپرسد . بپرسد که چرا اینجاست ؟ و این پدیدهها و پدیداریها چه هستند؟ و او از کجا آمده ست؟ و بسیار دیگر از پرسشهایی از این دست. اما دربرابر او گیتیئی ست اَسانگیر (بیتفاوت)، که اورا به همگی نادیده میگیرد و با او هیچ پیوند رسانهگی برپا نمیکند. و برآیند این نیاز به پرسش انسان و نادیدهانگاری او از سوی گیتی به </span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;">پدیداری</span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"> "پوچی" میانجامد. و اینکه ما گونهئی نابسامانی و ناسازگاری در ارزشهای جهان مییابیم از این اَسانگیری و نادیدهگیری چرخگردون به ما برخاسته ست. هنگامیکه مولانا میپرسد زکجا آمدهام آمدنم بهر چه بود ؟ این خود اوست که به پرسش خود پاسخ میدهد که: مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک. و چنینست که حتی برای پرسشی سادهتر از بابا طاهر که: اگر دستم رسد بر چرخ گردون / از و پرسم که این چونست و آن چون؟ چرخ گردون به او هیچ پاسخی نمیدهد. واین انگیزهی "نیستالی" میشود که در سخن خیام که میگوید از روز ازل هر آنجه بایست بداد / غم خوردن و کوشیدن ما بیهوده ست.</span><br />
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="color: blue; font-family: "arial"; font-size: x-large;">ف:</span><span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"> بله در دانش امروز در فیزیک، شیمی و زیستشناسی یا اقتصاد دانستن در باره ی قوانین پدیدهها جستجویی دربارهی میانای هستی نیست و این دانشها را کاری به این آرمان و آماج نیست که میانای هستن آهن و آب و روشنایی و رنگ و فشار و مصرف و سرمایه چیست ؟ دانشمندان اینگونه پرسشها را به کنار میگذارند و به دانش در بارهی برائی و برآیند پدیدهها در اینک و دراینجا میپردازند. همانگونه که کارل پوپر میگوید برای دانشمندان درگیری برای پاسخ دادن و روشن کردن اینکه برای نمون میانای رنگ چیست؟ مایهی گمراهی ست زیرا اینگونه پندارهها شناسائی ناپذیرند. چراکه هر گاه که بکوشیم که پندارهئی مانند میانی "روشنی" را شناسائی نمائیم نیاز به آن داریم که به دستکم یک پنداره جدید را به یاری بگیریم و گرنه شناساندن ما جز یاوه نخواهد بود .اما میباید برای هر پندارهی تازه هم میانائی را شناسائیکنیم که خود دگر باره نیاز یه یاری از پندارهئی نو خواهد داشت و این روندار را هرگز پایانی نخواهد بود. از اینروست که در دانش امروز به اندازهگیری و آزمودن بسنده میشود و برآیندگیریهای آماری تنها داورانِ درستیهای در خور پذیرش برای اکنون و در اینجا میباشند . و در این پهنه و به ویژه در گسترهی فناوری آنچه را که نمیتوان اندازه گرفت و به پسند و دلبستگیِ کنشگر وابسته است - شیوهی دانش را با آن سرو کاری نیست .</span><br />
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;"><br /></span>
<span style="color: #666666; font-family: "arial"; font-size: x-large;">گ: اما این درست همانست که هایدگر و نیچه را به خشم میآورد. چنانکه نیچه در کتاب دانش شادمانگی Die fröhliche Wissenschaft مینویسد: " برداشتی "دانشورانه " از جهان به آنگونه که دریافتاَش میکنید، هنوز میتواند به اینروی کودنانهترین برداشتها از جهان باشد به این میانا که سرشار از بیمایهگی است... جهانی خودکارانه از ریشه بیمایه است. اگر انگار کنیم که کسی میتواند تنها با اندازهگیری و شمارهگری ارزش پارهئی از آهنگی را بسنجد این سنجش دانشورانه چه پوچ خواهد بود . از ان شمارشها چه چیز از آن آهنگ میتواند گرفته شود یا دریافت شود و در نودش آید . بهراستی هیچچیزی آهنگین در آن سنجش نخواهد بود" . به باور من، هایدگر نیز مانند نیچه بر پوچی شناخت جهان بر پایههای فیزیک و شیمی و بر بنیان معادلات و انگارههای ریاضی پامیفشارد. اینگونه شناخت همانند شناخت رانندهئیست که از کار کرد موتور خودروی خود به آکنده آگاه ست اما چنین دانشی هیچ به او نمیگوید که رسیدن-گاه او در گذاری که میراند در کجاست و یا چشماندازهای آن چگونه است. او درعصر نگارهی جهان و پرسش در بارهی فناوری Das Zeitalter des Weltbildes und Die Frage nach der Technik مینویسد: نگرشهای دانش از سدهی هفدهم همیشه برداشتهایی درباشهستگی objectivity بودهاند د ربارهی " همگی خاشههای پیکردار در جنبش" (تمامیت مواد منسجم در حرکت) . پنداشت ما از گیتی به آوند " سامانهئی در خودانباشته از جنبش تکتایههایی جرم دار در پیوند با زمان ومکان ازپیش انگار شده ست"</span><br />
<br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">ف : در واقع هایدگر میخواهد بگوید که در دانش فیزیک چنین پیشانگاره میشود که جنبش و پیشروی هرچیز در زمان و در مکان رخ میدهد . و به آوند گفتهئی در کناره باهوده است بگوئیم که در زبان فارسی واژه جایگاه این پنداره ی هم پیوست جا و زمان یا spatiotemporality را به خوبی و روشنی میرساند.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">گ : به هر روی در باور هایدگر پژوهشهای آزمودنی همیشه هستن را به آوند درباشهستی به دید میگیرد و این درباشهستِ انگاریدن هستن، به دانشهای گیتهئیک (علوم طبیعی) پروای آن را میدهد که هستی را به باریکانه اندازه بگیرند و با ریختالهایشان (فرمولهایشان) پیوندهای درباشها را بایکدیگر و ویژگیهای کنش و واکنش شیمیایی و فیزیکی و غیره را اندازه بگیرند . هایدگر در نوشتهی خود در بارهی پندارهی زمان Der Begriff der Zeit. Vortrag vor der Marburger مینویسد: برای پژوهشگران تنها آنچه که به آوند "درباشهست" Objekt در برابرشان بایستد به آوند "هستن" پذیرفته میشود و مُهر هستن میخورد. به باور او این برداشت فراهستهئیک metaphysische از هستن را پژوهش فراجستهی transzendentalen دکارت از گستردگی Verlängerung بنیان نهاده ست. زیرا برای دکارت هرگونه هستی برون از پندار میتوانست اندازهگیری شود و در شمر آید. </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">ف: شاید در اینجا با هوده باشد که بگوییم که دکارت نگرش خودگارانه mechanical theory خویش را برای رد نگرش ارستاتلی مکتب گرایان که پدیدههای گیتهئیک را برآیندی از هستنشناسی سرزده از "ریخت بنیانی" و "مایهی نخستین " میدانستند آورده بود. برای روشنی بیشتر به کوتاه سخن باید بگوییم که اندیشمندان مکتبی هر پیکرهی پدیدار را بر آیندی از دو ریشه میدانستند یکی "مایهی نخستین" که دارای هیچ ویژهگی نبود و دوم "ریخت بنیانی" یا "خیممایه" که به هر مایهی نخستین ویژهگی خود را میداد و گنجایش کنش هر چیز از آن بود . برای نمون خیممایه است که سنگینی و بو و مزه و نرمی و خشکی و سردی و دیگر از ویژگیهای یک سیب با یک درخت یا یک گاری را شناسائی میدهد. دکارت در نخست به این نگرش گرایش داشت و بر این برداشت بود که ریخت بنیانی دارای برانگیزندههایی است که ویژگیها و داشتههای هر چیز را به هشیاری تماشاگر میرسانند. برای نمون نگرش او در باره ی نیروی کشایی (جاذبه) زمین از این برداشت شاخه میزد. و او در نخست بر آن بود که نیروی کشایی زمین گویی میداند که میباید سنگینیها را بهسوی دلزمین بکشاند. او سپس در کتاب "در بارهی جهان" خود این نگرش را رد مینماید و مینویسد :" اگر در شگفت هستید که چرا من چون مکتبگرایان از ویژگیهایی مانند گرما و سرماو تری و خشکی و ... سخن نمیگویم بهشما پاسخ میدهم که برمن چنین مینماید که این ویژگیها نیاز به روشنسازی دارند." از این روی بود که دکارت بر آن شد تا ویژهگیهایی فراهستیانهئی مانند گرما و سنگینی و فشار و شتاب را به ویژهگیهایی در خور اندازهگیری بدل کند. </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">بدون هیچگونه اَگمانگی(تردید) می توان داونده شد (مدعی شد) که همهی دستآوردهای دانش و فناوری انسان امروز به سبب توانایی در اندازهگیری به بر آمده است. چگونه میتوانستیم با هواپیما پرواز کنیم اگر نمیتوانستیم سرعت باد ، وزن هواپیما ، پهنای بال، و گنجایش سوخت و نیروی موتور و بس دیگر از ویژهگیهای درباشهستها را اندازه یگیریم؟ و یا چگونه میتوانستیم هزینههای آموزش و بهداشت را با گرفتن مالیات از مردم بازستانیم اگر نمیتوانستیم آن ها را اندازه بگیریم و یا چگونه با هودگی یک دارو را برای درمان یک بیماری میتوانستیم آزمود کنیم ؟</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">گ: اما هایدگر درست بر اینگونه دیدگاه خرده میگیرد. به باور او به برای این شیوهی آزمودن دانش است که هستی در چارچوب پدیدههای در خور اندازهگیری در بندو گرفتار شده است. تنها آنچه از پیش به آوند در باشهستی راستین پذیرفته شده است مورد بررسی دانش قرار میگیرد و همهی سنجههای داوری و گواهیهای کندوکاش دانش باید در خور اندازهگیری باشند. </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">به باور او این برداشت از هستی که او آن را فراهستیانه metaphysical میخواند حتی برای اندیشارهایی روزمره و پیش پا افتادهئی از راستیهای گیتی هنجار گذارده است. امروزه نودهایی مانند اندوه و خشم و نگرانی را پیآمدی از ناترازی در مواد شیمیایی در پیکر و یا از ناهماهنگیهایی در نودش و یا از دشواریهای کمبود و یا زیاد بود هورمونهای مغزی میدانیم و حتی نودش شیفتگی را بر پایهی نگرش زیستشناسی داروین برآمدی از تلاش جانداران برای زندهماندن و تولید مثل در زیست شناسایی میکنیم . </span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">در دانش امروز جایی برای درستی و پاکی وراستینی و رادمردی و نیکمنشی نیست و اگر پدیدهئی در خور اندازهگیری نباشد به آوند دید و برداشتی کنشگرندهگرا نادیده گرفته میشود. به باور هایدگر شیوهیدانش جهان هستن را به آوند درباشی برای دستکاری انگار میکند . فناوری هیچگونه کرانهئی را بر خود روا نمیدارد و نمونهی بارز آن همهی جنگاپزارهای هراسناک هستهئی و شیمیایی و زیستشناسی هستند که فناوری به ما ارمغان داشته است . او مینویسد: "خود زمین تنها میتواند خود را به آوند نشانهئی برای آفند به نمایان بگذارد. آفندی که از سر درخواست انسان، خویشتن را بدون هیچ بند و بروند و پیمانی به درباش میگذارد و گیتی در همه کجا به آوند درباشی برای دستکاری فناوریست " .</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">ف: اما باید از یاد نبرد که جهان همواره برای انسان به آوند پهنهئی در باشهست برای دستکاری فناوری بوده است . هنگامیکه انسان نخستین دست از شکار کشید و گردآوری را کنار نهاد و به کشاورزی پرداخت فناوری کشت چه در برزش زمین و چه در آبیاری و شخم و درو همه دستکاریهایی در گیته بوده است و بسیار دشوارست که انسان را در گیته به انگار آورد بدون آنکه در پیرامون درباشهست خویش هیچگونه هنایش نداشتهباشد.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">گ: اگرچه گلایه و پرخاش هایدگر از گونهئی دگرگونی در رفتار انسان نووا ست که با گیته ناسارگارست. به باور او میان فرهنگ نووا و گیته گونهئی جدایی افتاده ست. انسان امروز دیگر خویشتن را پارهئی از پیکرهی جهان انگار نمیدارد و جهان تنها در باشهستی ست که میباید نیازها و درخواستهای اورا برآورده نماید. به باور او پیروزی اندازوایی دکارت و کانت و دیگر اندازوایان موجب گستردگی و پراکندگی تیرهگی به جهان شده است. زیرا که پدیدههایی مانند زیبایی و نیکمنشی دیگر در شمار هستی راستین گرفته نمیشوند و دانش آنها را به آوند بخشی از پدیدههای جهان نادیده میانگارد و چنین است که میانا از جهان رخت بربسته است و همه چیز به دستکاری درباشهست جهان به آوند ابزاری برای فناوری خلاصه شده است. هایدگر را آرمان اینست که در برابر این نیستالی فناوری پایداری کند و فرهمندی و میانا را دگرباره به جهان بازگرداند.</span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: #666666; font-size: x-large; text-align: justify;"><span style="font-family: "arial";">ف: البته این آرمانی ست فرخنده وستایش انگیز. اما شیوهی خودخواهانهی زندگی انسان امروز را وابستهنمودن به دانش و فناوری به داوشی بیپایه و یاوه بیشتر ماننده ست. پیروان مارکس این روند را به انگیزهی سودجویی سرمایهداران وابستگی میدهند. در گوال آنها سرمایهداران در جستجوی شیوههائی که سود را به اوج میرساند از هزینههایی مانندپاکیزه نگاهداشتن پیرامونزیست میکاهند و دوری میجویند و یا هزینههای بهداشت و تندرستی کارگران را نادیده میانگارند. با این همه این در خور توجه ست که پیرامون زیست و تندرستی کارگران در سامانهی کمونیسم روسیه شوروی که انگیزهی به اوج رساندن سود در آن نبود از کشورهای سرمایهداری آلودهتر و پایینتر بوده ست. و این شاید وابسته به دانش و فرهیختگی مردمی است که در جامعهی سرمایهداری یا سوسیالیست مردم سالار پیرامونزیست را پالوده نگاه میدارند، به هر روی این آمیختن اندیشار اخلاقی بی تفاوتی با دانش و فناوری و اندازوایی روا نیست.</span></span><br />
</span><div style="background-color: #fefefd; color: #666666; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br />
<span style="color: black; text-align: right;"><b><span style="color: #003399;">گ:</span></b></span><span style="text-align: right;">هیچ نمی پنداشتم که این گفتمان چنین به درازا کشد . به هر حال اینجا جای خوبی ست برای ایستادن و پرداختن به اندیشارهای گادامر و دریدا را میگذاریم برای گفتمانی دیگر . با سپاس از شما. </span></span></div><div style="background-color: #fefefd; color: #666666; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: justify;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: right;"><br /></span></span></div><div style="background-color: #fefefd; color: #666666; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: x-large;">پینوشتها</span></div><div style="background-color: #fefefd; color: #666666; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #666666;">* - گوال مانند روال از ریخت دستوری گفتن و پسوند آل که به آن روندی در پیشرفت در زمان را میدهد من برای Discourse به کار میبرم، گفتمان نادرست است زیرا گفتمان به میانای "به ماگفت است" که چون همانند واژههای فرانسوی راندمان <span face="arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #202124; text-align: left;">Le rendement و گوورنمان </span></span><span style="background-color: transparent;"><span face="arial, sans-serif" style="color: #202124;">le gouvernement و کمپلیمان </span></span><span style="background-color: white; font-family: "Open Sans", serif;">compliment </span><span face="arial, sans-serif" style="background-color: transparent; color: #202124;">و مانند آنها به گوش میآید پُرپسند شدهاست. پسوند "مان" در زبان ما با چگونگی (صفت) مانند شادمان و یا نامرده (اسم عام) مانند خانمان و دودهمان همراه میشود. </span></span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face="arial, sans-serif" style="background-color: transparent; color: #202124;"><br /></span></span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face="arial, sans-serif" style="background-color: transparent; color: #202124;">باهوده است که بدانیم پسوند "مان" به میانای جایماندن مانند خانه و سرا و آشیان در زبان پهلوی است که دراوستا "نمانه" ودر فارسی کهن "مانیا" بوده.</span></span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face="arial, sans-serif" style="background-color: transparent; color: #202124;"><br /></span></span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="background-color: transparent; color: #202124; font-size: large;">** هستال=هست + پسوند ال؛ مانند روال یا پوشال</span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="background-color: transparent; color: #202124; font-size: large;">*** گاهیک = گاه + پسوند یک؛ مانند نزدیک یا باریک</span></div><div style="background-color: #fefefd; line-height: 32px; margin-left: 0in; margin-right: 0in; padding: 0px; text-align: right;"><span style="background-color: transparent; color: #202124; font-size: large;">**** انابیک = پیشوند اَ + ناب + پسوند یک</span></div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-15724118593340711742014-01-12T19:17:00.259-08:002023-01-04T16:27:24.286-08:00 آزادی ، هستنشناختی و پراویدائیک (هرمنوتیک ) در اندیشارهای هانس گئورگ گادامر<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: center;">
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLbnBOkvJP5VHOVlIVpGrhAVs6NAMaqPkg7P4riwnWmCKN4BgRVU8a1XjywhYI7XQFj-3v7-z1zZiQjw2U6kD2oBvsQpClgUbPzSs8z1VQHbR7YOOyoTxsVrtJIzJO3lBzJHFGz6-sAXF5G-pq_oOvUXyXRZYLJGwslc2M4RnPfEGbV28WzcMZm1B1/s1512/download%20(75).jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1512" data-original-width="1512" height="490" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLbnBOkvJP5VHOVlIVpGrhAVs6NAMaqPkg7P4riwnWmCKN4BgRVU8a1XjywhYI7XQFj-3v7-z1zZiQjw2U6kD2oBvsQpClgUbPzSs8z1VQHbR7YOOyoTxsVrtJIzJO3lBzJHFGz6-sAXF5G-pq_oOvUXyXRZYLJGwslc2M4RnPfEGbV28WzcMZm1B1/w490-h490/download%20(75).jpg" width="490" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><br /><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گیتی نوین (گ)</span>: همانگونه که در پیشتر گفتهایم یکی از آماجهای ما در این گفتوگوها این است که تا آنجا که شدنی ست از واژه</span><span style="font-size: large;">های پارسی برای گزارش اندیشارهای خردورزی بهره بجوئیم. زیرا واژههایی مانند معرفتالنفس ویا دیگر واژههای به کاربرده شده در نوشتارهای کهن مانند "نفس ناطقه قدسیه که محل انبعاثی ندارد و قوای آن فکر و ذکر و علم و حلم و نباهت و خاصیت آن نزاکت و حکمت است"، بهراستی کمکی به دریافت خردورزی نمیکنند، و پیوندی سست و نارسا با اندیشارهای خرد در ساختوست زبان امروزی ما دارند. و از اینرو برای دریافتشان میباید به واژهنامههایی روی بیاوریم که به اندوه باید گفت خود بسیار نارسا و بیمایهاند. چرا که همیشه نمیتوان در واژهنامههای ما ریشهی واژهها و دگرگونی آنرا برای نمون از زبانهای پهلوی و پارتی و پارسی کهن ویا دیگر واژههای خویشاوند در سانسکریت و زبانهای اروپائی جستجو نمود تا چه رسد به زبان عربی. شاید میباید پدید آوردن چنین واژهنامهی زبانشناختی نخستین آرمان و آماج دانشکدههای ادبیات ما باشد</span><span style="font-size: large;">. به ویژه که، واژهنامههای فارسی دربارهی گوالها و گفتمانهای خردورزی امروز از کمبود و نارسایی بسیار برخوردارند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به هر روی، در این گفتوگو به بررسی اندیشارهای گادامر میپردازیم. و این بررسی میتواند بسیار پر بهره باشد. زیرا اندیشارهای او با اندیشارهای خردورزی یونان به ویژه با پنداره های ارستوتلیس (ارسطو) و پلاتون(افلاطون) بستگی و پیوندی نزدیک دارد و چنین است که برای دریافت اندیشههای او به راستی نیاز به واژههایی بسیار درست و برهَسته (دقیق) داریم. <br /><br />به ویژه دراین گفتوگو ما به «هرمنوتیک» گادامر که آنرا «پراویدائیک» برگردان کردهایم میپردازیم. «هرمنوتیک» در انگلیسی Hermeneutics ودر آلمانی Hermeneutik از واژهی یونانی اِرمینوتیکوس ερμηνευτικός به میانای تفسیر یا ویدایش گرفته شده. تفسیر در سانسکریت ویوارانا विवरण که همچنین به میانای پرتوافکندن و روشننمودن ست و با واژهی ویوادا विवाद بهمیانای بگومگو و چالش و دادخواهی وپیگرد خویشاونداست. و درریخت ویداثا विदथ به میانای بهسامانی و آراستهگی است. این واژه در اوستا به گونه «وَئِدا» به میانای دانش و در لاتین vidé به میانای دیدن است و در فارسی امروز «ویدا» به میانای «آشکار» ست که باواژه هویدا به همان میانای آشکار خویشاونداست. ما پیشوند «پیرا» به میانای گستره (که آنرا در پیرامون و پردیس می توان دید) و پسوند «ئیک» را به آن افزودهایم تا میانای تفسیر در آن به روشنی بیشتر رسانه شود. </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">گادامر در ۱۱ فوریه ، ۱۹۰۰ در شهر ماربورگ در جنوب آلمان زاده شد و در برسلاو Breslau شهری در سیلسیای پروس بزرگ شد که اینک از آن لهستان است و ورکلاو Wroclaw خوانده می شود. پدرش استاد داروسازی شیمیائی و پروتستان بود. گادامر جوان در ۲۲ سالگی دکترای خودرا در دانشگاه ماربورگ، که کانون «کانتگرایان نو» بود با نوشتن پایاننامهئی در زیر راهنمائی استادش پال ناتورپ </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> Paul Natorp</span></span><span style="font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;">زیر آوند</span><span style="font-size: large;"> «بنمایهی تنبارهگی در گفتوگوی پلاتون (افلاطون)» Das Wesen der Lust in den platonischen Dialogen دریافت کرد. در همان سال، ۱۹۲۲، مارتین هایدگر</span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> دستنوشتهئی از خود را به همراه درخواست کار برای آموزش در دانشگاه ماربورگ به ناتورپ فرستاد، که امروزه آن نوشته به آوند «گزارش به ناتروپ» Natorp-Bericht شناخته میشود. </span></span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">این نوشته یک برنامهی گستردهی پژوهشی در بارهی خردورزی ارستوتلیس (ارسطو) بود که هایدگر در آن هنگام برآن بود که به انجام برساند. </span></span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">در این نوشته، هایدگر براین داوش (ادعا) است که بیزشهای ارستوتلیس از «بخت» τύχη و «پیشآمد» αὐτόματον در کتاب فیزیک او که، به راستی، با همه مهینائیشان برای هستیشناختی ontological تا اندازهئی نادیده گرفتهشدهاند - برای پرتو افکندن بر پیشروی «زندگی راستین» در تاریخ خود برجستهگی کلیدی دارند. </span></span><span style="font-size: large; text-align: center;">ناتورپ این دست نوشته را به گادامر جوان داد تا بخواند و او آنچنان از آن نوشته به ستایش درآمد که برداشت خود را از خواندن آن به "همانند برقگرفتهگی" خواند.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: x-large; text-align: center;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large; text-align: center;"> او در کلاسهای تابستانی ۱۹۲۳ هایدگر در فرایبورگ نام نوشت. و به ویژه در دانشنشست (سمینار) هایدگر دربارهی کتاب ششم ارستوتلیس «هژیرش نیکوماخوس» </span><span style="font-size: large;">Nicomachean Ethics <span style="text-align: center;"> که برای او از ارزش بسیار داشت بهره برد. در دهه های پساتر این پیوند سهسویه میان گادامر، هایدگر و ارستوتلیس همهی گاهادخردورزی او را در برگرفت. به هر روی، هایدگر توانست جایگاه استادی را در دانشگاه ماربورگ به دستآورد و گادامر توانست ب</span><span style="text-align: center;">د</span><span><span style="text-align: center;">ون دریافت مزد به دستیاری او بپردازد.</span></span></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: center;"><br /></span></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: center;"> به نوشتهی گادامر؛ "</span><span style="text-align: center;">من از همان روزهای نخست برای اندیشیدن از هایدگر انگیزه گرفتم. و از آغاز کوشیدم که از آن انگیزهها تا مرزهای توانائیام، و تا آنجا که میتوانم بپذیرم ، پیروی کنم.</span><span style="text-align: center;">" و این هنایش هایدگر براو تا به آن اندازه بود که او مینویسد: "نمیتوان پنداشت کهبدون هایدگر من این میبودم که هستم." </span></span><span style="font-size: large;">اما با همهی اینکه گادامر در میان گروه هایدگر جایگاهی کلیدی داشت ، به زودی از خردهگیریهای تند و سختگیرانهی هایدگر چنان آذرده شد که رشتهی خودرا از خردورزی به زبانشناختی کهن Klassische Philologie , دگرگون نمود</span><span style="font-size: x-large;">. </span><span style="font-size: large;">پژوهشها و نوشتههای ارزنده او بهزودی ستایش هایدگر را برانگیخت. و هایدگر یکی از استادان راهنمای او در نوشتن پایاننامهی دوم او در بارهی هژیرش پلاتون بود. </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">گادامر در ۱۹۳۷ به استدیاری دانشگاه ماربورگ رسید و در ۱۹۳۹ به سرکردهگی بنیاد خردورزی دانشگاه لایپزیک Philosophischen Institut der Universität Leipzig برگزیدهشد. در ۱۹۴۹ او کرسی کارل یاسپر را در دانشگاه هایدلبرگ به دست آورد. آوازهی او در ۱۹۶۰ باکتاب «راستی و شیوه: بنمایههای خردورزی پراویدائیک» Wahrheit und Methode: Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik بلندا گرفت. </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">فرید نوین (ف) </span>: شاید پیش از آنکه در بارهی کنکاش و اندیشارهای گادامر در باره ی نووایی و نهادینگرایی گفتگو کنیم نیاز به آن داشته باشیم که به پیشدرآمدی در بارهی زمینههای دیدگاه او از مردمسالاری و آزادی بپردازیم. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>به باورِ گادامر دریافتن پدیده های همتودهگی </span><span style="text-align: left;"><span> </span>sozialen Phänomenen</span><span> تنها در چارچوب آزمودهگی انسانی </span><span style="text-align: left;">der menschlichen Erfahrung</span> شدنی<span> میشود. در دیدگاه او پیوند "من-تو" پیوندی تاریخی نیست که بل پیوندی پراویدائیک </span><span style="text-align: left;">hermeneutische Beziehung</span><span> ست. پراویدائیک گونهئی ویدایش(تفسیر) است در اندرون اندیشهی ما از آنچه که در برابر ماست. ویدایشی که به ما کمک میکند تا آنچه را که میبینیم و میشنویم دریابیم. برای چنین ویدایشی ما میباید انگارهئی از پیش در پنداشتِ خود، از رویدادی که در برابر ماست، داشته باشیم تا بتوانیم آن رویداد را پراویدائیک کنیم. برای نمون ما پیش انگارهئی از دهناد یک جشنواره بزرگداشت هنرمندان در پنداشت خود داریم و بنابراین هنگامیکه یک جشنوارهی بزرگداشت را میبینیم در مییابیم که این جشنواره بزرگداشت است وبرای نمون دهنادی برای سوگواری کسی که درگذشته ست نیست. بهباورِ گادامر هنگامیکه ما </span><span>"دیگریی"</span><span> نا آشنا را می بینیم بهراستی نمیباید پیشداوریی در بارهی او </span><span>در پنداشت خود</span><span> داشته باشیم، چرا که در دیدگاهی پراویدائیکگرا از جهان، می باید "دیگری" را دریافت و به او مجال داد تا از خود بگوید."دیگری" را نمیتوان به "من" کاسته کرد.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> ویلهلم دیلثی Wilhelm Dilthey در کتاباش «پیدایش پراویدائیک» Die Entstehung der Hermeneutik پرداختن پراویدائیک نووا را "رهائی برداشت از خشکاندیشی" خوانده است. در برداشت هوبرت دریفوس و پل رابینو؛ پراویدائیک خردورزانه «تلاش پدیدهشناسان را برای دریافت انسان به آوند هستیئی میانادهنده به کنار مینهد، اگرچه میکوشد تا میانا را با بهجاینهادن آن در رفتارهای همتودهئیک و نوشتههای ادبی که انسان فرآورد میکند، پاسبدارد.» آنها دو گونه پراویدائیک را که از کتاب «هستی و زمان» هایدگر پدیدار آمده است ، شناسائی میدهند. نخستین گونه دربرگیر "روش خود «اندرهستی» Dasein در کنشهای روزمره اش است. این "دریافت آغازین" که از شیوهها و گفتار روزمره ما برمیآید را پژوهشگران نادیده گرفتهاند، هرچند اگر به آنها نشان داده میشد آن را میشناختند، بارهی بسیاری از پژوهشهای کنونی پراویدائیک است. این مکتب هایدگری پراویدائیک بر این داوش است که "راستینی ژرف پنهان در کنشهای روزمره به این پیدائی میانجامد که شیوهی هستی سراسر همه پراویدائیکی بی پایه است، که نگرانی زاست." به پیشنهاد دریفوس و رابینو این مکتب را میتوان به آوند «پراویدائیک گمانبری» "the hermeneutics of suspicion شناسانید. دومین گونهی پراویدائیک شیوهی دریافت ژرف گادامر از 'هستی' ست که در کارکردهای نهادینه زبان اندوخته شده است.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> آنچه که در پراویدائیکِ هایدگر در دید گادامر در دانشنشست ۱۹۲۳ برجسته آمد ارتهئی (ارجمندی) بودکه هایدگر ازآن «زیرکی» یا خرد کارکردی (فرونِسیس φρόνησις) به آوند «گونهئی دیگر از دانش» (آلو ایدوس گِنوسیس άλλο είδος γνωσης) میدانست. در میان پیروان هایدگر «زیرکی» آن «واژهیشگفت» Zauberwort بود که نشان میداد که سوگیری همهی خردورزی میباید دگرگون شود، زیرا که راستیئی که در سرشت (آلیتیا) ἀλήθεια است به همان اندازه و شاید که بیشتر از «نگرش فرزانه» (سوفیا Σοφία)، دانش (اپیستم Επιστήμη) ،و یا پندار (نوس، νοῦς) مهینا ست. با آنکه گادامر از دریافتنی پراویدائیک </span>hermeneutischen Verständnis<span> هواداری میکند ولی هنوز ازین مَهابروند کانت </span><span style="text-align: left;">the Kantian principle<span> نیز پیروی مینماید که هرگز از انسان به آوند ابزاری برای رسیدن به یک آماج بهره نگیر! و یا بهسخن خود کانت:</span></span></span></div><blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;"><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large; text-align: left;">„Handle so, daß du die Menschheit sowoh in deiner Person, als in der Person eines jeden andern jederzeit zugleich als Zweck, niemals bloß als Mittel brauchest.“ </span></blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در هنگامهایی همسان در همیشه، با انسان چنان رفتارکن، که </span><span style="font-size: large;">نه هرگز به آوندِ ابزار، بل به آوندِ آرمان، </span><span style="font-size: large;">چه آن انسان تو خود باشی و یا که هرکس دیگر، </span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این مهابَروند به میانای آزادی "دیگری" ست که میتواند با اینچنین بَروَند به آرمان انسانی خود برسد، و چنین است که آزادیِ"دیگری" در اندیشارِ گادامر خدشه بردار نیست و این مهابروند به او پروا میدهد که راهبردهایِ هژیرمندانهیِ (اخلاقی) شناساییِ ارزشمندیِ "دیگربودن" را آشکاری دهد. ارزشِ نهادن به "دیگری" به من پروا میدهد تا ارزشهای خود را بهتر ارزیابی نمایم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span> در خردورزی امروز پس از این که پژوهشهای «پیادهسازان ساختار» Deconstructionalists که به این برآیند رسیده بودند که دریافتهای ما از نوشتههای تاریخی در بارهی پژوهشهای دانش هیچ نیست مگر خودفریبی، چراکه دانش و دریافت و آگاهی ما از گیته و کیهان و خودمان گسترههائی نه چندان پهناور و در اندازههائی تنگ و باریکاند، واز اینرو همهی آنچه که «دانش» خوانده میشود هیچ نیست مگر «برداشتمان» و یا همان که «پراویدائیک» خواندهایم، و افزون بر آن ما به هیچ روی دسترسی به «راستی»، «داد»، «خود»، «شدهگشت (واقعیت)»، و «وندیدادهای هژیرش (قوانین اخلاق )» نداریم. کوشش دیلثی برای آن که پراویدائیک را به ارتهمندی دانشهای آزمودنی برساند، براین پایه استوار بود که دانشهای آزمودنی خود در جستجوی میانا (معنی) هستند، زیرا در بروندهای تاریخی گرفتارند و میتوانند نادرست باشند . و از این رو «دانش دربارهی میانا» میباشند . گادامر در کتاباش «راستی و شیوه» به «پیشداوری» به ویژه به آوند خاستگاه و لاد نادرستی نگاهی رخنهگر دارد. او مینویسد:</span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><div>Es ist ja nicht so, dass man, wenn man jemanden anhört, oder an eine Lektüre geht, alle Vormeinungen über den Inhalt und alle eigenen Meinungen vergessen müsste. Daher muss ein hermeneutisch geschultes Bewusstsein für die Andersheit des Textes von vornherein empfänglich seine Solche Empfänglichkeit setzt aber weder sachliche noch gar Selbstauslöschung voraus, sondern schließt die abhebende Aneignung der eigenen Vormeinungen und Vorurteile ein. Es gilt, der eigenen Voreingenommenheit inne zu sein, damit sich der Test selbst in seiner Andersheit darstellt und damit in die Möglichkeit kommt, seine sachliche wahrheit gegen die eigenen Vormeinung auszuspielen. </div></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;">چنین نیست که هنگامی که به سخن کسی گوش میدهید یا میروید که نوشتهئی را بخوانید، میباید همهی باورهای پیشینتان را دربارهی آن باره و همهی نگرشهای خود را فراموش کنید. از این رو، آگاهی پراویدائیکی برای دیگرباش نوشته میباید از همان نخست پذیرفتهشده باشد. اگرچه چنین پذیرشی نه نیاز به شدنیبودن دارد ونه این که حتی خود را از میان برداریم، که بل به این میاناست که بر نگرشها و پیشداوریهای پیشین خود آگاه باشیم. مهین این ست که هرکس از خشکاندیشهگی خود آگاه باشد تا که بتواند در یک آزمون خودش را توانا به دیگرباشی نشان دهد و در پیآمد این بهنگامی را داشته باشد که راستینی گشتهشدهی خود را در برابر خشکاندیشهگی خود به نمایش بگذارد.</span></blockquote></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">میتوان گفت که از دیدِ گادامر "دریافتنِ" در برگیرِ ، همه آنچه میباشد که در پذیرش ماست و هم آنچه که با باورهای ما در چالش ست. و بنابرین او خودسریِ </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Souveränität</span></span><span style="font-size: large;"> "دیگری" را میپذیرد. و از آنجا که گادامر به هستنِ "راستیِ یکتا" باورندارد، از دید او دیدگاهِ </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">دیگری</span><span style="font-size: large;">" بر پایهیِ درستیِ آن دیدگاه استوار میباشد و نه بر پایهیِ هماهنگی و سازگاریِ آن با "راستیئی یکتا" که از آسمان آمده باشد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span> برای گادامر ، </span></span><span> </span><span>"دیگری" را در همگیِ خودش، </span>با بهکارگیری توانایی یا زور،<span> نمیتوان دریافت.</span><span> "دریافتن" از</span><span> دانستن و شناختنِ </span><span>"دیگری" بدینسان</span><span> </span><span> بهبار نمیآید،</span><span> </span></span><span style="font-size: large;"><span>و ازینروست که آزمودن و دریافتنِ راستینِ </span><span>"تو"، آزمودنی هژیریک است که در آن </span><span>"دیگری" به یک «چیز هست» کاسته </span><span> نمیگردد </span><span style="text-align: left;"> der das "Andere" nicht objektiviert wird</span><span>.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>گادامر به جایگاهِ کنشگریِ کسی که با ما در گفتوگوست، و ما بر آنیم که آنچه که او میگوید را دریابیم، آذرم بسیار مینهد . برایِ دریافتن یک همسخن میباید همواره به یادداشته باشیم که او "را با ما پیوندی است" و میباید در گفتوگو با او در جایگاهی برابر با او در گیر شویم. </span><br />
<br />
<br />
<span><span style="color: blue;">ف:</span> باید این گفته شود که در اینجا «دیگری» کسی نیست که میخواهد به شما بگوید که دین من از دین تو بهترست، چون بارههای دینی باورهائی نیستند که بتوان با سنجههائی همهپذیر به داوری کشیده شوند . اگر یک مسیحی باوردارد که عیسی مردهئی را زنده کرده است، یا یک هندو باور دارد که با همسری دادن دو قورباغه به نامهای وارون و واروشا ایزد آسمتن وارونا را خشنود خواهدساخت این ابلهانه است که گفته شود باورهای آنها درست یا نادرستاند. با این همه، گادامر نهادینهها (سنتها) </span><span style="text-align: left;">Tradition</span><span> و فرمایندهگان یا پیشوایان </span><span style="text-align: left;">Autorität </span><span>را، که با پیشداوری </span><span style="text-align: left;">Vorurteil</span><span> از سوی خردورزانِ روشنوایی </span><span style="text-align: left;">Aufklärung</span><span style="text-align: left;"> </span><span> به زیانباری گرفته شده بودند، به دیگر بار آذرم مینهد . بهباور او، </span><span>روشنوایان در برداشت خویش از</span><span> ناسازگاری میانِ "پیروی از پیشوایان" و "آزادی در بهکار بردن خرد خویش" به گزافه رفتهاند و به ناروا پیروی پیروان را نکوهش کردهاند. آنان اندیشار پیشوائی را با فرمانبری کورکورانه </span><span>blindem Gehorsam</span><span> پیوسته داشتهاند و این شدایی را نادیده گرفتهاند که پیشوایان میتوانند فرهیخته باشند و خاستگاه داد و لاد درستی بشوند و از اینرو خوارشمردن رهنمون پیشوایان فرهیخته </span><span>میتواند</span><span> </span><span> پیشداوریی آسیبزا باشد. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به باور گادامر پیروی از پیشوایان را </span><span>نمیتوان با پیشداوریِ در بارهی</span><span> "کنشِ سربهفرمانانهیِ بخردانه" </span><span> Akt der Unterwerfung der Vernunft</span><span> بررسی نمود که بل این پیروی میتواند "کنشی آگاهانه" باشد که چنین پیشانگار مینماید که دیگری در داوری و اندریافت برتر از خودست </span><span style="text-align: left;">Ein Akt der Anerkennung setzt aber die Erkenntnis darüber voraus, dass der Andere an Urteil und Einsicht überlegen ist </span><span>و بنابراین از دریافت او پیروی مینماید. پذیرفتن پیشوایان میتواند بر بنیان این اندیشار استوار باشد که گفتار و کردار آنان از سرِ دلبخواهیئی نابخردانه نیست. </span><br />
<span><br /></span>
<span>به باورِ گادمار، روشنوایان به ناروایی همچنین پیروی از نهادینهها (سنتها) را، همچون پیروی از پیشوایان، با "برپاییِ آزادیِ اندازوا" ناسازگار یافتهاند. بهباور روشنوایان نهادینهها از «بهخود برگزینیِ آزادانه</span><span>»</span><span> پیشگیری مینمایند، چرا که باور اینست که ارزشیابی نهادینهها نیازی به خردورزی ندارد چون از پیش به ما گفته شده ست که نهادینه ها با ارزشند. اما گادامر هیچ آروندی (دلیلی) برای ناسازگاری نهادینهها و نااندازوایی آنها نمیبیند. به باور او در آغاز تاریخِ هر نهادینه، </span><span> </span><span>دمی از آزادیِ گزینش بوده ست و نهادینهها برای ماندگاری در درازای روزگار همواره نیاز به پاسداری و نگاهداری داشتهاند، که این خود نشان از کاربردِ آروندش (استدلال) دارد. از اینروست که پراویدائیکی فرهیخته بسیار باهوده و بس بارهئی به نیازست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><br /></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"> باهوده ست که در دید داشته باشیم که نگرش گادامر اندازواتر و شدائیتر از نگرش هابرماس ست. هابرماس در برآیندگیری از پژوهشاَش در بارهیِ کنشِ اندازوا و اندازواییِ همتودهئیک (اجتماعی) Handlungsrationalität und gesellschaftliche Rationalisierung ، که در کتاباَش زیر ِآوند </span><span style="font-size: large;"> «نگرش کنش رسانهگری» Theorie des kommunikativen Handelns بازتاب داده ست،</span><span style="font-size: large;"> از شهروندان میخواهدکه در گفتگویی آزادانه و بخردانه بایکدگر به سازگاریئی بخردانه و </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">همهپذیر</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> دستیابند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">او پیشنهاد مینماید که در چنین گفتوگویِ آزادانه میباید آیین و مذهب شهروندان را نادیده انگاشت، و حتی تا به آنجا پیش میرود که میخواهد در پارلمانهای جهان هرگونه بازنگری reference را به آیین و کیش از گواههها documents و نوشتههای پارلمانی بزداید و از میان ببرد. البته دشواری دراینست که شناسایی یک نوشتهی آیینی بسیار دشوارست. برای نمون، میتوان پرسید که آیا اگر از بافت یک نوشتهیِ آیینی واژهی "خدا" را بزدائیم و واژهیی مانند "خردِ همگانی" را جایگزین آن نمائیم، آیا آن نوشته دیگر آیینی نخواهد بود؟ </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">بخردانه است که پذیرفته شود که پاسخ به این پرسش نائیک (منفی) خواهد بود. از سوئی دیگر پدیداری "همهپذیری" بسیار نارویدادنی است و اگر گزارهئی که میتواند بیشترین رای را داشتهباشد جاگزین </span><span style="font-size: large;"> همهپذیری بگیر</span><span style="font-size: large;">یم، آشکارست که، اگر بیشتر مردمان از باورمندان به آیین باشند، آنها باورهای آیینی خود را به گونهئی اندرمیان خواهند آورد و بَروَندِ هابرماس در بارهی بهکنار نهادن آیین بر جای نمیماند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">از اینروست که آنها که بهسادگی میگویند همهی دشواریها برخاسته از آئینها ست و اگر همهگان بیدین باشند دشواریهای تنش و ناآرامی چاره خواهد شد گمراهند زیرا که این چاره، اگر هم شدنی میبود، آزادیِ داشتن دینباوری را از مردمان میگیرد. چاره تنها در فرهیختگی ست.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span> مِیوِ کوک Maeve Cooke در این باره مینویسد؛ داوشها و باورهای خداشناسی همیشه در ریخت یگانتایهال (یونیورسال) آورده میشوند و بنابراین، چنین یگانتایهال برای اندیشار هابرماس که میخواهد گوال منشوری moral discourse را از گوال هژیرش ethical discourse بازشناسد دشواری زاست. زیرا "گوال منشوری" که بر یگانتایهالها بنیان میگیرد با "یگانتایهالهای دینی" پیوندی ریشهئی دارد.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه از دیدِما "گوال هژیرش" </span><span style="font-size: large;">نیز از این دشواری نمیتواند بری باشد</span><span style="font-size: large;">، زیرا که "همهپذیری" یک سازش در همتودهگی ، یا به سخنِ هابرماس "خوددریافت همگانی یک همتودهگی" the collective self-understanding of a community ، در بیشتر بارهها با رأیِ "بیشتران" پذیرفته میشود و بهگونهی "یگانتایهالی" برای همگان در میآید.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">کوک مینویسد؛ هابرماس در رویارویی با این دشواری به بیراهه افتاده ست، زیرا او چنین می پذیرد که "زبان و آروندشِ آیینی" برای دیگران نیز میتوانند دارای میانا باشند، و در میان این دیگران</span></span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> "شهروندانِ بیباور به آیین" نیز میباشند</span></span><span style="font-size: x-large; text-align: center;">. </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> برای کوک درستی این پیشنهاد پرسش برانگیز است. و برای ما نیز با دید به اینکه باورهای آئینی را نمیتوان در چارچوبِ آروندشی اندازوا rational reasoning بررسی نمود نگرشِ هابرماس ناپذیرفتنی مینماید. </span></span><span style="font-size: x-large; text-align: center;"> </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> اما گادمار از همان آغازِ پژوهشِ خود راهی دیگر از گذار هابرماس را برمیگزیند در گذار او فرهنگ و نهادینه به یاری منشیفرهیخته در جایگاههایی ارجمند پدیدار میشوند. به باور او گفتمان سوکراتیس (سقراط) در خردورزی پلاتون (افلاطون) گونهئی آموزشِ گسترده، از هژیرشیفرهیخته، برای شهروندی است. </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> این آموزش تنها برای یادگرفتن دربارهی چندوچونی نیست که بل برآنست که "همهی روان را" دگرگون نماید. </span></span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> </span></span><span style="font-size: large;"> </span></blockquote>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به سخن دیگر، چنین پرورش فرهیختهگی میکوشد که </span><span style="font-size: large;">در شهروندان و رهبرانشان</span><span style="font-size: large;"> رفتار و منشی را بهبار آورد که بتوانند از خردمندی به شیوهیی نیکو و انسانی بهرهورشوند. </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">گادامر شیوهی نااندیشمندانه سیاستگران امروز را با شیوهئی اندیشمندانه در زندگی میسنجد که آرمان آن، گزیدن گزینشی برای پیروی از نیکویی ست. و اینگونه زندگی اندیشمندانه را به دنبالهروی از ارستوتلیس «</span></span><span style="font-size: large;">کار</span><span style="font-size: large; text-align: center;">کردگی» </span><span style="font-size: large; text-align: center;">πρακτική</span><span style="font-size: large; text-align: center;"> یا پراکتیس میخواند</span><span style="font-size: large;">، </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">که به گفتهی هایدگر:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> آن</span></span><span style="font-size: large;"> "بودن- در- آنکجایِ" هستیهای انسانی ست که به آوند زندگیئی</span><span style="text-align: center;"> </span><span style="font-size: large;"> در کارکرد πρακτική هستیئی ست که دارای زبان است </span><span style="font-size: large;">ζωή πρακτική τις τοῦ λόγον ἔχοντος</span><span style="font-size: large;">.</span></blockquote>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف :</span> به زبانی سادهتر از زبان هایدگر، میتوان گفت که فرهیختهگی بسیار از کارکردِ با کرداری فرهیخته بهبار میآید. یاکه منش نیکو داشتن از کارکرد در نیکوکاری پدیدار میشود. باهودهست که گفته شود که گادامر به آشکار از پرداختن به بارههای دینی و خداشناختی دوری میجوید تا که خردورزی خودرا از هنجارهای خداشناختی جدا نگاهدارد و خردورزی را در هستهی کانونی کارهای خود جا دهد. گفتهشده است که او مانند پدرش به زندگی پس از مرگ در جهانی دیگر باورنداشت. او اندیشار «پراویدائیک یگانتایهال» universalen Hermeneutik را که فردریش شلهمایخر Friedrich Schleiermacher پیشنهاد داده بود بسیار باهوده میدانست زیرا که آن پراویدائیک " از این اندیشار برخاسته بود که «آزمودهی ناآشنائی» و «شدائی کژدریافتی» یگانتایهالهائی جهانیاند." یا به سخنی دیگر همیشه دریافتهای یک نوشته نادرست و کژند. به باور او برخی از روشهای نگرش در خداشناختی و زبان شناختی همسان بودهاند. از این رو «پراویدائیک یگانتایهال» با جستجو در روند گذشتهی روشهای نگرشی که در میان خداشناختی و زبانشناختی همسان میباشند، و بدون داشتن دغدغهئی که این هردو رشته به چه بارههائی میپردازند، میتواند به بنیانهای ریشهئیتری دسترسی یابد.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">شلهمایخر برآن بود که ویدایش (تفسیر) خداشناسی با دیگر ویدایشهای روزانه همسان است و تنها این از دید چگالی یا پررنگی و کم رنگی ست که این دو گونه ویدایش ناهمانند میباشند. و به هر روی، این هردو ویدایش میخواهند آنچه را که ناشناخته ست شناسائی دهند. از این نگاه، در دید او نیازی به آفرینش پراویدائیکی دگرگونه برای بارههای خداشناختی نیست.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">با این همه، کنکاشِ گادامر در اندیشارهای پلاتون تازگی ویژهئی دارد؛ او این نگرش</span><span style="font-size: large;"> را که نوشتههای پلاتون بس نهفته و پوشیده در رازند و تنهانخبهگان را توان دریافتن آنهاست نمی پذیرد و آن را به چالش میکشد . وی با جستجو در ساختار گفتوگوهای پلاتون به این برآیند میرسد که اندیشار های او را تنها با پژوهشی برهسته (دقیق) و ریزکاوانه از گفتوگوهایش میتوان دریافت. و ریخت ساختارانهیِ این گفتوگوها خود در نمایاندنِ اندیشارِ پلاتو بازتابی برجسته دارد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گادامر از خردهگیریِ هایدگر بر روشنوایی بهره به بسیار میگیرد و خود بر آن خردهگیری بس میافزاید. هرچند هنگامیکه دوید دتمر David Detmer در نوشتهاش زیر آوند "خردهگیری گادامر بر روشنوایی" از "نگرشهایِ ریشهگرایِ روشنوایی ستیزی" او گزارش داد، گادامر در پاسخ او نوشت:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> برای من مایهی شگفتی بسیارست که کاروری (پروژه) من در بارهی یک پراویدائیک خردورزانه </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">philosoph</span><span style="font-size: large;">ical hermeneutics </span><span style="font-size: large;">... در زیر آوند "خردهگیریِ روشنوایی</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> بررسی شده است.... آنچه که پراویدائیک</span><span style="font-size: large;"> در دیدگاهِ خود دارد، </span><span style="font-size: large;">در راستی، همانست</span><span style="font-size: large;"> که کانت روشنواییاَش میخواند.</span></blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> گادامر </span><span>در</span> <span> زیر هنایشِ "هستی شناسی" هایدگر براین تلاش است تا کوتاهیهای <span style="font-family: tahoma;"><span style="background-color: #fefefd;">آماجالگرائی</span></span> آلمان </span><span style="text-align: left;">German Idealism را با کاوش در اندیشارِ "دریافتن"، به آوند "راستیئی- در- حال-روی</span><span style="text-align: left;">-دادن</span><span style="text-align: left;">" یا </span><span style="text-align: left;">" رویدادی</span><span style="text-align: left;">-در هستی</span><span style="text-align: left;">" چاره کند. او بر آنست که بیماریِ انگارهیِ خودکار و بهخوداندیش کنشگری را با فراهمی پیوندِ پراویدایشگر با نهادینه (سنت)، در پرتوِ روشناییِ رویدادی که او ناخواسته به آن درکشیده شده است، درمان نماید. و برای این درمان از اندیشارِ "دریافتنی"</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">که پراویدایشگر 'هستی' بوده ست،</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">بهره میگیرد. و </span><span style="text-align: left;"> پیش از آنکه "بازاندیشیخُردهگیرانه" critical reflection، پدیدار شود، چنین</span><span style="text-align: left;"> پراویدایش </span><span style="text-align: left;">به آوندِ آزمودهیِ راستینی در "هستیشناختی" برجا بوده است. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large; text-align: left;">در خردورزی گادامر، پراویدایشگری را سرِ آن نیست که میانای نوشتههای پیشین را بازسازی کند. که بل این نهادینه (سنت) است که در ریخت شایان و آشکارگرش در رونداری که لگام پژوهش را به دست میگیرد </span><span style="font-size: large; text-align: left;">aneignen، خویشتن را در پرتوِ راستی و نهانبینیِ</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> نوشتارهای برگزیده درمییابد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ :</span> و نمیباید فراموش کرد که گادامر به آوند شاگرد هایدگر و در زیر هنایش او به اندیشار "فرزانهگی کنشگر" (Daspraktische Wissen (phronesis، که ارستاتل در کتاب ششم هژیرش نیکوماخ خود به آن آشنایی داده بود، نگاهی رخنهگر نشان میدهد. برای هایدگر پندارهی "فرزانهگی کنشگر" از برای کنشگری انسانِ "اندر-هستی" به هنگام "بودن-در-جهان" بایسته و به ناگزیر است. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و این بایستهگی از برتریِ </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"فرزانهگی کنشگر"</span><span style="font-size: large;"> در سنجه با دریافتنی بر پایهی نگرش(تئوری) برخاسته است و حتی هایدگر تا به آنجا پیش میرود که "فرزانهگیِ کنشگر" را آفرینندهی نیروی اندریافت intuition ما از هستنمان میداند. و یا بهسخنی دیگر، آنچه را که در «هستن» نهفته است را ما میتوانیم به یاریِ فرزانهگیِ کنشگرِ خویش دریابیم. و این چنین «هستن» هم «هستنیکنشگرانه» ست و هم بهشیوهئی بنیانیتر ، هستنی ست ماندگار و بودنی و اگزیستانسیل.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف :</span> شاید بهتر باشد که این نگرش را با «دید پرسوجویال» the skeptical view، مانند نگاه میترودورِ کیوس Μητρόδωρο της Χίου که از شاگردان دموکریتوس بوده ست به تراز و سنجه درآوریم که میگفت؛ </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><blockquote><blockquote><span style="font-size: large;">Κανείς μας δε γνωρίζει τίποτα, ούτε καν αν γνωρίζουμε ή δε γνωρίζουμε, ούτε γνωρίζουμε αν το να γνωρίζεις και να μη γνωρίζεις υπάρχει, ούτε γενικά αν υπάρχει κάτι ή όχι</span></blockquote></blockquote></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;">هیچکدام از ما نمیدانیم ، که آیا چیزی را میدانیم یانه. حتی نمیدانیم که آیا میدانیم یا نمیدانیم و نمیدانیم که دانستن و نادانستنی هست. و نمیدانیم که آیا هیچچیزی هست یا نیست." </span></blockquote></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و این البته نگرشی بود که روی در روی نگرش سوکراتیس (سقراط) میایستاد. </span><span style="font-size: large;">از نگاه سوکراتیس، «گفتوگوی به سامان» تنها راه دستیابی به دانش است که میتوان «به سرآسودهگی» آن دانش را به کارگرفت. او میگوید که خردورزی مانند او میتواند همچون یک ماما دانشی را که در دل مردم نهفته است بزایاند. به باور او، دانش سخت و استوار است; هر اندیشار شناسهئی مانا دارد. و از سوئی دیگر هرکس برداشت و دریافتی بسیار سفت و سخت از یک اندیشار دارد، که می تواند هر دو درست و یا نادرست باشد. ساختوست گفتمان سوکراتیس - (سیستم دیالکتیک) - میتواند به یافتن یگانتایهال دانش که همان راستی است یاری کند.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">گفتمان (دیالکتیک) سوکراتیس فرآیند گفتوگو ست که در آن همهی سوهای گفتوگو وادار میشوند که برداشتهای خود را به روشنی درمیان نهند، و برآیند پایانی گفتوگو پدیداری روشنی از آنچه در چشماندازست خواهد بود، و راستی سخت و استوار یک بارهی در زیر بررسی را نمایان میکند. در گفتوگوی پیشین دیدیم که هایدگر برای دریافتن چیستیِ "اندر-هستی" از نگرشهای سوکراتیس و خردورزان پس از او دوری میگزید. زیرا برای او دریافتن هستی تنها در پیوستگیهایی کنشگرانهی کنش مانند پیوستگیِ یک چلنگر با چکشاش و با سنداناش و درباشهی از آهن، که آنرا به ریختِ یک بیل یا یک تیشه درمیآورد، شناخته میشود و از اینروست که "فرزانهگیِ کنشگر" در ردهئی والا در نگرش او برجسته ست.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای گادامر آماج دریافتن فراتر از دسترسی به «فرزانهگی کنشگری» است. او برآن ست که خردورزیِ نوین را از لغزش به سوی دریافتن اَتاریخانه و پیرامون فرهنگی و دریافت کورکورانهمان از دانش باز بدارد و از گرایشمان به اینکه خود را از پیشینههایمان جدا کنیم و آنها را ناوابسته به دلواپسیهای "بهخود-دریافتی در اینک" بگیریم وارهاند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">باید به یاد بیآوریم که کانت در نوشتهی مَهینای خود "روشنوایی چیست؟" این اندرز هورِایس Horace را پخشار نموده بود که "دل آن داشته باش که بیاندیشی" Sapere aude. گادامر در پایانهی کتاباَش "راستی و شیوه" به چهگونگی گسستهئیک (آبستره) این اندرز و نابینایی آن پرخیده میکند. به باور او نابیناییِ این اندرز، در نادیدن پیوندی ست که هرگونه تلاش انسان را به اندیشیدن به پایانپذیری انسان وابسته مینماید. و به ویژه این پیوند آن تلاش را به اندیشیدن دربارهی «بافتِ بهناگزیر تاریخی او در زندگی» وابسته مینماید.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;">او در نوشتهیی دیگر زیر آوند "دانش به آوند ابزار روشنوایی" به دیگر بار از این اندرز کانت بهره میگیرد و آنرا چارهیی بر ای ناپختهگی میشناساند، خامیئی که ما را به «خودنابودگری» خواهد کشانید . از اینروست که ما به "بازاندیشی" reflection و "داوری" judgement نیازمندیم که ناگزیرمان میدارند که "دل آن داشته باشیم که بیاندیشیم!"</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ:</span> به هر روی، گادامر نیز مانند هایدگر دریافت و پراویدایش (تفسیر، هرمنوتیک) را بهسان نمادی کنشگرانه از «اندریافت» و «نهاد» میبیند. و به سخنی دیگر «اندریافت» و «پراویدایش» هردو همیشه از یک «کنش» شاخه میزنند و در هیچگونه روش، دستور یا شیوهئی ساده نمیتوان آن پراویدائیکها را کوتاه نمود و آشکاریشان داد. و این نقطهیِ آغازِ پراویدائیک (hermeneutics ) گادامر ست. بیگمان شیوهی شیوا، روان ، و رسای نوشتار گادامر کارهای اورا بس آشکارتر و ریزکاوانهتر از استادش هایدگر مینماید و به هر روی او از دنبالههای واژهگانی به همچسبیده وبه پیش و پس لغزان که ویژهگی نوشتههای هایدگر ست و به واژهبازی میماند دوری میگزیند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> به باور گادامر "روشنواییِ آکنده (کامل)" ، که "روشنواییِ بد" die schlechten Aufklärung یا "روشنواییِ ریشهگرا" Radikalaufklärunga به دنبال رسیدن به آن میباشند، گونه ای بُتپرستی در نووایی است . اگرچه او این </span><span style="font-size: large;">"روشن واییِ بد" را تنها به درنگی در دانش و اندیشهی نو میگیرد ، درنگی که هنایش آن کوتاه خواهد بود. نمادهای این درنگ برای گادامر آریئیکگرایی positivism و هودهئیکگرایی utilitarianism سدهی بیستم میباشد. این درنگ با دکارت آغاز شد و با روسو و کانت به پایان رسید. بهجاست که در اینجا به روشنوائی ریشهگرا که بر منورالفکران ایرانی هنایشی بسیار نهاد اندکی پرتو بیافکنیم.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;">روشنوائی بد یا روشنوائی ریشهگرا</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="color: #2b00fe; font-size: x-large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both;">پس از خردهگیری گادامر از روشنوائی ریشه گرا، مارگارت سی جیکوب، Margaret C. Jacob, جاناتان آی. اسرائیل Jonathan I. Israel و مارتین مولسو Martin Mulsow در پژوهشهای خود نشان دادند که به راستی گاهاد روشنوائی، روزگاری همسان و یکنواخت نبودهست. به باور آنها این گاهاد دربرگیر دو روند اندیشارشناختیک (ایدئولوژیک) بودند که در نزدیکیهای پایان سده هفدهم پدیدار شدند و این دو روند تا پایان سدهی هجدهم به درازا کشیدند.</div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both;"><br /></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both;">یکی از این دو روند، روشنوائی میانهرو و بهبودیخواه بود که دربرگیر خردورزانی مانند جان لاک، نیوتن، دیوید هیوم، وفیلوزوفهائی مانند مونتسکیو و ولتر بود. روند دیگر روشنوائی ریشهگرای برانداز و اینجهانی (سکولار) بود که دربرگیر اندیشورانی مانند دیدرو، هلوتیوس Helvétius، پل هانری تیری دهولباخ Paul Henri Thiry d'Holbach ، ژولین آفرای د لا متری Julien Offray de La Mettrie، توماس پین Thomas Paine، و مارکی دو ساد بودند.</div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both;">روشنوایان ریشه گرا به ویژه ستیزهجو بودند و پیمان میان مهینان (اشراف) و دینمردان (روحانیت)، را برنمیتابیدند. آنها به گونهئی پنهانی و با نوشتههائی بینام نویسنده و ناشناس از اندیشارهای براندازانه و جمهوریخواهانه هواداری مینمودند. نوشتههای این گروه را کشورداران یا بریدهبریده مینمودند، یا به پخشار آن پروا نمیدادند و یا به آشکار آنها را میسوزاندند. این روشنوایان ریشهگرا را ماتَرگرا (ماتریالیست) «خدانشناس» gottlosen و اسپینوزاگرا- همههستیخدائی (پانتهئیست)، و «خردورزان تبهکار» bösen Philosophen مینامیدند.</div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both;"><br /></div></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این گونه </span><span style="font-size: large;">"روشنواییِ ریشهگرا" و یا بد، به افسوس، روشنواییئی است که تنها رویهیآن، و نه به ژرفا، در میان منورالفکرین ایرانی ازسدهی نوزدهم تا به اکنون ریشه دوانده است. و اینباور کورکورانه به "براندازی"، که باوری ریشهدار بود، برپایهی این برداشت کودکانه از دانش بود که پاسخهای دانش پاسخهائی سختاستوار و همیشه مانا و ناوابسته به هر گونه باور میباشند، و پس از براندازی، دانش بیدرنگ همهی دشواریهای سیاسی و اقتصادی و همتودهگی کشورها را چاره خواهدکرد. و آنها ناآگاه از شیوهیِ شناخت وخردورزی در دانش ( که امروز میدانیم از بند باورها و دستهبندیها و زور رها نیست)، خود را از چالهی خرافات به درمیکشند و به چاه خشکباوری و پرتوپلا اندیشی میاندازند که لاد برپائی خرافاتی نو و وبرپادارندهی آئینهائی تازه ست. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma"; font-size: large;">هستیشناسی و پراویدائیک در اندیشارگادامر</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف :</span> در پایان سدهی هیجدهم این که پراویدائیک (هرمنوتیک ) چیست و به چه کار میآید بارهئی برای پژوهش وپرداختن نگرش شد. درنگرشهای گوناگونی که برای دریافتن پراویدائیک ساخته شد، شماری آن را به آوند شیوهی ویدایش همهگونه از نوشتارها، به ویژه نوشتارهایی در دانشهای انسانی، شناسانیدند. اگرچه در این ویدایشها (تفاسیر) بهجای آنکه از وندالهای (قواعد) ویدایش نوشتارهای دینی مانند انجیل پیروی بشود تلاش بر این بود تا بایستهها و ناگزیرهای «دریافتن» به کند و کاش گرفته بیآید. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نخستین تلاش در این زمینه را فردریخ شلهمایخر انجام داد که در نگرش او پراویدائیک در دو راستای دستور زبان و روانشناختی به جستار و بررسی نهاده شد. در راستای نخست کوشش شلهمایخر بر آن بود که برای "دریافتن" میانای (معنای) یک گوال discourse میباید پیوند آن را در پیرامون "زبان" به ویدائی بگیرند. در راستای دوم ، برای دریافتن گوالها، روالِ رفتاریِ گوالنده در زندگیِاو به بررسی میآمد. و تلاش پراویدائیک بر این بود که اندیشهی یک نگرشساز را از پس نوشتههایش آشکار بگرداند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما "دریافتنِ" همگیِ یک نوشته شدنی نمیبود، زیرا که "هنگامِ پراویدائی" با "هنگامِ نوشتن نوشته" یکی نبود و دریافتن نوشته در "هنگامی دیگر" در همگیِ ویژهگیهای آن آسان نبود. به باور گادامر، اینکه شلهمایخر میخواست که با پراویدائیک خود میانای نوشته را بههمانسان که نویسندهی آن در دید داشته است بازسازی نماید، شدنی نبود، زیرا:</span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><blockquote><span style="font-size: large;">Restauration, angesichts der Geschichtlichkeit unseres Seins ein ohnmächtiges Beginnen“</span></blockquote></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;">باز سازی، با در دید داشتن این که ما هستیهائی تاریخین هستیم، از آغاز تلاشی سست خواهد بود. </span> </blockquote></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">از این</span><span style="font-size: large;">رو بیشتر پراویداگران میانا و پیام نوشتهها را به نادرست و یا به کژی دریافت مینمودند. </span><span style="font-size: large;">از این روی بود، «یگانتایهآلیِ» universality که پراویدائیک شلهمایخر پیدا مینمود یگانتایهآلیِ از «کژدریافتی» بود. به سخنی دیگر یراویدائیکی که در سدهی هیجدهم برای «دریافتن» میانای انجیل بدانسان که در نگاه ماتیو و پال و جان و لوک بود، به کار برده میشد ویدایشی درست نبود. زیرا به باور گادامر «گذشته» از ما جدا نشدهست و در چارچوب زبان و نهادینهها و یادمانهای تاریخ با ما مانده است. چنین است که او اندیشار بسیار رسا و باهودهی «تاریخِهنش» Wirkungsgeschichte را ساخته است . بنابراین ما هرگز نمیتوانیم از درون شاهنامه میانای آنرا دریافت کنیم که بل میباید میانای آنرا در هنشآن در تاریخ و فرهنگمان جستجوکنیم.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;">برای نخستین پژوهشگران، پراویدائیک از درون نوشته شیوهئی رسا و بهکارا برای پردهبرداری از میانایِ یک نوشته بود . اما ویلهلم دیلثی Dilthey از این گونه تلاش برای آشکاری دادن به میانای نوشته فراتر شد . </span><span style="font-size: large;"> به باور دیلثی بنیانِ بخردانهی دانش برپایهی دریافتنِ نمایانیهایِ "آزمودههای زندگیشده" Erlebnis استوارست و پراویدائیک</span><span style="font-size: large;">، یا "شیوهشناختیئی برای آشکارنمودن میانا</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> ، پایه و بنیانِ دریافتن دانشهای تاریخی و انسانی Geisteswissenschaften ست.</span><span style="font-size: large;"> </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">"آزمودههایِ زندگیشده" نهتنها آزمودههایِ در گیتی هستند که بل همچنین "آزمودههای درونی انسان" را نیز دربر میگیرند و اینچنین آزمودهها به اندرداشتهایِ نهادین وابستهاند. چنین ست که "آزمودههایِ زندگیشده" باید بهسان یک پوگانِ یا ماتریکس دیده شود که آگاهیهای پیوندمیان یک کنشگر و زمینهی تاریخی او را دربر دارد. و آگاهیهای این پوگان، یا دادههای ماتریکس، برای دریافتن میانا در روند یک گوال میان مردمان یک فرهنگ پدیدار میگردد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">"دریافتنِ" میانا در گوال تنها با بازآزمود Nacherleben چنین پوگانها میتواند شدنی شود. به سخنی دیگر "دریافتِ میانای نوشته" تنها به هنگامی رخ میدهد که ما بر «زمینههایِ تاریخیِ» نهفته در پیکرهیِ گوالها پرتو افکنده باشیم . از این روی بود که «دریافتن ریشهئی» باشیدن و اگزیستانسیلِ دریافتن و پراویدائیک نه تنها به آوندِ "شیوهئی برای دانشهای انسانی"، که بل به ویژهگیئی از "آزمودههایِ تاریخیِ باشیدن انسانی" نمایان گردید.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ: </span> با هودهست که گفته شود که برای بسیاری از پراویدائیک پردازان، دانشهای انسانی از </span><span style="font-size: large;">گونهئی دشواری و نارسایی در آسیب بود. زیرا این دانشها</span><span style="font-size: large;"> همچون دیگر دانشهای گیتهئیک آزمودی، مانند شیمی و فیزیک، نمیتوانند الگوهای ریاضیئی را برای راستیآزمائی گزارههایشان بهکار ببرند. از اینرو اندیشورانی همچون شلهمایخر و دیلثی برآن بودند که به گونهئی دانشهای انسانی را با </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"شیوههایِ دانشِ"</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">هماهنگی دهند تا که بهیاری آن شیوههاینو پژوهشگران دیگر نیز بتوانند گزارههای یکدگر را به آزمایش بگیرند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هایدگر در یادداشتهای آموزگاری خود زیر آوند؛ «هستی شناسی: پراویدائیکِ گشتندهگی» Ontologie: Hermeneutik der Faktizität پراویدائیک را به آوند آنچه که در "پژوهشِ ساختارِ گشتندهگیِ هستن" باید بهکاربرده شود، نمایانده بود. به باور او پراویدائیک نه تنها به «نگرش ویدایش» (تئوری تفسیر) بستگی نداشت، که بل همچنین، در بارهی «شیوهی دانشورانهی دریافت» نیز نبود. هایدگر برآن بود که </span><span style="font-size: large;"> پراویدائیک </span><span style="font-size: large;">میباید</span><span style="font-size: large;"> "بهخود-آشکاریِ" ساختارِ دریافت را بهروشنی پدیدار بنماید.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">در اندیشارهایِ نخستینِ پراویدائیک ، پندارهیِ "گردآوردِ پراویدائیکها" نقشی برجسته و نمایان داشت. این گردآوردها همبستگیهای ویدایشی را میان پارههای یک ساختار و همهگیِ اندام آن نشان میداد . اما هایدگر ریختِ این انگاره را درهمریخت و بهجای آن ریخت تازهئی را جایگزین نمود که در آن "همهیِ دریافتن" ، به همیشگی و به هر آن، آمادهیِ دریافتنِ "خودی-چیزها" </span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">die Sachen selbst<span>’ </span></i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">ست. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">برای نمون اگر ما میخواهیم پردهی گِرِنیکای پیکاسو را "دریافت" کنیم نیاز به آن داریم که از پیش "دریافتهایی" دربارهی آن پرده داشته باشیم. مانند اینکه بدانیم این پرده نودشی (احساسی) ست از خشم و اندوه پیکاسو، در بارهیِ بمباران دهکدهیِ گِرِنیکا، بههنگام نبردهای درونمرزی اسپانیا. و بینندهیِ پرده میباید نامردمیِ دهناد فاشیزم را دریافته باشد. وگر این دریافتهای پیشین را نداشته باشیم دریافتن آن پرده شدنی نخواهد بود. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">البته برای یک هشیاری، دریافتنِ از پیشِ اینکه چرا پیکاسو شیوهیِ ویژهیِ نگارهگریِ نمادگرایانه symbolism را بهکاربرده ست بایسته و بهناگزیر است. به هر روی، در هستیشناختیِ روزمرهیِ هایدگر، برای دریافتنِ هر پدیدهئی نیاز به آن داریم که خود را "در-جهان" و "در-کنار" آن پدیده بیابیم. و پراویدائیک، تلاشی ست که ساختارِ این «باشندهگی-</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">در-جهان" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">را آشکاری میدهد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">اما دشواری در این ست که "درباشهگی"، پیش از هرگونه "دریافتنی" ازآن روی میدهد، و بنابراین میباید بودن "درباشهها" را همیشه "پیشانگار" نمود، حتی در هنگامیکه «دریافتن» بر آنست که خودش را آشکاری دهد. و بنابرین آشکاری این باشندهگی (یا این نمادِ هستی-شناختیانهیِ دریافتن) تنها چنین میتواند پدیدار بشود، که ما ریختِ ساختاری که در "هم اینک" با آن آشنائیم را، برهنه و نا پوشیده از هر پندارهیِ دیگر، آشکاری دهیم و در چنین روست که "پراویدائیک" با "پدیداری" یکی خواهد گشت. این گونه پراویدائیک برای انسانِ " اندر-هستی" شدایی دارد و شدنی ست، زیرا او "در-جهان" است . به نوشتهی هایدگر:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">در پسِ هر پراویدائیک، "پیش-ساختاری" از دریافتن هست؛ چیزی که از پیش داریم - پیشداشت </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Vorhabe</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> ، چیزی که از پیش دیدهایم - پیش-نگری</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Vorsicht</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و چیزی که از پیش پنداشتهایم - پیش پنداشت </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Vorgriff</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> . </span></span></blockquote>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">پس برای هایدگر "پراویدائیک" روشنیبخشی و پرتوافکنی، در زمینهی هستیشناختی ست. یا همانگونه که شما گفتید؛ پراویدائیک بنیانی ست که بر پایهیِ آن انسان با هستی و با جهان به همبستگی درمیآید و با آن درمیآمیزد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">خرد ورزیِ پراویدائیک، در بنیانگذاریِ نگرش گادامر، از چنین اندیشارِ </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">باشندهگی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">"در-جهانِ" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">هایدگر هنایش میگیرد اما در راهروئی دیگر پیموده میشود. زیرا دلبستهگی هایدگر به نگرش از چشماندازِ </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">هستیشناختانهی پراویدائیک</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd;"><span style="font-family: "tahoma";">Ontological Hermeneutics</span><span style="font-family: "tahoma";"> است اما گادامر از آن فراتر میرود و میخواهد "تاریخیئیک" </span><span style="font-family: "tahoma";">Historicity</span><span style="font-family: "tahoma";"> این پنداره را بازکاوی نماید. بنابراین او پراویدائیکی تاریخی </span></span><span style="text-align: center;"><span style="font-family: "tahoma";">historical hermeneutics</span><span style="font-family: "tahoma";"> </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">را از "پیش-ساختار" دریافتن </span><span style="text-align: center;"><span style="font-family: "tahoma";">the prestructure of understanding </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">، در ریختِ «گشودهبودن بهسوی جهان» </span><span style="text-align: center;"><span style="font-family: "tahoma";">openness to the world.</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> دنبال مینماید.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<b style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">ف</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">: </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">این که گادامر میگوید "همه دریافت هستی زبان است" Sein, das verstanden werden kann, ist Sprache همان اندیشاری است که خردورزان یونان لوگوس λόγος میخوانند که به میانای سخن و خرد است. و درانجیل آمده است که درآغاز تنها واژه بود و واژه نزد خداوند بود. و در قرآن نیز خداوند به فرشتهگان میگوید: "</span></span><span style="background-color: white; font-family: vazir;"><span style="font-size: large;">نامها به آدم آموخته شد؛ سپس به فرشتهگان نشان دادهشدند و از آنها خواسته شد که از نامها آگهی دهند اگر که جستجوگر راستی هستید.</span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">" و فرشتگان پاسخ دادن که: "تو پاکیزهیی ماهیچ نمیدانیم مگر آنچه تو به ما آموختهئی" و سپس خداوند از آدم میخواهد که نامها را بگوید. و او نامهارا به زبان میآورد. این دریافت هستی به دستآویز زبان بنیان «گفتمان دریافت» </span><span style="text-align: center;"><span style="font-family: tahoma;"> Die Dialektik des Verstehens است.</span></span></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="text-align: center;"><span style="font-family: tahoma; font-size: large;"><br /></span></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به هر روی، خردورزی گادامر در بارهی زبان که در نوشتارش زیرآوند </span><b style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">"</b><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">دربارهی پدیدهشناختی آئین و سخن</span><b style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">"</b><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Zur Phänomenologie von Ritual und Sprache</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> آمده ست بسیار باهوده و باارزش است. چون از دیدمن بازتاب «گشوده بودن بهسوی جهان» در زبان و در آئین پدیدار میشود. او مانند هایدگر به بازی ناپیدای زبان </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">verborgen</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> در اندیشارهای غرب ، از هنگام پیدایش خردورزی در یونان باستان تا هنگام کانت و آماجالگرایان (ایده آلیست) آلمانی تا نوکانتگرایان و خردورزان پس از آنها ، تاخته و آنان را به زیر خردهگیری میگیرد، زیرا به باور او خردورزی با پرداختن به بسیار، و بس باریکبینانه، به ریشهها، ساختارها و زمینههای بنیانی اندیشه از درگیری با "زبان" کوتاهی کرده ست، و از اینروست که بازیِ زبان در خردورزی، ناپیداست و یا بگفتهیِ هایدگر؛ کم نما </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">unauffällig</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> بوده ست. اگرچه پلاتون و دیگر خردورزان در درازای تاریخ هرازگاه دربارهی کار زبان اندیشیدهاند، ولی به گفتهی گادامر، تنها هوسرل و هایدگر هستند که آگاهانه به این دَرگشتهگی پرداختهاند.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma";">گ: </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><b><span style="color: #3333ff;"> </span> </b><span style="color: #000033;">درست، با این همه</span><b> </b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">او از پژوهش هوسرل گلایه دارد که در پرداختن به «آماجالگرائی فَراجستِانه» </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">transcendental idealism</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> خود از بازی کلیدی زبان در "کنشهایِ از سرِ خواستهگیِ آگاهیها" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> intentional acts of</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">consciousness</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> کاسته است. و حال آنکه هایدگر در کَندوکاش خود به زبان یونانی بازمیگردد و بازیِ واژههای آن را در کانونِ جستار خود مینشاند. بهگمان او هایدگر با برگرداندنِ واژههای یونانی به لاتین توانست خودرا از "فراهستیگرایان مکتبی" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">scholastic</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">metaphysicians</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> در خردورزی بگسلاند. و این همان روندار هایدگری "ساختارشکنی" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">destructuring</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> زبانِ فراهستی بود که جنبش "ازهم پیادهسازی" ژاک دریدا </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">deconstruction</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> را برانگیخت.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">بهباور هایدگر واژهئی یونانی مانند "اوسیا" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="text-align: left;">οὐσία</span> که<span> به میانای بودن است و در خردورزی امروز </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">ontic شده</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> است، در لاتین به نادرست </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">substantia</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> (نهاد) </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">و گاه به </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">essentia</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> (بنمایه)</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">برگردان شده است. ریشهی یونانی واژهیِ اوسیا </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">οὐσία </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> برای ریخت زنانهی (مؤنث)</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;"> کنش-واژهی (فعل) "ایمی" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">εἰμί،<span> </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">در اکنون، </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">به میانای "هستن" در «من هستم» است. ارستوتلیس (ارسطو) پروتِی اوسیای </span><span style="text-align: center;"><span style="font-family: tahoma;">πρώτη οὐσία <span><span style="background-color: #fefefd;"> یا "نخستین بنمایه" را در ردهبندیهای خود بهگونهی یک اسب و یا یک درخت که در برابر ماست میگرفت، </span></span></span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">اما واژههای لاتین از زبان دیواری برپانمودند، و در پس این دیوار </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">از دیدن جهان راستین هستی ناتوان شدند. و چنینبود که</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> ریخت راستین پندارهایی مانند «هستی» را گم کردند و پیوند آن با زمان برایشان گسیختهشد. </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به باور گادامر فراهستیشناختی پلاتون (افلاطون) نیز هزینههای خود را داشته است. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma"; font-size: large;">ف :</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b> </b>درست!</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"> درگفتگوهای پیشین به این باره پرخیده کردهایم که هایدگر میخواهد به روزگار پیش از سوکراتیس (سقراط) بازگردد. زیرا که در آن هیچ نشانی از فراهستی خردورزی اروپایی پس از مسیحیت پدیدار نیست . برای خردورزان پیش از سوکراتیس هیچ گسیختهگی میان واژههای روزمره و میانای خردورزانهی آنها درمیان نبود. میانای بنمایهی یک اسب، "هستنِ اسبی" بود اینک در برابر ما. هرچند بایستی گفت که این داوشی بزرگست، --چه برای هایدگر و چه برای گادامر. چنین داوشی را میتوان در بارهی واژهی "هستن" در زبان پارسی امروز بهکاربرد؛ چون همهی دریافت خردورزانهی ما در واژهی "وجود" زبان عرب است، که بهدست خردورزانی چون سینا و فارابی و میراماد ودصدرا بنیان گرفته است . و با این همه اندیشیدن در بارهی «هستیِ» یک درباشه objeh بهناچار گسیختهگیئی خردورزانه را نمایان خواهد ساخت. و یا به سخنی دیگر، هستن یک درباشه در پس دیوار زبانی وجود پنهان میماند. به همینسان، اگرچه در بازماندۀ ناچیزی که از اندیشارهای خردورزی پیش از سوکراتیس بهجا مانده ست شاید گسیختهگی خردورزانه را نتوان یافت اما این برایهی (دلیل) آن نمیشود که آن خردورزان در بارهی هستی همواره به ریختی در پیوست با پدیدهئی در جهانِ روبرویشان میاندیشیدهاند. </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">این بارهئی ست که در خردورزی فیخته به روشنی نمایان است. زیرا فیخته به نگرش کانت ، که جهان را زائیدهی وندیدادگذاری کنشگر میدید خرده میگرفت. دانششناختی Wissenschaftslehre او با این چشمانداز آغاز میشود که کنشگر در آغاز اندیشیدن میباید به این باره بپردازد که آیا اندیشیدن شدنی است. این تا اندازهئی بههمان پرسش دکارت میماند. فیخته میگوید دراین دالان کنشگر از بودن «من» خویش آگاه میشود. این «من» اندیشهگر درباشهای بیرون از «من» را به گونهئی خودجوش به یاری «اندریافت هوشمندی» intellektuellen Intuition میآزماید و ناهمانندی آنها را درمییابد و از «بودن» منِ خویش آگاه میشود. کنشگر تا پیش از آنکه در بارهی خود بیاندیشید از هستی خود ناآگاهست و تنها پس از اندیشیدن در باره ی «من» خود و آگاهی از «هستی» خود دچار هستی میشود. پیش از آن او هنوز «نیستی» است. این همان اندیشار کانت است که کنشگر با اندیشیدن در باره ی چیزی آن چیز را میآفریند. و امروز در فیزیک کوانتوم به آن «جهان آفریدهی تماشاگر» میگوئیم.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">به باور فیخته کنشگر تنها میتواند هنگامی دربارهخودش بیاندیشید که بتواند ناهمانندی خودش را با دیگر چیزها ببیند و از آنها آگاه شود. پس اگر نخستین اندیشهی کنشگر «من» باشد دومین اندیشهی او میباید «نه-من» یا آنچه که من نیست باشد. اما اگر اندیشهی نخست در بارهی «من»، خود نیازمندبه شناسائی ناهمانندیها با «نهمن» در اندیشهی دوم باشد ما با یک ناسازگاری روبرو شدهایم. زیرا اینک میباید اندیشهی دوم پیش از اندیشهی نخست باشد. </span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">این ناسازگاری اما با بودن «منی دیگر» از میان می رود. به سخنی دیگر، اگر که «من» کنشگر با «نهمن» کنشگری دیگر روبرو شود که او خود را «من» میشناسد و کنشگر نخست برای او «نهمن» است؛ اینک «نهمن» کنشگر دوم در گفتوگو با کنشگر نخست می تواند اورا از «منبودن» خویش و «نهمنبودن او» آگاه سازد. چنین است که کنشگر نخست از «من» بودن خود و ناهمانندیآن با «نهمن» دیگری آگاه میشود و «هستن» او آغاز میگردد. به باورمن این راهروئی ست که گادامر در آن خردورزی خویش را به پیش میبرد. و چنین است که مهینائی گفتو گو و کارکردزبان در خردورزی گادامر آشکار میشود.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: blue;">گ: </span> درست است. اگرچه شاید بتوان گفت که برخی از برایههایی که گادامر میآورد تا اندیشارهایخود را بپذیراند درخور پرسش و دشواریآفرین میباشند. برای نمون به گفتهی او یونانیها حتی برای "زبان" واژهئی نداشتند. و زبان بیگانگان را «رابَربِر» </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Rhabarber</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> میخواندند. زیرا بهگوششان آوای آن چون «بَر - بِر» میآمد. با این همه، میتوان از این نکته چشم پوشید و گفت که برای گادامر و هایدگر پژوهش در خردورزی پیشاسوکراتیس (سقراط) ارجمند ست زبرا به انگار آنها میان «خردورزی» و «زبانِ خردورزی» در آن چرخه از روزگار پیوندی نزدیک برپا بود که به آنها پروا میداد تا خردورزی نووایی را بیآفرینند که از بینش فراهستی رها باشد و بهآن نیازی نداشته باشد.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: blue;">ف : </span><b> درست است، </b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">گادامر به این باورست که هایدگر با جستجو در میانای واژههای یونان باستان توانسته است به شناخت دانش نزدیکتر گردد و این به او این توانائی را دادهست که به </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Destruktion</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> یا "ساختارشکنی" زبان فراهستی (متافیزیک) بپردازد. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: blue;">گ: </span><b> </b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> این </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> "ساختارشکنی"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> درست همان شیوهئی ست که، بهگفتهی گادامر، او از استادش هایدگر فراگرفته ست. او مینویسد؛ این هایدگر بود که به من پیوستهگی میان آوندش (استدلال) </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Vernunft</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و زبان </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Sprache</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> را نشان داد. و بههمینسان از او بود که پیوندهای میان سخنگویی و اندیشیدن، واژه و پنداشت، گفتمان و سخنوری، بودنی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">در گفتوگو</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">با دیگری و شنیدنی باهم </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">(dem Miteinander des Sprechen und dem Aufeinander des Hörens)<span> را فراگرفتم.</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">او میگوید که هنگامی که دریافتم که میتوانم به خردورزی بپردازم بدون آنکه نگرانِ ساختارهایی باشم که در خردورزی آن روزها به کار برده میشد؛ مانند پندارههای فرسودهشده و ازکارافتاده، ریشههای نخستین، پیشانگارهها و یا زمینههای پایانی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">،</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> در من شوری سرشار برانگیخته شد.</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> چنین شد که برای او در همهیِ زندگیاَش خردورزی لادِ تلاشی شد تا به کند وکاش در کانهای ژرف و پربار فرهنگ و خرد یونان بپردازد، تا که میاناهای واژههائی مانند میمهسیز μίμησις (پیروی و بازگوئی)</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و فرونهسیز φρόνησις (درستی و دوراندیشی), اِنِرجیا ενέργεια (گشتندهگی، نیرو) و پوئیِزیز ποίησις (سرودن، آفرینش) </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">را بیيابد. و چنین بود که با همهیِ اینکه نمیخواست</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> از برنامهیِ هایدگر در «ساختارشکنیِ زبانفراهستی» پیروی نماید،</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> با گرفتنِ یاری از اندیشارهای یونانباستان بسیاری از اندیشارهای خردورزی پسامسیحیت را به زیر پرسش و خردهگیری گرفت.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"> </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: blue;">ف :</span><b> </b>میتوانیم بگوئیم که پراویدائیکِ <b> </b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">گادامر، در زیر آوند پدیدهشناختی هایدگری، در ریختهای "فرزانهگیِ کنشگر" و اندیشارهای گفتاری، به او توانائی میدهد تا میانای خودِ «دریافتن» را دریابد. دریافتی که همهی یگانتایهالی (یونیورسالیتی) «دریافتن» را دربرمیگیرد. در این روند است که اندیشارِ پراویدائیکِ او در پیوندش با اندیشار هایدگر از پراویدائیک کهن در خردورزی میگسلد. اگرچه در این گسیختهگی آن پراویدائیک نهادینهشده را رها نمیکند و آن را نیز به بررسی و کاوش میگیرد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">شاید همچنین بتوان گفت، که پراویدائیک خردورزانهی گادامر زمینهی «دریافتن» را روشنایی میدهد . اما در این روشنگری هیچ شیوه و یا گزینهئی از بروندهایِ دریافتن را برای «دریافتنی» درست و روشن نمیبیند. هرچند او نمیخواهد از مهینائی «شیوهشناختی» methodology بکاهد که بل برسرآنست که به نارسایی کارکرد شیوه برای «دریافتن» پافشاری نماید. و به فرجام میتوان گفت که در باور او نقش گوالیدن Discourse، کنشگری و درباشبودن برای دریافتن برتر از شیوه ست. <br /><br />این درباشبودن میانا و زیبائی را بدون هیچ «درمیانهئی» به کنشگر میرساند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> <span><span style="color: #000099;">گ: </span><span>به باورگادامر</span><span style="color: blue;"> </span></span> ما ناگزیر از آنیم که به جهان با «زبان» روبرو بشویم و میانای جهان را با «سخن» دریابیم. از سوئی دیگر ما فرزندان تاریخ هستیم. و دریافتن ما به تاریخمان بستهگی دارد. </span></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">„Einen Text verstehen, heißt immer schon, ihn auf uns selbst anwenden“</span></blockquote></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> یک نوشته را هنگامی دریافت میکنیم که آن را به خودمان پیوند میدهیم</span></blockquote><p> <span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به باور گادامر برای دریافتن درست نوشته میباید آن را در همهی راستاهای تاریخی، فرهنگی، زبانی و وندیدای (قانونی) بررسی نمود. از همینروست که در شیوهی گادامر بارها و بارها اندیشار نووا با یاری از پندارههای ژرفتر یونانی به خردسنجی و کاوش گرفته شده ست. به ویژه اینکه حتی در روزگار کانت و هگل نیز کارکرد زبان برای دریافتن و پراویدائیدن ناپیدا و نهان بوده ست. به نوشتهی گادامر این پدیدهشناختی بود که ما را به مهینائیهای «جهانِ-زیستن» و زبان آگاه نمود و این به ویژه زبانِ "جهان-زیستن" بود که در هستهی کانونی اندیشهی خردورز نشسته بوده ست. به سخنی دیگر این پدیدهشناختی بود که از آغازی نو </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">neue Anfang</i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> آگاهی میداد.</span></p></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">گادامر از درشگفتی بسیار خود آگاهی میدهد در آن هنگام که از استادش هایدگر شنید که در یونان باستان تعریف انسان "جانداری اندازوای"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">animal rationale</i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> نبوده ست که بل "جانداری سخنگو"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">das Wesen, das Sprache hat</i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> بوده ست.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">بهگفتهی او در پندارههای یونان باستان "جهانِ-شنفته-شده" جایی نداشت. جهانِشنفتهشده به آنگونه که مارتین باوبر</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Martin</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Buber</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و فرانتز روزنزویگ </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Franz Rosenzweig</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> از آن در آیین یهود آگاهی آوردهاند و خردورزانی چون تئودور هیکر</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Theodor Haecker</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و فردیناند ابنر</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Ferdinand</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Ebner </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">در مسیحیت از آن گفتهاند و کرکهگارد </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Kierkegaard</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و گراف یورک </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Graf Yorck</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و کارل هوهل </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Karl Hoh</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">l و دیگران در مسیحیت پروتستان به آن پرداختهاند، برای پندارههای نگرشپردازِ یونانباستان بیبهره و بیهوده مینموده ست. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">همانگونه که گفتیم، گادامر در برابر برداشتهای دانشورانه از زبان و آوندش میکوشد تا از شیوههای سخنوری باستان و ریختهای به باوررسانی آن بهره گیرد. او مینویسد "نگرش باستانی سخنوری ما را بهسوی بودن با یکدگر در همهگی زمینهیِ آن و رسیدنِ به دریافتِ همیکدگر در ریختهایی نمادین رهنمون میشود". اینگونه ریختهایِ بدهبستان و درگیری باهم، و بودنِ باهم و همدلی و همکاری در دل زبان اندوخته شده است. واز این رو گادامر گفتوگو را از مهینائی بسیار برخوردار میبیند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #0066cc; font-family: "tahoma"; font-size: large;">در رویارویی با ناهشیاری مرگ، واژه ها همیشه پاسخ ها هستند</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: #0066cc; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: blue;">ف :</span><b> </b><span style="color: black;">اگرچه این راهم باید گفت </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> که برای گادامر زبان تنها در ریخت واژههای سخن پدیدار نیست و بس گستردهتر از آنست او میگوید: " زبان تنها زبان واژهها نیست . زبان اشارههای چشمها، زبان رفتار دستها، درهمکشیدن سگرمه و چشمک و نیشخند و همهی آنچه ست که 'در درگیری باهم'</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Miteinander</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> بهکار میبریم " البته این گستردهگی زبان تنها در اینک پدیداریپذیر ست چون دریافتن زبان چشمها و دستها و رفتارچهرهی رفتهگانی همچون سعدی و حافظ و گوته و شیلر، دیگر در اینک شدنی نیست. و دریافتن هر اندیشارِ تاریخی تنها با بهکار بردن زبان و شیوههای آوندش میتواند روی دهد-- رویدادی در گفتوگو که به «گشتهشدِراستی» Wahrheitsgeschehen میانجامد.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="color: #666666; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #666666; font-family: "tahoma";">و به هر روی نمیباید فراموش کرد که به گفتهی گادامر "واژهها همیشه پاسخها هستند حتی هنگامیکه به پرسشاَند". انسان تاریخی مرده ست و به باور گادامر زبان و خردورزی در مرگ به کرانهی "یگانهتای ناآگاهی در مرگ" میرسند. هنگامیکه پرسشهای ما دربارهی این راز پاسخی نمییابند. او مینویسد: "در جهان بودن با دیگران در پرسش و پاسخ و در گفتوگو پدیدار میباشد. مرگ دهشتناکترین گونـهی پایان هر گفتوگوست " . پایداری تنها پاسخ ما به مرگست با این همه در رویارویی با مر گست که مهینائی این سرودهی هولدرین</span><span style="color: #666666; font-family: "tahoma";"> Hölderlin</span><span style="color: #666666; font-family: "tahoma";"> پدیدار میشود که "ما گفتوگویی هستیم و میتوانیم یکدگر را بشنویم" Seit ein Gespräch wir sind und hören können voneinander. در رودررویی بامرگ همه با هم در گفتوگوئیم. "بیپاسخی در رویارویی با مرگ مایهی آشکاریِ بسی ریختها ست؛ همچون کیشی در بازی شطرنج و یا افسانه و آفرینش هنر". با اندیشیدن ما میتوانیم پیوسته به ماورای مرگ بیاندیشیم به همانگونه که دینها پندار جهانی در آنسوی زندگی را پیشنهاد میکنند. در رویارویی با مرگست که ما خویشتن را در یکسو از گفتوگویی در اینک و در اینجا مییابیم حتی اگر که آن گفتوگو در بارهی جهانی دیگر باشد.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: black;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;">به باور گادامر</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;"> این گفتوگو با پیوند </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;">میان مادر و نوزاد </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;"> </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;">آغاز میشود. </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: black;">گفتوگویی که در بودن آنهاست باهم و برای هم. آزمودهایی که زندگی را میآموزد و مردمی را میآفریند. درست همان گونه باهم بودن در سرودهی ایرج.</span></span><span style="text-align: center;"> </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black; font-family: "tinos";"><span lang="FA"><span style="font-size: large;">دستم بگرفت و پا به پا برد تا شیوه ی راه رفتن آموخت</span></span></span></span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: black;"><span style="color: black; font-family: "tinos";"><span lang="FA"><span style="font-size: large;">یک حرف و دو حرف بر زبانم الفاظ نهاد و گفتن آموخت</span></span></span></span></span></blockquote>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;"><span style="color: black; font-family: "tahoma";">این گونه پیوند میان مادر و نوزاد سپس گفتوگویی میشود میان همسخنها و همسایهگان در یک همتودهگی. گادامر مینویسد " اگر ما به این گونه آغاز آزمودن و آزمودنهای هنگام پایان زندگی بیاندیشیم خواهیم دید که زبان دربرگیرندهی هردو ست. و آنگاه ست که در مییابیم که گفتن </span><span style="color: black; font-family: "tahoma";">Sprechen </span><span style="color: black; font-family: "tahoma";">بهراستی چیست. و آن جستوجو و یافتن واژههایی ست که هرگز بهراستی نمیپیوندند." در این گفتوگوی میان ما هیچ گونه مرز و ایستگاهی نیست. "ما از فشار زندگی آگاهیم، روانهئی که همهی زندگی را با خود میبرد به همانگونه نیز انسان را در سخنوریاَش با خود خواهد برد."</span></span><span> </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"></span></span></div>
<div style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: 21.6px; padding: 0px; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
</div>
<div style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height: 21.6px; padding: 0px; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
</div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-style: normal; letter-spacing: normal; line-height: 21.6px; padding: 0px; text-align: right; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="margin: 0px; text-align: right;">
<span><span lang="FA"><span style="color: blue; font-size: large;"><span>گادامر</span><span> و کار هنری به آوند آشکاری دهندهی راستی </span></span></span></span></div><div dir="rtl" style="margin: 0px; text-align: right;"><span><span lang="FA"><span style="color: blue; font-size: large;"><span><br /></span></span></span></span></div>
<div dir="rtl" style="margin: 0px; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span lang="FA"><span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></span></span></div>
</div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: #000099;"><span style="color: blue;">گ: </span><b style="color: #000099;"> </b></span> شاید بهتر باشددر اینجا به برداشت گادامر دربارهی هنر بپردازیم . او در آشکاری دادن به پراویدائیک در خردورزی خویش میگوید که از نگرش هایدگر که گمارش هنر را «پرده برداری ازجهان» شناسانده ست هنایش گرفته ست. اگر بهیاد داشته باشیم؛ هایدگر در نوشتهاش «خاستگاه کار هنری»</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Der Ursprung des Kunstwerkes </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">میگوید "پردهبرکشیدن از جهان" در نهفته بودن "زمین" درآگاهی زمینه دارد. هایدگر این پدیداری پدیدهها را، پس از پردهبرکشیدن از آنها، درونمایه و سرچشمهیِ کار هنری میداند واین برآیندی از پنهان بودن و آشکاری دادن است.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">هایدگر این آشکاری دادنِ هنر را با دریافت راستی یکی میگیرد و میگوید که درونمایهیِ هنر در ویژهگی "نمایندهگی" آن نیست، که بل در توانایی ِآنست به آشکار نمودنِ جهان. و چنین است که نیایشگاههای یونانباستان "جهان" یونان را آشکار مینمود و با این شیوه بود که یونان به پدیدهها پروا داد که در ریختی یونانی در این جهان هویدا شوند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: blue;"><span style="color: #000099;">ف: </span></span> به دیدمن چنین مینماید که هایدگر در اینجا از نگرشِ کانت پیروی مینماید. چون اگر بهیاد داشته باشیم کانت در انقلاب کوپرنیکی خویش گفته بودکه " نیرویِ قانونگذارِ خرد، بر جهان قانون مینهد، و جهان بهناگزیر از آن قانون پیروی مینماید." و چنین مینماید که هایدگر میگوید: نیروی خرد در نیایشگاههای یونان بر جهان یونانی وندیداد (قانون) گذارد که "راستی" میباید آنچه باشد که دارد "دیده" میشود و جهان یونان از این وندیداد پیروی نمود . </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">و همانگونه بود که در آوندش یهود و مسیحیت این وندیداد گذارده شده بود که "راستی" را از "شنفتهها" میتوان دریافت. شنفتههایی مانند آنکه موسی دریا را به دوپاره نمود تا یهودیان را از مصر به سرزمین پیمانشدهشان بیآورد . و یا اینکه مسیح لازاروس مرده را زنده نموده ست. و وندیدادی که بر پایهی اینچنین شنفتههاست جهان یهود یا مسیحیت را میآفریند. در جهان اسلام نیز این گفتمان میان آن گروه از پیروان که باور دارند که پیامبر بشری مانند همهی دیگران بوده است و گروه دیگر که باور به کارهای شگرف او دارند همیشه بوده ست. البته این اندیشارِ هایدگر پر کشایش است، اما اینکه تا چه اندازه درست باشد در خور اندیشیدن است. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">از دید من هایدگر در دلبستهگیاش به فرهنگ یونان زیادهروی کردهست. برای نمون در ایلیاد و ادیسهیِ هومر میخوانیم که در نیایشگاههای یونان، مانند اُراکل دلف</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> The Delphic Oracle، دوشیزهگان پیشگوی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">پیام ایزدان را به سرداران و جنگجویان میآوردند. آن دوشیزهگان پیامآور، پیامهای ایزدان را با یشتن (قربانیکردن) چارپایان و پرندگان و خواندن رازهای نگاریده در رودهها و شکم آن جانوران آشکار میکردند. و در تاریخ هرودوت میخوانیم که کروزوس پادشاه لیدیا به پیامآوران دلف باورِ بسیار داشت، زیرا که او نمایندهگانی به هفت نیایشگاه جهان فرستاده بود؛ تا درستیپیشبینی آنهارا بیآزماید، و تنها اُراکل دلف بود، که به درستی خوانده بود که کروزوس درست در همان هنگام سرگرم پختن آبگوشت لاک پشت و بره ست! و از این روی بود، که او پیش از یورش به ایران از اُراکل پرسید؛ که کدامین سو در آن نبرد پیروز خواهد شد؟ و اُراکل پاسخ داده بود "اگر از رودخانه فراتر شوی یک شاهنشاهی نابود خواهد گشت "، و کروزوس به نادرستی چنین پنداشت که این شاهنشاهی ایرانست که نابود خواهد شد و به ایران آفند آورد اما از کوروش شکست خورد. این گونه پیشگوییها را از دید من نمیتوان "آشکاری دادن" خواند و اگر از آنها پراویدائیک ساخته شود، نشان سبکسریست.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: blue;">گ: </span><b> </b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">به هر روی هایدگر اینگونه آشکاریدادن را با "راستی" یکسان میگیرد. آنچه که در نگرشِ او مهین است اینست که این راستیِ پدیدارشده در آشکاری با آن راستیئی که پیشینیان آنرا "راستی" میشناساندند اَسانیک (تفاوت) دارد.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">«راستی» از گونه</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-size: x-large;">ئی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-size: large;">پیوند میان گوالیدن و جهان، آگاهی میدهد. حتی آن راستی که از هماهنگی میان یک گوال و پیکرهئی از گوالهای دیگرنشان دارد و «در شماری باهم هماهنگ» راستی خوانده میشود نیز تنها دریافتی از "درستی" ست و نه از "راستی". </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">اگرچه هایدگر این که دریافت "درستی" میتواند پندارهئی از «راستی» باشد را رد نمیکند اما میگوید؛ دریافت راستی را بیشتر میباید در «پرده برافکنی» یافت. در این ریخت "راستی" را در یافتن پیوندی میان گوالیدنها و جهان نمیتوان یافت که بل روانهئی ست که در آن پدیدههای جهان و آنچه که در بارهشان در گوالیدن گفته شده است باهم و به هم هنگام و به خودانگیخته آشکار میشوند. و چنین پردهبرافکنی میتواند پدیدهی "درستی" را هم نمایان کند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">دریافت گادامر از هنر، دریافتِ پیوند هنر با «راستی» است و این راستی هرگز به همهگیاَش پدیدار نیست، زیرا که پردهبرافکنی از نهفتهها همیشه پردهبرداریئی آکنده و همهسویه نیست. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">به باور او نگرشِ زیباشناختی، در زیر هنایش کانت، از آزمودن هنر در بودنی دربرابر و در باشیدن، برای دریافتن زیبائی گیتهئیک (طبیعی)، بیگانه مانده ست. به سخن دیگر؛ پاسخ هنر در کانت، پاسخی سواشده و زیباشده ست. در نگرش کانت داوری زیباشناختی تنها به «پسند» پیوست دارد و از اینروی این </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-size: large;">داوری از نگاه «دیدی کنشگر» است و نه از نگاهی دربرابر، درباش، و ناسویگیر .</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">گادامر با رویآوردنِ سرراست به هنر و پندارهی راستی، به آوند پردهبرداریئی آغازین و به ناهمهگی، نگرش دیگری از نگاه کنشگر فراهم میکند که در آن اندیشارهای پلاتون و ارستوتلیس از گفتمان (دیالکتیک) و فرزانهگی کنشگر، با نگرش هایدگر در بارهی پراویدائیک درباش و در برابر، آمیخته و پیوندیده شده است. نمونهئی از این «نگاهِ کنشگر» نمایشنامه است که درآن هم گفتمان هست و هم پراویدایشی درباش .و هم دیگر درباشهای هنر.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">با این همه، گفتمان یک پردهی نگاریده یا یک تندیس گفتمانی خاموش است. و اگر بیننده در پرسش خود به بیراهه رفته باشد، آن کارهنری نمیتواند پاسخی برای او فراهم آورد. اگرچه گادامر میگوید:" هر کارِ هنری ، اگر با کسی پیوند برپا بدارد، از هم آنک به دادنِ پاسخی پیمان کرده است. هر آنکه به خویشتن پروای آلودهشدن به نگریستن و اندیشیدن داده باشد، درهم آنک در گفتوگویی درگیر شده ست و درتلاشی برای پیوستهگی با دیگری، با زبانی در همرسانهگی با دیگری، بهگونهئی پارهئی از او را بهخود میگیرد و این همانند هر گونه گفتوگوی دیگرست که در آن نیروی داستانگویی و هنر افسانهپردازی برای رسانهگری به کاربرده میشود. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">برای او نمونهی رسا و آشکار این اندیشار کار هایدگر است. او در کتاباَش «</span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">هستن و هنگام»</i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> با کمبود ونارسایی زبان نمیتوانست اندیشارِ "اندر-هستیِ" هستی را برساند. و ار اینروی با میانبری از ارستوتلیس بهسوی خردورزان پیشاسوکراتیس توانست راهی برای رسانیدنِ پندارهی هستی بیابد. گادامر مینویسد: "این شیوهیِ زبانشناختی برای اندیشیدن است. زبان برپاسازنده و بنیانگذار نیست، اما راهگشا ست. و چنین ست که هر گویندهئی واژههائی را برمیگزیند؛ زیرا که او با گفتار خویش در جستوجوی پاسخی میباشد. هر چالشی برای اندیشیدنی بخردانه، تلاشی ست برای درگیری در یک گفتوگو.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #3333ff;">زبان گفتوگو و رفتار آئینی</span><span> </span><b> </b><b> </b><span>Sprache – Gespräch und Ritua</span><span>l</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; color: blue; font-family: "tahoma";"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">برای گادامر همهی تلاش برای رسانهگی به برآیندی میانجامد که از «بودنِباهم» و «بودنِبرایهم» برخاسته ست. برای نیچه همهی بودنِ انسان در ریختِ «</span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"><span style="font-size: large;">خواستن نیرومندی» پدیدار میشود، </span></i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">اما برای گادامر هنگامیکه کسی خویشتن را فدای دیگری میکند و یا هنگامیکه مادری ار همهچیز میگذرد تا از فرزندش نگاهداری کند، انگیزهیِ خواستنِ نیرومندی رنگ میبازد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">گادامر حتی در کردارهایِ رفتاریِ جانداران در پذیرشِ یکدگر در گله و یا پرخاش شان باهم در کرداری ستیزهجویانه و یا در جستوجویشان برای جفتگیری و دیگر رفتارها انگیزهی «بودن در جهان» و «بودن با دیگران» را میبیند. جانداران این گونه کردارهای رفتاری را بدون یاریگرفتن از کاربردِ واژه انجام میدهند؛ ولی انسان زبان و سخن را برای اینگونه رفتارها بهکار میگیرد. اگرچه در این کردارهایِ رفتاریِ انسان، شماری از گزینههای هژیرش (اخلاق) و آیینها و پیوندهای دوستی و دشمنی و فرهنگ بر انگیزههای جانورانه افزوده میشود.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">انسان همانند دیگر جانداران در «جهان زیست» به گردهم آمده است. گادامر در این گردهمآیی گونهئی همبستهگی می بیند. همبستهگی در پذیرفتن و دریافتن اینکه همهگان در گیتی به یگانهگی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Mitsamt</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> رسیدهاند. این هستنی است گردهمآمده با همهگان. اما اَسانیک (تفاوت) انسان با دیگرجانداران در این جهانِزیست زیوش </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">آزادانهی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> اوست. و این آزادی در کردارهای رفتاری و رسانهگری انسان در پرخیدهکردن و نامگذاری </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">des Zeigens und Nennens </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">هویدا میشود . این کردارهایِ رفتاری را مادرها، همتودهگی و فرهنگ ریخت میدهند و از اینروست که آیینهای رفتاری در همتودهگیهای گوناگون باهم اَسانیک و ناهمانندی دارند. با این همه فراگیریِ زبانِ دیگری میتواند به دریافتنِ اَسانیکهای "دیگری" یاری دهد. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">برای گادامر این اَسانیکها برآمده از ویژهگیهایی گسیختال (آبستراکت) مانند رفتار روانی یا کیستیئی دیگرگون و یا آوندش (استدلال) و نگرشی ناهمانند و دیگر از این دست جدائیها نیست. هر گونه اسانهگی را به باور او میباید در چارچوبِ "بودنِباهم و برایهمبودن در گیتی"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> das Ineinander von Mitsamt und Miteinander </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">بررسی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">نمود. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">در چنین بررسی است که کردارهای فرهنگی و آئینی و ارزشهای گروهی میانای واژهها را آشکار میکنند. وچنین است که چنین میاناهایی را میباید با آشکار نمودن و ویدایش آن ارزشها و رفتارها روشن نمود .اگر یک انگلیسی زبان میگوید </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Familiarity breeds contempt</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">برگردان واژه به واژه که" آشنا بودن بیزاری را میپروراند" میانای این گفته را نمی رساند. تنها آزمود زندگی در انگلیس است که میانای آن </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">را آشکار مینماید </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">که: "آشنایی نزدیک با کوتاهیها و نارساییها و کمبودها مایهی بیاعتنائی و بیتفاوتی میشود." و یا اگر یک فرانسوی می گوید؛ Passer du coq à l’âne برگردان "بگذریم از خروس به الاغ" هم برای ایرانیها و هم برای انگلیسی ها پوچ و بیمیاناست. و میانای درست آن "موضوع صحبت را عوضکردن" است. و یا اگر یک آلمانی میپرسد ? Warum spielst du die beleidigte Leberwurst میانای آن این نیست که "چرا ادای سوسیس جگری که بهش برخورده را در میآوری؟" کهبل چرا یک موضوع کوچک را بیخودیبزرگ میکنی؟ و البته برای اروپائیها هم دریافتن میانای این که «بازم که دسته گل به آب دادی» ناپیداست.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">پس میانای گفتههای هر زبان را تنها با آزمودن زندگی در کنار یکدگر میتوان دریافت. دانستنِ واژههایِ رسا تنها با شناختنِ کردارهایِ آیینی و فرهنگی پدیدار میشود برای نمون؛ واژههای رسا، در یک سوگواری خاموش ماندن است و یا گفتههایی که همه در یک فرهنگ چشمداشت شنیدن آنها را دارند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به باورِ گادامر، کار بردِ زبان در کردارِ آئینی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> rituals</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> به دریافتِ ما از پدیدهئی نمیافزاید، که بل تنها دریافتمان را استواری میدهد. زیرا که به راستی کردارِآئینی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Ritus</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> درخور ویدایشی به یاری واژه ها نیست و بل تنها در کنش یک رفتار، روی میدهد. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">کردارِ رفتاری، در یک انجمن در یگانگی با دیگر همباشان در آن انجمن سر میزند. اگر شما همباشی در انجمنی کمونیست هستید دیگر همباشان را «رفیق» خطاب میکنید و این تنها از آن روست که کنش رفتاری در آن انجمن چنین را وادار میکند. و به همین سان همباشان در یک خانقاه به جای درود میگویند "یاعلی" و یا هنرمندان نووا ریش میگذارند شالگردن میاندازند و کلاه بِره بر سر مینهند، اگرکه نگارهگرند وشاپوی سیاه، اگر کارگردان فیلماند. اما کاربردِ زبان در دادوستدِ اندیشه با اینگونه اداها ناهمانندی بنیانی دارد. گادامر مینویسد: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> در زندگیِ راستینِ زبان ، بر واژاک با کردارِ رفتاری، «باهم بودن» </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Miteinander</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> بر فرازتر از هر چیز دیگر "ریخت" گفتوگو را به زبان میدهد. این باهم بودن یک سخنرانی یکتنه نیست -- به آن سان که نخست یکی سخن بگوید و سپس دیگری. که بل آن جستوجویی است برای یافتن واژهئی درست تا بتوان به سوی دیگر گفتگو پاسخ گفت. در این باره با هم بودنِ واژه و پاسخ نیز دارای مهینائی است.</span></span></blockquote>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">این باهم بودن و برای هم بودن همانگونه که گفتیم از اندیشارِ «خواستِ نیرومندی» نیچه جداست برای گادامر نماد برای باهم بودن پرومته است که شکنجهی خدایان را به جان میخرد تا آتش را از آنان برباید و به بشر ارمغان کند و این ازخودگذشتهگی پرومته ازبرای «خواستِ نیرومندی» نیست. انسان در زیر بیم و دهشتِ مرگ، خویشتن را به فراز میکشد تا که در اوج باهمبودن به پرومته به پیوندد. به باور گادامر همهی آفرینندهگی و اندیشارهای انسان برای رسیدن و گفتوگو با پرومته است تا بتواند مرگ را سرکوب </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Verdrängung</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> کند.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: #000099;"><span style="color: #3333ff; font-size: large;">گادامر و پراویدائیک بنیانهای دریافتن</span></span></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span style="color: #000099;"><span style="color: #3333ff; font-size: large;"><br /></span></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><span style="color: blue;">ف:</span><b style="color: #000099;"> </b><span style="color: black;">اندیشارهای</span><b style="color: #000099;"> </b></span> گادامر در پیوند با خرد یونان به ویژه با گفتمانهای پلاتون و خردورزی کنشپذیر die praktische Philosophie ارستوتلیس، پراویدائیک نووا را در سدهی بیستم بنیان نهادهاند. اگرچه این پرسشی ماندگارست که تا چه اندازه دشواریهای جهان امروز با دشواریهای جهان دوهزار و پانصدسال پیشِ ارستوتلیس، همسان است؟ </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">پیشرفتهایِ دانش و فناوری و رسانههای رایانهئی که دوریکی میان فرهنگها را به اندکترین نزدیکی رساندهاند؛ فرزانهگیِ کنشپذیر ارستوتلیس را با پیچیدگیها و دشواریهایی روبرو ساختهاند که برای او و دیگر خردورزان یونان باستان در کرانههای انگار نمیآمد. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">حتی چارچوبهای زندگی همتودهئیک و همبستگیهایِ ما در ساختارهای اقتصادی و فناوریئی یکپارچه در جهان امروز چیده میشوند. امروزه درگیریهای آفریننده و برخوردهای ناگهانی در جهان فرهنگ و هنر به کمیابی رخ میدهند و اندیشههای همهگانی اینک در تالارهای در بستهی بنیادهای بازرگانی و سیاسی ساخته شده و ریخت داده میشوند، و با دستگاههای رسانههای همهگانی پخش میشوند. البته چنین روانهئی همیشه به میانایی ناشایست و ستمگرانه و زیانآور نمیباید گرفته شود. اما دربرابرآن سادهدل و سبکسر نیز نمیباید نشست. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">بخشِ بزرگی از ین روندها برآمده از پیچیدگیهای فناوری و ساختارهای فرهنگی در همتودهگیهای مردمسالار ست. یک شرکت معدنی ناچاراست که به سنجش برداشتهایِ مردمی که در پیرامون آن معدن زندگی میکنند بپردازد. و بهرهبرداری از یک معدن اگر با هژیرشی درست انجام گیرد همیشه موجب آلودهگی پیرامون زیست نمیگردد. اما حتی یک شرکت درستمنش نیز میباید نگرشهای همتودهگی را بهسوی سودآوریهای بهرهبرداری از معدن کانونیک نماید . و پژوهشگران دانشگاهی نیز پارهئی از این روانه در سرمایهداری هستند. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">و همانگونه که گادامر میگوید پژوهشگران و دولتمردان و کارگزاران هرکدام در ویژهگی گمارشهایشان کارشناس و خبرهاند و در روندهای دانش و فناوری و بازرگانی به گردش آرام و بدون دستاندازِ سامانهی پیچیدهی همتودهگی چشم دوختهاند و در این میان کنشها </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> praxis</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> به شگردها</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> technique </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">دگرگون گشتهاند. و این همان جهان اندازوا و بی تفاوت به انسان یا جهان فناوریِ</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> Gestell</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> هایدگر شدهست که لادِ از خود بیگانهگی انسان در هستی گشته است. و به پرسشهایی میانجامد که در آنها همهگی هستی تنها به سفرهئی چیدهشده برای اوباریدن ماننده ست. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">خردهگیری گادامر از این جهان به ویژه به سوی بیزمینهگی این جهان گرایش دارد. او این بیزمینهگی را به شیوهدی دانش غرب پیوند میدهد که راستیکها facts را تنها به آوند راستیک به کارمیگیرد و زمینهی راستیکها را، که به راستیکها میانا میدهد، نادیده میانگارد. به باور او دانش نمیتواند از زمینهاش رها و جدا باشد. ما نمیتوانیم بدون یک "هشیاری تاریخی پرهنش" </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">wirkungsgeschictliches Bewusstsein</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> به دریافتن یا دانش فرا رسیم و این روندی ست که در آن، آگاهی از تاریخ هنش میگیرد، و همچنین در برابر هنشهای آن بازگشوده میماند. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">به باورِ گادامر دانش انسانی که به درباشهای تاریخ وابسته نباشد دانشی تهی ست. و اینچنین ست که نهتنها ما همواره در حال دریافتن وپراویدایش از </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-size: large;">ماندگارها و نهادینههای فرهنگیمان هستیم که بل آنها را در سنجش کنشهای کنونی خود به کار میگیریم. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><br /></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">«هستن» در گذارِ کنونی ما نمیتواند از دشواریهای گذشتهمان گسیخته گردد. البته این به میانای درجازدن در ماندهگارهای پیشین نیست، که بل خواستهها و گرایشهای کنونی ما ریشه در آن ماندهگارها دارد که دالانهای پیشروی در اکنون را به ما نشان میدهند. و اندازوایی بخردانه، میانجیئی ست که گذشته و اکنون را در دانشی یگانتایهال (یونیورسال) بههم پیوند میدهند. و در اینجاست که پنداره و نگرشی که گادامر آنرا از گردآوردههای پراویدائیک پرداخته نمایان میشود زیرا در این گردآورده ست که میتوانیم همهی یک پدیده را با بررسی پارههای آن دریابیم و همچنین میتوانیم میانای آن پارهها را با بررسی پدیده در همگیاَش دربییابیم. </span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">پس "دریافتن" کنشی نیست که بتوان با شیوهگرائی در راستائی در «باشیدن» و ناسوگرانه به آن دست یافت که بل آن «رویداد» </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">gebeurtenis</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> یا آزمودی ست که با آزمودن یک کار هنری یا ادبی پدید میآید و یا در پژوهشی دانشورانه در نگرش و بررسی کارهای دیگران یافته میشود و درهر یک ازین بارهها دریافتنی رویمیدهد، که به «خود دریافتی» پایان میگیرد. «دریافتنی» که هرگز به همهگیاش و به آکنده نیست. این همان شیوهی پلاتونی(افلاطونی) گفتوگو با نوشتهها وکارهای دیگرانست. </span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">اگر "راستی" داوش شده در فرهنگ «دیگری» با راستیِ در فرهنگ من همسان نیست میباید که افق دید من بهسوی فرهنگِ "دیگری" گستردهتر و گشودهتر شود تا بتوانم پیشداوریهای خودرا به پرسش بگیرم. و این راهگشایِ گفتوگویی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">op gesprek </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">خواهد گردید که به پرسش و پاسخ خواهد انجامید. به فرجام این گفتمانست که افقها را به هم میرساند و آنها را یکی مینماید. چنین ست که پیشداوری در بستهگی با درباش بودن یا دگرگونی میپذیرد و یا استوارتر برجا میماند.</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: #000099;"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: blue;"><span style="color: #000099;">ف:</span> </span> به باورِ گادامر، فرهنگ غرب به خودفریبی دچار شدهست؛ چرا که میپندارد همهی تنشها، چالشها ودشواریهایِ انسانی را تنها با فناوری و دانش میتواند پاسخ دهد و چاره نماید. همتودهگی انسانی در جهان هنوز دربرگیر هستنهاییِ تاریخی و وابسته به هنگام ست. و از اینروست که پراویدائیک، در برداشت گادامر، جانشین نهادینههای کهن در «خردورزی کنشپذیرای» die praktische Philosophie ارستوتلیس میگردد.</span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div><div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> ارستوتلیس </span>در کتاب ششم هژیرش (اخلاق) نیکوماخوس دو اندیشار سوفیا <span style="text-align: center;">σοφία یا «دانائی» و </span>فرونِسیس φρόνησις یا «خرد کارکردی» رادرمیان نهاده بود. «دانائی» برپایهی دانستن دانشهائی مانند ریاضی و فیزیک و شیمی ست و حال آنکه «خرد کارکردی» داشتن فرزانهگی برای داوری در میان گزینههاست که تنها با آزمودهگی در درازای زندگی بهدست میآید. </span><span style="text-align: center;"><span style="font-size: large;"> ارستوتلیس مینویسد:"اگرچه جوانان در ریاضیات و هندسه کارآمد میشوند ودر این گستره به فرزانهگی میرسندچنین به دید میآید که جوانان دوراندیش پیدا نمیشوند. این از آن روست که دوراندیشی هم به ویژهگیهای یک پیکرهی یگانتایهال میپردازد و هم به همگی اندام آن یگانتایهال ودریافتن ویژهگیها تنها با آزمودهگی به دست میآید و جوان ناآزموده است، چون به دستآوردن آزمودهگی زمان میبرد."</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> چنین مینماید که گادامر در پراویدائیک خود از ارستوتلیس پیرویمیکند. وبراین باورست که پرخاشها و ستیزههای انسانی تنها در برداشتی ناپیوندبه فناوری و برپایهی هژیرمندی(اخلاق) در خور چارهاند. داوریهای اندازوا و چارههای هژیرین با چارههای پیشنهادشده از سوی خردورزی کندوکاششده در شیوهی دانش ناهماننداند و با آنها اَسانی (تفاوت) دارند. زیرا خردکارکردی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> phronesis</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> بر پایهی دریافتن خویشتن در زمینهئی تاریخی و زبانی به اندازوایی رسیده ست. پس چارههای آن برآیندهائی هستند از سرشتی کارکدی و کنشپذیر. و این به میانای پیگیری و درگیری در گفتوگویی ست برای یافتن بهترین پاسخهای دوراندیشانه برای پرسشهایی شدنی در یک فرهنگ نهادینه (سنتی).</span></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">اگرچه چنین چارههایی در نخست بس بیمناک مینمایند، چرا که کرداری کنشپذیر ناهمانندی نگرشها را نمایانتر مینماید، ولی به فرجام اینگونه چارهها که بر پایهی پراویدائیک و نهادینهها هستند چارههایی استوارتر و کارآتر میباشند، زیرا که برداشت و نگرش هر دوسوی گفتوگو در آن ارجمند گرفته شدهاند.</span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="separator" dir="rtl" style="clear: both; text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><b>گ:</b></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"> با سپاس از شما اینجا جای خوبیست برای پایان دادن به این گفتوگو . تا گفتوگویی دیگر در بارهی دریدا!</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-14065883818585067442014-01-12T17:05:00.393-08:002023-01-14T00:13:13.134-08:00گفتگویی دربارهی ژاک دریدا و ازهمپیادهسازی نوشتهها<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOFIjqfrDcnEJfy6r4c-Dzi1RAW8byKjNV4TXheu20kpxdWeXjt9P9sTbdtqWPyQNL0_hAx20cCT2TcZefwcmxvlAlZZ41ceGTE1K0V1cRi0B0tJXLd5Vpz4Gldhu8SsS2r_fj6A_Ca2USRMdO5Ua5K0hrnKTtIVHQCE-hwGrfrqMmbyREPyeXtBdM/s768/download%20(56).jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="768" data-original-width="768" height="519" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOFIjqfrDcnEJfy6r4c-Dzi1RAW8byKjNV4TXheu20kpxdWeXjt9P9sTbdtqWPyQNL0_hAx20cCT2TcZefwcmxvlAlZZ41ceGTE1K0V1cRi0B0tJXLd5Vpz4Gldhu8SsS2r_fj6A_Ca2USRMdO5Ua5K0hrnKTtIVHQCE-hwGrfrqMmbyREPyeXtBdM/w519-h519/download%20(56).jpeg" width="519" /></a></div><br /><div dir="rtl" style="text-align: center;"><br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span>گیتی نوین (گ)</span> </b><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">-</span>چون آماج گفتگوهای ما بررسی و سنجهی اندیشارهای نووایی modernity و مردمسالاری democracy در میان "منورالفکران" غربزدهی ایران با دریافتهای خردورزان و اندیشمندان غرب مانند هایدگر، فوکو، هابرماس، گادامر و دیگرانست جای آن دارد که در این بخش از گفتگو که به خردورزی دریدا ویژه شده است نخست از اندیشارهای او در بارهی نووایی و مردم سالاری آغاز نمائیم.<b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span> </span></b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><b><span><br /></span></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><b><span>فرید نوین (ف)</span></b> -</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> دربارهی دریدا شاید میباید سنجش خود او را از کارهایاَش بپذیریم، چونکه او خود کارهایاَش را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">برداشتهایی درکنارهی خردورزی (فلسفه) خوانده ست . و بنابراین نگرشهای او را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> نمیتوان، و نمیباید، بهراستی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> کارهایی بنیانی و یا اندیشارهایی نابیک در هستهی کانونی خردورزی ارزیابی نمود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">با دردیدداشتن این نگاه، گفتگو در باره اندیشار نووایی دریدا ما را ناگزیر به کاوش برای دریافتن شیوهی "پیادهسازی" deconstruction او مینماید. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span> با این همه، چون پرداختن به پیادهسازی به ویژه با شیوهی پیچیدهی رسانهگری دریدا نیاز به گفتگو در بارهی اندیشارهای گوناگون و دشواری میباشد که هر از گاه میتواند جستجوگر را به سردرگمی بکشاند، پس برای آنکه بدانیم که رسیدنگاهمان به کجاست، شاید بهتر باشد که با این پیشانگاره آغاز کنیم که میدانیم که</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">شیوهی "پیادهسازی" دریدا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> چیست و پس از آنکه تا اندازهیی به اندیشارهای او دربارهی نووایی پرتوی بهاندازه افکندیم به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">شیوهی "پیادهسازی" او</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> بازگردیم و آنرا با روشنی بیشتر بررسی و بازگشائی نمائیم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span>ف</span><span> </span></b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">- </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> چنین می نماید که "نووایی" در اندیشارهای روشنفکران ایران را میتوان به آوند شناسهئی به کارگرفت تا بتوان با بهکارگیری آن در گوالی discourse در بارهی خردورزیهائی که </span><span style="background-color: #fefefd;"> </span><span style="background-color: #fefefd;">پساز</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> انقلاب مشروطه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در بنیان سازماندادهای سیاسی و اجتماعی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در ایران هنایش داشتهاند بهکاوش پرداخت . در درازای دوسده، از هنگام پدیداری نوشتهی کانت در نیمهی دوم سدهی هیجدهم زیر آوند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">روشنوایی چیست؟" ?Was ist Aufklärung تا هنگام نوشتهی فوکو در (۱۹۸۴) در زیر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> همین آوند در نیمهی دوم سدهی بیستم اندیشارهائی مانند "آزادی" و "مردمسالاری" و "ساختار نیرو" در همتودهگیها (جامعه) زیر بررسی اندیشمندان غربجایگرفت، که پژواکهای آن بهگونهی سر و صداهائی پرهمهمه و آشفته به کشور ما رسید. همهمههائی که برآمده از ناآشنائی منورالفکران ما با زیربافتهای دانش و نااگاهی از روندپیشرفت و رسیدهگی این اندیشارها در خردورزی اروپا بود. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در این چرخه از روزگار بود که اندیشار "آزادی" در ریختی "جهانوایانه" secular، آن و نه در ریختی "دینوا" در گوال خردورزان، در درون چارچوب حقوق بینالمللی، در بُعدهای جای و گاه پدیدار شد </span><span style="background-color: #fefefd;">که دیگر بهنگرشهای "فراهستی" (متافیزیک) در پیوند با جهانیدیگر وابسته نبود، اگرچه پایهی ارزشهای منشوریک Ethic این گوال در ارزشهای مسیحیت بود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. در این سپهر برآمده از جای و گاه (زمان و مکان) ، بُعد "گاهانهی" آن به پیشرفت یا پسرَوی چگونگی "آزادزیوی" میپرداخت و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بُعد "کجائی" آن پیوندهای درونی و برونمرزی در میان کشورها را بررسی مینمود. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="text-align: left;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">از همان آغاز که «گاهان روشنوائی» siècle des Lumières اندیشارها و باورهای انسانی را از، خردورزی تا خداشناسی و دینداری، بهبازاندیشی و ارزیابیئی نو کشید، آماج براین بود که این اندیشارها را با چگونگی آزادزیوی انسان در "اکنون" پیوستهگی دهند.</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> به سخنی دیگر؛ "نووایی اروپائی" در سدهی بیستم میکوشید تا به آشکار آماجالهای (ایده آل ها) "در اینک" انسان را از دید "خودبازساختی در رونداری کنشگرانه" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">active </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">process of self-reconstruction بررسی نماید. اما برای دریدا یک ناسازگاری بنیانی aporia میان "گاه" و "شناخت" در «آگاهانهگی» انسان تنش وگیجگشتهگی بهپا میساخت. چراکه شناخت هر پدیده در "اینک" رخ میدهد. و همهی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"اینکهای" گذشته در «اکنون» نابود شدهاند. و هر گونه شناخت از آن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"اینکها"، که به یاری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"زبان" و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"نوشته"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> به ما میرسند، وابسته به کارایی و رسانندگی زبان هستند. اما زبان این کارایی را، همانگونه که در پساتر خواهیم دید، ندارد. شاید برای دریافت بهتر این آوندش argument ناچاریم که یکبار دیگر "دشواری شناخت" را در آوندیدن کانت به یاد بیآوریم. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در خردورزی منشوری (اخلاقی) کانت، اندیشه نمیتواند قانونِ منشِآماجالین ideal </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">moral law را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">شناسایی یا دریافت کند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. اندیشهی انسان تنها میتواند "ناتوانی" از دریافتن «درستی منش» را "دریافت" کند. برای نمون ما نمیدانیم که آیا کمک و یاری به نیازمندان بهراستی منشی نیکوست؟ زیرا که شاید پنداشت آنها که به این باورند که نیازمندان تنآسان هستند و سزاوار کمک نیستند درست باشد، و یا گروهی که برآنند که در توان ما نیست که به همهی نیازمندان یاری دهیم و بنابراین کمک به دوسهتن نیازمند، دشواری بینوائی را چاره نمیکند و یا که باور هندوها این "کارمای" نیازمندان ست که نیازمند باشند و "برهمنان" توانمند درست میگویند، و یا که برخی دیگر که برآنند که یاری به نیازمندان آنها را به بیکاری برمیانگیزاند و بسا باورها و بهانهتراشیهای دیگر. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">و چنین ست که از برای این ناشناختهگیِ "منش درست" است که "پیروی از قانون" خود رفتاری منشور میگردد. چرا که اگر میدانستیم که منش آماجال (اخلاق ایدهال) بهراستی چیست، آنگاه به دریافت "آزادی راستین" دست یافته بودیم و در آن روی، خردمندان میتوانستند منش آماجال و آزادهگی مردمان را با بهرهگیری از شیوهی دانش در گسترهی دانش اندازهگیری و بررسی نمایند. </span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> این ناتوانی از شناخت منشی آماجال (ایدهآل) مرزِ Grenze دریافت انسان را پدیدار مینماید zur Grenze der menschlchen Vernunft و هگل این مرز را به آوند "پایان خردورزی" و "آغاز باورمندی به آیین" میشناسد. برای او همین مرز در آوندش کانت ست که "منشوریک" ethic (یا قانون اخلاق و آزادی ) را به "قانونی ناشناختنی" دگرگون میکند که انسان را از توانائی اندیشیدن و کنش آزادانه باز میدارد. به باور هگل پیآمد شناسایی Erkennen این "مرزبندی" جهان کانت را در چگونگیِ ناخوشِ "اینک" خویش گرفتار نگاه میدارد.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا ازین خردهگیری هگل نیز فراتر میرود و میگوید بهراستی هیچ فراهستیئی (متافیزیکی) درهستی نیست. و چون فراهستیئی نیست، نمیتواند که بنیانی برای برپائی منشوَریک یا اخلاق بشود. تنها "فراهستیئی" که میتوانیم به هستنِ هیچاَش باور کنیم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دیفرانس différance است. او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به ما هشدار میدهد که این نادرست خواهد بود اگر کهانگار کنیم که آنچه که او در بارهی دیفرانس différance میگوید را ما میتوانیم به سان "خداشناسی نایانیک" (منفی) بگیریم. دریدا مینویسد که دیفرانس (که واژهئی ازخود-درآورده است وما آن را اَسانهگی برگردان می کنیم) هیچگونه چیستیئی entity ندارد، هرگز پدیدار نمیشود، پس یک "پدیده" phainomenon نیست) و هیچ "راست" نیست. با این همه نمیتوان اَسانهگی یا دیفرانس را نادیده انگاشت، زیرا که دیفرانس آنچه را که "درباشهست" است "گشتنی" مینماید و با همه اینکه هیچ راست نیست و خویشتن را هیچ پدیدار نمیکند و بهراستی هیچ خودی یا به زبان کانت "خودی در خودی" ندارد) با این همه میتواند به پدیداری "پدیدهها" پدیدی دهد.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><b>اَسانهگی یا دیفرانس در آوندش دریدا</b></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">: ما برای برگردان دیفرانس </span><span style="background-color: #fefefd;">différance واژهی اَسانهگی را پیشنهاد میکنیم که پیش وند "اَ" در زبان ما پیشوندی "نایانکننده" (منفی کننده) ست. پس اَسانهگی به میانای ناهمانندی میتواند گرفته شود. باهوده ست، که همانگون که شما گفتید، بگوئیم که زبان فرانسه واژهی </span><span style="background-color: #fefefd;">différance را ندارد. اگرچه در این زبان </span><span style="text-align: left;"><span> différence</span></span><span style="text-align: left;"><span> به میانای ناهمسانی و ناهمانندی (تفاوت) ست. و از سوئی دیگر واژهی </span></span><span style="text-align: left;"><span>déférence در زبان فرانسه و deference در انگلیسی</span></span><span style="text-align: left;"><span> به میانای "آزرم نهادن"</span></span><span style="background-color: #fefefd;"> ست. و Déférer بازگردان (ارجاع) پروندهئی به یک دادگاه، و یا فرستادن یک متهم به دادگاهاست. و درزبان انگلیسی defer to به میانای پروادادن به کسی و یاخواستن از کسی دیگر برای انجام دادن کاری ست و deferral</span></span><span style="background-color: #fefefd;"> به میانای به واپسافتادگی انجام کاریست وریخت کنشیآن defer به میانای کاری را به واپسانداختن است. برای نمون deferral period که در انگلیسی برای چندگاهی که بازپرداخت وامی به واپس افتاده است در زبان فرانسه </span></span><span style="background-color: white; font-family: Arial; text-align: left; text-decoration-line: underline;">période du différé است.</span><span style="background-color: #fefefd;"> </span><span style="background-color: #fefefd;"> دریدا با دگرگون کردن واژهی </span><span style="text-align: left;">différence به </span><span style="background-color: #fefefd;">différance دگرگونیئی در نوشتن این واژه پدید میآورد که به آن باری آمیخته از همهی این میاناها را میدهد. اما این اَسانهگی تنها در نوشته دیده میشود و نه در شنیدن به گوشِ، زیرا که هردو دیفرانس آوائی یکسان دارند. این همانندی آوائی واژهها، بارفرهنگی آنها، و شیوهی بهکاربرد آنها از توانائی رسانهگی زبان در شنیدن میکاهد. و از اینرو برای دریدا میانا (معنا) همواره وابسته به زیربافت پنهان نوشته یا سخن ست، پس میانا به واپسی انداخته شده که در زیربافت زبان پنهان است.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;">دریدا همواره در چارچوب دوتائیها binaries میاندیشد . دوتائیهائی همانند گزاره و واژگزاره در دیسهی گفتمان هگل Le plan dialectique : Thèse-Antithèse-Synthèse . هرچند برای دریدا این ناسازگاری دوتائیها به میانگزاره (سنتز) و پیشرفت به سوی چگونگیئی بهتر نمیانجامد. که بل برآیند گفتمان گزاره و واژگزاره گونهئی سردرگمی و سرگیجهگی است. به باور او دوتائیهای گفتمان همواره در تراز و برابری نیستند و همیشه یکی از این دوتائیها از دیگری برتر گرفته میشود . برای نمون دلیری برتر از ترسوئی یا راستگوئی برتر از دروغگوئی. دریدا اما این برتری را زیر پرسش میآورد. و از دید او این دوتائیها در چالش و رویاروئی باهم نیستند که بل به هم وابستهاند. چراکه اگر ترسوئی نبود دلیری میانائی نداشت . یکی از این دوتائیها «سخنگوئی - نوشتن» است که خردورزان کهن که به «واژهکانونی» logo-centrism</span><span style="background-color: #fefefd;"> باور داشتند ، همیشه شنیدن سخن را از خواندن نوشته برای دریافت رسانهگی برتر میدانستاند. اما دریدا این را که نوشته توان رسانندهگی را پس از مرگ نویسندههائی مانند </span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;">پلاتون و شکسپیر هنوز دارد گواههئی میبیند برای ارزشمندی بیشتر آن. افزون برآن، به دست کم، نوشته، میانای پنهان در زیربافت زبان را روشنتر مینمایاند. همانگونه که همسانیآوايی دیفرانس به شیوهی نوشتن دریدا با a بهجای e در نوشته ازمیان میرود، پس نوشته این برتری رادارد که نشان میدهد نویسنده درباره کدام میانا مینویسد.</span><span style="background-color: #fefefd;"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"><span> در خردورزی فراهستی کهن (متافیزیک کلاسیک) دریافت چگونگی آنچه که "درباش</span></span><span style="text-align: left;">" ست در آگاهی "بیدرنگ و بیمیانجی" ست . اما در خردورزی دریدا "اَسانهگی" یا دیفرانس «میانجیئی» ست که دریافتن باشیدن و بودن همه چیزها را در آگاهی شدنی مینماید. به سخنی دیگر به باور او ما "باشیدن" چیزها را از "اَسانهگی" یا ناهمانندیشان دریافتمیکنیم. او مینویسد:</span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote style="text-align: left;"><blockquote><span style="text-align: left;"> Ce qui s’écrit différance, ce sera donc le mouvement de jeu qui «produit», par ce qui n’est pas simplement une activité, ces différences, ces effets de différence. Cela ne veut pas dire que la différance qui produit les différences soit avant elles, dans un présent simple et en soi immodifié, in-différent. La différance est l’«origine» non-pleine, non-simple, l’origine structurée et différante des différences.</span></blockquote></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><p><span style="font-size: large;"></span></p><blockquote style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> پس از این روی آنچه که ما اَسانهگی différance میخوانیماش، حرکتی در بازی ست که این ناهمانندیها، این هنایشهای (اثرات) ناهمانندی را "تولید میکند" ( نه این که به سادهگی بتوان گفت که ناهمانندی پیآمد از یک کنش ست.) این بدان میانا نیست که اَسانهگی که ناهمانندیها را تولیدمیکند، در اینکی ساده و در خودی نادگرگونشده، با بیتفاوتی در هنگامی پیشتر از آن ناهمانندیها بودهست. اَسانهگی "خاستگاهی" ناساده و ناسرشار ست، خاستگاهِ ساختاری و اَسانهیِ ناهمانندیها.</span></blockquote><p></p><blockquote><span style="font-size: large;"> </span></blockquote><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd;">دریدا این "اَسانهگی" را </span><span style="text-align: left;"><span> archi-écriture میخواند پیشوند archi از واژهی آرشه </span></span><span style="text-align: left;"><span> ἀρχή یونانی گرفته شدهاست که به میانای "آغاز" ست و در واژهئ آرشهتیپون </span></span><span style="text-align: left;"><span>αρχετυπον به میانای "الگو" و یا "دیس نخستین" در زبانهای اروپائی مانند انگلیسی در ریخت "آرکیتایپ" </span></span><span style="text-align: left;"><span> archetype و درفرانسه "آرشهتیپ" </span></span><span style="text-align: left;"><span> archétype اند</span></span><span style="text-align: left;"><span>رشده است. پس archi-</span></span><span style="text-align: left;">écriture را میتوان "نوشته-الگو" برگردان نمود.</span></span></div><div><span style="font-size: large;"><br /></span></div></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ف</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">: اگرچه این ویدایش یا توصیف دریدا با زبان پیچیدهئی که بهکار میگیرد،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> اَس</span><span style="background-color: #fefefd;">انهگی یا دیفراس را، از دیدمن، به مانند چیزی مانند واژه یا logos درکتاب مقدس نشان میدهد که در نسخهی دستنویس یونانی میگوید:</span></span></div><blockquote><blockquote><span style="background-color: #fefefd;"><span style="font-size: large;"> Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος.</span></span></blockquote></blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span style="background-color: #fefefd;"><span style="font-size: large;"> در آغاز واژه بود و واژه نزد خداوند بود. و واژه خداوند بود!</span></span></blockquote></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; text-align: left;"> دریدا اَسانهگی یا </span>différance<span style="background-color: #fefefd; text-align: left;"> را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به مانند خداوندی نشان میدهد که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در پس پردهی جهانی که آفریدِه ست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پنهان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میباشد. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> با این همه دیفرانس نه خداست و نه خدایی پنهان. که بل به گفتهی دریدا "ناشناختنیترینِ ناشناختهها" ست، که ناشناختن آن بالاترین فرزانگیهاست!<i> </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><i>Docta ignorantia</i>.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> میتوان گفت که این اندیشار دریدا گونهئی بازآفرینی "مرگ خدای" نیچه است . اما اگر آن مرگ به پدیداری "انسان-خدا"ی فوئرباخ فرجام گرفت، یا که گونهئی "خداناگرائی انسانی" را humanistic atheism پدید آورد، پیادهسازی دریدا با از میان بردن انسان-خدا که تنها بازماندهی فراهستی (متافیزیک)است ، "خداناگرائی ناانسانی" non-humanistic atheism را فراهم میآورد. در پایان این خردورزی، این خدا تنها نوشتهئی écriture میشود -- </span><span>différance</span><span>. همانند نشانهئی در دبیرهی هیروگلیف.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> <br /></span>
<span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دیفرانس، یا اَسانهگی،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بیمایهگی و پوچی گوال discourse را پدیدار مینماید و نشان میدهد که گوال هیچ نیست مگر آنچه که "کسی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چیزی میگوید </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">به کسی، در بارهی چیزی،" و این در زبان یونانی هرمنوین ερμηνευειν یا بازگشائی (تفسیر) , و به فرانسه herméneutique خوانده میشود. پس دیفرانس گوال را شلوغ و پرهمهمه میکند و باور ما را به نیروی رسانهگی زبان از میان میبرد. و این باور تنها ماندگار از ارزش و مهینائی زبان بود؛ باور به این که زبان میتواند بیدرنگ و بیمیانجی آنچه که در برابر ما میباشد، درباشهست objet، را به آگاهی ما رسانه کند.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> با ازمیان رفتن توانائی رسانهگی زبان از روشنوائی ونووائی چه برجا میماند؟ آزادی ومردمسالاری اندیشارهائی هستند وابسته و برآمده از فرهنگها و باورها در برداشت از زبان.</span><br /></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><b><span> <br /></span></b></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><b><span>گ</span><span> </span></b><span>- </span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> درست- اما از سویی دیگر برای دریدا بهراستی چیزی بهنام مردمسالاری وجود ندارد، چراکه میان آزادی و برابری ناسازگاری ست، و در تنش میان آنها فزونی گرفتن هر کدام موجب کاستهشدن از آن دیگری میشود . به سخنی دیگر افزایش برابری در میان مردمان بهناچار از آزادیهای گروهی از مردم خواهد کاست. زیرا برپائی آزادی در مردمسالاری بایسته میکند که همه به برابر آزاد باشند. اما این برابری همگانی به ناچار از آزادی خواهد کاست. و با آزادی همگانی برابری دیگر در خور اندازهگیری هم نمیتواند باشد. چرا که اَسانهگی از میان رفتهاست . </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا در نوشتههایاَش مانند "مردمسالاریی که خواهد آمد" la démocratie à venir به ناسازگای درونی در مردمسالاری میپردازد و آنرا به خود-پادمانی (خودمصونی) auto-immunity اندامها در زیستشناسی همانند میکند. هنگامیکه میکربی به درون تن اندرمیشود خود-پادمانی تن به فرآوردن دُژتن (تولید آنتیبادی) میپردازد تا آن میکرب را نابود کند، اما آن دژتن در هماندَم که با میکربها در ستیزهست، برخی از یاختههایسودمند را نیز در پیکر نابود میسازد.</span><br /></span>
<br />
<span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به باور دریدا در تنش میان فرمانروایی نیروی قانونگذار و فرمانروایی نیروی اجرایی مردمسالاری نمیتواند ماندگار بماند. زیرا مردمسالاری از رهبران میخواهد که برای کنشهای خود پاسخگو باشند و "برای اینکه" و "زیرا"هائی برای نشان دادن درستی رویکردهایشان داشته باشند. اما داشتن ویافتن "برایاینکه" و "زیرا"ها کنش رهبران را به کندی میکشاند. و رهبران ناچار به پردهپوشی و پنهانکاری میشوند و شهروندان به گروههای "خودی" و "دیگری" ردهبندی میشوند. و از این ردهبندی ناسازگاری aporia برخاسته میشود. </span><br /></span>
<br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اگر قانون بخواهد قانون باشد، میب</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اید از زور برخوردار باشد. بدون "بزوراندن" قانون، قانون نخواهد بود .</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به باور دریدا تنش میان "بر-خود-فرمانروایی" شهروندان که بهیاری</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> نیروی قانونگذاری نیازمند ست، با نیروی اجرائی که در بزوراندن قانون نیاز بهکاربرد خشونت دارد که میباید تنها در دست نیروی اجرائی باشد مردمسالاری را ناشدنی مینماید. و چنین است که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">فرمانروایی مردمسالاری ریخت ناسازگار aporia خود را در ۱۹۹۲ در الجزایر نشان داد که "برای پاسداری از مردمسالاری" حالت فوقالعاده آگهداد شد و مردمسالاری به کنار نهاده شد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">از اینروست که دریدا با نگرش کانت در نوشتهاش زیر آوند "صلح همیشهگی" هماندیشه است، که پیدایش سامانهی جهانشهریِ cosmopolitan جهانی ناشدنی است. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> زیراکه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">یک جمهوری جهانی از برای</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> ویژگیهای جغرافیایی به ناچار خودکامه و زورگو خواهد گردید. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">هرچند نگرانی دریدا فراتر از این نگرانی کانت است.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> به باور دریدا همینکه نیروی اجرائی بکوشد تا قانون جهانشهری یگانتایهال universal cosmopolitan law را بر پا بدارد، همچون فراوردن دژتن برای خود-پادمانی تن، کوشیدن ساختار رهبری جهانشهری مایهی از میان رفتن یگانتایهالی universality آن قانون خواهد شد. قانون با "خواست" نیرویی قانونگذاری پدیدار میشود و آنگاه قانون نیاز به "بزوراندن قانون" را برپا میدارد. و بزوراندن قانون نیاز به "فرمانروایی نیروی اجرائی" دارد و با پدیداری نیروی اجرائی دشواری "بدبهرهگیری از زور" پدیدار میشود. چنین است که دریدا مینویسد: "فرمانروایی نیروی اجرائی همیشه به مردمسالاری جهان ناوفادار خواهدبود."</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>ف</span><span> </span></b><span>- </span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نگرانی من از اینست که همانگونه که میدانید شیوهی نوشتن دریدا شیوهئی دشوار و پریشان و گاه درهم و ناسازگار ست و از آن زیبایی، رسایی و سادهگی یک گفتمان بخردانه بسیار به دور ست . او با کنایه و دوپهلونویسی و بازی با واژهها و ریشهیابی واژهها در گوالهائی دراز و گاه سردرگم میکوشد که نوشتههای خردورزان پیشین را زیر برداشت یا به گفتگو بگذارد. و از این روی اگر از همان نخست چنین دشواریها را هویدا نسازیم شاید که خوانندگان را در پیچ و خم بیراهههایی که گذار بههیچکجایی ندارند سردرگم سازیم و درین سردرگمی از دست بدهیمشان.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ -</span></b> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span>با آنکه من هم اینرا میپذیرم که شیوهی نوشتن و خردورزی و آوندش </span>reasoning<span> دریدا بسیار دشوار و سردرگم مینماید، این داوری که او به پرت و پلا مینویسد را دشوار مییابم، و آنرا نمیپذیرم . اگرچه خردهگیریهای دریدا از خردورزی غرب بس گسترده ست و همهی شیوهی برداشت غرب </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ز شیوهی منطق و آوندش تا بررسی و بیزش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">و تفسیر و ویدایش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Explanation</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> را دربرمیگیرد و بنابراین اگر او بر همهی این راستاها خرده میگیرد؛</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> میباید این را پذیرفت که خودش دیگر نمیتواند از همان شیوههای نهادینهشده برای بنیاندهی و استوارسازی نگرشهای خود بهره بجوید. و از اینرو ست که شیوهی بررسی و کنکاش او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> پیچیده و سردرگم مینماید و دنبالنمودن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> منطق او برای خواننده بسیار دشوار میشود. به هرروی بهترست که به بارهی این گوالمان برگردیم.</span></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در نخست برای آشنایی با دریدا به کوتاهی باهودهست که بگوئیم که او از یهودیان سفرادیک است که در الجزایر در روزگاری که در زیر فرمان فرانسه بود به دنیا آمده ست. و پس از انجام گمارش سربازی در ارتش فرانسه در بیستودو سالگی به آموختن فلسفه در دانشسرای École normale supérieure پاریس میپردازد. دریدا درسالهای ۵۷-۱۹۵۶ برای دنبالگیری آموختن فلسفه به دانشگاه هاروارد روی میآورد و سپس در سالهای ۶۴ - ۱۹۶۰ در ردای استادیاری دانشگاه سوربن به آموزش فلسفه میپردازد. او بنیانگذار دانشکدهی بینالمللی فلسفه College International de Philosophie در پاریس و همچنین مدیر و رانشگر پژوهش و بررسی در دانشسرایی آموزش عالی دانشهای اجتماعی Directeur d'Etudes à l'Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales در پاریس بود . از ۱۹۷۵ بگونهئی بسامان در دانشگاههای آمریکایی جان هاپکینز، ییل، و دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین به استادی پرداخته ست و اندیشارهای او پایهگذار مکتب ازهمپیادهسازی دانشگاه ییل Yale School of deconstruction بوده ست.نخستین ازهمپیادهسازی یا دیکنستراکشن دریدا با خاستگاه هندسه L'Origine de la géometrie: ۱۹۶۲ هوسرل بود که در آن نشان دادکه داوش هوسرل بیش از آنکه چارهگر باشد دشواری بهبار میآورد. در ۱۹۶۷ دریدا نام خویش را با سه کتاب پر آوازه نمود دربارهی دستور زبانشناسی De la grammatologie ، نوشتن و دگرگونی L'écriture et la différence ، صدا و پدیده La voix et le phénomène و شش سال پس از آن در سه کتاب گفتگو برانگیز دیگر کنارههای فلسفه Marges de la philosophie و تخمافشانهگی La Dissémination و جایگیریها Positions دریدا برداشتهای فلسفهی غرب را به خردهگیری گرفت. او در این آثار داوش براین داشت که فلسفهی غرب حقیقت و راستی را با درباشهستیک objectivité ویژهگیهایی مانند خیما (ذات)، هستن، سرشت و کنشگری یکی میگیرد.</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"></span><br />
</span><div dir="ltr" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: left; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;" trbidi="on">
<div style="text-align: center;">
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
</div>
</div>
</div>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><div dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-width: 0px; font-family: Tinos; font-style: normal; font-variant-caps: normal; font-variant-ligatures: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: right; text-decoration-color: initial; text-decoration-style: initial; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px;">
<div style="margin: 0px;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b style="text-align: right;">شیوه ی « ازهمپیاده سازی» یا «دکنستراکسیون» déconstruction</b></span></div><div style="margin: 0px;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b style="text-align: right;"><br /></b></span></div><div style="margin: 0px;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b style="text-align: right;"><br /></b></span></div></div>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ف -</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> شاید در اینجا باهوده باشد که در بارهی برگردان « پیادهسازی» به جای «دکنستراکسیون» déconstruction ویدایشی کوتاه داشته باشیم . زیرا که در زبان فارسی دکنستراکسیون را به «ساختار شکنی» برگردان کردهاند که برای رساندن اندیشار دریدا واژهئ</span><span style="background-color: #fefefd;">ی</span><span style="background-color: #fefefd;"> نادرست و نارسا ست. زیرا شکستن در واژهی آمیختهئیک «ساختار-شکنی» از نابودی و براندازی آگهی میدهد ولی هنگامیکه از «پیادهسازی» یک موتور یا هر دستگاه دیگر سخن میگوئیم در آن اندیشار بازسازی و بهبودی بخشیدن را نیز رساندهایم. ما یک موتور را ازهم پیاده میکنیم تا نقص آن را ازمیانبرده و سپس آنرا دوباره به هم سوار کنیم و چنین اندیشار به پندارهی دکنستراکسیون که دریدا در کارهایاَش میپروراند نزدیکترست. بهگمان من چون این نگرش مهمترین کار دریدا در فلسفهی سدهی بیستم است بهتر آنست که پیش از پرداختن به فلسفهی او و پیش از پرداختن به هر پیشدرآمدی دیگر به آشنایی با «ازهمپیادهسازی» بپردازیم تا شاید که راه را برای دریافتن بهتراندیشارهای دریدا هموار کرده باشیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b style="background-color: transparent;"><br /></b></span></span>
<span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b style="background-color: transparent;"> </b></span></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif; text-align: justify;"><span>گ</span> </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="text-align: justify;"><span>-</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="text-align: justify;"><span>- </span></span><span><span>میتوانیم با این نکته گوال را آغاز کنیم که خردورزی دریدا بیشتر دربارهی چگونه خواندن زیربافت نوشتههای دیگرانست. واژهی نوشته در زبانهای لاتین</span> <span style="text-align: left;">textus ،</span><span> انگلیسی</span> text <span> و فرانسه</span> <span style="text-align: left;">texte</span> <span> به میانای بافته است. در انگلیسی و فرانسه این واژهها با واژههای </span>textile <span> به میانای پارچه و </span> texture <span> به میانای نودش بافت (مانند نرمی و زبری) پیوند دارد و البته این واژه در ریشهی هند و اروپایی </span><span style="text-align: left;">PIE</span><span> از واژه </span><span style="text-align: left;">-</span><span style="text-align: left;">tek*</span><span style="text-align: left;"> </span><span>به میانای </span><span style="text-align: left;"> </span><span>بافتن است . در سانسکریت </span>तक्षति<span> تاکساتی به میانای بریدن و آفرینش و برش برای الگو و ریخت و در پهلوی تاشا به میانای تبر و در پارسی کهن تَخش به میانای کنشگری وتیشه در فارسی امروز از خویشاوندان این واژهاند. یک نوشته بهراستی واژهها را به هم میبافد یا مانند تیشه به آنها ریخت میدهد تا نگرش یا آگهدادی را فراهم کند. در زبان فارسی ما آمیزهی دروغبافی را داریم که گویی با این پرسش دریدایی پیوند دارد که " آیا هنگامیکه 'راستی' در بافت یک نوشته جامیگیرد گم و ناپیدا نمیشود؟". و اگر که چنینست و همانگونه که گفتیم خردورزی دریدا در بارهی نوشتههاست و اینکه چگونه باید یک نوشته را خواند ، پس این پرسش به میان میآید که چگونه میتوان نوشتههای دریدا را خواند؟ چون اندیشارهای اورا میباید در نوشتههای او بخوانیم، پس میباید پیش از خواندن هر نوشتهی او شیوهی یافتن راستی را در بافت نوشتهی او بیابیم و این به یک چرخهی بیپایان میماند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif; text-align: justify;"><span>ف</span> </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="text-align: justify;"><span>- </span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> درست میگویید: از دیدی دریدایی اگر شما کار او را هم به شیوهی درست نخوانید پیام رسانهگی او را درنمییابید ولی برای خواندن به شیوهی درست باید نوشتهئی در بارهی چگونگی درست خواندن نوشتهها را خواند. این شیوه</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ی درست شاید روش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">" ازهمپیادهسازی" باشد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. البته دریدا هرگونه کوشش برای شناساندن از " ازهمپیادهسازی" را نادرست میداند. و بهگفتهی او هرگونه شناساندن که داوش a که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">«ازهمپیادهسازی» به میانای "X" است میانای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"ازهمپیادهسازی"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> را درنیافته ست. با این همه پیادهسازی شیوهئیست که در نوشتههای دریدا و پال دُمن Paul de Man نویسندهی بلژیکی و شماری دیگر از نویسندگان پسانووایی یا پست مدرنیزم به چشم میخورد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">«ازهمپیادهسازی» بر پایهی دنبالهئی از پیشانگاره</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ها و پیشنهادها و گاه داوشهائی در خردورزی در بارهی زبان و میانا (معنا) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> گسترده شده ست و اینک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بسیار در پسند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> گروهی چند از خردورزان آمده ست. و این مایه آن شده ست که شماری از دانشوران دانشهای آزمودنی، که به دانش همچون یک دین باورمند هستند، بسیار هراسان بشوند و به واکنشهائی گاه کودکانه دست یازند. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">واژهی دیکنستراکت یا ازهمپیادهسازی امروزه در زبان انگلیسی به میانای خردهگیری و انتقاد از گونهئی جاگیری فلسفی سست و نااستوار دریافت میشود. این پیادهسازی نخست در دانشکدههای خردهگیری ادبیات درآمریکا که در جستجوی شیوههائی بنیانی برای آشکاردهی و ویدایش(تفسیر) نوشتارها بودند پدیدارشد. و در پیآمد آن گهگاه به نادرست با اندیشارهای دیگری مانند "<i>نگرش پاسخ خواننده" </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">reader response theory</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آمیخته شده ست . "</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>نگرش پاسخ خواننده" بر این داوش ست که </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میانای یک نوشته را تنها در روندار رویارویی آن با خواننده می</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">توان دریافت نمود. از سوئی دیگر، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در اروپا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پیادهسازی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به آوند پاسخی گرفته شده بود به ساختارگرایی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">structuralism</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و از اینروی گهگاه ازآن به آوند برداشت پساساختار گرایی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"poststructuralist" approach نیز</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">یاد می</span><span style="background-color: #fefefd;">شود .</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ساختارگرایان بر این باورند که اندیشهها بر پایههای ساختارهای زبان ریخت میگیرند. و بر این بنیان، آنها نقش آزادانهی خواننده را، به آوند کنشگر subject در جستجو برای یافتن میانای نوشته، نمیپذیرند. و میتوان گفت که برای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ساختارگرایان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نیروی یک فرهنگ در رویارویی با نقش ناچیز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">یک کنشگرِ خواننده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بسیار سترگتر و نیرومندتر ست . پیادهسازیگری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> انگارهی ساختارگرایان را به خرده میگیرد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">که میانای ساختارها را نادگرگون و مانا و یگانتایهال (یونیورسال) و بیتاریخ میانگارند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. اگرچه پیادهسازی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> این انگارهی ساختارگرایان را میپذیرد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که "این ساختار فرهنگ ست که میانا رابرای کنشگران می</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آفریند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span>" . بینش ساختارگران برپایهی این اندیشار زبانشناس سویسی فردیناند دو ساسور </span>Ferdinand de Saussure<span> برپا شده بود که همهی زبانها </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بر بنیان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ساختاری جداگانه و استوار بنیان شدهاند. همچنین مردمشناسان ساختارگرا براین باور بودند که ساختارهایی جدا ازهم پایههای افسانهها و فرهنگ و دهنادهای تباری را ریخت دادهاند. و پژوهشگران این بینش را برای پژوهش ساختارانهی نوشتههایی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Structural analysis</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">of</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">texts</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> مانند رویکردهای سیاسی ، ورزشهای باستانی و دهنادهای دینی مانند دستههای سوگواری بهکار میگرفتند. دراینگونه جستارها بررسی میانای بخشهای جداگانهی یک زیرساخت مهینائی چندانی ندارد و آنچه که ژرفتر است بررسی چگونگی پیوند آن بخش</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ها با هم ست . برای نمون در بررسی ساختاری بازی شطرنج آنچه که بنیانین ست پیوند مهرههای بازی در جاگیریهای گوناگون باهم برروی گسترهست و نه آنکه ریخت هر مهره چیست. و هنگامیکه مهرههای یکسو میتواند خانهی شاه سوی دیگر را به به چنگ آوردبازی بهپایان میرسد. هر مهرهئ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ی با هر ریختی میتوان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> شاه خواند. تنها بروند بازی این ست که بازیگر در هر سوی بازی میبایدتنها یک مهره را به آوند شاه داشته باشد و آن مهره تنها می تواند به یک خانه در پیرامون خود به پس یا پیش و یا اریب برود. ساختارگرایی برآن بود که به خردهگیری ادبی جامهئ</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ی از دانش بپوشاند . زیرا برآن بودند که با شیوههای دانش آرانهگرا positivism میتوانند رفتارهای گوناگون را در چارچوب پیوندهای ریاضی بررسی وپیشبینی نمایند. پساساختارگرایی جنبشی بود به واکنش که در فرانسه با کارهای اندیشمندانی مانند ژاک دریدا ، رلاند بارثز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Reland Barthes</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ، ژیل دلوز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Gilles Deleuze</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ، میشل فوکو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> Michel </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Foucault</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و فلیکس گواتاری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Felix Guattari</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آغاز شد؛ که همهی دانشهای انسانی همچون مردم شناسی و تاریخ و ادبیات و روانشناسی و غیره را به «بافتارانه» Textual میگرفتند. و این بدان میانا بود که دانش تنها آمیزهئی از اندیشارها نیست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بل همچنین بافتهئی از "واژه" ها ست واژههایی مانند شیر و بادیه که میاناهایی گوناگون دارند گاه به میانای جانوری درنده و بیابان هستند و گاه به میانای نوشیدنیئی از پستان گاو و کاسه هستند . و این که پیامرسان کدام میانا را میخواسته برساند در بافت نوشته جای دارد.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">" پیادهسازی" شیوهئی</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> از خواندن یک نوشتارست که میکوشد که آنچه که در "کانون" یک نوشته ست را نادیده بیانگارد و به "کنارههای" </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نوشته بپردازد. در این شیوه خواندن خواننده میکوشد که پرده از روی "کانونی" که نویسنده به او نشان میدهد برکشد و پوچی آنرا آشکار سازد. باید بِهُش بود که نگرش پیادهسازگری با نگرش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span>"دْشانسانگرایی"</span> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">antihumanist اَسانهگی (<span>تفاوت) دارد . نگرشهای دُشانسانگرایی</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نگرشهائی "همتودهگیانه" (اجتماعی) هستند که میکوشند کنشها را به ساختارهائی فرهنگی کاهش دهند. و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این هشدار ازاینروست که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در آمریکا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به نادرستی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نگرش</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> "ازهمپیادهسازی" در دیدی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"دشانسانگرا" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به "کنشگرندهگی بهگزاف" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Extreme Subjectivity</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> گرفته میشود که بر پایهی آن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">همهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میانای نوشته </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">تنها همانست که "خواننده" یا کنشگر از نوشته میگیرد. این سردرگمی در نوشتههای بسیاری از پیادهسازگرایان، که هشدار و پافشاری دریدا را به نادرستی آن نادیده میگیرند، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نمایانست زیرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که پیادهسازی خودِ شیوهی خواندن نیست که بل از کنشِ "چگونگیٍ" خواندن یک نوشته پدیدار میشود. بهنوشتهی دریدا همهی اندیشارهای غرب بر پایهی یک اندیشهی کانونی ، یک هسته ، یک حقیقت، یک ریخت فرازمند ، یک نکتهی استوار ونادگرگون ، یک جنبش دهندهی بیجنبش، یک نهاد ، یک خدا یا یک "درباشهست" ساخته شدهاند که در بیشتر زبانهای لاتین با حرف نخست بزرگ capital letter نوشته میشوند مانند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">God, Essence , Truth</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و به خواننده پیمان میدهند که همهی میانای آن کانون را در خود نهفته دارند. برای دریدا دشواری داشتن این کانونها در آنست که آنها همهی برداشتها و پنداشتهای دیگر را به کنار میزنند وآنها را نادیده میگیرند و از نوشتار بهدور میاندازند. آنگاه همهی این پنداشتها <b>"دیگری"</b> میشوند . در همتودهگیهای مردسالار "مرد" در کانون ست و "زن" دیگریئی ست بهکنارافتاده ، نادیدهگرفتهشده و سرکوبشده است، والبته این بیش از هرچیز به برداشتهای فرهنگهای مردسالارانه پیوند دارد که زن در جهان مسیحی، یهودی، مسلمان و بودائیبه کنار گذارده شده است. وخندهآور سازمانها و نهادهائی هستند که داوش به برابری زن و مرد دارند و با این همه در نردبام سازمانیشان نردههای بالا وبرفراز ویژهگیدادهشده به مردان ست!</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b><span>گ</span> </b><span><span>- </span></span></span> باهوده ست که بگوئیم که اگرچه واژهی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> "ساختار"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> در زبان فارسی واژهی نوئی است ولی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> واژهی </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">“structure”</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> <span>بس</span><span> کهنسال است که ریشهی آنرا در زبان سانسکریت به</span></span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"><span>ریخت "استرنوتی" </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"><span>स्तृणोति به میانای پخششدن، برپا و پهنشدن، و پوشاندن ودر زبان پهلوی "اِستَر" به همان میانای پخششدن و در پارسی امروز "گستر" و "بستر" از آن شاخه زدهاند. و در زبان دیسهی هندواروپایی </span></span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;">PIE </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;">به گونهی</span><span style="text-align: left;"> </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">"</span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; font-style: italic; text-align: left;">stere</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">" به میانای گسترده شدن و پخش شدن و در لاتین به گونهی </span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; font-style: italic; text-align: left;">sterne</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> به میانای گسترش ودر آلمانی بالای کهن به گونهی </span><span class="dbox-italic" face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box; display: inline; font-style: italic; text-align: left;"><span style="box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link" style="box-sizing: border-box;">strouwen</span></span></span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box; text-align: left;">, </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">ودر انگلیسی کهن به گونه</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">ی </span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; font-style: italic; text-align: left;">streon</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> به میانهی افشاندن بوده است که در این زبانها در درازای زمان به </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">structure <span>دگرگون شده و شاید بتوانیم انگار کنیم که در روند زبان فارسی هم میتوانست به ریخت استراخت (بر وزن پرداخت) درآید. از این نگاه استراخت یا ساختار به راستی کانونی ندارد. و کانون میتواند در هرنقطهئی از گستره جابگیرد وهمه نقطههای گستره دیگر کناره خواهند بود. اما هنگامی که به مردان جایگاه کانونی داده میشود همهی گسترش به آنان پیوند میشود و از آنان برخاسته گرفته میشود.</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"><span><br /></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"><span>ساختارگرایان این نگرش پلاتون (افلاطون) را نمیپذیرند که میانا (معنی) در زبان از پیش بودهاست و سخن یا لوگوس تنها به یادآوری آن میاناست . آنها بر این باورند که این «زبان» است که میانا را میسازد. اگرچه برای پلاتون زبان تنها یک مانندسازی μίμησις به انگلیسی mimesis است. مانندسازیئی از یادآوریهای زندگی پیشین، و ازاین رو آنچه به زبان میآید خود «راستی» نیست، چون زبان به «دستور زبان» یا گراماتیکا γραμματική نیاز دارد که در بیرون از راستی لوگوس است</span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"><b><span><br /></span></b></span>
<span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"><b><span>ف -</span></b> اگر بخواهیم خردهگیری دریدا را از خردورزی غرب به کوتاهی آشکاری دهیم، شاید بتوانیم از کوتاهههایی که برندان سوئیتمن </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">Brendan Sweetman</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> در نوشتهاش زیر آوند <i> "پیاده سازی</i> فراهستی غرب: روایت دریدا و ماریتین از کیستی" </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> The Deconstruction of Western</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">Metaphysics: Derrida and Maritain on Identity </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> بهره بگیریم. هر چند این کوتاههها تنها برداشتی شتابزده از پیادهسازی دریدا خواهند بود ولی با این همه میتوانند مانند یک نقشهی راه تا اندازهئی برای یافتن گذاری بهسوی رسیدنگاه با هوده باشند: پس میتوانیم بگوئیم که دریدا میگوید همهی اندیشارها، چه درباشیدنها، وچه در آشکاریدادنها و مانند آنها به هستنی در برون از خودشان وابستهاند. هستنی که در اینک "نمی باشد" و از خود راستین آن اندیشارها دگرگون</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">ست. به سخنی دیگر همه ی اندیشارها دربرگیر پیوندها و دگرگونیهایی هستند که در برون از آن اندیشارها هستند و اگرچه با آن اندیشارها پیوند دارند اما همیشه در باش نمیباشند. از دیدگاه او گشتهشدها (واقعیتها) بازیهای دلبخواهانه اَسانهگیها </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">differance</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> هستند (همان گونه که در پیشتر گفتیم این واژه شناسهی تازهئی ست که دریدا برای دگرگونهگی difference ساخته.) هیچ اندیشاری براستی هستن ندارد و تنها واژهبافتهائی در پنِ پندار هستند. در بافت یک نوشته هیچ میانای پابرجائی نیست و هر میانائی وابسته به نشانهئی در برون از خود راستین خویش است، واژه سیب در پن پندار هیچ پیوندی با خود سیب ندارد. و سیب نشان</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tinos;">شدهئی که در اینک در باش ست نمیباشد. پس میانای یک نوشتبافت به پیاپی در دگرگونیست چه در پیوند با خواننده که به آوند کنشگر با آن بافت</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tinos;"> کار میکند و چه در پیوند با همتودهئی که آن نوشتهبافت در آن گسترده گشته است.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: tinos; font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span><b>گ- </b></span><span> </span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">در "کانون" نوشته</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">های دریدا اندیشار </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">جهشی فراجستنی</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">" </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">transcendental </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">leap</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"> به مانند</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> کرکهگارد و یاسپر را میتوان دید. به اینسان که از همان دم افتادن در این جهان خردورزان را این شور در سر بوده است که آن دم آغاز پیش از افتادن را بازسازی کنند. این اندیشار در ریخت نمادین دینی آن داستان به بیرون انداختن آدم از بهشت و افتادنش بر زمین است. که در ریخت راستین دانش، نمادی برای این پرسش است که چگونه آگاهیجهان در پِن (ذهن) آدمی پدیدار میشود. این آگاهی همیشه در "دَم-باشیدن- در-اکنون" یا اینک رخ میدهد. همهی آزمودههای ما و هستن ما از این دم است ولی این دم در ریخت آماجال (ایدآل) خود بیش از یک دَم است.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;"><span><span style="font-family: "tinos";">نخست در این دَم، "دَم-باشیدن- در-اکنون" است که نقطه</span><span style="font-family: "tinos";">ی سرآغاز هر آزمودن است. دمی که در برابر دیده </span><span style="font-family: "tinos";">می</span><span>آ</span></span><span style="font-family: "tinos";">ید</span><span style="font-family: "tinos";">. و راستی بهگونهیی نابیک pure پدیدار میشود.</span> </span></li></ul></blockquote></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";"> دوم در این دَم، دَم "نباشیدن" است. دمی که در آن دنیایی که "درباش" بوده در پس پردهی زبان و یادآوریها پنهان میشود. یادآوریها در اینجا مَهینند، زیرا هرگز نمیتوان "نباشیدن" را بدون یادآوری از بودن "درباش" انگارکرد. نباشیدن چیزی که هرگز نبوده است ممکن نیست. این "نباشیدنی" که هرگز نبوده، "اَهَستنی" ست که هرگز آزمودهنشده تا از آن یادآوریی باشد. </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";"> </span> </span></li>
</ul>
</blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq">
<ul style="text-align: right;">
<li><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "tinos";">چنین است که دم دوم که "نباشیدنِ بودنی در باش" است به </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";">"یاد" اندر میشود. پس </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> </span><span style="font-family: "tinos";">" یاد" پیش از دم نخست است که در اینک بود. و همیشه مارا به دم دوم که</span><span style="font-family: "tinos";"> "نباشیدن" در باش است باز میگرداند.</span></span></li>
</ul>
</blockquote>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<blockquote class="tr_bq">
</blockquote>
</blockquote>
<span style="font-size: large;"><div style="text-align: right;"><span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b><span>ف</span> </b><span><span>-</span><span> </span></span></span>این بخشبندی یادآور بخش "نگاه" Le regard درکتاب سارتر "هستن و هیچی" L’Etre et le Néant ست. درپیش درآمد این کتاب سارتر به ما میگوید که چرا اندیشار بخش پنهان چیزها (باطن) را، که کانت آنرا نامنهاد Noumenon میخواند که "خودیدرخودچیز"Dinge an sich ست و در توان دریافت انسان نیستند، نمیپذیرد. بهباور سارتر پدیداری یک پدیده نابیک و آکنده </span></span></span></span>pure et absolue<span style="background-color: white;"> است. این نیست که "نامنهاد" دریافتناپذیرست، که بل بهباورسارتر راستی اینست که نامنهاد "نیست" است و هستنی ندارد. این «پدیده» است که راست ست و هست.</span></div><div style="text-align: right;"><span style="background-color: white;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="background-color: white;">پس ازاین پیشدرآمد سارتر میگوید جهان دنبالهئی بیپایان از پدیدههائی پایاندار میباشد. وبدینسان اواین اندیشار دوتائی درخردورزی کهن را که پدیدهها دربرگیر دوتائی آشکار/ نهان (ظاهر /باطن) هستند را به کنار مینهد. آنچه که به جهان پروای هستن میدهد "آگاهی"ست. بدون آگاهی هستنی نمیبود. سارترساختار هگلی بودنشناختی ontology را دردوگونه هستن ویدایش میدهد؛ "هستنناآگاه (درخود)" </span>l'être inconscient (en-soi) <span style="background-color: white;">که هستن همهی چیزهای ناآگاه مانند سنگ و درخت وپرنده است و"هستنآگاه (برای خود)" </span>l’être conscient (pour-soi)<span style="background-color: white;"> .</span></div><div style="text-align: right;"><span style="background-color: white;"><br /></span></div><div style="text-align: right;"><span style="background-color: white;">برای سارتر هستن ناآگاهِ «درخود» آکنده (کامل) و بهفرجام رسیده است و هیچ توانائی بهتر شدن ودگرگونی راندارد. اما هستن آگاه «برایخود» هنوز ناآکنده incomplet و بهانجام نرسیده است. واین ناآکندهگی وبه پایان خود نرسیدهگی</span><span style="background-color: white;"> ویژهگی انسان است. یک اسب سرشار plein از اسببودن است وتوانائی دگرگونهگی و آفرینش خود را ندارد. اما یک انسان هنوز انسان نیست ولی توانائی دگرگونی بهسوی آکندهگی و انسان شدن را دارد. از اینروست که او مینویسد:</span></div><blockquote><div dir="ltr" style="text-align: left;">l’homme est ce qu’il n’est pas et n’est pas ce qu’il est.</div></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><blockquote><span>انسان کسیست که نیست و کسی نیست که هست.</span></blockquote><p> انسانِ "برای خود" بهآوند یک کنشگر sujet خواستار آنست که انسانِ "درخود" آکنده باشد. اما خودِ انسانیِ او هنوز نیست و میباید که آفریدهشود وبرای این آفرینش او نیاز به «دیگری» دارد. هنگامی که او درنخست «دیگری» را میبیند، دربرابر«نگاه» او «شرمزده» l’expérience de la honte میشود زیرا درمییابد که در برابر نگاه «دیگری» او دیگر کنشگر نیست. و دیگری به او به مانند یک «درباشهست» objet، همچون یک درخت، نگاه میکند و نه به آوندیک کنشگر sujet. «دیگری» میانجیئی میان او و خود او میشود تا بتواند خودش رابشناسد. "من همان هستم که «دیگری» در من میبیند." او به من آشکار میکند که خیم و گوهر من در بیرون از من است. «دیگری» پیش از من بوده است. من اورا نساختهام. و نمیتوانم او را به آوند "درباش هستی ناب" pur objet بگیرم، زیرا این اوست که مرا به «درباش هست» گرفته است. او مینویسد:</p><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;">La nature de mon corps me renvoie à l'existence d'autrui et à mon être-pour-autrui. Je découvre avec lui, un autre mode d'existence aussi fondamental que l'être-pour-soi et que je nommerai être-pour-autrui. (L'Etre et le Néant)</p></blockquote><blockquote><p> گیتهی تن من (طبیعت بدن من) مرا به پیبردن به بودن دیگران و به «هستن من برای دیگران» میبرد. من نمایان دیگری را مییابم که بههمان اندازهی «هستن برایخود» بنیانی است و من آنرا «هستن برای دیگران» میخوانم.</p></blockquote><blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;">Ma chute originelle, c'est l'existence d'autry</p></blockquote><blockquote><p style="text-align: right;"> اُفتش آغازین من از بودن دیگران برخاستهست</p></blockquote><p> پس تنها واکنش من این است که او را "در باشهستی" objet برای خود بکنم. و چنین است که « هستن برای خود» به «هستن برای دیگران» Pour-Autrui دگرگون میشود.</p></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><span> به هر روی، این که دریدا میگوید "در بیرون از نوشته هیچ چیز نیست!" مانند همین <span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> "نباشیدن" سارتر است</span> </span></span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">که هرگز</span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white;"> درهستن نبوده است. و «دیگران» به آن هستن میدهند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"><span><b><br /></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"><span><b>گ-</b> </span> دریدا میگوید از برای این "</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نباشیدن" در هستن است که ما از </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشانه" بهره میگیریم . اما میانای نشانه همیشه میانای نخستین نیست. میانا یا معنای نخستین </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشانه" در بارهی خود نشانه است</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> . </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشانه"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> پیش از </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشان شده" میآ</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">ید. پس</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> میانای نخست </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشانه" اینست که : </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">"</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> این </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">نشانه است!" و نشانه همان است که «دیگران» پابرجا کردهاند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"><b><span><br /></span></b></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"><b><span>ف-</span></b> برای دریافت این اندیشارها شاید بهتر باشد بخشهایی از نوشتهی دریدا را زیر آوند"</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"><i>ساختار، نشانه و بازی در گوالهای دانشهای انسانی" (۱۹۶۷) </i></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos"; text-align: left;"><i>La structure, le signe et le jeu dans le discours des sciences humaines</i></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos"; text-align: left;"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> برگردان نمائیم. در این نوشته دریدا اندیشار کلود-لِوی اشتراوس را که یکی از ساختارگرایان پرهنایش است به "پیاده سازی" میگیرد. اشتراوس در کتابش "پندارِ انسان وحشی" </span><span class="f" face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;"> </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;">La pensée sauvage</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";"> نوشته بود: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
La science tout entière s'est construite sur la distinction du contingent et du nécessaire, qui est aussi celle de l'événement et de la structure.</span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">دانش در همگی خود بر پایهی نشانیابی میان بروَندایی و ناگزیری است و این همچنین نشانیابی میان رویداد و ساختارست!</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">اما برای دریدا </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">”</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">ساختارگرایی</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">“</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> خود رویدادی در تاریخ بوده است و این رویداد گونهئی </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>”بر</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">یدگی وجدایی</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>“ </span>rupture</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> میان نگرش کهن دانشهای انسانی و ساختارگرایی است. اگرچه اندیشار </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>”ساختار</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>“</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> خود بخشی از آن اندیشار کهن بوده ست. به سخن دیگر بدون آن اندیشار کهن نمیتوان در بارهی ساختارگرایی اندیشید. افزوده برآن اینکه؛ ساختار اینگونه شناسائی داده شده که :</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>”</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">آنچه است که هر رویداد را آشکار وشدنی مینماید! </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"><span>“</span></span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> بنابراین میبینیم </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"> ساختار از همان نخست </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">اندیشارهای </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">” رویداد</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">“</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> و </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">”ساختار</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">“ </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"> را شناسائی میدهد در حالیکه تازه</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">”</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";">ساختارگرایی</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;">“</span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos";"> میخواست به پژوهش و شناسایی این اندیشارها </span><span style="background-color: #fefefd; color: black; font-family: "tinos"; text-align: left;"> بپردازد.</span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white;"> دریدا مینویسد: </span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos";">Néanmoins, jusqu’à l’événement que je voudrais repérer, la structure, ou plutôt la structuralité de la structure, bien qu’elle ait toujours été à l’oeuvre, c’est toujours trouvée neutralisée, réduite: par un geste qui consistait à lui donner un centre, à la rapporter à un point de présence, à un origine fixe.</span></span></span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><span style="font-size: large;">تا دم آغاز رویداد که من خواستار آنم که نشان و شناساییاَش دهم ساختار، یا بهتر بگوئیم، ساختاریِ ساختار اگرچه همیشه گشوده بوده است اما همیشه هم کاهشیافته و بیویژهگی شده است. و چنین بیویژهگی با </span></span></span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">روندِ</span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; box-sizing: border-box;"><span class="oneClick-link oneClick-available" style="box-sizing: border-box;"><span style="font-size: large;"> دادن یک </span></span></span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> کانون (مرکز) به آن، و یا رهنمونی آن به یک نقطهی باشیدن، در سرآغازی پابرجا، بهدست آمده ست.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به سخنی سادهتر دریدا میگوید یک "رویداد" با دانستن از "ساختارش" شناسایی میشود برای نمون هنگامیکه رویداد</span></span><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> یک انقلاب را بررسی میکنیم به ساختار توزیع درآمد و نابرابریهای اجتماعی نگاه میکنیم و خود ساختار انقلاب را به میانجی این "کانون" آن ساختار میشناسیم. شاید در کانون نابرابری ساختار انقلاب، مردمان بیخانمان میشوند و بسیاری از آنها شبها در پیادهروها میخوابند، اما روشن است که این کانون بسیاری دیگر از خاستگاههای انقلاب مانند رویکردهای بیگانگان استعمارگر را در پدیداری فساد و خریداری دولتمردان و رسانهها و به پوسیدهگیک</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">شاندن فرهنگ را به"کنار" رانده ست. دریدا این کاستهشدن ساختار به کانون را به چالش میگیرد. او مینویسد:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span>Ce centre avait pour fonction non seulement d’orienter et d’équilibrer, d’organiser la structure – on ne peut en effet penser une structure inorganisée – mais de faire surtout que le principe d’organisation de la structure limite ce que nous pourrions appeler le jeu de la structure.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">کارکرد این کانون نه تنها دادن سوی سوگیری؛ ترازمندی و سازماندهی به ساختار بود - که به راستیک نمیتوان ساختاری ناسازمانیافته را انگارنمود- که بل بالاتر از هرچیز باید سرآسودگی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> میداد که بنیان سازماندهی ساختار، ما را از بهکاربرد بیبندوبار ساختار باز میدارد.</span></span></blockquote><span style="font-size: large;"><span> <span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به سخن دیگر یک ساختار به بخشهای خودش پروا میدهد که هرگونه که میخواهند آزادانه نقش بازی کنند. (در این برگردان من </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">le jeu <span>را کاربرد بیبندوبار برگردان کردهام چون در اندیشار دریدا عناصر این بازی باید بتوانند به هر ریختی که شدنیست در آیند). </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> اما همینکه یک ساختار را با دادن یک کانون سازمان دادیم دیگر به بخشهای آن پروای بازی دلبخواهانه در گسترهئی بیمرز و نابسته را</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> ندادهایم و اندازهی بررسی ما به اندازهی پیرامون ساختاری که به آن کانون دادهایم کاهش مییابد. به نوشتهی دریدا: </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">Sans doute le centre d’une structure, en orientant et en organisant la cohérence du système permet-il le jeu des éléments à l’intérieur de la forme totale. Et aujourd’hui encore une structure privée de tout centre représente l’impensable lui-même. Pourtant le centre ferme aussi le jeu qu’il ouvre et rend possible. </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">بیگمان با سویدهی و سازماندهی به همسازگاری ساختوست، کانون یک ساختار به بخشهای اندامی خود در ریخت همهگیرش پروای بازیئی بیبندوبار را میدهد. و حتی امروزه نیز این اندیشار که یک ساختار بیکانون باشد را نمیتوان در اندیشه گنجانید. با این همه کانون همچنین در را بر بازی دلبخواه که خود آن را گشوده و به آن شدایی داده بود میبندد.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; line-height: 21.6px; text-align: justify;"><b><span>گ</span> </b><span><span>-</span></span></span><span face=""verdana" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white;"> </span><span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">شاید در اینجا باهوده باشد که ببینیم کانون چه معنا یا میانایی دارد. در فارسی کانون به میانای مرکز ست که ازآمیختن "کان" به میانای معدن و خاستگاه نخستین هرچیز، با پسوند "اون" که جارا میرساند مانند؛ درون و برون و وارون درست شده و به میانای جای کان است که با واژه کنتن در پهلوی به میانای کندن چاه و کن در اوستا و پار سی کهن که با واژههای سانسکریت कण्टिन् کانتین به میانای خار و کن खनि به میانای کندن خویشاوندی دارد. در زبان یونانی کنترون </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; text-align: left;">Κέντρο</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span> به میانای سوزن که از واژهی نیشزدن κεντεῖν کنتئین گرفته شده از همین ریشه ست و در لاتین centrum شده است. که در زبان فرانسه centre و در انگلیسی center از آن شاخه زدهاند. در زبانهای عربی و سریانی آنرا به میانای آتشدان گرفتهاند و شاید از اینروی بوده که آتشدان کانونی برای گردهمآیی مهرآئینان و پس از آنها ذرتشتیان بوده ست. دریدا مینویسد</span>:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span>En tant que centre, il est le point où la subsistution des contenus, des éléments, des termes, n’est plus possible. Au centre, la permutation ou la transformation des éléments (qui peuvent d’ailleurs être des structures comprises dans une structure) est interdite. Du moins est-elle toujours restée interdite (et j’utilise ce mot à dessein). On a donc toujours pensé que le centre, qui par définition est unique, constituait, dans une structure, cela même qui commendant la structure, échappe à la structuratlité. C’est pourquoi, pour une pensée classique de la structure, le centre peut être dit, paradoxalement, dans la structure et hors de la structure. Il est au centre de la totalité et pourtant, puisque le centre ne lui appartient pas, la totalité a son centre ailleurs. Le centre n’est pas le centre.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">به آوند کانون، این نقطهئی ست که جایگزین نمودن دربرگرفتهها، شاخههای یک پیکره و یا شناختواژهها دیگر شدنی نیست. در کانون، به ردهگذاری یا دگرریختیدادن به بخشهای یک پیکره ( که البته خود میتوانند ساختارهایی بستهبندیشده درون یک ساختار باشند) غدغن است . به کمترین اندازه، این به ردهکردن همیشه نبایسته است (</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">Interdite<span> در زبان فرانسه به میانای ممنوع، ناسازگار، گیج شده و زبانبندست و دریدا مینویسد که او این شناختواژه را از سر آگاهی به میانای آن بهکار برده ست</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">) . بنابراین همیشه چنین پنداشت شده است که کانون، که در شناسه (تعریف) خود تکتا و یگانه ست، و دربرگیر همان چیزی در درون یک ساختارست که بر آن ساختار فرمانرواست، و خود در همان دم از ساختارهگی میگریزد. از اینروست که خرد کهن در بارهی ساختار میتوانست به ناسازگاری بگوید که کانون در درون و در برون ساختارست. کانون در کانون "همگی" ست و با این همه از آنجا که کانون از آنِ "همهگی" نیست، "همهگی" کانوناَش در جایی دیگرست. پس کانون کانون نیست. </span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> در راستی، <span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">دریدا میگوید همینکه کانون یک ساختار برگزیده شد دیگر نمیتوان بخشهای آن ساختار را جابهجا کرد. کانون نماینده</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">ی آن </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">ساختار میشود و از اینرو اینک هم در درون و هم در بیرون از آن ساختارست. او سپس دردنباله مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span>Le concept de structure centrée – bien qu’il représente la cohérence elle même, la condition de l’epistémè comme philosophie ou comme science - est contradictoirement cohérant. Et comme toujours, la cohérence dans la contradiction exprime la force d’un désir. Le concept de structure centrée est en effet le concept d’un jeu fondé, consistué depuis une immobilité fondatrice et une certitude rassurante, elle-même soustraite au jeu. Depuis cette certitude l’angoisse peut être maîtrisée, qui naît toujours d’une certaine manière d’être impliqué dans le jeu, d’être pris au jeu, d’être comme être d’entrée de jeu dans le jeu.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">ساختار کانونیک (دارای کانون)- اگرچه خود نمایندهی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">همسازگاری ست ، در بروندشناخت </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">epistémé<span> </span><span> به آوند دانش یا خرد، همسازگاریی ناسازگار ست. و، مانند همیشه، همسازگاری در ناسازگاری نیروی یک خواسته (تمایل) را آشکار میکند. اندیشار ساختارِ کانونیک، به راستی، اندیشار بازیئی بنیانی است، بازیئی آزادانه که ازهنگام یک استواری بنیانی بیجنبش و باوری که سرآسودهگیزا ست برپاشده ست. اندیشار بازیئی که خود در ورای دستاورد بازی ست. با چنین سرآسودگی میتوان بر سرآسیمگی چیره شد. زیرا سرآسیمگی همواره برآیندی از نشانهی آشکار</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> درگیرشدنی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> در بازیست، </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">گرفتارشدن</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> در بازی، به اندرشدن دربازی</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; text-align: left;">ئی در درون بازی.</span></span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">چنین مینماید که دریدا با این زبانبازی میخواهد بگوید که این ناسازگاریها که کانون هم در بیرون ساختارست و هم در درون ساختار و یا اینکه کانون کانون نیست، مایهی بر انگیختن دلشوره یا سرآسیمهگی میشود. و حال آنکه همهی رویکرد برسر این بوده است که با یافتن کانون یک ساختار بهگونهئی استواری و آرامش وسرآسودهگی رسید.</span><br />
<b style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"><span><br /></span></b>
<b style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"><span>ف-</span></b><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> با این همه او تاریخ را برآیندی از این تناقضها وناسازگاری</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma; font-size: large;">ها میبیند، آنجا که مینویسد:</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;"><span style="color: black;"> A partir de ce que nous appelons donc le centre et qui, à pouvoir être aussi bien dehors que dedans, reçoit indifféremment les noms d’origine ou de fin, d’archè ou de telos, les répétitions, les substitutions, les transformations, les permutations sont toujours prises dans une histoire du sens – c’est à dire histoire tout court – dont on peut toujours réveiller l’origine ou anticiper la fin dans la forme de la présence.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">بنابراین از پایگاهی که ما آنرا کانون میخوانیم، و چون توانائی آنرادارد که هم در درون باشد و هم در برون،و میتواند هم ویژگیهای سرآغاز را بگیرد و هم ویژگیهای سرانجام را، و به آوند هم الگو </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">arché باشد</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> وهم </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;"> آماج </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; text-align: left;">telos ، بازپدیداری</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">ها، جاگزینیها، دگرریختیها و ردهبندیها همیشه از تاریخهگی میانا برآمدهاند ، و این به کوتاهی یعنی تاریخ ــ که در ریخت باشیدن آن در اینک، همیشه سرآغاز آن میتواند آشکار باشد و یا سرانجام آن میتواند پیشبینی بشود</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">.</span></span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">اما به گمان او این تاریخ یا باستانشناسی یا فرجامشناسی خود از ساختارهگی ساختار میکاهد. زیرا تاریخ همیشه به بررسی کانون یک ساختار پرداخته است. او مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">C’est pourqoi on pourrait peut-être dire que le mouvement de toute archéologie, comme celui de toute eschatologie, est complice de cette réduction de la structuralité de la structure et tente toujours de penser cette dernière depuis une présence pleine et hors jeu.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">از اینروست که شاید بتوان گفت که جنبش هر باستانشناختی، مانند هر سرانجامشناختی، در این کاستن از ساختارهگی ساختار همدست بوده است. چنانکه همیشه کوشیده ست که ساختاری را از دید باشیدنی سرشار ، که در بیرون از بازیست، بیاندیشد.</span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> </span></p>
<div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span><b>گ-</b></span><span> با این همه دشواری شناخت و دانش چاره نشده است. چون همهی تاریخ در باره کانونهاست. و این کانونها میتوانند به گونهی "نماد اینهمانی" باشند؛ مانند هنگامیکه کشوری را روباه نیرنگباز یا زالویخونآشام میخوانیم؛ و یا میتوانند </span></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">"نماد همنامی" باشند مانند اینکه بهجای اینکه بگوئیم رئیس جمهور ایران با پادشاه عربستان گفتگو نمود بگوئیم تهران با ریاض گفتگو نمود. او مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma"; font-size: large;">S’il en est bien ainsi, toute l’histoire du concept de structure, avant la rupture dont nous parlons, doit être pensée comme une série de subsistutions de centre à centre, un enchaînement de déterminations du centre.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">اگر که چنین باشد، همهی تاریخ اندیشار ساختار ، پیش از جدائیئی که دربارهاَش گفتیم، باید به آوند دنبالهئی از جایگزینی کانون به کانون اندیشیده شود، به گونهی زنجیره به هم پیوستهئی از مرزبندی</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">های کانون.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">Le centre reçoit successivement et de manière reglée, des formes ou des noms différents. L’histoire de la métaphysique, comme l’histoire de l’Occident, serait l’histoire de ses métaphores et de ses métonymies.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">یک کانون نامها و ریختهای دگرگونی را </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos";">یکی پس از دیگری، و بهگونهئی سامانیافته دریافت می کند. تاریخ فراهستی مانند تاریخ غرب، تاریخ این نماد اینهمانیها و نماد همنامیها ست. </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tinos"; text-align: left;"> </span></span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>ف -</span></b><span> باید به یاد داشت که دریدا خردورزی یهودی بود که در الجزایر زیر چیرهگی فرانسویها زاده شده بود. او کسی بود که به کنار رانده شده بود، به ناسزا و کتک گرفته شده بود، و به او پروا نمی<span>دادند</span> که به پیشهئی در بنیادهای آموزشی و یا دادگستری درآید. شاید ازاین روست که بسیاری از گوالهای پیادهسازی او بر پایهی تنش و رویارویی پندارههای ناسازگار و واژگر ساخته شدهاند؛ که همواره یکی از آن ناسازگارها در کانون ست و آن دیگری در کناره، و افزون بر آن اینکه کانون همیشه میخواهد این پیوند برتری را پاس بدارد و همیشهگی نماید. برای نمون در واژگاری و ناسازگاری که دریدا در بارهی سخنوری و نوشتن یافته است؛ شیوههایی را </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بررسی مینماید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که به انگارهی سخنوری در رویارویی با انگارهی نوشتن برتری میدهد. دیگر نمونههای این تنشها (روان / تن) ، (گیته / فرهنگ) ، (سپید / سیاه) ، (مسیحی/ یهودی) ، (اروپایی/ آفریقایی) و دیگرها ست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به باور دریدا همهی فرهنگ غرب از این دوتاییهای ناسازگار پدیدار آمده ست که همواره به یکسوی این دوتایی برتریئی ویژه میدهد و سوی دیگر را به کنار میاندازد و این پیوند را همچنان یخزده نگاه میدارد. این برتر شمردن نهانی یک انگاره یا از پیشینه</span></span><span style="background-color: #fefefd;">گرایی برمیخیزد و یا از رفتارهایی همتودهگرانهگی سرمیزند. برای نمون شاید یک انگاره میتواند فرازمندتر گرفتهشود اگر که نمادینتر مینماید و یا که در کانون یک پدیده نشسته ست و برواژ انگارهی دیگر کم نما تر و کنارهئیتر و یا برآیندشده از انگارهئی دیگرست و یا که پدیدهئی ویژه میباشد.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><br /></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b>گ-</b><span> میتوانیم بگوئیم که همهی سخن دریدا اینست که در تاریخ، این کانون یک ساختار ست که به آوند شناساییدهندهی آن شده و جاگزین راستی آن شده است. برای نمون بوفکور صادق هدایت کانون داستاننویسی نووای ایران شدهاست. وکمتر پژوهشگریست که به این راستی بپردازد که هدایت نویسندهیی بود که داستانهای خود را از داستانهای اروپائی میربود (اگرچه خودش این ربودنها را transpose مینامید!) بوفکور کلاژی است ناشیانه از اورلیای Aurélia ژرار دونروال و کابوسها و هذیانهای لو هورلای Le Horla گی دو موپاسان و گربهی سیاه The Black Cat ادگارآلنپو و یادنوشتهای مالته بریگه Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge نوشتهی رینه ماریا رایلک و برداشتهائی از فیلمهائی مانند نوسفراتو وگولام ودراکولا. و افزون برآن این کانونین شدن مایهی آن شده که از همهی نادرستیها ونارسائیهای نوشتههای او چشمپوشی میشود. اما هدایت به آوند کانون در بیرون ازساختار نویسندگی ایران ست. دریدا مینویسد:</span></span></span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span> Dès lors a dû être pensée la loi qui commandait en quelque sorte le désir du centre dans la constitution de la structure, et le procès de la signification ordonnant ses désplacements et ses subsistutions à cette loi de la présence centrale; mais d’une présence centrale qui n’a jamais été elle-même, qui a toujours déjà été déportée hors de soi dans son substitut.</span></span></span></span></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><br /></span></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><blockquote><span> از آن پس، اندیشیدن به قانونی که فرامانروا ست، بدانسان که فرمانروابود، به ناگزیر میشود. این قانونِ خوشآیند همان برپاسازی "کانون" برای ساختار است و روندی ست برای شناساندنی </span><span>به ساماندهی "بیجاشدهگیها" و جایگزینیهای آنها، در این "قانون باشیدنی کانونین"- اگرچه باشیدن کانونینیئی ست که هرگز خودش نبودهست- که همیشه در هم اینکِ جانشینهایاَش اورا از خود بیرون راندهبودند .</span></blockquote></span></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;"><span style="font-size: large;"> دریدا میگوید این کانون جانشینشده برای ساختار، جانشین سزاوار و راستین آن ساختار نیست. پس میتوان انگار کرد که از پیش هم کانونی نبوده و در اکنون نیز نیست. پس ناکجایی است که در آن هرگونه نشانهئی میتواند باشد. او مینویسد:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><span style="font-size: large;"><span style="color: black; font-family: "tinos";">Le subsistut ne se substitue à rien qui lui est en quelque sorte pré-existé. Dès lors on a dû sans doute commencer à penser qu’il n’y avait pas de centre, que le centre ne pouvait être pensé dans la forme d’un étant-présent, que le centre n’avait pas de lieu naturel, qu’il n’était pas un lieu fixe mais une fonction, une sorte de non-lieu dans lequel se jouait à l’infini des subsistutions de signes.</span></span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><span style="font-size: large;">"بهجا نشسته" خودش را جانشینِ هیچچیزی که از پیش بهگونهئی بوده نمیکند. </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">شاید ناگزیریم که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> از آنپس، با این اندیشه بیآغازیم که کانونی نبوده ست، که کانون در ریخت "بودنی- اینک درباش" به اندیشه نیاید، که کانون هیچ جایگاه گیتهئیک (طبیعی) ندارد، که یک جایگاه استوار (ثابت) ندارد که بل یک کاربرد است، گونهئی ناکجا که در آن جانشینهای بیشماری برای نشانهگری به بازی میآیند.</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><span>ف-</span></b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> با همهی گسستهئیکی ( انتزاعی بودن) این اندیشار امروزه شیوههای پیادهسازی در دادوری و دادخواهی در دادگستریهای برخی ازکشورها مانند آمریکا و کانادا به کاربرد گرفته میشود . یک پیادهساز میاناهای گوناگون یک واژهی کلیدیِ را در یک نوشته بررسی مینماید تا نشان دهد که چگونه آن نوشته به چندپهلو سخن میگوید و حتی پیوند و بستگی میان واژهها را بازگشایی مینماید تا نشاندهد که میتوان ازیک نوشته برآیندهایی کاملا وارون دریافت نمود.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و دراینجا شاید پر بیجا نباشد که بگوئیم که مولانا هم از پیادهسازی ونیاز به آن سخن گفته ست؛ واین درآنجاست که میگوید: آن یکی شیرست اندر بادیه/ وین یکی شیرست اندر بادیه / آن یکی شیرست کهآدم میخورد/ و ین یکی شیرست کهآدم میخورد. یک کنشگر تنها با خواندن شیر اندر بادیه نمیتواند به میانای آن گفته دست یابد . حتی در این سرودهی مولانا نمیتوان دریافت که آن شیر و بادیهی نخست کدامین شیر و بادیه هستند و مولانا با زیرکی نشان میدهد که حتی روشن</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گرایی در بند دوم سروده هم نمیتواند خواننده را به میانای واژهها نزدیکتر بنماید.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><br /></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><b>فراهستی </b></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><b>بودن -در- </b></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><b>اکنون</b></span></span></span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><br /></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b> <span>گ </span></b><span><span>- </span></span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا در گفتگویی در بارهی کتاباَش زیر آوند <b>در بارهی دستور زبانشناختی</b> Of Grammatology میگوید پس از نوشتن آن کتاب شوری غریب در خود یافته بود . البته او تاکید میکند که آن شور به هیچروی نودشی مذهبی و یا شوقی عارفانه نبوده ست. اما شاید بتوان آنرا دلخوشی از آفریدن اثری ارجمند خواند. نودشی که دریدا میگوید در هیچ یک از کتابهای دیگرش آزمود نکرده بود. در این کتابست که او میگوید جایگاه سخنوری در اندیشار غرب، از نوشتههای پلاتون (افلاطون) تا فلسفهی دلوائی و رمانتیک ژان ژاک روسو و حتی در بینش زبانشناختی مانند فردیناند ساوسور و یا مردمشناسی مانند کلود لوی اشتراوس، همیشه در کانون گذارده شده ست و نوشتن همیشه بهکناره رها شده است. دریدا این سوگیری را واژه-کانونی Logocentrism میخواند. البته در زبان یونانی لوگوس هم میانای واژه را میدهد و هم میانای راستی و خرد را و هم قانون را. به باور یونانیان باستان، لوگوس قانون کیهانیئی بود که در ژرفای روان انسان و در درون گیتهئیک گیتی (طبع طبیعت) نهفته بود. لوگوس راستی هستنهارا دربر داشت.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">کتاب دریدا بنام تخمافشانهگی Dissemination این بازی واژههارا برای فرآوردن میانا نشان میدهد. نخست باید بگوئیم که در آوای این واژه دو زیرواژهی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">sem</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">e</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به میانای دانش و Semen به میانای مایهی آبستنکننده و باروری </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پنهاناَند و، همانگونه که خواهیم دید، گویی بازی این واژهها دانههای دانش را برای دریافت میانا میافشانند. ریخت این کتاب که سه نوشتهی دریدا را در بردارد بسیار غریب ست. نخست اینکه، پیشدرآمد کتاب هیچ به پیشدرآمد نمیماند و سپس اینکه، هر نوشتهی کتاب به دو پارهی ناسازگار (متناقض) بخش شده است که برای نمون، در بخش نخست در دوتایی 'دارو/ زهر' جایگاه کانونی به دارو داده شده ست و زهر جائی کنارهئی دارد. اما در بخش دوم این ردهبندی به وارون شده ست. از این روی برخی از اندیشوران به این باورند که این کتاب را میباید همچون دیدن نمایشنامهئی یا برنامهئی از رقص و آواز و شعبده برداشت نمود. که در آن هر پدیدهی کتاب از افسانه و سروده و نقش و نگار و خطاطی در یک بافته text در کارند تا میانائی را بهپرورند. اگرچه این بافتهگی Textuality تنها نشان میدهد که چگونه میانا رویانده میشود و نه آنکه میانا چیست.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>ف </span></b><span><span>- </span></span><span> همانگونه که در پیشتر گفتیم؛</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در یکی از انجیلها به روایت یوحنا میخوانیم که "در آغاز واژه بود . و واژه نزد خدای بود و واژه خدا بود." چنین بود که در خردورزی غرب مسیحی همه چیز در گیتی فراجسته از ین انگیز، انگیخته میآمد. دریدا این اندیشار را <i>فراجستهگی نشانشده</i> signifié transcendantal یا به انگلیسی Transcendental signified میخواند. این به باور من همانست که کانت آنرا "خودی در خود یک چیز " (das Ding an sich) میخواند. همانند اندیشهی یگانتایهال </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">سیب (یونیورسال سیب به آوند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>nooúmenon</i> )</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که در پِن هشیار ماست و پس از دیدن سیبهای بسیار و شنیدن در باره ی چگونگی سیب انگارهئی از آنرا در پنداشت خود پروردهایم که به ما توانائی آنرا میدهد که هرگاه در جایی سیبی را دیدیم "بدانیم" که آن یک سیب ست. این اندیشه فراجسته ست زیرا در ماورای آنچه می باشد که در هستی هست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این یگانتایهالها همان لوگوس یا "واژه-خدای" مسیحیت است که آزادی بیمرز گیتی را در گسترهئی مرزبندیشده میبندد و بر آن قانون مینهد. "واژه-خدا"ست که در خردورزی غرب به آشفتهگی گیتی سامان میدهد و نمیگذارد که یک درخت سیب میوهئی مانند گلابی بدهد. "واژه-خدا"ست که در فراجستهگی خود از این جهان نکویی و نکوهیدگی را آشکاری میدهد.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span><span> پس میتوان گفت که؛</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به باور دریدا در خردورزی غرب این "واژه- کانونی" logocentric ست که همهی میانای هستی را دربر دارد و از فراهستی "بودن- </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در - اکنون" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> Metaphysics of presence آگاهی میدهد. ارستوتالیس(ارسطو) میگوید: "واژههای گفتهشده نمادهای اندیشیدن هستند اما واژههای نوشتهشده نمادهای سخنان گفتهشدهاند." و این برتری </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">سخن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در تراز با </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نوشتن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ست، که از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">فراهستی "بودن- در- اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> سرچشمه میگیرد که بر پایهی آن گشتهگیها و راستیها همیشهگی و جاودانه میشوند . اما در زندگی کوتاه آدمی این نوشتهها جاودانهگی خود را در</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بودن- در -اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آشکار میسازد. در خردورزی غرب هر راستیجاودانه میباید خود را در به اینک آشکار نماید. یک اندیشار راست در هشیاری ما تنها با اندیشیدن به آن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در -هم -اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> پدیدار میشود. راستی واژهئی جاودانه ست و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">سخن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نمایاندهندهی آنست . هنگامیکه واژه به پن میآید، پندار میشود و بیدرنگ گفته میشود. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گفتن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> با </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بودن-در -اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> پیوستگی دارد. واز این رو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گفتن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نابیکترین la plus pure نمایانی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">راستی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ست. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اما پدیداری نوشتن </span></span><span style="background-color: #fefefd;">l'écriture</span><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> درپیِ گفتن </span></span><span style="background-color: #fefefd;">la parole</span><span style="background-color: #fefefd;"> </span><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">انگار </span></span><span style="background-color: #fefefd;"> شده ست. پس</span><span style="background-color: #fefefd;"> </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;">بودن "راستین" آن در گذشته ست در زمانی که واژه به پن درآمده بود و پندارشده بود. دریدا میکوشد که دربیابد کهچرا چنین برتری در فرهنگ غرب به "گفتن" داده شده ست.به برداشت او کودکان پیشتر از آنکه نوشتن را یاد بگیرند سخن گفتن را میآموزند. در تاریخِ زبانها، نوشتن پس از سخنوری پدید آمده ست. گفتن از درون تن آغاز میشود، اما نوشتن در برون از تن و به یاری ابزار نویسندگی پدیدمیآید. گفتن در برابر شنونده روی میدهد، اما نوشتن در نباشیدن خواننده رخ داده ست.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دریدا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> از اندیشار هایدگر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> برای پیادهسازی این </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">فراهستی بودن -در- اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بهره میگیرد . بهگفتهی هایدگر "بودن" انسان هستنی همیشهگی نیست. که بل تنها، بودنی در "هنگام" ست. هنگامی که جاودانه و بیکرانه نیست و کرانههای آن در گذشته و آینده بسته شدهاند. این کرانهها بر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بودن- در- اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> هنایش مینهند. اندیشهها نیز جاودانی نیستند. آنها نیز از هنگامی در گذشته هنایش گرفتهاند و در اکنون بهبار میآیند وسپس </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در آینده </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به زادن اندیشههایی دیگر میپردازند. آنها نیز مانند زندگی انسان از خود ردپایی از گذشته به آینده برجا میگذارند.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>ف </span></b><span><span>- </span></span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بهراستی، از روزگار پلاتون و ارستوتالیس (افلاتون وارسطو) "بودن" به میانای "بودن در هنگامی ویژه" بوده ست. حتی "ریخت" و "خدا" در خردورزی پلاتون در یک "هنگام" همیشهگی هستند، هنگامیکه دربرگیر همهی هنگامهای گیتی ست. هر از گاهی، "هستن" بهراستی، دیگر "راستین" گرفته نمیشود مگر آنکه در </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">هنگامیِ" هستن باشد. این به این میانا ست که هستن میباید در یک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اکنون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">" در زمان،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> باشیدن داشته باشد. آنچه که در جایی گفته شده "هست " ، تنها هنگامی راستی دارد که در یک زمانی "بوده" ست. و یا در زمانی پدیدار خواهد شد. هایدگر میگوید هنگامیکه از هستن سخن میگوئیم چه آن را دریک هنگام به پندار آوریم و چه در گاههئی که میتواند کوتاه باشد، بیگاه باشد و یا گاهیبیکرانه باشد. همیشه از آن گاهه به گونهی چیزی در "فراهستی" سخن میگوئیم؛ که گویی زمان مانند چیز دیگریست که هست: مانند سبوئی که همهی "هستی" در آن ریخته شدهباشد. به انگار هایدگر در خردورزی غرب "بودن" به آوند باشیدن یا "حضور داشتن" ست. اینگونه اندیشیدن در بارهی هستن و بودن تنها شیوهئی برای شناختن هستن ست که در خردورزی غرب پذیرفته شده ست. اما شیوههای دیگری را نیز برای شناختن "هستن" میتوان انگار نمود. اما در خردورزی غرب این شیوهی نگرش برای شناخت هستی آنچنانچیره </span></span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">است که دشواری به کارگرفت هر شیوهی دیگر را چارهناپذیر مینمایاند. میشل فوکو در کتاباَش "<i>چیزها و واژهه</i>ا" Les mots et les choses به نیشخند از پهرستی در داستانی از نویسندهی انگارپرداز آمریکای لاتین خورخه لوئی بورخس Jorge Luis Borges، که در آن بورخس </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ردهبندی جانداران را در</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> یک دانشنامهی چینی بهنام "<i>امپراتوری کیهانی دانش نیکخواهانه" آورده ست،</i> گزارش میکندکه آن ردهبندی بهگونهی زیر است :</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">الف.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که از آن امپراتورند.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ب.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که خشک شدهاند.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ج.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که آموزش دیدهاند.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">د.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> خوکچههای شیرخوار. </span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ه. </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پریهایدریائی. </span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">و.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> شگفتانگیزها.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ز.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> سگهای ولگرد.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ح.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که در این پهرست آورده شدهاند. </span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ت.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که هنگامیکه خشمگین میشوند لرزشان میگیرد.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ی.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که بیشمارند. </span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ک.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که با قلمموی بسیار نازکی ازموی شتر کشیده شدهاند.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ل</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. دیگرها.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">م.</b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که بهتازگی گلدانی را شکستهاند.</span></span> </blockquote><blockquote class="tr_bq"><span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ن. </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنها که از دور همانند مگس به چشم میآیند.</span></span></blockquote>
<div style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"></span></div>
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میشل فوکو ازاین "زیبایی نادر یک سامانه اندیشهی" دگرگون سخن میگوید که "بستهبندی سامانهی اندیشار ما دریافتن آن را برایمان ناممکن میکند.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">با همهی پوچی و پرت و پلائی این بافتواژهها چه در داستان بورخس و چه در خود پهرست میانایی ویژه را پدیدار آوردهاند. اگر برای چند آن به کتاب <b>تخمافشانهگی</b> دریدا بازگردیم شاید بتوانیم با پیادهسازی برای شناخت بافت اینگونه نوشتهها راهی را پیدا نمائیم. در نخستین نوشتهی این کتاب که "<b>داروخانهی پلاتون</b> (افلاطون)" La pharmacie de Platon یا به انگلیسی Plato's Pharmacy نام دارد. دریدا با پیوند میان واژههای یونانی فارماکوس φαρμακός</span></span><span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به میانای بزقربانی و فارماکون φάρμακον به میانای زهر و همچنین دارو بازی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">مینماید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> تا "بافتی" برای میانا در نگرش خود پیدا نماید. این "بافتهگی" Textuality از پیوند میان داستانها و نوشتهها و نقش ونگارهای درپیوند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به این واژهها پدید میآید. نخست باید بگوئیم که پلاتون در کتاب فادروس Φαῖδρος خود در دوتایی میان <b>گفتگو و نوشتن</b> جایگاه کانونی را به گفتن داده و نوشتن را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Pharmakon</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> خوانده ست که هم میانای زهر میدهد و هم میانای دارو . و به باور دریدا میانای نوشتن را نمیتوان دریکی از این دو شناسه بستهبند</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">ی نمود . نوشتن میتواند هم دارو باشد و هم زهر و میتواند نه دارو باشد و نه زهر. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پلاتو در فادروس گفتگویی میان سوکراتیس و فادروس را گزارش میکند. این دو دوست برآنند تا از گرمای شهر به هوای خنک روستا بگریزند و در آنجا در بارهی سخنرانی نوشته شدهئی از لیسیاس که یک سوفی ست به گوال بپردازند. در این گوال ست که برتری <b>گفتن بر نوشتن</b> و برتری دانش و خرد Logos بر افسانه بارهی گفتگوی آنها ست. برای دریدا از آغاز این گوال دو نکته سزاوار برجستهگی ست. نخست آنکه همینکه سوکراتیس و فادروس به کنارهی رود ایلیسوس میرسند، فادروس از سوکراتیس در بارهی افسانهیی میپرسد که بر پایهی آن بوریس Βορέας که از ایزدان باد یونان بود اوریثیای Ὠρείθυια </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دوشیزه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> را از کنارهی این رودخانه با خود ربوده بود. و البته شگفتآور نیست که سوکراتیس بیدرنگ برداشت نادرست او را در اینجا درستساخت میکند و داستان را بر پایه</span></span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ی دانش بخردانه Logos و به دور از افسانهسازی بازگو مینماید. بهگفتهی او دوشیزهی دیگری بنام فارماکیا Φαρμάκεια اوریثیا را فریب داد و به کنار این رودخانه آورد و آنگاه بود که گردبادی اوریثیا را به ژرفا کشید و چنین ست که بهگفتهی سوکراتیس داستان ربودهشدن اوریثیا به دست آن ایزد افسانهئی بیش نیست.دوم آنکه دریدا در اینجا به شناسائی نام فارماکیا میپردازد که میانای آن دارودادن یا زهردادن ست. دریدا مینویسد " فارماکیا با این بازی خود دوشیزهئی پاک و "درونی رخنه نشده" را به مرگ کشانید" . "درونی رخنه نشده" ؟! چرا دریدا پس ازآوردن واژهی دوشیز به همان شناسه بسنده نمیکند؟ بافتهگی در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این داستان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> چه میانایی را آشکار میکند که تنها نشاندادن ناسازگارگویی سوکراتیس برای آن بسنده نیست. چراکه سوکراتیس سپس، برای ویدایش (توصیف) "راستی" در نوشته و افسانه، به افسانهی ثهیوث Theuth یکی از ایزدان مصر؛ که ایزد دانش جادو و کیمیاگری alchemy و ستارهخو</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">انی astrology بوده ست، میپردازد. پلاتو این افسانه را از زبان سوکراتیس چنین "مینویسد":</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"بسیار خوب. چنین شنیدهام که در مصر یکی از ایزدان باستان که در آن کشور میزیست ناماَش خهئوث Cheuth بود (نام یونانی شدهی ثهیوث) و پرندهی او ایبیس Ibis نام داشت. اوست که برای نخستین بار شمارها و شمارگری و هندسه و ستارهشناسی را بهپرداخت تا چه رسد به تخته نرد و تاس بازی و بالاتر از هرچیز دیگر نوشتن را. وینک در آن هنگام پادشاه سراسر مصر خاموس Chamus بود . و آنگاه خهئوث بهنزد او آمد و هنرهای خویش را به او بنمایانید و آگهداد بنمود که این هنرها را میباید به همهی مصریان یاد داد. و خاموس از او در بارهی هودهی این هنرها بپرسید و به همان گاه که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">خهئوث</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> باهودگی هر هنر را برمیشمرد پادشاه به آنچه که میپنداشت نکتههایی بد یا خوب در آن ویدایشهایند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">نفرین و آفرین میگفت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">. اما هنگامیکه به نوشتن رسید : خهئوث گفت: "این هنر ، ای پادشاه من، مصریان را فرزانهتر خواهد نمود و توان یادآوریشان را گسترش بخواهد داد: این آفرینش من نسخهئی ست Pharmakon هم برای یادآوری و هم برای فرزانگی"</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اما خاموس به او میگوید که چنین نیست و گفتهی تو نادرست است. چراکه دانستن نوشتن به فرزانگی و یادآوری بهتر نمیانجامد، زیرا " نوشتن مایهی گستردگی فراموشی آنان میشود که چیزی را یاد گرفتهاند چرا که دیگر نیازی به آن نمیبینند که آن را از بر کنند و نیروی یادگیری خویش را پرورش دهند. آنها یادآوری خویش را با نگاهکردن به نوشته برمیانگیزانند و نوشته در برون از آنهاست و حال آنکه آنان میباید از درون نیروی یادآوری خویش را پرورش دهند." و خاموس در بارهی فرزانگی، به ایزد جادو میگوید که تو فرزانگی را با آموختن نوشتن به شاگرداناَت نمی آموزی که بل وانمودی از فرزانگی را به آنها میدهی زیرا که شاگرداناَت نوشتهها را بدون آنکه از</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> راهنمایی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> استادی بهره بگیرند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میخوانند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و بر آنها این انگار فرامیشود که دارای دانشی گستردهاند در روئی که آنها در بسیار ازبارهها از نیروی داوریئی راستین بیبهرهاند" . پس داستان مرگ فارماکیای دوشیزه از آنرو برای دریدا برجسته ست که نهتنها ناسازگویی سوکراتیس را نشان میدهد که بل نمادیست از مهآلودهگیهایی ambiguities که دریدا میکوشد تا <b>ردپای </b>trace آن را در بافت این نوشتهها دنبال کند. پلاتون به ریزبینی میکوشد که اندیشارهایی مانند گفتمان (dialectics) و دانش (logos) و نیکی و دیگر پندارههای فراهستی را همچون "درونی رخنه نشده " برپا و استوار بدارد اما دریدا نشان میدهد که هم اکنون به شیوههای گوناگون به درون این پندارهها رخنه شده است . پلاتون میخواهد که دوشیزهگی فارماکون -- نسخهی دارو -- را پاس بدارد . اما دریدا مینویسد؛ همانگونه که "فارماکیای" پتیاره "اوریثیای" دوشیزه را فریب داد. و دوشیزهئی پاک را به دامان مرگ کشانید (...) فارماکون نیز واژهئی دورو ست؛ واژهئی برای دارو ، که به میانای برای «درمان» ست و برای «خوراندن زهر»" . و آ نچه که در خور دید ست آنست که آنچه که سوکراتیس را از شهر برون آورده و به کنارهی رود ایلیسوس کشیده ست سخنرانی نوشتهشدهی لیسیاس ست که فادروس در زیر ردای خویش آن را پنهان نموده ست. سوکراتیس، خود از ویژهگیِ داروییِ این نوشته آگاه و برآن گواه ست. او به فادروس میگوید "چنین به دید میآید که تو برای کشیدن من به برون از شهر داروئی پیدا کردهئی . هر جانور گرسنه را میتوان با تکاندادِ هویجی و یا اندکی سبزهگیاه در پیش رویاَش به پیشخواند. و به همینسان اگر تو به من سخنرانیهایی که در پوشه از کتابهایی گردآورده شدهاند را نشانبدهی میتوانی مرا در همهی اتیکا و یا به هرکجای دیگر که بخواهی با سر بدوانی" به نوشتهی دریدا: "این فارماکون، این دارو ،این معجون که هم به گونهی درمانبخش کار میکند و هم بهگونهی زهرآمیز، هم اینک خویشتن را با همهی دوروئیاَش در پیکرهی گوال discourse شناسانده ست. دریدا یادآوری مینماید که دشواری گزینش یک اندیشار از میان اندیشارهای گوناگون هم اکنون گریبانگیر برگرداننمود یک نوشته به زبانهای دیگرست. برای نمون یک برگردانگر میباید از میان میاناهای درمانگر و یا زهرآلود فارماکون یکی را بر گزیند. اما او بیشتر نگران بازیئی ست که این واژه در نوشته ایفا میکند و برای او چنین به دید میآید که پلاتون با این واژه به هر گونه که همسازگار با نوشتهاش بوده بازی کرده ست. چنانکه، هنگامیکه از نوشته و یا افسانه در برابر سخن و دانش "مینویسد" از آن به آوند دارویی زیانبار سخن میگوید. و میباید این را هم در دید داشت که پلاتون همهی داستان سوکراتیس را "نوشته" ست و از همان "نوشتن" بهره گرفتهست که ازنگاه سوکراتیس از "راستی" و "نابیکی" بهدورست.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><br /></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b>ف -</b> در اینجا باهوده ست که بهیاد بیاوریم که میشل فوکو که زمانی استاد دریدا بود نیز در کتاباَش "بهسامانهگی و کیفر"<b> </b> Surveiller et punir, دوپهلویی فارماکون را بررسی نموده که به برداشت من بینش او بر نگرش دریدا هنایش نهاده ست. اگرچه فوکو پیادهسازی دریدا را " پانوشتی در شیوهی آموزش" خوانده ست . داستان این است که فوکو در شیوهی رفتار با تبهکاران در زیر کیفر اعدام در ساختارهای جنائی امروزه ناسازهگاریئی را درمییابد که در پساتر دریدا در کتاب "تخمافشانهگی" خویش به آن پرخیده نمود. و این ناسازهگاری این بود که یک تبهکار تا پیش از انجام اعدام در سامانهی بخشندگی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به روزافزون دلسوزانهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> دستگاههای دادگستری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">از آسودهگی و پرستاریئی ویژه برخوردارست و سپس در روز اعداماَش همان دستگاه دادگستری که تا به امروز دلسوزانه نگران تندرستی او بود وی را به سنگدلی میکشد. فوکو مینویسد :" دستگاه نوین دادگری میکوشد که هر گونه درد را تا آخرین دم نزدیک به مرگ بزداید. فارماکون، این ناسازهگاری دوستداشتنی، در اینجا در کارست. کیفری هم برای درمان هم برای خوراندنزهر. ما کیفر میدهیم ولی این شیوهئی ست برای اینکه بگوئیم که آزروی ما یافتن راهی برای درمان ست". دریدا در بخش <b>داروخانهی پلاتون</b> در کتاب تخمافشانهگی خویش به واژهی Pharmakos یا بزقربانی میپردازد که با فارماکون و فارماکیا پیوند آوایی دارد. داستان این بود که در شهرهای یونان باستان گروهی از مردمان زشترو با چهرههای مسخ شده و ترسناک را به هزینهی دولتشهر در خانههایی نگاهداری مینمودند و سپس به هنگام فرود بلائی آسمانی همچون سیل یا قحطی و یا طاعون یکی از زشتروترین آن مردمان زیر سرپرستی و پرستاری را برای قربانی نمودن به برون از شهر میبردند و در آنجا پس از آنکه با دست خود به آنها شیرینی و انجیر میخوراندند با ترکهی گیاهان هرز آنها را به زیر کتک و آزار میگرفتند و سپس با گیاهان هرزهی پیازدار بر اندامهای جنسی این سیهروزان به پیاپی میکوبیدند تا بمیرند و آنگاه کالبد آنان را بر فراز تلی از هیزم میسوزاندند و خاکسترشان را بهباد میدادند و بدینسان ناپاکی را از شهر خود میپالائیدند. دریدا در این نوشته بر این داوش ست که اعدام سوکراتیس در آتن گونهئی یشتن بود (قربانی کردن بود) -- البته همانگونه که فوکو گفتهست کارهای دریدا بسیار کدر و تار میباشند. او حتی به جان سیرل </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Searle </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گفته بود که دریدا شیوهی تروریسم درسایهگی را دنبال میکند. وهنگامی که سیرل از او پرسیده بود که "چه میخواهی بگوئی؟" فوکو پاسخ گفته بود: "او آنچنان ناروشن مینویسد که تو نمیتوانی بگویی که دارد چه میگوید . این بخش درسایهگی</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> اوست و سپس هنگامی که بر او خرده میگیری او همیشه میتواند بگوید "تو مرا نفهمیدی، تو کودنی" واین بخش تروریسم او ست." اگرچه این داستان را سیرل در نوشتهئی خردهگیرانه از دریدا بازگو کرده است که مایهی ناخشنودی اوشد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b>ما همیشه به دَم آغاز دیر رسیدهایم</b></span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به هر روی برا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ی دریدا شایانترین وظیفه و گمارش اینست که از برتری دادهشده به "فراهستی باشیدن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">metaphysic</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">s of presence که همان "هستن در اکنون"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و هنایش آن بر سخن و نوشته بکاهد. به باور او اندیشار "فراهستی" در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">شیوهی پژوهش خردورزی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">غرب </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بهنادرستی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میان سخنوری و نوشتن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پیوند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> زده ست و به همچنین پیوندخردورزانهی میان سخن و نوشته با "اکنون" نیز به ناروا بوده است. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> پیش انگارهئی که در همهی نوشتههای دریدا به چشم میخورد گونهئی ناتوانی انسان است که بتواند آن تک رویدادی را که در برابرش در هم اکنون دارد روی میدهد را به جدا از بازرویدادهای همیشگی که به پیاپی روی میدهند دریابد و بشناسد. انسان میتواند پژواک آوای گفتگوی خویش را در درون خود بشنود و این آوای درونی به او پندارهی "فراهستی" را میرساند. در اینجا دو درونمایهی هستی در برابرهم ایستادهاند. نخست آنچه که کانت آنرا "خودی در خود چیز" میخواند و دیگری آنچه که بازتاب آن "درباشهست" objet در آگاهی انسان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. برای دریدا این بازرویدادهای پیدرپی پدیدهها در خور بخشپذیری و گسستهگی از هم نیستند. همانگونه که او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در کتاب خویش "دستورزبانشناختی" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">De la grammatologie</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در بخش "نوشتن پیش از واچک (حرفهایالفبا)" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> L’écriture avant la lettre</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> مینویسد:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">" برتری «سخن» </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">وابسته </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">به گزینشی نیست که میتوانست نادیده انگار شود. آن فرازمندی پاسخی است از دمی در پرهیز از زیادهروی (...) ساختار "شنیدن (دریافتن) گفتار خویش" به یاری مایههای آوایی -- </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">در نابرونی ، ناجهانی، و بنابراین در نا آزمودنی بودناَش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">خویشتن را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">نا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">پیمانی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">و بهناچار بر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> همهگی یک روزگاران </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">چیره گردانده ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> تا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">تاریخ جهان را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">نشان بدهد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> و چنین ساختار، آفرینندهی اندیشار جهان بوده ست - اندیشار خاستگاه جهان، که از اَسانهگی (ناهمانندی) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> بر میخیزد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> در میان جهانی و ناجهانی، برونی و درونی ، آماجالی و ناآماجالی، یگانتایهالی و چندگانتایهالی، فراجستهگی و آزمودنی ست. وبنابرین آنچه را که ما "زبان" میخوانیم چه در آغاز خویش و چه در فرجام خود میتوانسته است تنها دمی باشد، چه در نمادی، یا در مایهئی، و یا شناسهئی، یا در پدیدهئی، یا در سویهئی، و یا در نمونهئی از نوشتن، و چنینست که به پیروزمندی توانسته ست که مارا به فراموشی این دم وادار نماید، و بر سر این رویکرد تنها در درازای یک ماجرا و از برای خود آن ماجرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">ما را به گمراهی کشانده ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> "</span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به باور دریدا خواننده میباید خودرا همچون "رهبر پاسخگوی آماجالگرائی</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">فراجسته" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span class="long_text" id="result_box" lang="fr"><span class="hps" title="Click for alternate translations">L'autorité</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">responsable</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">de</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">l'idéalisme</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">transcendantal</span><span title="Click for alternate translations"> انگار بنماید</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> . در چنین پاسخگویی او چنان رفتار میکند که گویی با خود بروندهائی (شرایطی) از پیش بوده را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بههمراه دارد. بروندهائی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">که به باور کانت برای هر آزمودن در نیازند؛ زیرا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> برای هر رویداد آزمودنی به پیشداشتههایی a priori </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">مانند جای و گاه (زمان و مکان)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در آگاهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نیاز داریم،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که این پیشداشتهها «ناآزمودنی» هستند، و هستن فراهستیانه آنها را بهناگزیر میباید پیش از هرگونه آزمودن چشمبسته پذیرفت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این اندیشهگی کانت </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به فراتر میکشاند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. به باور او هر رویداد آزمودنی ازبروندهای بنیانی و ساختاریِ آن آزمودن، جداییپذیر نیست. در خردورزی فراجستهی دیرماندهگار (فلسفه متافیزیک سنتی)</span></span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span class="long_text" id="result_box" lang="fr"> <span class="hps" title="Click for alternate translations">la</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">philosophie</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">traditionnelle</span> <span class="hps" title="Click for alternate translations">transcendantale</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> چنین انگار میشود که در هر رویداد آزمودنی، پدیده بر خیم یا درونمایهی ساختار آزمودن چیره میشود. اما در برداشت دریدا بروندهای آغازین پدیده را نمیتوان پاک نمود و یا پنهان کرد. برای دریدا دم آغاز با آنچه که اکنون میبینیم یکی نیست و بنابراین آنچه که در «باشیدن» در برابر ما ست هرگز به آوند هویدایی و یقین نمیتواند گرفتهشود. هر آنچه که داده شده است به ریختی دیگر از «بودن» در دم آغازش داده شده ست. آنچه را که در اینک میگیریم یا که هم اکنون «گذشته» ست و یا هنوز به «آینده» نیامده ست. پس برای دریدا آنچه که بر جا ست این "بهسان" بودنست . دَم آغاز در یک پدیده با آشکاری آن در اکنون یکسان نیست . بودن در دم آغاز "بهسان چندگونهگی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بودهست. "بهسان" در اینجا به میانای آنست که هیچگونه دانش و دانستنی در کار نیست، هیچ راستیئی، بهراستی، نیست . هیچ انگاری بهراستی نیست. باور، نیرنگ و زبان همه در دم آغاز بودهاند. و بنابراین چنین مینماید که ما همیشه به دم آغاز دیر رسیدهایم چرا که همیشه چنین مینماید که دم آغاز هم اکنون گذشته و ناپدید شده است. پس همهی آزمودنها هیچگاه به هنگام نیست. در اینجا دریدا از این گفتهی هاملت بهره میگیرد که "زمان نابهنجار ست". و از اینروست که دریدا زبان را پیادهسازی میکند تا بتواند به این پرسش پاسخ دهد؛ که چه بروندهائی انگیزهی آن شده اند که از میان همه "بهسانهای شدنی" در دم آغاز تنها "بهسانهای ویژهئی" را برگزینیم.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"بهسانی"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">هر آزمودن در هماکنون رخ میدهد. آنچه که در اکنون روی میدهد گونهئی رویدادهست که باهمه رویدادهای دیگر که من تا به اینک آزمود کردهام اَسانهگی (تفاوت) دارد. با این همه من گذشتهی نزدیک را به خوبی بهیاد دارم و میتوانم پیشبینی کنم که چه روی خواهدداد. بنابرین رویدادی که در دم رویدادن ست از رویدادهای دیگر اَسانه نیست. با این همه آنچه که در اینک در دم رویدادن ست، ازآن روی که بازآمد گذشتههاست رویدادی تازه درشمر نمیآید. زیرا که اگر تازه بود شناخته نمیشد. برای دریدا به همهنگامی رویداد و بازآمدن و پدیداری پیدرپی آن و همسانهگی آن با یادمانها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در ریشهی دشواریهای دریافت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ست. در هر آزمودن آنچه که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اکنون </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در برابر منست تازگی ندارد. در یاد من هماکنون میباید دیسهئی ازآن رویداد باشد که بتواند دستآویزی بشود تا من به چگونگی آن رویداد پیببرم. این "دگربارهگیهای پدیداری رویداد" در خود چیزی از گذشته را دارند که دیگر در «اکنون» نیست و همچنین در خود چیزی از آینده را دارد که هنوز در اکنون نیست. بنابراین پیچیدگی «اکنون» از تهی بودن و نباشیدن آنستِ. دریدا این دگربارهگی پدیداری ، اگر چه به اندک، را که در هر آزمودن پدیدار میشود، پندارهی"رد پا " </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i> Le concept de trace </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میخواند. و "زبان" در پدیداری ریختهای بازآمدهای پیدرپیاَش همین ردپاست. او در گفتگویی در این باره میگوید:</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> میانای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">این اندیشار چیست؟ من در "دستورزبانشناختی" گفتهام که ردپایی که نتواند پاک بشود-- که هرگز ناپدید نشود، ردپا نیست. بنابراین یک نوشته میتواند پاک بشود. این ویژهگی از آن ساختار ردپاست . نوشته میتواند گم بشود. و به هر روی، از اینست که ما میخواهیم نگاهش بداریم، زیراکه میتواند گم بشود. این از داشتهی ردپا ست که میتواند ناپدید شود، گم شود، فراموش شود و یا نابود گردد. برای این ویژهگی ردپاست که ما آنرا در گردآورد (آرشیو) نگاهداری میکنیم. میتوان گفت که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">در هر گردآوری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> تلاش ما برای گزینشی ست ازمیان گردآوردنیها، برای نگاهداری، برای نابودکردن چنین </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گردآورد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">، برای آنکه بگذاریم اینگونه ردپاها ناپدید بشوند و آنگونه نوشتار دیگر در پاس بمانند، زیرا میدانیم که ردپاها پایانپذیرند. و یک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گردآورد،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> همانگونه که میدانید، همیشه بهفرجام خود میرسد و همیشه بهسوی نابودیست، با همه پیشرفتهایی که در نگاهداری و انبارداری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گردآوردها</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> شده است، ما میدانیم که این از ویژهگی همهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> گردآورد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">هاست که بتوانند نابودبشوند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گردآوردی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> نیست که نابودناپذیر باشد. چنین چیزی نیست و نمیتواند باشد. بنابراین </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">گردآورد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">داری کوششی است برای برنامهریزیِ بهساماندادنِ ماندگاریئی تا به هراندازه شدنی درازهنگامتر در بروندهائی سیاسی و دادورانه. همیشه برای گردآوری برنامهریزی هست، همیشه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> برای آن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">سنجشی هست . </span></blockquote><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">زبان خود گونهئی گردآوری ست و پیادهسازی میکوشد تا «ردپایی» را در آن بیابد که نشان بدهد چرا یک اندیشار برتر از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اندیشاری دیگر گرفته شده ست.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>ف</span> </b><span>- </span><span> <span style="color: black;">اما</span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا بهراستی چیز تازهئی در فلسفه نمیگوید. خردهگیری او بر این دوگانهگی هستی ست که از زمان پلاتو با ما بوده ست. دوگانهگی آنچه که دربرابر مناست و تصویری که نودشهای من در سر من از آنها میآفرینند. آنچه که اکنون بر ما پدیدار میآید بهراستی چیست و چگونه است؟ نودشها و حسهای ما این جهان را به اینسان به ما نشان میدهند. و ما هم اکنون میدانیم که اگر چشمهای ما میتوانستند پرتوهای زیر قرمز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و یا برفراز بنفش را ببیند و یا اگر میتوانستیم آواهایی با موجهای بسیار بلندتر و یا بسیارکوتاهتر را بشنویم این دنیا ریخت بسیار دگرگونهئی میداشت. اینکه نودبینائی مارا فریبمیدهد از دیرباز دریافته شده است. اما اینکه بهراستی این دنیا در ریخت راستین خودش چگونه است زیر پرسش دریدا نیست. پیادهسازی دریدا تنها به برداشت از متنها میپردازد و نشان میدهد که هر نوشتهئی را میتوان با برداشتهایی اَسانه (متفاوت) دریافتنمود. پیادهسازی میکوشد تا میانای نوشته را از میانای واژگانهی واژهها و با کاوش و جستجو در گوشه و کنارهای نوشته مانند پانویسها و تصویرها و هرچه که بتواند پیام دیگری از نوشته را در برداشته باشد بیابد و نشان بدهد. اینکه شما از دوگانهگی و دوتائی سخن گفتید در همهی کارهای دریدا دیده میشود او میخواهد به "هوای نوشته و گستاخیهای اندیشه آن " وفادار بماند و در همانگاه شیوهی " درهمشکنی " Destruktion هایدگر را به کار میگیرد تا درهای نوشته را بهروی میانایی تازه بگشاید. وازاینروست که دریدا میگوید "اگر میتوانی و یا میخواهی زبان مرا بشنوی آنرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در زبان خویش بیافرین</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. بیافرین اگر که میتوانی یا میخواهی زبان مرا دریافت کنی" اینگونه آفرینش برای پیادهسازی او ارج و مهینائیئی بهسزا دارد. و همیشه آنرا با گفتمانهایی dialectics دو پهلو و پیچیده هویدا مینماید گفتمان</span></span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;">هایی مانند؛ "به آنجا برو که نمیتوانی بروی، به ناکجایی که بهراستی تنها گذرگاه برای آمدو رفت است." با این همه بسیار دشوارست که پیدانمود که در کارهای برداشتسازانهی دریدا پایان و برآیند پیادهسازی او در کجاست و در کجاست که «درهم شکنی» هایدگری آغاز میگردد. ز</span><span style="background-color: #fefefd; font-size: large;">یرا او هرگز نشان نمیدهد که تا اینجای نوشته از من ست و پس از اینجا به پیش اندیشه یا نوشتهی کسدیگری آغاز میشود. او در نوشتههایاَش هیچ کلیدی به خواننده نمیدهد. و این از آنروست که پیادهسازی او تنها بر سر آنست که آنچه که هماینک در نوشته «هست» را نشان دهد و نه آنکه بر آن بیافزاید. همهی بخشهای پیادهسازی دریدا در گوشههای نادیدهگرفتهشدهی ساختار آن نهفتهاند. و این راه را برای هرگونه وانمود گشوده میدارد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در برآیندگیری، میتوانیم بگوئیم که شیوهی پیادهسازی بر این داوشست که در هر نوشته پارهها و بخشهایی هست که دو پهلو و مهآلودهگی دارند و این بخشها میانای همگن و استواری را که نویسنده برای رساندن در نوشتهی خویش درسر دارد، به رویارویی و پرخاش و چالش میگیرند. به باور دریدا و پیروان او روندار نوشتن همواره آنچه که سرکوب شده و در پنهان نگاهداشته شده را آشکار میکند و به پردهپوشی از آنچه که میباید هویدا شود میپردازد.</span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ</span>- </b>این برداشت بدبینانهی د</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ریدا را، که هیچ راستی و راستگوئیئی در نوشتهها نیست، میباید پیادهسازی نمائیم. او</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span style="color: black;"> بر سنجهی فردیناند دوساوسور Ferdinand de Saussure</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><span style="color: black;"> خرده میگیرد که میانای واژه -- یا آنچه که دوساسور "نشان شده" </span></span><span class="SpellE"><i>signifié</i></span><span><span style="color: black;"> میخواند را -- ازخود واژه (آوائی که شنیدهمیشود)-- و دوساسور آنرا "نشانگر" signifiant</span></span><span><span style="color: black;"> میخواند، برتر میداند. Mi به سخنی دیگر، برای دوساسور واژهی "درخت" مهین نیست که بل میانای آن یا «درختبودن» آن مهینست . به باور دریدا این همان دنبالهروی ازفرهنگ غربست که به فراهستی "بودن- در-اکنون"<b> </b>ارج مینهد و دراین فراهستی، هستندرونی یا باشیدننهانی که در اینجا میانای درخت است برتر از <i>آوای آشکار و شنیدن برونی</i> «درخت» ست. سخنگفتن در بارهی درخت به باور دوساوسر طبیعی و سرراست و بیدرنگ و درونی و از این روی هستن و باشیدنی (حضوری) در اندیشه و میانا دارد . اما نوشتن درباره درخت کمارجتر ست. زیرا نوشتن درخت را در پس پردهی زبان میپوشاند. زبان پنداشت درخت را پنهان میکند و از آن چیزی ساختهگی و ازهم وارفته و بیمارگون و کژریخت میسازد. و همانگونه که در پیشتر گفتیم، به گفتهی دوساسور سخن میانای درون پندار نهفتهی درخت را نمایان میکند اما نوشته </span></span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;">سخن گفته شده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;">"</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;"> را نمایان میکند.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span><span style="color: black;"><br /></span></span></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span><span style="color: black;">دریدا به "پیاده سازی" این باور دوساسور میپردازد. و بنابراین نخست نشان میدهد که در بینش او میانای در درون نهفتهی درخت در جایگاهی کانونی جادادهشده ست و آوای درخت به کنار انداختهشده. و دیدیم که به باور دریدا این شیوهی اندیشه در غرب ست که براینمون جای کانونی که جایی برترست را </span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;">به مرد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; color: black;">میدهد و زن را به کنار میراند. و یا در مسیحیت واژهی مسیح که خدای پسر است، میانای فرجامین در درون نهفتهاش خداوند-پدر، آفریننده و واژهی (لوگوس) ست و زن از اینسهگانهگی خداوندی بهکنار راندهشده. سپس در بخش دوم پیادهسازی دریدا نشان میدهد که چگونه "نوشتن" در راستی در کانون نوشتهی دوساوسر جای دارد.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span style="color: black;"><br /></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span style="color: black;">دوساسور از یک سو میگوید که در میان آوای درخت (نشانگر) و میانای درخت (نشان شده) پیوندی گیتهئیک (طبیعی) هست . اما از سوئی دیگر مینویسد :"پیوند میان آوا (نشانگر ) و میانا (نشان شده) تنها مندرآوردی و بختکی ست".(Le lien unissant le signifiant au signifié est arbitraire ). در لاتین درخت arbor ، در فرانسه arbre و در انگلیسی</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">tree </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span style="color: black;"> ست. و بنابراین در آوای درخت هیچ چیز خیما (ذاتی) نیست که آن را به درختیِ درخت پیوند بزند. به باور دریدا این دگرگونی آوای واژهی درخت از همه آواهای دیگر مانند رخت و دختر و سختتر و بخت است که نشانگردرخت میشود. ما یک آوا را میشناسیم زیرا از همه آواهای دیگر اَسانه ست.</span></span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">از سوئی دیگر داشتههای انبار شده در «پندار» ما نیز چیزهائی دگرگون و ناهمانند میباشند. برای نمون پندار سیب به آوند «نشان شده» با پندارهی «نشانشدههائی» مانند پرتقال و چکش اَسانهگی دارد. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>ف</span> </b><span>- </span><span> <span style="color: black;">از اینروست که در شیوهی پیادهسازی د</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ریدا پیچیدهگی و سردرگمی این ناهمانندیها "دریافتن" را دشوار میسازد. زیرا در میان اَسانهگیهای هستنها هیچ بهسامانی به چشم نمیخورد. برای نمون اگر کسی که فارسی نمیداند بخواهد بداند میانای درخت چیست باید به فرهنگ دهخدا روی بیآورد که در آنجا میانای درخت چنین آمده ست: "</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">هر گیاه خشبی که دارای ریشه وتنه و ساقه و شاخهها بود. شجر. نهال ". </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">اما خوانندهئی که فارسی نمیداند اینک باید به جستجوی میانای «نشانشدههایی» مانند گیاه و خشب و ریشه و غیره بپردازد اما میانای هر کدام از این واژهها با واژههای نشانگر دیگری ویدا شدهاند که باید میانای آنها را هم در واژهنامه پیدا نمود و بنابرین این جستجویی بیپایان خواهد بود. ما هرگز به یک نشانشدهی بهخوداستوار نخواهیم رسید چراکه هر میانا تنها گزینهئی از آواهای دیگرست . و بنابراین میانا هرگز یافتنی نیست. و در اینجاست که "پیادهسازی" دریدا به انجام میرسد؛ زیرا او نشان میدهد که سخن هیچگونه برتری کانونی بر نوشتار ندارد و هر دوی آنها به بازی اَسانهگیها (تفاوتها) وابستهاند: دریافت از «نشانشدهی» درخت با دریافتهای «نشانشدهی» اَسانههای (متفاوت) اسب و هواپیما و گل و غیره در بازیست. و «نشانگر» آوای درخت با اَسانهگیهای «نشانگرهای» رخت و دختر و سخت و بخت و غیره در بازیست. پس دریدا برای یافتن میانا نمیتواند به سخن و یا نوشتن روی آورد اما او برای ویدایش (توصیف) بینش خود نیاز به واژهها و اندیشارها و دریافتارهای آنها دارد و بدون آنها نمیتواند اندیشارهای خودرا رسانهگی کند و از این روست که او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span>دراینجا شگرد </span> "</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">زیر پاک کن" sous rature </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">هایدگر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">را به وام میگیرد. و این به آن میاناست که او واژهها را به کار میگیرد اما بر روی آنها یک ضربدر میکشد تا نشان بدهد که میانای آنها میاناهایی پابرجا و استوار نیستند-- میاناهائی که دگرگونیپذیرند.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> هایدگر نیز در نوشتههای خود واژه ی "بودن" را خط میزد، اما آن را از نوشتهی خویش نمیزدود ، چرا که اگرچه واژهی بودن واژهئی نارسا بود اما برای رساندن بینش او واژهئی به ناگزیر (ضروری) بود. به باور هایدگر "بودن" نمیتوانست دارای میانا باشد ، زیرا که بودن همیشه پیشتر از میاناست: یا به سخنی دیگر، میانا در نخست باید باشد تا بتواند میانا بدهد پس «باشیدن» در نخست نمیتواند میانا داشته باشد. </span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b> <span>نوشته ها به نویسنده وفادار نمی مانند!</span></b></span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><br /></span></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">پس میتوانیم بگوییم که دید دریدا در بارهی زبان، دیدی برداشتداریک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">hermeneutic </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">بوده ست . برای او پیوند واژهها با سایر واژههاست و نه با اندیشهها و یا چیزها. او با "واژهکانونی" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">'logocentrism'</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به پرخاش ست و این را نمیپذیرد که نویسنده درسر اندیشاری دارد که میخواهد با نوشتن و سخنوری آنرا آشکاری بدهد. به باور او چنین نمیتواند باشد زیرا هیچکس از همهی سزاواری و توانائی و شایستهگی واژههایی که برای رسانهگی بهکار میگیرد آگاه نیست. نوشتهها به «دریافتن» خود را مینویسند و به این سان ست که آنها به نویسنده و آنچه که او در سر دارد وابسته نیستند و به او وفادار نمیمانند. و چنینست که نوشتهها به زیرکی با برداشت نویسنده در رویارویی و چالش و ستیزهاند. هرگونه نوشته میتواند در برداشتهای بسیار و به پیاپی بررسی شود . برای او زبان چیزی نیست مگر بافتهئی بلند و بههمپیوسته از نشانهها و نمادها که در تاریخی گمشده پدیدآمدهاند و هیچ وایستگی به زمینهی خرد ، دانش و اندازوایی ندارد. واژهها میانا را از اَسانهگی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><i>différance </i></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">با یکدگر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میگیرند و رد پایی از این اَسانهگی را در نوشته بهجا مینهند که میتوان با شیوهی پیادهسازی پیگیریشان نمود. نویسنده </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">باگزینش واژهها<i>یش </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آن میانای دیگری را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>که</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در سر داشته ست<i> سرکوب و پنهان </i>نموده ست<i>.</i> اما نویسنده را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در گزینش واژه هیچ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آزادی و اختیاری </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نیست . آنچه که او برسر داشته بود هیچگونه هستنی در ماورای نوشتهاش ندارد. نوشته حتی پندار نهانی نویسنده را هم آشکار نمیکند. زیرا که همهی نوشته بازگوئی اندیشارهای از پیش اندیشهشده ست. و از اینروست که برداشتوریک (تفسیر) را هرگز پایانی نمیتواند باشد. و او حتی از این نیز فراتر میرود. به باور او همهی پنداشتههای ژرف و سترگ در خردورزی غرب مانند؛ دانش ، کسایی ، راستی و میانا ژرفا و سترگی خود را با نادیدهانگاشتن و سرکوبی بخشهایی از دربرگیرهای دوتائیشان بهدستآوردهاند. این پنداشتها نه تنها خودرا به آوند پنداشتهای «به خودبسا» بهپیش میکشند که بل بهخودانگاشتِ «باشیدنی» را میسازند که هرگز در برون از گوال خردودرزی discours philosophique هستنی ندارد. تاآنجا که میتوانیم بگوئیم که به باور دریدا " در گیتی دانش نمیباشد" و یا به همینسان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"در جهان میانائی نمیباشد" و بسی دیگر از اینسان برآیند.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اگرچه نوشتن در تراز با سخنوری کمتر سرراست و نابیک و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بیمیانجی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">مینماید، اما همیشه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">چنین نبوده ست. در انجیل یوحنا (جان) دیدیم که گفته شده ست که: "<i>در آغاز واژه </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>بود و واژه نزدخدا بود و واژه خدا بو</i>د". مسیحیت با وام گرفتن از واژه ی یونانی خرد و فرزانگی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>logos</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به ستیز و چالش با میتراباور</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ان رم برخاسته بود. دریدا با همهی آنچه که در توان نوشتاری اوست از همانندی و خردهگیری و افسانهسازی و درگیری و ناسزا و زیرکی و بازیگری بهره میگیرد تا تیرهگی و کدری همیشهگی زبان را دربرابر جهان ماورای خود بنمایاند و نشان بدهد که زبان با چه باروری شگرف به خودآفرینی میپردازد. پیادهسازی اینک شیوهئی پذیرفتهشده برای خواندن و برداشتوریک از یک نوشتارست. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پیادهسازی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> خواننده را بر میانگیزاند که نوشته را در برون از هرگونه میانای دریافتشده بازخوانی کند و میاناهای نهفته آنرا بازیابی کند. میاناهائی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> که بهوارون و برواژ با میانای بهآشکار نوشتهشده در نوشتارند. البته خردهگیرانی هم هستند مانند شما که اینگونه «برداشتوریک» را نادرست میگیرند. </span><br />
<span style="font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>ف</span> </b><span>- </span><span> دراین گونه خردورزی یک ناسازگاری سترگ هست. در پایان پیادهسازی برآیندی که بهدست میآید هنوز در چارچوب زبان رسانه میشود. از کجا پیداست که این برآیندگیری درست باشد؟ زیرا یکی از برآیندها این بود که در جهان میانائی نیست! پس </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> برای یک پژوهش دانشورانه که نویسنده میخواهد برآیند بررسی خویش را گزارش نماید اینگونه پیادهسازی برداشتوریک به جز گمراهی پیآمدی نخواهد داشت. به هر روی، رسایی و رساندن برآیند همیشه برای کارهای دانشی و پژوهشی دشوار بوده ست. شاید در یک نوشتهی دینی و منشگرا ؛ نوشتهئی که مردمان را، برای نمون، به درستکاری برمیانگیزد وفرامیخواند، خوانندهئی بتواند با بهکاربردن شیوههای پیادهسازی و پژوهش در کنارههای آن نوشته دریابد که نویسنده بهراستی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">درستکار و صادق نبوده و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">برای نمون آماجاش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">از نوشتن کتاب رسیدن به نوانائی سیاسی بوده و یا که انگیزهئی مالی داشته ست. ولی یکچنین برداشتهائی همیشه در درازای تاریخ انجام شده ست و برای نمون بررسیهای تاریخی نشان میدهند که سیسرو چگونه سیاستمداری بوده ست و تا چهاندازه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">میتوان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> به درستی سخنرانیهایاَش باور داشت اما در دانش اگر پژوهشگری پول گرفته که برای نمون بگوید پرآیند پژوهشاَش نشان میدهد که فلان دارو برای فلان بیماری کاراست . میباید پژوهشگران دیگر در کجاهائی دیگر بتوانند به همان برایندگیری برسند. والبته هر پژوهش تازه نیز میتواند روشنایی بهتری در این باره فراهم آورد. نکتهی دیگری نیز که باید در دید گرفت اینست که منطق</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بررسی زبان تا به امروز بیشتر منطقی ارستوتالیسی بودهاست، و گرچه این منطق برای بیش از دو هزار سال به پیشرفت دانش بشری یاری داده ست اما این منطقی پویا و همیشه استوار و کارا نیست . هر چند در اینجا بهنگامی آن نیست که به گستردگی در این باره سخن بگوییم آما همین بس که بگوییم که برای نمون </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">قانون ارستوتالیسی نادیدهگیریمیانه -- که در زبا فلسفهی سنتی ما به "اجتماع نقیضین محال ست" برگردانده شده و آن اینست که یک چیز به همزمان نمیتواند هم بزرگتر از چیزی دیگر باشد و هم گوچکتر از آن، و یا هم سرد باشد و هم داغ -- این منطق که در پدیداری درست به دید میآید، دشواریهای بسیاری را برای شناخت بههمراه میآورد که بی چاره میمانند. برای نمون اگر کسی به همیشه دروغ گویی شناخته شده ، در بازجوئی بپذیرد که دروغگو است، با منطق ارستوتالس نمیتوان دریافت که آیا او دروغ میگوید یانه زیرا اگر او راست میگوید که دروغگوست نمیتوان گفت که او دارد راست میگوید و اگر به دروغ میگوید که دروغگوست پس راستگوست ولی دارد دروغ میگوید و این برآیندگیری هرگز پایانی نخواهد داشت. زیرا همین که یکی ار دوتایی ها راست و دروغ را کانونی و درست بگیریم به برآیندی برواژ (برعکس)میرسیم. </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دشواری دیگر مثالی ست که برتراند راسل برای رد منطق ریاضی گاتلوب فریگه Gottlob Frege آورده ست و آن اینست که اگر در روستائی یک سلمانی ریش خود و همهی دیگر روستائیانی را میتراشد که خود ریش خویشتن را نمیتراشند، آیا در یک گردآوردهی ریاضی Mathematical set نام آن سلمانی را میتوان درپهرست روستائیانی گذاشت که دربر گیر نام همهی مردان روستا ست که سلمانی ریششان را میتراشد و خود ریش خویشتن را نمیتراشند؟</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">چنین پهرستی را هرگز نمی توان فراهم نمود. زیرا اگر نام سلمانی در آن پهرست آورده شود آن گردآورده نادرست خواهد بود. زیرا سلمانی ریش خودش را میتراشد وناماش در میان نام همهی روستائیانی که ریش خودشان را نمیتراشند آورده شده ست . و اگر نام سلمانی زدوده شود آن سیاهه باز نادرست است زیرا در بر گیر نام همهی روستائیانی که سلمانی ریششان را میتراشد نیست. اگرچه این به دید شاید ناچیز بیآید اما این گونه دشواریها در برنامهریزیهای ریاضی و کامپیوتری بسیار آسیبزا میتوانند باشند. و این دشواری راسل مایهی آن شد که برآیند یک عمر کار فریگه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">در کتاباَش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><cite>Grundgesetze der Arithmetik</cite></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> بهباد رود. اما خردهگیری دریدا بر این پایه نیست و او در خردهگیری خویش اگرچه از منطق ارستوتلیس یاری میجوید تامیانای نوشته را سرنگون نماید، این نکته را نادیده میگیرد که با همین منطق میتوان همهی خردورزی اورا بیمیانا نشان داد. و به هر روی در این جهان منطق ارستوتالیس تا آغاز سده ی بیستم مایهی پیشرفتهای بسیار دانش شده ست. و تنها پس از پیدایش کواندوم فیزیک ناتوانی این منطق برای شناسائی جهان پارتیکلها آشکار شد.هرچند شاید که این دنیای ما کوتنتومی ما دنیای خیالیئی بیش </span><span>نیست که به گفتهی هانس پاگلس Heinz Pagelsa</span></span><span style="font-size: x-large;"> </span><span style="font-size: large;">فیزیکدان در کتاب ارزندهاش رمز کیهان: فیزیک کوانتم به آوند زبان گیتی The Cosmic Code: Quantum Physics as the Language of Nature بررسی در بارهی این جهان به یک بازی بیستپرسشی میماند که در آن پاسخگو میباید پاسخاش به هر پرسش «آری» باشد و در همانگاه آن پاسخ با همهی پاسخهای پیشین نیز سازگار باشد. و این به همان جهان دانش میماند که در کوانتم فیزیک « جهان آفریدهشدهیتماشاگر» خوانده میشود. به هر روی، کارهای دریدا از دیدی فلسفی چندان استوار و تازه نمینماید و این داوری را البته خود او نیز میپذیرد و کارهایاَش را کارهایی در «کنارهی فلسفه» و نه در گرانیگاه آن میخواند ولی آشکار ست که در ادبیات پسانووائی post-modernism کارهای او هنایشی بسیار داشته است.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>فراهستی بودن در اکنون</span></b></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span><br /></span></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><span>گ </span></b><span><span>- </span></span><span> </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> شاید در اینجا باهوده باشد که بازگردیم به اندیشار «فراهستی بودن-در- اکنون » la métaphysique de la présence که دریدا از هایدگر به وام گرفته است و به فشردگی و چگالی از آن درکارهایش بهره برده ست. هایدگر همانگونه که در پیشتر گفتهایم از فلسفهی غرب خرده میگیرد که هستن و آشکاری را از ارجی فرازتر و والاتر از نبودن و پنهان میداند و فراموش میکند که پیوندها و بروندهای آن آشکاریها را به بررسیبگیرد. و به سخنی دیگر در نگرش فلسفه غرب «بهخودباشیدن» مهین و ارجمند شناخته میشود و نه آنچه که درباش بودن را شدنی میسازد. همانگونه که در پیشتر گفتیم دریدا این اندیشار را «فراهستی» می خواند. او در "پس گفتار" کتاباَش «با مسئولیت محدود» Limited Inc شناسهئی از فراهستی داده ست که شایان اندیشه ست. و</span></span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">لی پیش از انکه به آن شناسه بپردازیم باید بگوییم که دریدا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">«با مسئولیت محدود»</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">را نخست به فرانسه نوشت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و آن برگردانی از نوشتهئی بود که در ۱۹۸۹ در آمریکا پخشار نمود و گزارشی بود از روند گفتمانی بلند میان جان سیرل John Searle نویسنده ی کتاب پر آوازهی "کنشهای سخنوری" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span class="long_text" id="result_box" lang="en">Speech Acts</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و دریدا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در ۱۹۷۸</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">داستان این بود که برگردان به انگلیسی «نشان گر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">، رویداد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">زمینه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">» Signature événement contexte دربرگردان به انگلیسی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Signature, Event, Context در پایان گردآوردهئی از نوشتههای دریدا زیر آوند "کنارههای خردورزی" Marges de la philosophie یا به انگلیسی Margins of Philosophy چاپ شده بود. که درآن دریدا بر خردورزی زبان جان اوستین خرده گرفته بود و حان سیرل که در آکسفورد شاگرد جان اوستین John Austin بود در پاسخی تندخویانه و کوتاه نوشتهی دریدا را کدرنمائی obscurantism خوانده بود. دریدا در واکنش به آن پاسخی بلند نوشت که به گوالیدنی دوازده ساله در گروههای فلسفی و ادبی در آمریکا ، انگلیس، ژاپن ، آلمان وفرانسه انجامید تا آنکه جرالد گراف گردآوردهئی از این گوال را فراهم نمود و همراه چندین پرسش دیگر به دریدا گسیل داشت. دریدا در پاسخ خود در آن پسگفتار فراهستی را تلاشی برنامهریزانه و شایانیخواهان برای بازگشت به سرآغاز میخواند. و آن بازگشت به اندیشاری ست ساده ، دگرگون نشده، نشانگر، ناب، همگن، و بهخودمانند؛ اندیشاری که از هرگونه برآیندبودن، پیچیدهگی، پوسیدهگی و رویداد گسیخته ست. ازدید او همهی فراهستیگرایان از پلاتو تا روسو، دکارت، و تا هوسرل اینچنین برگزیدهاند که نکوکاری ارجمندترست از ستمکاری ، سازندهگی برتر ست از ویرانگری، پالودهگی بهترست از آلودهگی، سادهگی بهترست از پیچیدهگی ، نهانداشتی بهتر از نمایشگری، پیشروی برتر از پیروی و دیگر از این سان و این تنها وانمود به فراهستیگرایی نبوده که بل پیروی ازفرمان فراهستی ست که همیشه پایدار و بنیانی و توانا بوده ست.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بنابراین دریدا فراهستی یا متافیزیک را دربرگیر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> پیراستهئی از برتریهای </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ردهبندیشده از این دوتائیها میشناساند . و اندیشهی «فراهستیگرایانه» درباشیدن و سادهگی را در ردهئی فرازمندتر از برآیندی و پیچیدهگی مینشاند. به سخنی دیگر، اندیشهی «فراهستیگرا» همواره یک سوی دوتاییها را برتر از سوی دیگر میگیرد و سوی دیگر را به کناره میاندازد. دریدا مینویسد: "درگیری پنداشتهای فراهستی (سخنوری/ نوشتن ، باشیدن/ نبودن ، و دیگر از این سان) هر گز رویارویی دو انگاره نیست که بل یک ردهبندی ارزشی و ارجنهاد بر پایه نردهبام (هایرارکی) ارزشهاست. پیادهسازی نمیتواند خود را به بند کشد و بیدرنگ به ناسوگیری بپردازد. پیادهسازی میباید بهدستآویز یک نمایش دوپهلو ، دانشی دوپهلو ، نوشتنی دوپهلو به تمرین برای واژگونی این چالش پیشینیان بپردازد و این ساختار را دگرگون نماید. تنها در درون این چارچوب ست که پیادهسازی اپزارهایی فراهم میآورد تا بتواند با درگیریهایی که از آنها خرده میگیرد گلاویز شود." </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">همانگونه که پیداست دریدا در اینجا به نیچه نزدیک میشود که میخواست همهی ارزشها را از نو ارزیابی کند و ردهبندی ارزشها را وارون نماید. زیرا که بهگمان او مسیحیت ارزشهای پوسیدهی خود را جاگزین </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ارزشهای ارجمند یونان باستان نموده ست که توانائی و نیرومندی وزور را خجسته میداشت. و این اندیشار را هایدگر نیز دنبال نموده ست. ارزشهائی که هایدگر میخواست برتری بدهد ارزشهای انسان در هستنی بود که نمیخواست همچون گوسفندی در میان رمه به دنبالهروی از آنچه که همه میباید بکنند همچنان پیگیر بماند. او میخواست که هستنی هشیار بماند و از خودبیگانهگی بپرهیزد تا به انسانیتی نابیک دست یابد. </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا در آخرین گفتگویاَش با لوموند میگوید: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">هر کتاب یک شیوهی یادگیریست که میکوشد تا به خوانندهی خود آموزش دهد. این گونه انبوه نوشتاری که اینک بر رسانههای خبری چیره ست و پخشارهها به خواننده آموزشی نمیدهند. این نوشتارها در بهافسانهباوریخویش گونهئی خواننده را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">انگار می کنند که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">درهماینک برنامهریزی شده است . و از اینروی این نوشتهها بهناگزیر از بودن گیرندهئی نافرزانه آگهی میدهند که میبایست ازپیش انگار شدهباشد. و چنین ست که در کنشی بهوفاداری من در دم یافتن یک «ردپا» هیچ نمیتوانم کرد مگر آنکه آنرا برای هر آنکس که میآید آشکار کنم، من حتی نمیتوانم یک تن را، یا هر کسی را، در آن سویدیگر گفتگو بگیرم. ما با همهی وفاداری که داریم همیشه به یگانهگی با سویدیگر گفتگو ناروائی میکنیم . بهناچار هنگامیکه کتابی برای همهگان مینویسیم نمیدانیم که با چهکسی در آن سوی کتاب در گفتگو هستیم، و از آن روی ما برای گفتگو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">سایهگانی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">میآفرینیم، اما بهفرجام آنچه را که میگوییم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دیگر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">از آن ما نیست. سخنان ما چه بهگونهی سخنگوئی و چه در ریخت نوشتاری و همهی این اداها ما را رها میکنند و آغاز به آن میکنند که خود بدون وابستهگی به ما بهسرخودانه کار کنند. همانند دستگاههایی یا حتی به نمودی بهتر مانند آدمکهای خیمهشببازی ... در آن دم که کتاب من پخش میشود (و هیچکس مرا به آن وادار نکرده ست) من به یک «پدیداری-ناپدیداری» دگرگون میشوم. مانند آن نمایانی که نمیتوانی بهآن بیاموزانی، که هرگز یاد نمیگیرد که چگونه زندگی کند.</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> با همهی آنکه دریدا به آشکار نمیگوید، اما پیداست که او نیز مانند هایدگر در جستجوی میانائی ست برای انسانی که نمیخواهد درمیانهی ناآگاهیها بپژمرد و یا سترون بماند. او مینویسد: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اگر من نوشتن را میآفریدم آن به گونهئی براندازانه بیپایان مینمودم. هررویدادی نیاز به آفرینشی ویژه دارد که نشانگر نمایانی آن باشد. این نیاز به برپائی قانونی دارد برای ویدایش (توصیف) یک رویداد تکتایه. گیرندهئی را در دید بگیرید که بهدلخواهتان ست و یا که انگارش نمودهاید، در همان هنگام نوشتن نیاز به این باور دارید که این نوشته خوانندهی خود را برمیگزیند. خوانندهئی که یاد میگیرد چگونه آن را بخواند ( و یا آنرا "زندگی" کند) و او به این خو نکرده ست که آن گونه نوشته را در جایی دیگر بیابد. امید بر آن ست که او دگرگون شود و یا به سخنی دیگر برگزیده شود. برای نمون </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">(به سخنی کمتر پریشان)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> این گونه پیونددادهای شاعرانه به فلسفه و یا بهکار بردن واژههایی همسان با میاناهایی دیگر ، یا واژههایی نارسا ، با نیرنگهای زبان- را بسی از خوانندگان گیج مییابند؛ و نیاز بهآن را، که باید نیازی منطقی و شایسته باشد، نادیده میگیرند.</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> چنین مینماید که دریدا میخواهد بگوید اگر هر رویدادی مانند رویدادهای پیشین ویدایش شود چه تازهگی در زندگی ست و آیا باید پذیرفت که "در زیر آسمان هیچ چیز تازه نیست"؟ . اما چه هایدگر و چه دریدا این ناتازهگی را نشان از نیرنگبازی و دوروئی زبان میدانند. چرا که هر رویداد رویدادی تازه ست که میباید در دم پدیداریاَش شناسایی شود.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><b><span style="font-size: large;">پیادهسازی میهمان</span><span style="font-size: x-large;">نوازی</span></b></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><br /></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b>ف </b><span>- </span><span> اگرچه </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این برداشت از دید یک هنرمندست . و نوشتهی دریدا، همانگونه که او میگوید، به خودسری این برداشت را رسانیده ست. اما در برداشت دانشهائی مانند اقتصاد نمیتوان هر رویداد را پدیدهی تازه انگار نمود، زیر یک رویداد تنها هیچ آگهی (اطلاعات) در خود ندارد و درزبان آماری شدائی (احتمال) آن صفر است. و این هیچ هودهئی برای آزمودن و دانش به جا نمیگذارد. به هر روی، برای آنکه آشنائیِ روشنتری از شیوهی پیادهسازی دریدا داشته باشیم بر رسیئی از پنداشت میهماننوازی De l'hospitalite او میتواند یاریبخش باشد. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دریدا در این باره مینویسد "میهماننوازی پیادهسازی 'بودن-در-خانه' ست. پیادهسازی «میهماننوازی از دیگری» ست" . سرور خانه، یا میزبان میباید به یک خارجی، یک بیگانه، یک میهمان بدون هیچ بند و پابستی خوشآمد بگوید، حتی اگر هرگز از پیش از آن میهمان به میهمانیخواندنی (دعوتی)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نشده باشد و او میهمانیناخوانده باشد. اما در پندار پیادهسازی دریدا هرگونه خواندنبه میهمانی از سوی میزبانی که خانه اش را به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میهمان پیشکش میکند از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> "بیشترین میهمان نا-نوازی شدنی" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نشان دارد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> زیرا اینک این خواندن به میهمانی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نشانی از</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> دادوستد میان آن دو تن دارد . برای میهمان نوازی بی وند و بدون هیچ رودروایسی میزبان نمیباید که به هیچگونه داد و ستدی در درون خانه اش تن دردهد. هیچگونه فراخوانی و یا هرگونه خوشآمدگوئی دیگر نمیتواند هرگز بخشی از یک میهماننوازی ناب باشد. میهماننوازی راستین به آوند یک تکتایه (مطلق) با هیچگونه بستگی و قانون نمیتواند بستهبندی بشود. در اینگونه میهماننوازی میزبان آزادانه خانهاش را</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بدون پرسیدنِ هیچگونه پرسشی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">با میهمان بخش میکند. او نه از میهمان ناماَش را میپرسد نه از او هیچ گونه پیمانی را درخواست میکند که برای نمون سفره ناهار در چهساعتی چیده میشود. زیرا هرگونه پیمان میهمان را به درون پیرامون دادوری و قانون میکشاند. قانون میهمان نوازی ناب نه نیازی به فراخواندن به میهمانی دارد و نه نیازی به بازجویی از میهمان در هنگام پدیداریاَش . بهراستی نیازی به گفتن هیچگونه سخنی نیست و همه چیز میتواند به خاموشی انجام پذیرد. به گفتهی دریدا زبان میهماننوازی میزبان میباید بدون هیچگونه بروندی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">به میهمان دلپذیر آید!</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میزبان نمیباید حتی از میهمان ناماَش را بپرسد و یا که از ناشناسی که بر در اوست شناسنامهئی بخواهد. او مینویسد: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آیا می توانیم از بیگانهئی که بر در ماست بخواهیم که بهزبان ما سخن بگوید... در همهی گستردهگیهای شدنیاَش پیش از آن که بتوانیم و به آوند آنکه بتوانیم او را بدرون کشور خود خوش آمد گوئیم؟</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">پیداست که دریدا از میهماننوازی بارهی دیگری را در سردارد . او از اینکشتیهای یهودیان فراری از آلمان نازی بازگرداندهشده بودند خشمگین است. اما این را به آشکار نمیگوید. او میگوید مردمان آتن سوکراتیس (سقراط) را به دادخواهی کشاندند و از او با زبان دادگاهشان پرسیدند زبانی که بر او بیگانه بود . سوکراتیس با زبان دادگاه آشنا نبود و نمیتوانست با داوران دادگاه به آوندی همتراز با آنان از در گفتگو درآید و از اینروی او بیگانه بود. اما میهماننوازی ناب با خاموشی کر کننده همراهست . میزبان لبخند میزند و به میهمان خوشآمد نشان میدهد بدون آنکه هیج نشانی از بند و خواستهئی برای میهماننوازی خویش نشان دهد. دریدا در "ارمغان مرگ" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>Donner la mort</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> می نویسد: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">نخستین هنایش یا نخستین رسیدن زبان به من </span><span style="background-color: #fefefd;">محروم نمودن من است و یا جدا نمودن من است از تک تائیم.</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: x-large;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">هنگامی که میزبان سخن میگوید او دیگر خودش به آوند تکتایهئی بیهمتا نیست او به بارهی خویش ، کنشی نامیهماننواز نموده است. در ارمغان مرگ، دریدا این را که عیسی مسیح مرگ خویش را به بشر ارمغان کرده ست به پرسش می گیرد. او مینویسد :</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">میانای <i>Donner la mort</i> به فرانسه چیست، چگونه کسی خود مرگ را میدهد؟ چگونه کسی که خود مرگ را میدهد، به این میانا که خویشتن را میکشد، که میانایاَش این ست که میمیرد و پاسخگوئی مرگ خویش را میپذیرد، خودکشی میکند و همچنین خود را یشتهی (قربانی) دیگران میکند؟ برای دیگران میمیرد و از این روی، شاید زندگی خود را میدهد با دادن مرگ به خود همانگونه که سوکراتیس ، مسیح و دیگران به شیوههای بسیار کردهاند. و شاید پاتوچکا</span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face="arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #4d5156; text-align: left;"> </span><span face="arial, sans-serif" style="background-color: white; color: #4d5156; text-align: left;">Patočka</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نیز به شیوهی خود؟ چگونه کسی میتواند به خود مرگ دهد به آن میانا</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: x-large;">ی </span><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دیگر که برداشت دیگری از <i> se donner la mort </i></span><span style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">ست که بهخودنمایانی آن را ، ریخت آن را، مهینائی آنرا ، یا رسیدنگاه آنرا میدهد؟ (...) </span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";">چه پیوندیست میان </span><i style="background-color: #fefefd; font-family: tahoma;">se donner la mort</i><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"> و یشته شدن؟ میان خود را کشتن و مردن برای دیگری؟ چه پیوندیست میان یشتهشدن ، خودکشی و باهودگی این ارمغان؟ </span></span></blockquote><p><span style="font-size: large;"> دریدا در این نوشته داستان ابراهیم را به زیر پرسش میگیرد و میپرسد: چگونه راز ابراهیم و واداری او و سارا و اسحاق و هاجر واسماعیل را به خاموشماندن میباید برداشت کنیم؟ دیگر نمیدانیم که چگونه این دم باورنکردنی را که خداوندبه ابراهیم فرمان میدهد که پسرش را بکشد رمزگشائی کنیم. او ادبیات اروپا را گونهئی پردهپوشی میبیند که در آن ابراهیم از خداوند نه از برای ناوفاداری به او، که بل از برای پیروی از او پوزش میخواهد.</span></p></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ </span></b><span><span>-</span></span><span> <span style="color: black;">میهماننوازی</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> نمونهی خوبی از پیادهسازی دریدا در پیوند با برداشتگیری اوست. به ویژه این پیادهسازی در روند گوالیدنی که میان او و امانوئل لویناس </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">Emmanuel Levinas </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">انجامگرفته می تواند بس آموزنده باشد. آیا میزبان همانند مولانا در هنگام پذیرایی از شمس به او به آوند میهمان باید بگوید: "بیا ، همهی آنچه را که دارم همهی آنچه که هستم از آن توست؟ " </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> لویناس مینویسد :"میهماننوازی یک ازخودبیگانگی پیاپی خود </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> ego </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">است (...) که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">میزبان بر سر آنست (...)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> کهاز خودش برای دیگری تا به آنجا بگذرد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">که نان را از دهان خود دور نموده و بهدیگری بدهد". اما دریدا همانگونه که گفتید تنشی میان این نوازش بیبندوبست و بروندهای قانونی سیاسی و اقتصادی میبیند که بدون آنها میهماننوازی پوچ و تهی از هر گونه میاناست . هنگامیکه بر پایهی سِفر پیدایش ابراهیم به سهمیهمان بیگانهی مینوی که پیام خداوند را بهاو رسانیدهاند خوراک و آشامیدنی فراهم میآورد؛ آیا رفتار او نشانی از میهماننوازی دینی ست؟ چرا که میزبان آن دیگری را از آنجا به سرسفرهی خویش در اینجا فراخوانده است. برای لویناس این اینجا و آنجایی اندیشار جدائی ست و پس از این دیدگاه میهماننوازی نشان پیوندی از پیش میان میزبان و میهمان میباشد. پیوندی که از انگار نمیآید که بل از نزدیکی و دوری آگهی میدهد. او مینویسد: "به آوند یک کنشگر در این برخورد، من به این برخورد نیامدهام که نقش نگرندهئی را بازی کنم که به آن بر خورد میاندیشد و یا خوشآمد میگوید (...) نزدیکی یک چههستی یا آسودهگی نیست که بل در بیآرامی یا نقطهئی «هیچ» در برون از </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آرامش ست. آن آرامشِ گسترده در همهجای هیچی، هر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">هستنی را از هم میپاشد. پس «هیچکجا» هرگز به اندازهئی بسنده نزدیک نیست" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">لویناس</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در کارهای نخستیناَش نیاز به خانهئی را پذیرفته بود زیرا برای میهماننوازی میزبان نیازمند به «خانه» است. خانه جائیست که خود خداوند خانه میتواند در آن به نهان شود. بستن درب خانه او را از دیگران جدا میکند و با این همه آن درب را میتوان بهسوی دیگران بگشود. خانه نشان از دارائی و از آن میزبان بودن را دارد و هم اکنون خداوندخانه میهماننواز بهخودشست . اما از سوئی دیگر خانه به باور لوینتاس "از بیریشهگی و آوارهگی نیز داستان دارد که پندار خانه را شدنی کردهاند" مگر نه آن که ابراهیم که خود نماد میهماننوازی در تورات است میگوید "پدرم <i>آوارهئی</i> بود از اهالی آرامیا؟"</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">برای لویناس «دیگری» میتواند هم همسایه باشد و هم نشان از سرور و مهتر . مگر نه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">آنکه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به نوشتهی سفر پیدایش در تورات، ابراهیم از درون چادرش برون میشود و نخست به نشانهی میهماننوازی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و به آوند بندهگی به دیگری، که از کجایی دیگر آمده ست، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بهسوی خاک به سجده میرود.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> برای دریدا این رویدادی نمادین ست از میهماننوازی در دینهای ابراهیمی؛ به همانگونه که برای لویناس نشان از میهماننوازی و خدمتگذاریست. در دنبالهی داستان تورات ابراهیم </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در شهر گنهکاران سُدوم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> از سوی همسایهگانش به زیر بازجوئیست و در پیآمد این بازجوئی لوط را مییابیم که میزبان بیگانهگانست و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">درتلاش برای پاسداری از میهمانان بیگانهی خود در برابر شهروندان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">همجنسباز</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> سدوم که آنان را برای تنبارهگی میخواهند دخترهای خودرا بهجای آنها در پیش مینهد. هر چند این دادوستد نشان از بیارزشی دختران دارد (چیزی که پیادهسازان این داستان را گویی با آن کاری نیست) برای لویناس این دادوستد تنها نمادیست از گروگاندادن میزبان برای دیگری. اما برای دریدا امروزه دیگر داستان به این سادهگی نیست. هنگامیکه چهرهی نیازمند «دیگری» به خواهش از میهماننوازی بر آستانهی در پدیدار میشود نقش دولت را نیز ، به آوند شخص سوم داستان، میباید بررسی نمود . اینک دیگری پارهئی از ماست، در ریخت دولت و دیگر نهادهای اجتماعی که یگانتایهالی (یونیورسالیتی) ما را دربردارد چون ما این دولت را برگزیدهایم. به باور دریدا دولت امروزه میکوشد تا مرزهای میان بخش همگانی و بخشخصوصی را در همبریزد و راههای فناوری و رسانهگی را به زیر فرمان خود درآورد و چنینست که خانه دیگر خانهئی شخصی نیست و ردپای هستن دولت را درون خانه میتوان یافت. دریدا به واکنشهای ملی و مذهبی و قومی در رویارویی با فناوریهای ناشناخته اشاره میکند و نقش دولت را در این گونه قدرتنمائیهای سیاسی و قانونی پابرجا و ازمیان نبردنی مییابد.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b><br /></b></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><b>ف </b><span>- </span><span> <span style="color: black;">میهماننوازی به اینگونه پیچیدهتر میشود. پیش از آمدن میهمان میزبان خداوند خانه بوده ست و آنرا به زیر فرمان خود داشته ست. او خانهاش را در پاس داشته تا بتواند بیرونیان را در بیرون ازخانه نگاه دارد. او مینویسد میهماننوازی نمیتواند: "بدون خداوندی خویشتن بر خانهی خویشتن باشد. اما چون هیچگونه میهماننوازی بیکرانه نمیتواند باشد پس فرمانروایی تنها با سرندکردن و خشونت شدنی ست." پس کرانهها و بستنها و بندها بر پا میشود تا فرمانروایی خداوند خانه را بر خانه بر پا بدارند و چنین ست که قوانین مطلق میهماننوازی درهمریخته میشوند. آنچه که میهماننوازی بیبروند و بیبندوبست را شدنی میسازد به همچنین مایهی ناشدنی بودن میهماننوازی میشود. دریدا مینویسد: "به سخنی دیگر میهماننوازی ناب ایجاب میکند که من درب خانهام را بگشایم و نهتنها به بیگانهگان که بل بر دیگریهای ناشناس مطلقا گمنام جایی بدهم و به آنان پروا بدهم که بیایند و به آنان پروا بدهم که به درون آیند و جایی را در کجا</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">یی که به آنان میدهم بگیرند. بدون آنکه از آنها بخواهم که آزرم مرا بازپرداخت کنند ( به پیمانی درآیند) و یا حتی نامشان را بگویند.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نوازش مطلق میهمان به خشونت پروا میدهد . یک درآمدنی تازه ، میهمانی نو به در میآید ، در آستانهی در و بهدرون فراخوانده میشود بدون هیچ وند و وست. این خوشآمد راه را بر خشونت میگشاید. و خانه زیر و زبر میشود میهمان میزبان میشود و میزبان میهمان. فرمانروایی میزبان بر خانهاش اینک کاهش یافته است و این به همانگون ست که در داستان لوط دیده میشود . با آمدن میهمانان لوط ناچارست به آوند خداوند خانه دختران خود را به جای میهمانان برای فرونشاندن خواستههای تنبارهگی به میهمانان خوشگذران سدُوم پیشکش نماید. دریدا مینویسد: "پس بهراستی مهتر، کسی که فرامیخواند، میزبان فراخوان کننده، کسیکه به گروگان گرفتهشده است و کسیکه همواره بهراستی رفتار نموده ست. و میهمان، گروگانگیر فراخواندهشده اینک کسی ست فراخوان میکند، او بر میزبان مهترست. میهمان اینک میزبانِ میزبان شده است. میهمان میزبان میشود و میزبان میهمان." پس میزبان کسی را به خانهاش فراخوانده ست که اینک او را به گروگان گرفته ست. پیداست که دریدا دارد داستان دیگری را میگوید. از دید من میهمانان پناهندگان شمال آفریقا به فرانسه هستند که اینک میخواهند میزبان شوند. دریدا داستان یشتن (قربانیشدن) پسر ابراهیم را که در هر سه دین ابراهیمی آمده است را به آوند آزمایش گروگانگیری ویدائی می دهد. او به شیوهئی شکنجهآور مینویسد: </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">برای آنکه آنکس باشد که جای دیگری را بگیرد، گروگان و میزبان دیگری ؛ از این روی، به زیر فرمان دیگری و فرمانبر از دیگری ، آنجا در جایگاهی که جاها نمیتوانند جاگزین یکدگر بشوند و همهچیز از هنجار جاگزینی جدایی میگیرد، مگر در آنجا که این یکتایهگی این جاگزینناپذیری خودرا برپا میکند، استوار میدارد، خود را میآزماید و در جانشینی رنج میآورد." </span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">با همهی دشواری نوشتهی دریدا میتوان دریافت که او داستان ابراهیم را نماد میهماننوازی، گروگانگیری و جایگزینی با یکدگر میگیرد. اما اینکه در این پیادهسازی چه چیز تازهئی با آگاهی و دانش خواننده افزوده میشود در خور پرسش و اندیشه است .</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اگر این نوشته را با خردورزی کانت درسومین بروند آشکارای نوشتهی پر آوازهی صلح جاودانه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> Dritter Definitivartikel zum ewigen<span dir="rtl"> </span>Frieden ,</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> برابری نمائیم؛ که چنین خوانده میشود:</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Das Weltbürgerrecht soll auf Bedingungen der allgemeinen Hospitalität eingeschränkt sein</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><blockquote><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">حقوق انسانی ، به آوند شهروندان جهان ، بستهشده در بروندهای یگانتایهال میهماننوازی خواهد بود</span></blockquote></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span></span><span style="background-color: #fefefd;">خواهیم دید که باهمهی آنکه شیوهی نوشتن کانت نیز شیوهئی دشوارست، از پرخید او به میهماننوازی آرمانی انسانی و ارجمند میتوان دریافت نمود. در نوشتهی کانت میهماننوازی چنین ویدائی داده شده ست که هنگامیکه بیگانهئی از کشوری دیگر به کشور ما میآید بر ماست که با او به میهماننوازی رفتار کنیم؛ زیرا که کرهی زمین از آن همهی انسانهاست و البته بر میهمان بیگانه ست که رفتاری شایسته و درست داشته باشد. و به هر روی، درخواست برخورداری از این میهماننوازی را کانت حق انسانی آن بیگانه میخواند.</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><span><b>پیادهسازی مردم شناختی</b></span></span></span><br />
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span><br /></span></b></span></span>
<span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span>گ </span></b><span><span>-</span></span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">دریدا میگوید هیچ چیز در بیرون از بافت نوشته نیست. همهی زندگی مانند بافتهئی ست و این بافته چیزی نیست مگر بازی دگرگونیها. در سنجه با پیادهسازی میهماننوازی او که در بالاتر دیدیم، پیادهسازی او از مردمشناختی کلود لِوی اشتراوس تا اندازهئی پذیرفتنیتر ست. اشتراوس ساختارگرایی فردیناند دو ساوسور را به مردمشناختی گسترش داده بود. او مانند ژان ژاک روسو برآن بود که </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گیته</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">'' (طبیعت)</span><span style="background-color: #fefefd; font-family: "tahoma";"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> از "فرهنگ" ارجمندتر ست. چراکه</span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ''گیته''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بیگناه و پاک و نیالوده ست اما "فرهنگ" فاسدکننده و کجاندیش و بهگمراهی ست. او نیز مانند روسو آرزوی بازگشت به </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گیتهی نیالوده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> و پاک را داشت. دریدا که پیش ازین بینش روسو را پیاده کرده بود اینک به پیاده سازی </span><b style="background-color: #fefefd; font-family: arial, helvetica, sans-serif;">گرمسیر اندوهگین </b><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">Tristes Tropiques لوی اشتراوس رویآورده بود. در آن کتاب اشتراوس برآیند پژوهشهای مردمشناختی خود را از قبیلهی نامبیکاورا Nambikawra در برزیل گزارش میدهد. برای او این قبیله نمونهئی شایان ست از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گیتهی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> نیالوده و ناب . او نزدیکی و پیوند این مردمان را با </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گیته</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">''</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> میستاید. فرهنگی آغازین که تنها باسخن رسانهگی میکند و هنوز نوشتن را پیدا نکرده ست. لوی اشتراوس از دورادور رفتار همتودهگی این قبیله را به کاوش و بیزش میگیرد. اما هنگامیکه دارد یاداشتی مینویسد با شگفتی در مییابد که برخی از اهالی قبیله از نوشتن او دنبالهروی میکنند و خطهای موجوارهئی بر روی زمین میکشند. او سپس در مییابد که سرکردهی قبیله بهزودی مهینائی نوشتن را دریافت و کوشید تا از آن برای سختسازی قدرت خویش بهرهگیری نماید و به این سان در پخشار کالاهای قبیله از نوشتن به سود خویش هوده گیرد. او به مردمان قبیله دلگرمی میدهد که نوشتن میداند. و به این نیرنگ توانائی بر خویش میافزاید.</span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><br /></span>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اگرچه در اینجاست که دریدا نشان میدهد که چگونهبرآیندگیری اشتراوس به پیادهسازی خود میپردازد. زیرا که مردمان این قبیله هماکنون از نابرابریها و دگرگونیها آگاهی دارند واین از پخشار نابهداد کالاها هویداست. و با همهی آنکه آنان نمیتوانند نوشت اما هماکنون این اسانهگیها در افسانهها و دهنادها و کردارهایشان واژیک (منعکس) ست. برای دریدا این گونه "نشانه" ها خود گونهئی نوشتن بدون الفباست . بنابراین نگرشپردازی اشتراوس در بارهی بی گناهی و نیآلودگی نامبیکاورا و ناآشنائیشان با نوشتن همه انگارپردازیئی بیش نیست. و این تنها آرزوی پنهان او را برای بازگشت به آن پالودگی افسانهئی آشکار میسازد.</span></span></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: center;">
<div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br />
</span><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">شاید در اینجا باهوده باشد که برگردانی از گفتگویی که دریدا اندکی پیش از مرگاَش در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گفتگویی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">با لوموند پاریس داشته است را برای آشنایی بهتر با او بیاوریم. به باور من پیادهسازی این گفتگو اینک باید کارآسانی باشد. :</span><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">برای من بهراستی دشوارست که بگویم "ما"، اگرچه هرازگاهی چنین روی داده ست که بگویم ما. ولی باهمهی بارههایی که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دراین باره</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">مرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> به آشفتگی وامیدارد، که در نخست از همه سیاستهای مصیبتبار و حتی خودکشیمانند و گونهئی از سهیونیزم - </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اسرائیل ست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">زیرا که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دیگر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><span>برای من اسرائیل نمایندهی یهودیت نیست، به این میانا که نمایندهی پراکندهگی یهودیان<span> ( </span></span><span>diaspora) </span></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بنیانگرایی در آمریکا هستند که خویشتن را سهیونیست میخوانند. . توانائی گروههای فشار آنان (لابی) بدون آنکه بخواهیم از نفوذ عربستان سعودی سخن بگوئیم، بس افزونتر از هنایش جامعه یهودیان آمریکا بر پویایی سیاستهای آمریکا- اسرائیل است. با همهی اینها و بسیار دیگر از دشواریهایی که من از یهودی بودن خود دارم ، هرگز از آن سر بر نمیتابم ، من همیشه در چگونهگیهایی ویژه میگویم "ما یهودیها" این "مائی" شکنجهآور در دل دشواریهای من ست . اندیشاری که من آنرا با لبخندی بیرنگ "آخرین یهودیها " خواندهام. این اندیشه همانست که ارستوتالیس به ژرفایی د ربارهی نیایش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i><span>eukhè</span> </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">گقته ست: آن نه درست است و نه نادرست، و در باخودیاَش واژهئی نیایشی است . در برخی بروندها من بدون هیچ دودلی میگویم "ما یهودیها" یا "ما فرانسویها" و افزون بر آن از آغاز کار، من همیشه بر اروپاکانونی خردهگیر بودهام </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">، و این خودش گونهئی پیادهسازیست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">"la "déconstruction </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> .</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">در کارهای والری و هوسرل و یا هایدگر برای نمون ، پیادهسازی برنامهئیست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در ریخت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ار اروپاکانونی که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> در سیمای نووایی آن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> بسیاری آنرا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">بهگونهئی همهگیر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> برای رویارویی با</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اروپاکانونی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> دنبال کردهاند و این کاری درست بوده ست. هنگامیکه این روزها میگویم "ما اروپائیها" این ویدایش را به گونهئی بههمپیوسته به کار میگیرم که بسیار دگرگونه است . به هر روی همهچیز در بارهی پیشینهی اروپایی در خور پیادهسازیست و به هر روی ، خردهگیری از همهی آنچه که در اروپا رخ داده ست،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> چه از دید روشنوایی وچه از برای بهخودپردازی این قارهی کوچک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ماندهگار خواهد ماند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> ، و این ماندهگاری سترگ از بار گناهی ست که اروپا میباید بهدوش کشد (خودکامهگی ، نازیگرایی، نژادکشی، کشتار یهودیان، استعمار و استعمارزدایی و غیره) امروزه در بروندهای کنونی جهان سیاسی که ما خودرا درآن مییابیم ، اروپا، اروپایی بهآکنده دگرگون ولی با همان ماندهگارها از یادمانهایش، میتواند، و امیدوارم که بتواند، دربرابر سیاست چیرهگر آمریکا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">la politique d'hégémonie américaine</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">یگانه و هموند شود (نگاه کنید به محافظهکاران نو در دولت بوش ولفوویتز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>Wolfowitz</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> (معاون رامزفلد در وزارت دفاع آمریکا)، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">چینی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>Cheney</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> (معاون جرج بوش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">رئیس جمهور آمریکا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">، رامزفلد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"><i>Rumsfeld</i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> (وزیر دفاع آمریکا) و غیره ) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ودرهمان حال در رویارویی با خداسالارگرایی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">théocratisme </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">عرب و مسلمان که ناروشنوایاناند و بدون هیچگونه آینده ی سیاسیی (و باید که ناسازی واژگاری ها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">les contradictions </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">و دگرگونگیهای</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">les hétérogénéités</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">این دو گروه را نیز در دید داشته باشیم و باید بکوشیم که خودرا با گروههای چالشگر و رویارو در درون این کشورها همبسته سازیم) . اروپا اینک خودرا در زیر این گمارش و وظیفه مییابد که میباید مسئولیتهای تازهئی را بپذیرد. من در بارهی اتحادیهی اروپا که اینک هست و یا از آنچه که اکثریت کنونی آزادیخواهاننو </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">néolibérale </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> آنرا انگار میکنند و اینکه درگیریهای درونیشان آفتزده شده ست سخن نمیگویم ، که بل از اروپایی که خواهد آمد و هنوز در روندار جستجوی خویش است میگویم. از جغرافیای اروپا و دیگر جاها ، آنچه که بگونهئی ریاضیوار اروپا خوانده میشود. این اروپا میباید مسئولیتهای تازهئی را از برای آیندهی انسانیت و ازبرای قوانین بینالمللی بپذیرد. اینست آیین ودین من . و دراینجاست که من بدون دودلی میگویم "ما اروپائیها". این آرزوی آن نیست که از اروپا یک ابرقدرت نظامی آفریده شود که بتواند از بازارهایاَش پاسداری کند و یا بهسان یک وزنهی بهواپسزننده در رویارویی با دیگر گروههای جهان سیاسی بهپاخیزد .که بر واژ (بر عکس) آرزوی من آنست که اروپا اروپایی باشد که که بذرهای سیاستهای پساجهانوایی را کشت نماید. از دید من این تنها بارهی شدا ست. این جنبش در گاههی آمدن است. اگرچه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">اینک</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> تنها راستاهای پیرامونی آن کشیده شده ست. من چنین میاندیشم که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دیگر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> هیچچیز نمیتواند این اروپا را از پیشروی باز دارد. هنگامیکه من میگویم اروپا ، این اروپا را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دردید خود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دارم اروپایی که «دگرجهانوا»</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> altermondialiste </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">ست اروپایی که بر پنداشتهها و پیمانهای فرمانوایی و سرورانهگی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">la </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">souveraineté</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">و قوانین بینالمللی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">دگرریختی میآورد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">. ودارای قدرت واقعی نظامی ناوابسته به اتحادیه نظامی ناتو و سازمان ملل است. یک قدرت نظامی که نه آفندگر ست و نه پدافندگر و با استواری میتواند قطعنامههای سازمان مللی بازسازیشده را به رانش نهد(برای نمون و یا بیشترین شتاب در مورد اسرائیل و همچنین دیگرکشور ها) و به همینسان این اروپا جایگاهی ست که میتوان به بهترین وجه در بارهی برخی از سیماهای جهانوستی (سکولاریسم) </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">laïcité</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd;">، برای نمون، و یا دادوری همگانی اندیشید واین خود یادگاریست از پیشینهی اروپائی .</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br />
</span><blockquote class="tr_bq">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">من هم اینک از «جهان وستی» سخن گفتم پروایم دهید که در کنارهئی گسترده به آن بپردازم. واین هیچ بستگی با بهسر کردن چادر در آموزشکده ندارد که بل به نهاد زناشویی درپیوند ست. من از پیشنهاد گستاخ و زیر عخوشآمد نوئل مامر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"><i>Noel Mamere' </i></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">پشتیبانی نمودم و برآن دستینه نهادم. حتی اگر زناشویی همجنسان مایهی پدیداری آنچه که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">"نابهفرمانی شهروندان" "civil disobedience" خوانده میشود،</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> گردد واین ماندهگاری پرارج ست که در سدههای گذشته در آمریکا بنیان گرفت وآن نهایستادهگی به چالش در برابر قانون non pas défi à la Loi ست که بل نابهفرمانی از یک جاگیری قانونگذارانه désobéissance à une disposition législative از برای داشتن قانونی بهتر میباشد - قانونی که هنوز باید بیاید و یا هم اکنون روان آن در واژههای قانون اساسی دمیده شده ست. آری من برآن دستینه گذاردم زیرا از دید من زمینهی قانون کنونی در باره ی همجنسگرایان بیدادانه ست. و آن، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">چه در آشکاری واژههایاَش و چه در روان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> نهفتهاش، هم ریاکارانه hypocrite ست وهم دوپهلو équivoque . اگر من قانونگذار بودم به سادهگی پیشنهاد میکردم که هم واژه و هم پندارهی "ازدواج" در قوانین شهروندی و بندهای جهانوستی سرنگون و زدوده گردد. "ازدواج" ، آیین ، آشاوانی، ارزشهای دگرجنسی ، برسرداشت فرزندآوری ، برای وفاداری جاودان و غیره برتریهائی ست که دولت به کلیسای مسیحی داده ست به ویژه در راستای تنها یک زن داشتن که نه از یهودیت سرآغاز گرفته </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">و همانگونه که همه میدانند نه از اسلام</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> (این دربستهگی (محدودیت) بر یهودیان از سوی اروپائیان تنها در سدهی نوزدهم بربار شده ست و درمیان یهودیان آفریقای شمالی تا چند نسل پیش چنین دربستهگی نبوده ست.) . با به دور افکندن پنداشت و واژه ی "ازدواج" و این دورویی و ریاکاری دینی که هیچ جایی در قانون اساسی جهانوست و سکولار نمیتواند داشته باشد، به جای ازدواج یک پیمان "همزیستی شهروندانه" باید بسته بشود که جاگزین ازدواج شود واین گونهئی پیمان بهبودیافته و نرمشپذیر ست که دربرگیر همهگی این همزیستی میان همبهران ست و هیچگونه دربستهگی در آن پیمان نیست؛ چه در بارهی زن یا مرد بودن سویهای همسری و یا شمار همبهران در آن همزیستی. البته دربارهی آنها که میخواهند زناشوئیشان به گونهی نهادینه پیشینیانشان باشد - که به هر روی من برای آن آذرمی به بیشترین اندازه دارم- میتوانند زناشوئیشان را در برابر روحانیون دینشان که خود آنانرا بر گزیدهاند به جا آورند. و این گشتاری ست </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;">پذیرفته شده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: #fefefd; font-size: large;"> در دیگر کشورها که همسری میان همجنسگرایان در آنها قانونی ست . برخی از مردمان میتوانند در پیوند میان خود از یکی از این شیوهها پیروی نمایند برخی دیگر هر دو شیوه را میتوانند به کارگیرند و دیگرانی نیز هستند که پیوند میان خویش را بدون هیچ در دید گرفتن چه قوانین شهروندی و چه نهادینههای دینی بر پا میسازند .</span></blockquote>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-43624464872535109112014-01-12T15:07:00.053-08:002023-01-23T22:52:47.923-08:00روشن وایی چیست؟ میشل فوکو<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<br />
<div dir="rtl" style="text-align: center;">
<br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYul1SYdBIYvm2ThUIJAM8AvchgeCQAmRoD-HoK0x1OcaTlEMJCl7wUGM8OMpWe0fLg1dKClxepN3-gj-AcBRH0QjCEWPCNOD4rxS5yfu7iOAl5ze2B-029V86KlnXng46Hn_r91qafAU894tCHBJkSO6pOtd1q25R2Q2wJOxfMollO8c1IYxM9yy-/s1717/download%20(82).png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="995" data-original-width="1717" height="308" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYul1SYdBIYvm2ThUIJAM8AvchgeCQAmRoD-HoK0x1OcaTlEMJCl7wUGM8OMpWe0fLg1dKClxepN3-gj-AcBRH0QjCEWPCNOD4rxS5yfu7iOAl5ze2B-029V86KlnXng46Hn_r91qafAU894tCHBJkSO6pOtd1q25R2Q2wJOxfMollO8c1IYxM9yy-/w533-h308/download%20(82).png" width="533" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #0c343d;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b><span style="font-size: small;"><span style="color: #0c343d;">Qu'est-ce que les Lumières ? </span></span></b></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b><br />pa</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">r: Michel Foucault</b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="color: #0c343d; font-size: medium;">برگردان گیتی نوین</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: medium;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="color: #0c343d; font-size: small;">امروز هنگامی که گاهنامهئی از خوانندگاناَش پرسشی را میپرسد، برای اینست که باور آنان را در بارهی برخی از بارهها پرسوجو کند ؛ زیرا هر کسی در هر بارهئی میتواند در هم اینک دارای باوری باشد؛ واز این روست که چندان بخت آن نیست که از آن گردهم آوری چیزی نو فراگرفته شود. اما در سدهی هیجدهم، ویراستاران گاهنامهها میخواستند که در بارهی دشواریهایی که هنوز چارههایی برای آنها یافته نشده بود با همگان رایزنی نمایند. من نمیدانم که آیا چنین شیوهیی پربهرهتر از بررسیهای دیگر بود یانه ، ولی بیگمان شیوهی دیدسنجی آن چرخه بس کشاتر از این روزهابود. به هر روی، برپایهی چنین آماجی بود که در آذر ماه ۱۷۸۴ ماهنامهی برلین (۱) جستاری برای یافتن پاسخ به این پرسش که روشنوایی چیست؟ (۲) را پخشار نمود که کانت به آن پاسخ داد .</span></span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">اگرچه
این نبشته در میان کارهای کانت کاری کوچک مینماید ولی از دید من در تاریخ
اندیشه آن نبشته نشان آغازیست درخور پائیدن برای پاسخ به پرسشی که خردورزی نووا هنوز که هنوز است توانایی پرداختن به
آنرا نیافته است و هرگز نیز نتوانسته است گریبان خویش را
از گیر آن پرسش رها کند. و این همان پرسشی ست که اکنون برای دو سده در ریختهای
گوناگون باز هم پیگیری میشود. از هگل تا نیچه و از ماکس وبر تا هورخهمایر و
یا تا هابرماس،هرگز هیچ اندیشاری نتواسته است که ، چه به سرراست و یا به
کجدار و مریز ، از برخورد با این پرسش به پرهیزد. چنینست که اینک سر آن داریم تا بپرسیم که این پدیده که
روشنوایی خوانده میشود چیست؟ زیرا که به دستکمترین بهره و تا به اندازهئی، پاسخ به
این پرسش نشان خواهد داد که ما امروز چه هستیم، چه میاندیشیم، و چه میکنیم؟ بگذارید که چنین انگار کنیم که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> هنوز</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> ماهنامهی برلین پابرجاست و
از خوانندگاناَش پرسیده ست که خردورزی نووا چیست؟ (۳) شاید که ما بتوانیم به پژواک به این پرسش چنین پاسخ دهیم که خردورزی نووا خردورزیئی ست که میکوشد تا به این پرسش </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">پاسخ دهد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> که روشنوایی چیست ؟</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> پرسشی که در دو سدهی پیش به گستاخی پرسیده شده بود، <br />
</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">**** ****</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">پروا دهید که برای دمی چند به روی نبشتهی کانت درنگ کنیم چرا که آن نبشته به بهانههایی چند در خور این ارزشیابی ست:<br />
<br />۱. همین پرسش بود که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">موزِس مندلسون (۴)</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">تنها دو ماه پیشتر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> در همان ماهنامه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> به آن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">
پاسخ
داده بود. اما کانت در هنگامی که پاسخ خویش را مینوشت هنوز پاسخ مندلسون
را
نخوانده بود و به سرآسودهگی میتوان گفت که برخورد جنبش خردورزی آلمان با گسترش
فرهنگ یهود درست از همین دم آغاز نگشته بود. اگرچه مندلسون به همراهی
لسینگ
(۵) درآن بزنگاه میان دو فرهنگ برای کم و بیش سی سال ماندگار مانده بود. ولیکن تا به
آن هنگام
یا تلاش برآن بود که در فرهنگ آلمان جایی را برای فرهنگ یهود باز
کرد: همانند تلاش لسینگ در نمایشنامهاش به نام یهودیها(۶) ، و یا که کوشش
برآن بود تا دشواریهای همبهر را در اندیشار یهود و خردورزی آلمان نشان بداد ، و
این همان تلاش مندلسون بود در کاری مانند فادئو و بیمرگی روان (۷) .
با دو نبشتهی پخشار شده در ماهنامهی برلین Berlinische Monatsschrift, چنین آشکار میشود که روشنوایی
در واژه آلمانی
آوفکلارونگ و در واژهی یهودی هاسکالا (۸) هردو از یک تاریخ برخاستهاند و بر این تکاپویاَند تا خویشتن را در روندارهایی همریشه که به</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> شاخه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">زدنشان از </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">یک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">تنه سرمیزند بشناسانند. و شاید که این راهروئی باشد برای آگاهانیدن به
پذیرفتن سرنوشتی همریشه ، که اینک میدانیم که چگونه به ماجرایی اندوهبار فرجام گرفت .</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">۲.
اما دشواری بیش از اینها ست . نبشتهی کانت چه در خود و چه در پیشینهی مسیحی
خویش، دشواریئی تازه را برپا میدارد. به آشکاری، این نخستین بار نبود که
اندیشارهای خردورزانه در جستار آن بودند تا بازتابی از خویشتن را نشان دهند. اما در
گفتاری پیراسته میتوانیم بگوییم که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">تا به آن زمان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> چنین بازتابی از «اکنون» به سه ریخت بنیانی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> نمایان شده بود:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">*- "اکنون" می توانست به این ریخت پدیداری گیرد که از آنِ هنگامی ویژه در
جهان است . هنگامی که "اکنون" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">؛</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> یا از برای داشتن ویژهگیهای درونیاَش و یا که در پس رویدادی سهمگین، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">از دیگر هنگامها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به آشکاری گسیخته بود</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> . از این رو، در دولتمرد پلاتون (آفلاطون) گفتوگوگران دریافتهاند که به هنگامی از بهپاخیزیهای جهان بهسر میبرند که در آن با همهی پیآمدهای ناگوار برآمده از پَسرَوی بازهم جهان به واپس بازگردیده است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">*- "اکنون" میتواند تلاشی باشد برای رازگشایی از نشانههایی رازآلود در
بارهی رویدادها در آیندهئی که در پیش ست. در اینجا ما با گونهئی از آینده نگری سروکار داریم که آگوستین نشانهئی از آن ست. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">*- "اکنون" میتواند همچنین به آوند جابهجایی بهسوی پیدایش جهانی با دستآوردهایی تاره به
کندوکاش گرفته شود و این همانست که ویکو (۹) در آخرین بخش ار کتاباَش بهنام<b> بنیاد
دانش نو </b>(۱۰) به آن میپردازد. آنچه او در "امروز" میبیند "انسانیت شایانی یافته است، که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به برون</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">
گسترده شده در میان همهی ملتها، زیرا تنی چند از پادشاهان
بزرگ بر جهانِ این مردمان فرمان میرانند." همچنین این "اروپاست ... تابناک از چنین انسانیت که سرشارست از همهی نیکیهایی که به زندگی مردمان
شادمانی
میآورد"</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">اما </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> پرسش روشنوایی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در گونهئی که کانت آن را به میان نهاده است</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> از آن سه نمونهئی که در بالا برشمردیم به آکندهگی دگرگونه ست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">. در اندیشار او روشنوایی نه آن هنگامی از جهان است که کسی ازآنِ آن است و نه
رخدادیست که نشانههایی از آن دریافت شده باشد و نه پیدایش یک دست آوردست .
کانت روشنوایی را به گونهئی به آکنده نائیک (منفی) شناسایی میدهد. به مانند
بازماندهئی (۱۱)، بیرون شدن ، راهروئی به بیرون. اگرچه او در نبشتههای دیگرش در بارهی
تاریخ به هرازگاه خاستگاه و یا جنبشی درونی را در روندار تاریخ به زیر پرسش میگیرد
.اما در نبشتهی
"روشنوایی" تنها به پرسشی از شدستهگی در دسترس(۱۲</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">) میپردازد. کانت براین
تلاش نیست که «اکنون» را در همگیاش و یا بهمانند دستآوردی در آتیه
دریافت
کند. که بل در جستوجوی یک ناهمانندی است: او میخواهد بداند که امروز در سنجش
با
دیروز چه ناهمسانی دارد؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">۳.
من در اینجا به ریزهکاری در نبشتهی کانت که با همهی کوتاهیاش همیشه چندان
هم روشن نیست نمیپردازم. اما تنها سه چهارباره را درمیان مینهم که بهبرداشت من اگر که بخواهیم دریابیم که چگونه کانت با پرسشهای خردورزی امروزه
کلنجار رفته است، باید مهین گرفته شوند .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">کانت
از همان آغاز پرخیده مینماید که "راه به بیرون" که سیمای آشکاریده روشنوایی ست
روندیست که مارا از دام "ناپختهگی"** آزاد مینماید. و آماج او از
"ناپختهگی" پهنهیی نشاندار از نیروی خواست ماست که وادارمان میکند که در بارههائی که نیاز به کاربرد خرد دارند پیشوائی کس دیگر را برای رهنمونی بپذیریم. در این باره کانت سه نمونه را درمیان مینهد: هنگامی که کتابی جایگزین اندیشیدن ما میشود ما
در بند نا پختهگی هستیم. ویا هنگامی که یک رهبر دینی جاگزین وجدان ما
میشود و به همچنین در هنگامی که پزشکی برای ما رویکرد برمیگزیند که برنامهی خوراک ما چه
باید باشد. (پروا دهید که در این گذار در دید داشتهباشیم که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> با اینکه در خود
نبشتهی کانت این سه نمونه به آشکاری آورده نشدهاند ولی میتوان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> آنها را به آسانی دریافت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">) به هر روی روشنوایی به آوند بهبودی در پیوندهایی شناسانده</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> شده است </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">که از پیش در میان نیروی خواستن ، سربهفرمانی و شیوهی کاربرد خرد برجا</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> بودهست</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">. </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">همچنین باید به دید داشته باشیم که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> کانت</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> این راه گریز از ناپختهگی را به ریخت مهآلودی درمیان مینهد. زیرا او این شیوه را به آوندیک پدیده شناسانده میکند ،مانند روالی که همیشه در گذری پیاپی ست ، اما او همچنین آن گریز از ناپحتهگی را بهگونهی یک گمارش و یک واداری به پاسخگوئی نشان میدهد. از همان نخستین بخش نبشته خویش کانت به دید دارد که
انسان خود میباید پاسخگوی به دامافتادن در ناپختهگی خویش باشد. و ازاین روی، بایستی انگار بر آن باشد که او توانایی فرار از آن ناپختهگی را تنها با دگرگونشدن به دست میآورد،
دگرگونیئی که او خود میتواند در خود بیآفریند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> کانت </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به آشکارا میگوید که این روشنوایی نمادی دلیرانه ست(۱۳) . اما نماد دلیرانه همانند یک </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">نبرد</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">افزار برای نشاندادن دلاوری نیست (۱۴)، به گفتهئی دیگر ، نماد دلیری آن نشان یلانهگی نگاریده شده بر روی سپر حنگآور ست که به یاری آن گردی دلیر را میتوان شناخت و همچنین آن نماد با نبشتهئی آرمانی همراهست ، اندرزی که آن یل به خویشتن میدهد و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> آن را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به دیگران نیز پیشنهاد میکند.
پس ببینیم اینک که آن اندرز چیست؟ "<b>دل آن داشته باش که بدانی</b>" (۱۵). "گستاخی و بیباکی آن داشتهباش که بدانی" . از این روی روشنوایی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">هم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">میبایست به</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">گونهئی روال بهبررسی گرفتهآید که در آن انسان درمیان تودهئی با دیگران همپا میشود و هم به
گونهی دلاوری که میبایست به تنهائی دلیرانه به آورد شود. مردمان
در یک آن هم مهرههای این بازی و هم آفرینندگان این بازی در روندائی یکهتا میباشند. آنان میتوانند به همان اندازه که آن بازی را میگردانند بازیگرانِ آن روندا نیز باشند و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">خودآن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> روندا به همان اندازه که مردمان برآنند که در آن داوخواهانه بازیگر
باشند روی میدهد .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">سومین
دشواری که در ین نبشتهی کانت پدیدار میشود کاربرد او از واژهی انسانیت
( ۱۷) است . </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در نگرش کانت از تاریخ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> مهینائی این واژه به روشنی در میان کانتشناسان شناخته شده است. آیا ما از کاربرد این واژه باید چنین برداشت کنیم
که تمامی نژاد بشر در روندارِ روشنوایی گرفتار گشته ست؟ در چنین رویی ما میباید روشنوایی را به آوند یک دگرگونی تاریخی انگار کنیم که بر هستایی
سیاسی و همتودهئیک همهی مردم این گوی خاکی انگ مینهد. ویا از کاربرد این
واژه ما باید چنین دریافت کنیم که روشنوایی دگرگونیهایی را دربر میگیرد
که بر آنچه که انسانیت انسانها ست هنایش مینهد؟ و سپس این پرسش برمیخیزد که بدانیم این دگرگونی چیست؟ در اینجا باز پاسخ کانت تهی از هر گونه مهآلودهگی نیست. و به هر پدید، در زیر این سادهنمایی پاسخ او </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> گونهئی پیچیدهگی پنهان است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">کانت
دو بروند بنیانی را شناسایی میدهد که بشریت در زیر آنها میتواند از
ناپختهگی بگریزد. و این دو پیمان در یک آن هم روانمندانهاند و هم نهادانه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">، هم هژیریکاند (اخلاقیاند) هم شهرتارانه (سیاسی).</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">نخستین
این دو بروند آنست که راستای سربهفرمانی میبایست که
از راستای کاربرد خرد جدا باشد. به کوتاه سخن، برای شناساندن چگونهست ناپختهگی کانت از این گفتهی آشنا بهره میگیرد که: "نیاَندیش و تنها سر به فرمانباش" از نگاه او
اینچنین ست که سامانهی ارتشی ، نیروی سیاسی و یا پیشوائی دینی به سیمائی آشنا ریخت
میگیرند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> انسان</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> نه در آنهنگام به پختهگی درمیرسد که دیگر وادار به فرمانبرداری نیست که بل در آن هنگام که به او گفته میشود که : "فرمان ببر و آنگاه خواهی توانست تا به آنجا که دوست داری خرد بورزی". میباید به دید داشته باشیم که
واژهئی که در زیان آلمانی برای خردورزی به کار برده شده ست ؛ ٬رزُنیرن räzonieren است . این واژه که کانت آن را در کتاب مهیناَش "خردهگیری بر خرد ناب " نیز به
کار برده ست تنها پرخیدهئی به کاربرد خرد نیست که بل به آنگونه کاربرد خردست که
درآن خرد هیچ آماجی به جز خردورزی ندارد. پس räzonieren کاربرد خردست تنها
برای خردورزی. و چنین ست که کانت نمونههایی را نشان میدهد که در پدیداریشان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> نمونههایی به سرشار</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> پیشپاافتاده مینمایند مانند: نادرستی به واپس انداختن پرداخت مالیات
خویشتن، در همان دم که مالیات دهنده آزادی آنرا دارد که هرچه دلاَش میخواهد در چالش با ساختوست مالیاتی خرده بگیرد واین نشانهئی ست از پدیداری پختهگی و یا نمونهئی دیگر آنست که
یک پیشوای دینی گمارش رهنمونی پیرواناَش را برای دهنادهای آئینی میپذیرد و در همان دم آزادانه به خردهگیریئی بخردانه از خشکهباوریها می پردازد. میتوان چنین اندیشید که در </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> سدهی شانزدهم</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> از این گفتهها</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">هیچ آماج دیگری به جز </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">آنچه
که در خودِ گفته آمده ست نبوده ست و بهسرداشت از آگاهیئی آزادانه "سزاواری داشتن به
اندیشیدن" است تا
به آنجا که مایهی خرسندی میگردد تنها به این بروند که آنکس میباید فرمانبردار
بماند --
که البته در آن گاهاد میباید هم که فرمانبردار میبود. و اگرچه در اینجاست
که کانت رویهی جداشناخت دیگری را به شیوهئی شگفتانگیز به میان میگذارد. و آن رویهی شناختی ست که او
اینک میان سویهی کسائی و سویهی همهگانی خردورزی شناسائی میدهد، و بیدرنگ میافزاید
که خردورزی میباید در سویهیی همهگانی آزاد باشد و میباید که در کاربرد کسائی سربهفرمانانه باشد. و این بینش بر واژ با آنچه میباشد که
بهگونهی شناختهشده از "بهآگاهی آزادانه" برداشت میشود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">لکن
میباید کمی بیش از اینها موشکافی کرد و پرسید چهچیزی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">برای کانت </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">دربرگیرندهی
کاربرد کسائی خردورزیست؟ و در چه زمینهئی خردورزی به کار برده میشود؟ بهگفتهی
کانت کاربرد کسائی انسان از خردورزی در هنگامیست که او همچون "چرخ دندهئی ست
در یک ماشین" و این در هنگامی ست که کس میباید در همتودهگی گمارشی داشتهباشد و یا پیشهئی را انجام بدهد مانند اینکه او یک سرباز باشد و یا یک مالیاتدهنده
و یا که پیشوایدهنادهای آئینی در یک نیایشگاه و یا یک کارمند دولت ، در همهی این نمونهها یک
انسان به اندامی از پیکر همتودهگی درآمده است. و از این روی خودرا در چگونهستی بروندیک (مشروط) درمییابد که در آن میباید از دستورکارهایی بهویژه پیروی کند و آرمانهایی
ویژه را دنبال نماید. کانت البته پیشنهاد نمیکند که مردم می باید به پیروی کورکورانه و
ابلهانه بپردازند. اما آنها میباید از خرد خویش در زیر این بروندهای بهویژه بهره جویند و در آنگاه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">خردورزی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> باید در پرستاری از آرمانی ویژه بهدید درآید. و از این رو، در این گونه بارهها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">هیچ گونه آزادیی </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در کاربرد خردورزی کسائی نمیتواند بر پا باشد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">از
سوئی دیگر هنگامی که انسان </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> تنها </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> از اینروی به خردورزی میپردازد که خرد خویش
را بهکار گیرد ، یا هنگامی که شخص به آوند هستیئی خردمند (و نه هچون چرخ
دندهئی در یک ماشین) خردورزی مینماید، و یا هنگامی که کسی به آوند اندامی از پیکر انسانیت خردمند خرد می ورزد، در آنگاه ست که کاربرد خرد میباید آزاد باشد و
همگانی. بر این بنیان، روشنوایی تنها آن روال نیست که کسان آزادی اندیشه
خویش را به آن پشتوانه شده دریابند. روشنوایی آنگاه برپاشده ست که کاربرد خرد در آن آزادانه و یگانتایهال (یونیورسال)(۱۸) و همه دربرگیر باشد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"></span><br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">و این ما را به چهارمین پرسشمان از نبشتهی کانت رهنما میشود. به آسانی میتوان دید که کار برد </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">یکسان و همه در برگیر </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> خرد (جدا از هر گونه آماج کسائی) همچنین درپیوند میشود به خود خردورز به آوند یک کس، پس به آسانی میتوانیم ببینیم که آزادی
کاربرد خرد میتواند به رویهئی نائیک (منفی) دارای پشتوانه بشود و آن اینست که میباید هیچگونه تنشی از کاربرد خرد برنخیزد. اما چگونه میتوان از کاربرد خرد از سوی همگان دلگرمی به دست آورد؟ در چشماندازی که ما میبینیم روشنوایی نمیبایستی به سادهگی به گونهی یک
روندای همگانی انگاشته گردد که بر همهی بشریت هنایش مینهد. یا به گفتهئی دیگر، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">نمیباید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">
آنرا تنها به آوند یک گمارش شناسائی شده برای یک کس انگاشت نمود زیرا
این به آن میانا خواهد بود که اینک روشنوایی به ریخت یک دشواری سیاسی پدیدار خواهد شد.
به هر رخداد، پرسش در اینست که بدانیم چگونه کاربرد خرد میتواند
آنچه که مورد نیازش ست را </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> از همتودهگی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">دریافت کند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">، و یا چگونه میتوان در همان دم که مردمان در مرز توانائیشان با پشتکار سر به پیروی نهادهاند از آنها به گستاخی و در
روشنایی روز و به آشکارا درخواست نمود که آگاه باشند؟ و چنین است که کانت با زبانی
در پسپرده به فردریک دوم گونهئی پیمان را پیشنهاد میکند که میتوان آنرا به سیمای پیمانی میان خودکامهگی اندیشمند و خردورزی آزاده انگار نمود: و آن
این که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">بهترین پشتوانه برای سربهفرمانی
شهروندان به</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">کاربرد همهگانی و آزادانهی خردورزی خودبسنده ست. اگرچه این بروند بر آنست که وندیداد سیاسی که میباید به زیر پیروی در آید میباید</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">خود بخردانه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> و همه دربرگیر و </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">هماهنگ </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> باشد. اینک پروایمان دهید که در
این جا نبشتهی کانت را رها کنیم زیرا من به هیچ روی نمیخواهم که پیشنهاد کنم که در آن نبشته توانایی آنرا میبینیم که بتواند به بایستهگی شناساییدهندهی روشنوایی باشد. و چنین نمیپندارم که هیچ تاریخنویسی بتواند برای کندو کاش از دگرگونگی اجتماعی ،سیاسی و
فرهنگی که در پایان سدهی هیجدهم رخ داد از آن نبشته خرسند باشد.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">==</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به
هر روی، باهمهی چگونگی به بروند (مشروط) آن، و بدون آنکه سر آن داشته باشم که کار
کانت را در جایگاهی گزافه برپا دارم، به باور من بایسته است که برروی وابستهگی میان این نبشتهی کوتاه کانت و سه کتاب خردهگیری او (۱۹) پافشاری
کنیم. بنابر ویدایش (توصیف) کانت روشنوایی از همان دم آغاز میگردد که بشریت بدون آنکه
از فرمانروایان پیروی کند خرد خویشتن را به کار میگیرد. و اینک به نشانهگیرانه در این دم ست
که خردهگیری به نیاز درمیآید. زیرا که نقش خردهگیری آنست که بروندهای کاربردی به سزای
خرد را شناختائی نماید تا بتوان پیدا نمود که چهچیزها را میتوان دانست ، چهکارها
را باید کرد و چهچیزها را میتوان آرزو داشت. کاربرد نابهسزای خرد آنست که خشکهباوری و دگرسانباوری (۲۰) با انگارهبافی فرجام یابد. از سویی
دیگر، تنها هنگامی میتوان به خودبسندهگی خرد پشتگرم بود که کاربرد
سزاوارانهی خرد در بنیان خویش به روشنی شناختار شده باشد. به برداشتی دیگر،
خردهگیری
مانند کتابچه راهنمای خردی ست که در روشنوایی نگاشته شده ست و بر وارون میتوان گفت که روزگار روشنوایی همان گاهاد خُردهگیری</span>ست.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در
اینجا چنین میپندارم که میباید که در بارهی پیوند میان نبشتهی کانت و
نبشتههای دیگر او که به تاریخ پرداختهاندپافشاری نمایم. بیشترین بخشها در این
نوشتههای تاریخی برآنمیباشند تا فرجامگرایی(۲۱) درونی زمان و رسیدنگاهی که تاریخ
بشریت به سوی آن در گذار است را شناسایی دهند. کندوکاش روشنوایی، با شناخت آن بهسان پیشروی تاریخ بشری به سوی چهگونگی پختهگی، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> اینک رخدادهگی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> همزمان با ما را
در وابستهگی با همهگی این جنبش و سویگیری آن بررسی مینماید. ودر هماندم نشان
میدهد که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> چگونه</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> در هم اکنون هر تن پاسخگوئی بهویژه نمایانی برای همهگی آن
روند را بر گمار دارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> پیشگزارهئی (۲۲) را که میخواهم پیشنهاد نمایم اینست که این نبشتهی کوتاه کانت به یک برداشت در نقطهی برخورد بازاندیشی خردهگیران و بازاندیشی تاریخی برپا شده ست.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">
این نبشته بازاندیشی کانت ست به چگونهست همزمان در برآیندگیری از کارکرد خویشتن. بی
گمان این نخستین بار نیست که خردورزی، خودش برایهای خویشتن را دربارهی برگمارشگیری
کاری آشکار نموده ست. اما بر من چنین مینماید که این نخستین بارست
که خردورزی به این شیوه ، به گونهیی نزدیک و از درون ، مهینائی کار خویشتن را به دانش و به بازاندیشی از تاریخ و همچنین به کندوکاشی از روزگاری نمایان ، که
در آن مینویسد و از برای آن مینویسد، بستهگی داده است. این باز اندیشی از "امروز" ست که به آوند روزگاری ناهمسان در تاریخ ، و به آوند انگیزهئی برای یک گمارش ویژهی خردورزی ، این نبشته را از دید من نو آور پدیدار میسازد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">بر
من چنین نمایان میگردد که با این گونه نگرش به آن نبشته است که میتوانیم نقطهی آغاز رهسپاری خویش را شناسایی کنیم: واین نگرش راستای پیرامونی را نگاره میکند که دربرگیر آنچه ست که شاید
بتوان آنرا رفتار نووایانه (۲۳) خواند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">من این میدانم که در بیشتربارهها از نووایی به آوند یک چرخه ، و یا به کمترین، به آوند
گروهی ار ویژهگیها که نمادی از یک گاهاد میباشند سخن گفته میشود. زیرا اگرکه نووایی را در
گاهنامهئی بنهیم، چرخهی پیش از آنرا خاماندیشی و یا کهنهاندیشیٍ پیش از نووایی و چرخهی پس از آن را گاهاد پیچیدهگی و نگرانیزای پسانووایی سامان میدهند. و پس آنگاه ما خودرا در برابر این پرسش مییابیم که آیا نووایی دنبالهئی از چرخهی روشنوایی ست و یا آنکه باید آنرا به آوند یک گسیختهگی و یا یک
جداگشتهگی از بنیانهای ستونی سدهی هیجدهم انگاشت کنیم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در
بازگردی به اندیشیدن در بارهی نبشتهی کانت ، من از خویشتن میپرسم که آیا
ما نباید نووایی را به جای آنکه به آوند یک چرخه برداشت کنیم آنرا به سان گونهیی نگرش انگاشت نماییم. دید من از "نگرش" نمادی ست در پیوند با رخدادهگی همزمان، گزینشیدادخواهانه از سوی گروهی نمایان از مردم و بهفرجام، گونهئی اندیشیدن و نودشیدن (حس کردن) و همچنین شیوهئی از ر فتار و کردار که در یک آن و
همزمان نشان از پیوستهگی و از آن رخداد همزمان بودن را دارد و خویشتن را به آوند یک گمارش مینمایاند. بی گمان این اندکی به آنچه میماند که در زبان یونانی "اِتوس" êthos خوانده میشود. ودر برآیند، بهجای آنکه بکوشیم تا میان "روزگار نو"، "پیشینهی نووایی" و "پسا نووایی " پدیداری بپنداریم، به باور من با هودهتر آنست که
تلاش نماییم که دریابیم که چگونه نگرش نووایی از همان آغازِ ریختگیری خود
رویاروی درگیری با نگرشهای "نوواییستیز" گردید.</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">برای
نشان</span>دادن ویژهگیهای نگرش به نووایی من به شیوهئی کوتاه به نمونهئی تا به اندازهئی بسیار باهوده پرخیده مینمایم و آن بودلر است که آگاهی او به
نووایی به آوند یکی از پررنگترین آگاهیها در سدهی نوزدهم به گستردهگی
شناخته شده ست.</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">۱.
نووایی به بسیار در همیشه در زمینهی آگاهی به ناپیوستهگی زمان شناسانده شده ست همانند
یک گسستهگی در نهادینهها (سنت)، یا نودشی (احساسی) از تازهگی، سرگشتهگیئی در رویارویی با گذران هر آن. و اینچنین به دید میآید که بهراستی این همانست که بودلر گفته ست؛ در
آنجا
که نووایی را به آوند " ناپایدار، گذران و به بروند(مشروط)" شناسائی مینماید.(۲۴) اما،
برای او، نووا بودن همان شناسایی و پذیرفتن این گذرانِ پیوستهی زمان
نیست : که به وارون ، برای او نووایی در پذیرفتن نگرشی نمایان در هماهنگی با
این گذرندهگی جای گرفته ست. واین نگرش دشوار و آزادانه چیزی جاودانه را که نه در ماورا و نه در واپس این دم کنونی ست به دام می اندازد ،
چیزی که در درون خود این دَم
نهفته ست. نووایی از شیوههای تازه پذیرفته شده ، که چیزی بیش از به زیر
پرسش کشیدن روندزمان نیستند، جداست. نووایی نگرشی ست برای شدائی به
چنگ آوردن سویههای "قهرمانانهی" این دم کنونی -- یا اینک . و به سخنی دیگر این نودگینی (حساسیت داشتن) به گریزپایی شتابندهی «اینک» نیست که پدیده ی نووایی را پدیدار میآورد که بل خواستن به
"قهرمانانه" کردن این دمست که آنرا میآفریند.<br />
</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">من
در اینجا خویشتن را بسته میدارم به آنچه که بودلر در بارهی نگارهگری در همزمان خویش گفته ست. بودلر نگارهگرانی را که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> هیچکس را مگر آنکه در ردای رومیان باستان باشند را به
پرده نمیکشیدند</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> ، زیراکه جامههای سدهی
نوزدهم را
به افزون زشت مییافتند ، به پوزخند میگیرد. برای بودلر نووایی در نگارهگری به ناگزیر باکشیدن جامهئی سیاه بر پردهی نگاره پدیدار نمیشود. برای او نگارهگر نووا کسی ست که
میتواند جامهی سیاه دهناد را به آوند "شیوهی بایستهی جامهي زمان ما نشان دهد. "
نووا
کسی ست که میداند که چگونه با شیوهی امروزین پوشاک، هستایی و
همیشگی و پذیرایی پیوندی شیدایانه </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> با مرگ ، </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">که گاهاد ما بهپا داشته ست ، را پدیداری دهد . "ردای مردانه و جامهی دهناد نه تنها دارای زیبایی سیاسی ویژه خود هستند ، که نشانائی برای برابری یکسان و همهپذیر مردم میباشند ، اما همچنین زیبایی سرودهآسایشان ،
که نشانائی ست از روان همتودهئیک - ردیفی دراز برای تشییع جنازه (۲۵) جنازههای عاشق، جنازههای سیاسی ، جنازههای شهروندان .. ما همه تشییعکنندگان از
جنازهئی هستیم (۲۶). برای انگاشت این نگرش نووایی بودلر گهگاه شناسههای کوچککنندهئی(۲۷) را بهکار میگیرد : برای نمون" شما به هیچ روی سزاواری آن را ندارید که از اینک بیزار باشید" که این شناسه ها بسیار مهین میباشند زیرا که به سیمای یک نگاره گفته شدهاند .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">۲. هیچ به ناگزیر نیست که گفتهشود که چنین "قهرمانگرایی" (۲۸) دوپهلو ست. نگرش نووایی این دمِ گذرا را آشاوانئی (قدوسیتی) نمیدهد تا که آنرا به ماندگار نگاه دارد و
یا که به آن جاودانهگی دهد. به آشکار نگرش نووایی از این آنِ درگذر، به
آوند دمی نایاب که دلکش و زودگذر ست، بهره بر نمیدارد زیرا این همان ست که بودلر آنرا رفتار تماشاگر میخواند. </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">تماشاگری پرسهزن</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> (فلانور)، که </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> تنها از آن
خرسند ست که چشمهایش را باز نگاه دارد و دردید داشته باشد تا برای خویشتن
انباشتهئی از یادمانها را انبارکند . در رویارویی با این پرسهزن تماشاگر، بودلر انسان نووا را
چنین ویدا میکند " او به فرا دور میرود با شتاب و در جستجو ... بس دل
استوار باش که این انسان ... </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">در سنجه با کسی که او را تنها پرسهزن </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">تماشاگر</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> میتوان خواند </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">- این تن تنهای پاداشگیر از انگارهئی کنشگر،
بدون ایستائی در رهنوردی خویش در گسترهی پهناور کویر بشری از آرمانی سترگتر بر
خوردار ست ، آرمانی
فراگستر، وآن چیزیست جدا از خرسندیئی گریزنده که در چگونهگی پیرامون نهفته
باشد. این انسان نووا در جستجوی چهگونهستی ست که اکنون اگر شما پروایم دهید
باید آنرا "نووایی" بخوانم. .. او گمارش خویش بر آن میدارد تا از پذیرفتههای امروزین همهی آنچه را که شدنیست از بُردار سرودهئی در درون تاریخ به
برون بکاود.</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">" </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> برای دادن نمونهئی ار نووایی ، بودلر از هنروری بهنام کنستاتین
گی (۲۹) بهره میگیرد که در پدیداری خویش همچون یک تماشاگر یا که یک گردآورندهی
کمیابهاست . او تا بهپایان بر جای میماند تا که پرسه بزند در هر کجا که هنوز
کورسویی از روشنایی ماندست یا که پژواکی از سرودهئی، یا که لرزشی که هنوز نشان از جان
دارد و یا که نَوایی رو به خاموشی از آهنگی و یا به هر هنگام که شیدایی در برابرش
پدید آید و یا به هر هنگام که انسانی گیتهئیک و یا انسانی نهادین خویشتن را در
زیباییئی شگفت بر او مینمایانند و یا که به هر هنگام که آفتاب بر
شادی شتابان جانداری در تباهی پرتو میافکند."</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> اما در اینجا </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">نباید
که</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> به هیچگونه به بیراهه رفتو پنداشت که کنستانتین گی تماشاگری ولگرد ست: آنچه
که او را از دید بودلر به آوند نمونهئی برجسته از یک نگاره گر نووا نشان
میکند اینست که او تنها هنگامی به کار آغاز میکند که همهی جهان به خواب
رفته ست. او به جهان دگرگونی میدهد . دگرگونییی که رخدادهگی را نابود نمیکند و که برواژ یک بازی دشوار میان راستی آنچه که رخدادهگی ست از یک سوی و به
کارگیری آزادی از سوئی دیگر میباشد، و چنین ست که آنچه که "گیته ئیک (طبیعی)" ست بهسان "بیشتر از گیتهئیک" دیده میشود و چیزهای "زیبا" بهسان "بیشتر از زیبا" میشوند و هرچیز به آن سان پدیدار میشود که گویی "همچون روان
آفرینندهی آن چیز، برخودار از تپش زندگی است" . ارزش والای اینک برای نگرش
نووا نادرخور از گسیختن از شور بیتابانهئی ست که میخواهد آنرا به انگار بیآورد.
به انگار آوردن در سیمائی دیگر از آنچه که هست، و ریختدادنی دیگر به آن، نه از برای نابودکردناش، که بل برای به چنگگرفتن آنچه که در آن هست. نووایی
بودلری تلاشی ست که درآن دردیدداشتنی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> به خیرهگی بسیار</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> از آنچه که رخدادهگی است در ستیزه با آزادیئی ست که در همان دم به آن رخدادهگی ارج مینهد و به آستانپاک آن دست میدرازد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">۳.
هرچند، نووایی برای بودلر به همان سادهگی نیست که تنها در پیوند با اینک دیده شود که بل آن همچنین نشان از گونهئی پیوند ست که بایستی با خویشتن
برپا
ساخت. نگرش آزادانهی نووایی در بند یک پارسائی به ناگزیر ست. نووا
بودن
آن نیست که کسی خویشتن را به آوند یک تن در میان روانهی روند دمهای گذران بپذیرد که بل آنست که خود را به آوند گشتهشدهئی در یک پردازهی پیچیده و
دشوار بگیرد (۳۰) و این همان ست که بودلر ،در شیوهی سخن زمانه خویش ، آنرا
"نخبهگری" (۳۱) خوانده ست. در اینجا من از برگههای نبشتهی او که برای
خوانندگان بس آشنا میباشند سخن به میان نمیآورم؛ برگههایی در بارهی نهاد "پست ، فرومایه و زننده"، برگههایی در بارهی شورش به ناگذیر بشر بر رویاروئی با خویشتن، برگههایی در بارهی "فرزانهگیئی برازنده"(۳۲) که " بر پیروان فروتن
و بلندپرواز خویش" پیرویئی بس سربهفرمانانهتر از هراسانگیزترین آیینها روا میدارد. و به فرجام برگههایی در بارهی پارسائی نخبه که از تن و
رفتار و نودش و شیدایی و همهی هستی خویشتن یک کار هنری میآفریند. انسان
نووا برای بودلر آن کس نیست که همه چیز را رها میکند تاخویشتن را بازیابد تا
رازهای خویشتن را و راستی درنهفتهاش را باز بشکافد که بل او بشری ست که میکوشد تا
خویشتن را باز آفریند. این نووایی "انسان را در هستی راستین خویش آزاد"
(۳۳) نمینماید و بل او را برآن میدارد تا با گمارش پردازش(۳۴) خویش رو
در رو شود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"> پروایم دهید تا در اینجا تنها این سخن فرجامین را بیافزایم که بودلر بر
این انگاشت نیست که این کنایه به قهرمانسازی از اینک، یا این دگر ریختدهی به بازی آزادی و هستایی ، و یا این بازپردازش پارسانهی خویشتن هیچکجایی
را در خود همتودهگی یا در پیکرهی سیاست داشته باشند. آنها تنها میتوانند در کجایی دگرگون ، که بودلر آنرا هنر میخواند ، ساخته شوند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">من
چنین وانمود نمیدارم که در این چند خط تاریخ پیچیدهی رویداد روشنوایی را
در پایان سدهی هیجدهم و یا که نگرش نووایی را در پدیداریهایی که شاید در چرخههای دو سدهی گذشته به خود گرفته کوتاهه کردهام. من از یک دست در این
جستار برآن بودهام تا بر اندازهئی که یک پژوهش خردورزانه ریشه در روشنوایی دارد
پابفشرم -- واین پژوهشی ست که به همزمان به دشواریهایی همچون
پیوند انسان به اینک، نماد تاریخی هستی انسان، و بنیانگذاری خویشتن به
آوند کنشگری به خود بس (۳۵) نیز بپردازد. از دستی دیگر، جستار من آن بوده ست که
پافشاری نمایم که رشتهئی که میتواند ما را به روشنوایی پیوست دهد آن
نیست که به پیکرههای فرزانهگاری وفادار بمانیم. که بل آن رشتهی بازبهکارگیرانهی
همیشهگی یک نگرش ست -- و آن گونهیی هژیرش (اخلاق) خردورزی (۳۶) ست که میتواند به
آوند سزاجویی همیشهگی از گاهاد تاریخی ما ویداداد شود. اینک بر آنهستم که این هژیرش را به کوتاهی شناسایی نمایم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b><br /></b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b>الف. ناشایستهگی </b>(۳۷)</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span><br />
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">۱. این خردورزی هژیریک (اخلاقی) در نخست این را میرساند که آنچه را که من میخواهم </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"باجبگیری روشنوایی" بخوانم(۳۸</i><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">) </i><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">ناپذیرفتنی
ست. از دید من روشنوایی به آوند بههمپیوستهئی از رخدادهای سیاسی ،
اقتصادی ، اجتماعی، نهادی و فرهنگی که ما هنوز به آنها به اندازهئی بزرگ
وابستهایم، زمینهئی ارزشمند برای کندو کاش ست. من همچنین میپندارم که این خردورزی هژیریک، به آوند کوششی برای پیوند دادن پیشروی راستی و تاریخ آزادهگی
در یک بستهگی بههمپیوسته و سرراست ، گونهئی پرسش خردسو را ریختداده ست
که اینک در برابر ما ست تا آنرا بررسی نماییم و به انجام چنین میپندارم که
همانگونه که در پیوند با نبشتهی کانت کوشیدم تا نشان دهم که این هژیرش گونهئی از رفتار خردگرایانه را شناسایی مینماید.اما این به آن میانا
نیست که ما میبایست یا با روشنوایی "همیاری" کنیم و یا به "کارزار" با
آن برخیزیم. حتی به خردهشکافی میتوان گفت که ما میباید آنچه که سبکسرانه
و یا به فرمان پیشوایان به آوند راهی دیگر به ما پیشنهادشده ست را به پس بزنیم و نپذیریم: شما یا روشنوایی را میپذیرید و در پیشینهی خردگرای آن
ماندگار میمانید (و این از دید گروهی شایسته ست و گروهی دیگر آن را
ناشایست میگیرند و بر آن نکوهش میآورند.) و یاکه از دیگر سوی میتوانید بر
روشنوایی خرده بگیرید و آنگاه تلاش کنید تا از بنیانهای خردگرایی بگریزید (
که به دیگر بار این هم میتواند به خوب یا به بد گرفته شود.) و ما نمیتوانیم
با شناسایی چم و خم های"گوالیدن" ( ۳۹) در همان دم که در جستاریم برای شناسائی نیک و بدِ روشن وایی، از این باجگیری رها شویم . باید بکوشیم تا کندوکاش
خویش را به آوند هستیهایی که تا به اندازهئی آشکار از سوی روشنوایی در سیمایی تاریخی شناسائی شدهاند دنبال نماییم. چنین کندوکاشی نشاندهندهی یک
رده از جستارهای تاریخی است که تا آنجا که شدنی ست باید خرده شکافانه
باشند. و لی این جستارها بهسوی گذشتهنمایی آن «هستهی نهادین خردگرایی»(۴۰) که میتوان آنرا در روشنوایی یافت -- و به هر پیآمد میبایستی که از آن پائیده شود -- گرایش نخواهند داشت که بل این جستارها بهسوی "مرزهای
نمایان بایستهها" (۴۱) گرایش دارند و این همهی آنچه است که دیگر نمیتوانیم
آنها را برای بازآفرینی خویشتن به آوند «کنشگرانی بهخودبسنده» (۴۲)
بیهوده انگاریم</span></div>
<ol dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /> </span>
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">این
خردهگیری همیشهگی بر خودمان میباید که از سردرگمی نادرست و همیشه آسان
میان انسانگرائی (۴۳) و روشنوایی دوری گزیند.هرگز نمیباید فراموش کنیم که
روشنوایی یک رویداد و یا که ردهی از رویدادها و روندهای پیچیدهی
تاریخی میباشد که در نقطهئی آشکار از گذر همتودهگیهای اروپایی بهسوی پیشرفت
جای گرفته ست. و بهاینسان روشنوایی دربرگیر مایههایی از دگرگونهگی همتودهئیک ، گونههایی از نهادهای سیاسی ، ریختهایی از دانش، برداشتهایی
خردوا از دانش و کردار و دگردیسی شگردها میباشد که بسیار سخت است که در
واژهئی به هم آمیخته شوند حتی که اگر امروزه بسیاری از این پدیدهها
هنوزهم از سرشناسی برخوردار باشند. یکی از آن به همآمیختهها که من نشان
دادهام و از دید من بنیانِ همهی ِ ریختِ بازتابِ خردورزانه بوده ست که درگیر هیچ
نیست مگر به نماد پیوندی ژرفاندیشانه در زمان اکنون( ۴۴). انسانگرائی چیزی به همهگی جدا ست و آن هژیرش (اخلاقیات) (۴۵) و یا که چینشی از هژیرشهاست (۴۶) که در گذار زمان در چند گشتهشدهگیها در همتودهگیهای اروپایی بازپدید گردیده است؛ این
هژیرشها که همیشه به داوری ارزشها (۴۷) وابسته بودهاند به آشکاری چه در چیستیشان و چه در ارزشهای نگاه داشتهشان از هم دگرگونهگی داشته و افزون
بر آن، این هژیرشها به آوند بنیانی استوار برای ارزیابی دگرگونهگیها (۴۸) به
کار گرفته شدهاند. در سدهی هفدهم گونهئی انسانگرایی درباش بود که خود
را به آوند گونهئی داوری از مسیحیت و یا به سیمایی گستردهتر داوریئی از دین
میشناسانید. و گونهئی انسانگرایی مسیحی درباش بود که با انسانگرایی
پارسایانه و بس بیش ارآن با انسانگرایی ایزدمدار در ستیز بود. در سدهی
نوزدهم آنچه درباش بود انسانگرائیئی بدگمان بود که خردهگیر و دانشستیز بود و گونهئی دیگر از انسانگرایی درباش بود که همهی امید خویش را به همان دانش بسته بود. مارکسیزم گونهئی انسانگرایی بود؛ و به همین سان باشیدنگرائی(اگزیستانشیالیزم) و کسائیگرایی (۴۹) و هر از گاهانی هم بود که بسیار از مردم
پشتیبان ارزشهای انسانگرائی ناسیونال سوسیالیزم بودند و هنگامی نیز بود
که استالینیستها خودشان میگفتند که انسانگرایند.از آنچه که گفته شد نمیتوانیم چنین برآورد بگیریم که همهی آنچه را تا کنون در بارهی انسانگرایی
گفته شده است می باید به دور افکند ولی گزارهی انسانگرائی بهخودیخود بسیار
نرمشپذیر و گوناگون و ناهماهنگ است که بتواند به آوند بنیانی برای دراندیشهگی بهکار گرفته شود. و این یک آشکاره (۵۰) ست که از سدهی هفدهم به
کمتریندست آنچه که انسانگرائی خوانده شده ست همیشه ناچار به پشتکردن بر
انگاشتهائی بوده است که از دین و دانش و یا سیاست به وام گرفته شدهاند.
انسانگرایی ازین به کارگرفته می آید تا که انگاشت انسان را به آنچه که میباید فرا آید رنگ و آب بدهد و بهانهئی برای نوید بشود. اینک به باور من در این پیوند است
که میتوان با بهکاربردن بنیانی خردهگیرانه و یا با بازآفرینی همیشهگی خویشتن در
خودبسائیمان (۵۱) با این هژیرش که به بسیار پدیدار میشود و همیشه نیز به
انسانگرایی وابسته است رویارویی نمود: و این بنیان خردهگیر همان بنیانی ست
که در دل آن خودآگاهی تاریخیئی ست که روشنوایی از خویشتن دارد. از این نقطهی نگرش است که من به این گرایشم که روشنوایی و انسانگرایی را در تنش با هم
ببینم و نه در سازش باهم.</span></li><li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">به هر روی، بر من بیمناک
پدیدار می آید اگر که این دو انگاره را از برای سردرگمی بههمیچیده دربگیریم ؛ و
افزونتر اینکه این سردرگمی از نگرشی تاریخی نیز نابهدرست خواهد بود. بر من چنین
پدیدارست که اگر در همهی درازای سدهی هیجدهم پرسش بشر به آوند یک باشیدن انسانی در انسانگرائی شایان اندیشه بود این نه ازین روی بود که روشنوایی
خویشتن را دربرگیر انسانگرائی بهشمار میآورد . و این در خور ارزش است که
بههُش باشیم که در همهی درازای سدهی نوزدهم تاریخ نگاری سدهی شانزدهم از
انسانگرایی که در دید کسانی همچون سینت بوو (۵۲) ویا بروکهارد (۵۳) آنهمه
شایان ارجمندی بود همیشه جداشناخته و گهگاه به آشکاری در ستیز با روشنوائی و
با سدهی هیجدهم بود. سدهی نوزدهم به دستکمترین سنجش، به همان اندازه که این دو
انگاره را به هم درپیچیده مییافت گونهئی ستیزهجویی نیز با آنها داشت.<br /><br />به
هر روی ، به دریافت من به همان گونه که میبایست خویشتن را از بند این باجگیری روشناندیشهگی رهاکنیم که یا باید از روشنوایی هواداری کنیم و یا که
باید با آن رویارویی نمائیم . و نیز میباید از ین سردرگمی تاریخی و هژیریک که گزارهی انسانگرایی را با پرسش روشنوایی به هم درمیآمیزد رهاشویم.
کندوکاش پیوستهگی پیچیدهی این دو انگاره در روانهی دو سدهی گذشته گشتهشدهگیئی ارزشمند و پر ارج خواهد بود اگر که بتوانیم تا به اندازهئی بر خودآگاهیمان از خویشتن و بر گذشتهمان پرتو روشنائی بیافکنیم.</span></li>
</ol>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><b style="font-size: medium;">ب . شایستهگی </b>(54)<br />با
این همه در همان هنگام که این پیشنگریها را در شمر میآوریم آشکارست که
میباید درونمایهئی به شایانی بیشتری را از آنچه که میتواند هژیرشی خردورزانه (۵۵)
باشد پیشنهاد کنیم که </span>با به کارگیری از هستیشناسی تاریخی خویشتنمان (۵۶) دربرگیر خردهگیریئی از آنچه که میگوییم، میاندیشیم، و میکنیم باشد. </div><ol dir="rtl" style="text-align: right;"><li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">این هژیرش خردورزانه میتواند به آوند یک کردار-کرانهئی(۵۷) شناسانده گردد. ما ازیک
رفتار ناپذیرفتنی سخن نمیگوییم و میباید که از گزینههای درونی و برونی
فراتر بشویم ؛ ما میبایست در کرانهها باشیم. بهراستی که خردهگیری دربرگیر
کندوکاش و بازاندیشی در کرانههاست. اما اگر که پرسش کانت این ست که آگاهیمان میباید از
کدامین کرانههای شناخت سربربتابد ، بر من چنین مینماید
که امروزه یک پرسش بایسته میباید به شایانی بازگردد به این میانا که؛ از آنچه که به ما به آوند بایسته، در دستور، و یگانتایهال (۵۸)داده شده است باید
پرسید که پس جای هر آنچه که تکتا (۵۹) و به بروند (مشروط) (۶۰ ) و در بندوبست
پیمانهای میانجیگرانه ست کجاست؟ به کوتاه سخن، نکته اینست که میباید خردهگیری دگرریختی پذیرد و از ریختی بایدوار در کرانهمندی به یک خردهگیری کنشکرد دگرگون گردد که میتواند به ریخت گونهئی سرپیچی و نابهفرمانی نیز شدایی پذیرد. و این پیآمدی آشکار را به همراه خواهد داشت: و آن اینکه خردهگیری
دیگر نمیتواند برای جستوجو در ساختارهای دهنادین (۶۱ ) که دارای «ارزشی یگانتایهالاند» (۶۲ ) بر گزار شود، که بل میباید به آوند پژوهشی تاریخی در
رویدادهایی باشد که ما را رهنمون بودهاند به این که خویشتن را به شدائی آوریم وخودرا به آوند آفریدگار آنچه که میکنیم ، میاندیشیم و میگوییم
بشناسیم. درچنین هنجارست که خردهگیری دیگر فراجستهگانه(۶۳ ) نیست، و آرمان آن این
نیست که فراهستیانهگی (۶۴) را شدایی دهد - به گفتهئی دیگر در فرجام خویش به
تبارشناختی (۶۵) پیوسته است و در شیوهی خویش به باستانشناختی. باستانشناختی - و نه فراجستهگانه - - به این هنجار که به این پژوهش نخواهد پرداخت که
ساختار یگانتایهال (یونیورسال) همهی دانش و همهی کنشهای هژیریک را شناسایی کند که بل به این کاوش ست که به نمونههای گوالیدنی بپردازد که به آنچه که میاندیشیم ،
میگوییم و میکنیم روشنائی میدهد. و این خردهگیری به تبارشناختی پیوسته
ست زیرا که نمیخواهد کوشید تا از چگونگی هستیما به این پیببرد که برای ما چه
کردنها و چهاندیشیدنها ناشدنی ست، که بل پیمانی را که مارا به بند آنچه
که هستیم کشیده ست را از آنچه که دیگر شدنی نیست میگسلد تا که آن باشیم
که هستیم ، که آن کنیم که میکنیم و یا که به آن بیاندیشیم که میاندیشیم. و
این خرده گیری به این کاوش نیست که به فراهستیئیک، که به سرانجام پارهئی
از دانش شده باشد، شدایی بخشد؛ که بل در جستوجوی آنست که به کارِ آزادیِ شناختهنشده شتابی تازه دهد بهسویی گستردهتر و پیشرفتهتر تا به آنجا که شدنی
ست.</span></li>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /> </span>
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">اما
اگر که تنها برآن نیستیم که به رویایِ بی مایهئی از آزادی دلخوش داریم ، بر
من چنین مینمایاند که این «منش تاریخی-خردهگیرانه» (۶۶) میباید همچنین
منشی آزمودگر باشد. و این بدین میاناست که این کار که در کرانههای خویشتنمان انجام میگیرد میباید از یکدست در قلمرو پژوهشی تاریخی گشوده گردد و از
دیگر دست میباید که به آزمودن هستن و شدن (۶۷) بپردازد تا بتواند که به
آنچه که دگرگونیپذیر و خواستنی ست شدایی دهد و همچنین ریخت خردهگیرانهئی را که این دگرگونی باید به خود بپذیرد را آشکار نماید. واین بدان میاناست
که هستیشناختی تاریخی از خویشتنمان (۶۸) باید از همهی رخدادهایی که
وانمود میکنند که کیهانی و یا ریشهگرا هستند گریزان باشد. به درستی ما به
آزمودن دریافتهایم که وانمود به گریز از «ساختوست راستاستی همزمان» (۶۹) برای
آفرینش برنامهئی سراسری از کشوری دیگر و یا شیوهی دیگری از اندیشیدن ، یا
فرهنگی دیگر و یا بینشی دیگر از جهان پیآمدش بازگشت به «بیمناکترین روشهای
نهادینه» (۷۰) بوده ست. من دگرریختیهایی که در بیست سال گذشته نشان دادهاند که شدایی پذیرند در زمینههایی چند مانند شیوههای بودنمان و اندیشیدنمان، در پیوندها با فرمانروایان، یا در وابستگیهای میان زن و مرد و
یا در رویهئی که بیماری و یا نافرزانگی را به انگاشت میگیریم را بیشتر میپسندم ؛ من اینگونه دگرریختی را که در همپیوستگی با کندوکاش تاریخی و با
منشی کنشکردانه به انجام رسیدهاند، اگرچه هنوز پاره پاره و ناهمه دربرگیر است، از آرمانهای انسان نو که زشتترین ساختارهای سیاسی آنها را
در درازای سدهی بیستم به دنبال هم پدیدار شدهبودند بیشتر میپسندم. بنابراین من هژیرش خردورزانهئی را که در خور هستیشناختی خردهگیرانهی ما از خویشتن ماست به آوند یک «آزمایش تاریخی-آزمودنی» (۷۱) از کرانههائی که میتوانیم ازآنها فراتر بشویم (۷۲)، و بنابرین به آوند کاری که بایستی خودمان به آوند هستمندانی
آزاد (۷۳) بر خویشتن بگماریم، شناسایی میکنم.</span></li>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /> </span>
<li><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">با
این همه، این خردهگیری بی گمان رواست که اگر ما خویشتن را در درون
این گونه آزمایش و کاوشی که همواره بخشهئی و برزنیاند (۷۴ ) زندانی
کنیم آیا بیم آن نمیرود که چنین پذیرفتهایم که خودمان را با ساختارهایی بس
همه دربرگیر (۷۵ ) شناسایی نماییم که نه تنها شاید به آنها آگاهی نداریم که بل
بر انها فرمانروا نیز نیستیم؟<br />.. بر این خردهگیری دو پاسخ
رواست. درست است که ما میباید از این امید دست بشوییم که هرگز بتوانیم دیدگاهی
را بپذیریم که بتواند در بارهی آنچه که بنیاددهندهی کرانههای تاریخی ماست دانشی بهسزا و پدیدارکننده را دسترسی دهد. و از این دیدگاه، آزمودی کنشکردیک و نگرشانه (۷۶) که از کرانههایمان داریم و همچنین شدایی فراترشدن از آنها ، خود همیشه کرانهبندیشده و نشانهگذاریشده است و ازاین روی، ما همیشه در جایگاه آغازیدنی به دیگر بار بهسر میبریم.<br /><br />اما
این بدان میانا نیست که پسدیگر هیچ نمیتوان کرد مگر در نابهسامانی و به
پبمانداری. زیرا که چنین کاری دارای همه دربرگیریئی به خود، ساختوستهگیئی به خود ،
همگنیئی به خود و نمایانهگی</span> (۷۷) به خود ست .</li>
</ol>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b>الف . نمایانهگی</b><br />این آرمانها با آنچه که شاید بتوان شگفتی پیوستهگی میان «همهدربرگیری» از یکسو و «نیرومندی خودکامه» از سوی دیگر خواندشان نمایان میگردند.میدانیم که امید بزرگ و یا
پیمان بزرگ سدهی هیجدهم و با بخشی از آن سده رویش همزمان و همآهنگ هرکس
درتراز با دیگر کسان بود . و افزون بر آن میدانیم که در همهی تاریخ همتودهگیهای غربی درتلاش برای دستیابی به توانمندی در جستوجو برای آزادیهای بنیانی همیشهگی بودهاند (و
در غرب است که شاید ریشهی سرنوشت تاریخی یگانتایهال آن همتودهگیها جای گرفته
ست . این سرنوشت ویژه که در گذارش و در همهگانهگی خویش بس دگرگون و بس
مهینتر از سرنوشت دیگر همتودهگیها بوده ست.) اینک همبستهگی میان رشد توانمندی و
رشد بهخودبسندگی آنچنان هم ساده نیست که در سدهی هیجدهم به باور میبود.
وما توانستهایم که بینیم که چه پیوستهگی به نیرومندی از سوی فنآوریهای
گوناگون رسانه شده ست . (و این هم درهنگامی که سخن ما از ساختنی با هدفی
اقتصادی ست، درست است و هم هنگامیکه از نهادهایی سخن میگوییم که به باوندگذاری همتودهگی(۷۸) (وضع مقرارات جامعه) میپردازند و یا که به فناوریهای رسانهگی(۷۹) ) برای
نمون دستورکارهائی چه همهگانهگی و چه کسانهگی۸۰)، و یا روندارهایی که برای
همساننمایی به نام نیرومندی کشوری (۸۱) به کارگرفته میشود کهخواستهای همتودهگی و یا تباری از این دست میباشند. پس آنچه که در آرمان ست اینست که
چگونه میتوان رویش توانمندی همهدربرگیر را از پیوستن به افزون شدن
نیرومندی خودکامه بازداشت و ازآن گسست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b>ب . همگنی </b></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">و
این ما را رهنمونیمینماید به آنچه که میتوان آن را "ساختوست کنشکردیک"
نامید . ودر اینجا ما آنچه را که انسان میکند و به هر شیوه که آنرا میکند را
به آوند گسترهئی همگن برای رهنمود (۸۲) میپذیریم و نه آن نمایانگری را که
انسان از خویشتن میدهد و نه آن بند و بستهایی را که انسانهارا بدون
آگاهیشان از آن بندوبستها میشناسانند . به دیگر سخن ، این ریختهای آن خردورزی (۸۳)ست که شیوههای کنشکردیک کارها را سازمان میدهد (این را میتوان
سویههای فناوری خواند) و آن آزادیی ست که آن بخردانهگی کاری را در زیر بال خود میگیرد و در
درون «ساختوستهای کنشکردیک» (۸۴) برپا میدارد، چه در واکنشی به آنچه که دیگران
کردهاند، و چه در برتابیدن دستورهای بازی، تا بالا رسیدن به مرزی هویدا (و
این را میتوان «سوی راهبردی دوراندیشانهی این کنشکردها» (۸۵)خواند). همگنی این
کندوکاشهای تاریخی و بهسزاکاویدهشده چه در سوی فناورانهگیشان و چه درسوی
فرجاماندیشانهگیشان در درون گسترهی این کنشکردیکها استواری میگیرند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b>پ . ساختوستگری </b><br />این
ساختوست کنشکردیک در سه پهنهی گسترده شاخه میزنند: در «پیوندهای زیرلگامداشت چیزها» (۸۶)، در پیوندهای کنشکرد با دیگران، و در پیوندهای
با خویشتن. و این بدین میانا نیست که هریک ازین سه پهنه به همگی بیگانه از
دیگر پهنههاست. زیرا که این به آشکار شناخته شده ست که پائیدمانی بر چیزها به
میانجی پیوند با دیگران انجام میگیرد. و در نوبه خود پیوند با
دیگران همیشه دربرگیر پیوند با خویشتن ست، وچنینست نیز در پیوندهای بهواژ. اما ما در اینجا دارای سه بُرداریم که ویژهگیشان و بههم بستهگیشان میباید به کندوکاوش درآید.
بُردار دانش، بُردار نیرو و بردار هژیرش. به نمادهایی دیگر ، هستیشناختی
خویشتنمان میباید که به ردهئی از پرسشهای گشودهشده پاسخ بدهد؛ میباید که به
جستارهایی پرشمار بپردازد که به هر اندازه که بخواهیم میتوانند چندین
برابر گردند و نمونهگونی بگیرند اما همه میباید به پرسش هایی ساختوست شده
ازین سان بپردازندکه: ما به آوند کنشگرانِ شناخت خویش چگونه بنیان گرفتهایم؟ ما به آوند کنشگرانی که پیوستهگی به نیرومندی را به کارمیگیرند و یا
در زیربال آن جای میگیرند چگونه بنیان گرفتهایم؟ و ما به آوند کنش گران هژیرمند کردارِ خویشتن چگونه بنیان گرفتهایم؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><b>ت . همهدربرگیری </b><br />و
به فرجام ، این سه کاوش تاریخی و خردهگیرانه به بسیار ویژه هستند، از اینرو که آنها همیشه بر یک ماده، یک هنگام و یک پیکره از راهکارها و
گوالیدنها کانون میگیرند. و با این همه ، بهدست کمترین اندازه در گسترهی همتودهگیهای
غربی که ما از میان آنها برآمدهایم، این کاوشها دارای همهدربرگیریئی خودجوشند. به این میانا که آنها به بازرخدادهگیها تا بههنگام ما دنبال همبودهاند
برای نمون ، دشواری پیوستهگی میان فرزانهگی و نا فرزانهگی ، و یا بیماری و
تندرستی ، و یا بذهکاری و درستکاری، و پیچیدهگی پیوندهای تنانهگی. و دیگر
ازین گون.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">اما
با پرداختن به این همهدربرگیری</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> من بر آن نیستم که پیشنهاد نمایم که آنها میباید در دنبالهی فراتاریخیشان در زمان به واپس پیگیری شوند. و نه
همچنین که دگرگونیشان میباید دنبالهگیری گردد. آنچه که میباید دریافته آید
اینست کهتا به آن اندازه که از آن آگاهیم، ریختهای نیرویی که در آن گاهادها به
کار گرفتهایم و آزمودنی که در آن از خویشتن داشتهایم بنیانی برای هیچ چیز نیستند مگر آنکه، به یاری ریخت آشکاری از
پیچیدهگیئی که گشتهشدهها، دستورهای کار و نمادهای پیوستهگی را به خویشتنمان باز میشناساند، بازیگرانی تاریخی را شناسائیدهد . بنابراین بررسی نمادهای پیچیدهگی (که نه استوارهئی</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> مردمشناختی ست(۸۷) و نه دگرگونهگیئی گاهادشناختی (۸۸)) شیوهی کندوکاش در بارهی پرسشهائی شایسته ست در ریخت تکتایهی تاریخیشان(۸۹) .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">-----------------------<br />اینک سخنی کوتاه برای بستهبندی این نوشته و برای بازگشت به کانت.<br />من
نمیدانم که آیا ما هرگز به میانسالهگی پختهگی خواهیم رسید یانه . بسیاری از
آزمودهای ما به ما میپذیرانند که رویداد تاریخی روشنوایی از ما میانسالهگانی پخته نساخته است وما بر آستانهی آن بزنگاه هنوز نرسیدهایم. به دید من
چنین میآید که میتوان میانایی برای آن پرسوجوی خردهشکافانهی «اکنون» و «خویشتنمان» دریافت که کانت آن میانا را به ژرفاندیشی با روشنوایی ریختهگری نموده بود. برمن چنین مینمایاند که ژرفاندیشی کانت حتی گونهئی خردورزی ست که در دوسدهی گذشته دارای ارجمندی و هنایش نیز بوده ست. به آشکار هستیشناختی خردهشکافانهی ما از خویشتن نمیباید که به آوند یک اندیشار و نگرش و نه حتی به آوند پیکرهئی همیشهگی از دانشی که برهم افزوده میشود
برداشت گردد. وبل میبایدکه به آوند یک رفتار ، یک هژیرش</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">، یک زندگی خردورزانه باشد که خردهشکافی میکند در اینکه دریابد که ما چه هستیم و در همان دم کاوشی تاریخی
از کرانههایی باشد که بر ما بهزور بار شده ست وآزمودنی باشد با داشتن این
شدایی که میتوان از آن کرانهها فراتر شد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: small;">این
رفتار خردورزانه میباید که به بررسیهای گوناگون بیانجامد. این بررسیها
شیوهئی همگن خواهند داشت یعنی در یک آن پژوهشی باستانشناختی و تبارشناختی از
کاربردهایی میباشندکه بههمزمان به آوند گونهئی شگرد خردورزی و به
آوند بازیهائی دوراندیشانه برای آزادیخواهی دیده میشوند ؛از دیگر سو این
بررسیها همگنی بینشی خود را در شناسایی ریختهای تکتای تاریخی دارند که
در آنها چهگونهگیهای پیوستهگی ما به چیزها ،به دیگران، و به خویشتنمان به پرس و
جو گرفته میشوند . آنها همگنی کاربردی خود را در پائیدن از روند به
آزمایش نهادن راهکارهایی آشکار با اندیشیدهگیئی تاریخی و خردهشکافانه مییابند.
من نمیدانم که آیا امروزه میباید گفت که گمارشی خردهشکافانه هنوز نیازمند
به باورداشت به روشنوایی هست یا نه؛ اما دنباله رو از این اندیشهام که این
گمارش نیازمند کارکردن روی کرانههای ماست به این میانا که میبایدکاری
شکیبایانه به ناشکیبایی ما برای آزادی ریخت بدهد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
</div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: center;"><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><i><b>پانویس ها<br /><br />**</b></i>من به جای ناپختگی برای واژه ی آلمانی <b> </b>Unmündigkeit و اژه ی پیروی یا تقلید را در برگردان خودم از کانت به کار برده ام. ودلیل این گزینش از خود نوشته ی کانت آشکارست. </span><br />
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">1. Was ist Aufklärung<span style="color: #003399;">?</span></span></div>
</div>
</div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">2. Berinische Monatschrift </span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"> </span></div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">3. Qu'est ce que la philosophie moderne? -- What is modern philosophy?<br />4. Moses Mendelssohn --<br />5. Lessing<br />6. Die Juden<br />7. Phädon oder liber die Unsterblichkeit der Seele, Berlin, 1767, 1768, 1769.<br />8. Haskala<br />9. Vico، Giambattista<br />10.
Principii di una scienza nuova d'interno alla comune natura delle
nazioni, 1725 (Principes de la philosophie de l'histoire,trad. Michelet,
Paris, 1835; rééd. Paris, & Colin, 1963).<br />11. Ausgang<br />12. la pure actualité ، contemporary reality<br />13. wahlspruch<br />14. la devise -- Heraldic device<br />15. Aude sapere<br />17. Menschhelt<br />18. Universel, Universal<br />19. The Critique of Pure Reason: The Critique of Practical Reason and Other Ethical Treatises: the Critique of Judgment<br />20. Heteronomy<br />21. La finalité interne du temps -- Teleology<br />22. L'hypothèse, Hypothesis<br />23.L'attitude de modernité, The attitud<br />24.
Baudelaire (C.),Le Peintre de la vie moderne, in Œuvres complètes,
Paris, Gallimard, coll. "Bibliothèque de la Pléiade", 1976, t. II, p.
695.<br />25. une immense défilade de croque‑morts -- an immense cortège of undertaker's mutes<br />26. Id., "De l'héroïsme de la vie moderne", op. cit., p.494<br />27. litote -- litotes<br />28. héroïsation -- heroization<br />29. Constantin Guys<br />30. comme objet d'une élaboration complexe et dure -- as object of a complex and difficult elaboration<br />31. dandysme<br />32. doctrine de l'élégance -- doctrine of elegance<br />33. ne libère pas l'homme en son être propre -- does not 'liberate man in his own being'<br />34. l'astreint à la tâche de s'élaborer lui‑même -- to face the task of producing himself</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br /></span>
</div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">35. la constitution de soi‑même comme sujet autonome -- the constitution of the self as an autonomous subject<br />36.d'un êthos philosophique -- a philosophical ethos<br />37. Négativement -- Negatively<br />38. le « chantage » à l' Aufklärung -- the 'blackmail' of the Enlightenment<br />39. des nuances « dialectiques » -- 'dialectical' nuances<br />40. le « noyau essentiel de rationalité » -- the 'essential kernel of rationality'<br />41. les limites actuelles du nécessaire -- 'contemporary limits of the necessary,'<br />42. la constitution de nous‑mêmes comme sujets autonomes -- the constitution of ourselves as autonomous subjects<br />43. l'humanisme -- humanism<br />44. le mode de rapport réflexif au présent -- the mode of reflective relation to the present<br />45. thèmes -- theme<br />46. un ensemble de thèmes -- a set of themes<br />47. des jugements de valeur -- value judgments<br />48. de principe critique de différenciation -- as a critical principle of differentiation<br />49. le personnalisme -- personalism<br />50. c'est un fait -- it is a fact<br />51.
le principe d'une critique et d'une création permanente de nous‑mêmes
dans notre autonomie -- by the principle of a critique and a permanent
creation of ourselves in our autonomy<br />52. Sainte Beuve</span><br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br />چارلز اگوستین سینت بوو نویسنده ی فرانسوی 1869- 1804 که در 1865 سناتور یوده و از<br />آزادی
سخن و روزنامه ها دفاع کرده ست.(گیتی)53. Burckhardt جاکوب بورکهارد 1897 -
1818 سویسی تاریخ نویس فرهنگ و هنر و دوست نیچه، او در نوشته هایش به ارزش
هنر و فرهنگ و زیبا شناسی در تاریخ پرداخته ست -- گیتی .</span></div>
</div>
<div style="text-align: left;">
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif"><br />54. Positivement -- Positively</span></div>
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif">55. un êthos philosophique -- philosophical ethos<br />56. une ontologie historique de nous‑mêmes -- a historical ontology of ourselves<br />57. une attitude limite -- a limit-attitude<br />58. universel -- universal<br />59. singulier -- singular<br />60. contingent -- contingent<br />61- des structures formelles -- formal structures<br />62. valeur universelle -- universal value<br />63. transcendantale -- transcendental<br />64. métaphysique - - metaphysics<br />65.généalogique -- genealogical<br />66. attitude historico‑critique -- historico-critical attitude<br />67. de la réalité et de l'actualité -- contemporary reality<br />68. cette ontologie historique de nous‑mêmes -- the historical ontology of ourselves<br />69. système de l'actualité -- system of contemporary reality<br />70. les plus dangereuses traditions -- the most dangerous traditions<br />71.une épreuve historico‑pratique -- a historico-practical test<br />72. des limites que nous pouvons franchir -- the limits that we may go beyond<br />73. en tant qu'êtres libres -- as free beings.<br />74.ce genre d'enquêtes ou d'épreuves toujours partielles et locales -- this type of always partial and local inquiry<br />75. des structures plus générales -- general structures<br />76. l'expérience théorique et pratique -- the theoretical and practical experience<br />77.
sa généralité, sa systématicité, son homogénéité et son enjeu. -- its
generality, its systematicity, its homogeneity, and its stakes.<br />78. régulations sociales -- social regulation<br />79.de techniques de communication -- techniques of communication<br />80. les disciplines à la fois collectives et individuelles -- disciplines, both collective and individual<br />81.
les procédures de normalisation exercées au nom du pouvoir de l'État --
procedures of normalization exercised in the name of the power of the
state<br />82. domaine homogène de référence -- a homogeneous domain of reference<br />83. les formes de rationalité -- the forms of rationality<br />84. systèmes pratiques -- practical systems<br />85. le versant stratégique de ces pratiques -- the strategic side of these practices<br />86. des rapports de maîtrise sur les choses -- relations of control over things<br />87. constante anthropologique -- an anthropological constant<br />88. variation chronologique - a chronological variation</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="color: black;">8</span><span face=""arial" , "helvetica" , sans-serif" style="color: black;">9. </span>historiquement singuière</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="ltr" style="color: #003399; text-align: left;">
<br /></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="color: #003399;">
l</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-29592167809872577272014-01-12T14:48:00.201-08:002023-01-14T10:52:08.761-08:00 نیچه و بازنگری ارزشها<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHFtO05UmArV0etprlxUIdk3oh8nPb17jJP2HM6yKStb6Nb0Bsq5DsnoPjyZtKmopj30shaLIUCAiQsjbk4NjiMiyTtO1YAlhOykB-EhvkY4iGWfO5SzXwagBnGp9zB2LYg6tMsir4MnswNalokl5gKBExmh4VAoC9oqKQPzas81LqM_CWy8aGCzFg/s2988/download%20(85).jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1768" data-original-width="2988" height="296" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHFtO05UmArV0etprlxUIdk3oh8nPb17jJP2HM6yKStb6Nb0Bsq5DsnoPjyZtKmopj30shaLIUCAiQsjbk4NjiMiyTtO1YAlhOykB-EhvkY4iGWfO5SzXwagBnGp9zB2LYg6tMsir4MnswNalokl5gKBExmh4VAoC9oqKQPzas81LqM_CWy8aGCzFg/w501-h296/download%20(85).jpg" width="501" /></a></div><br /><div dir="rtl" style="text-align: center;"><br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;"><br /></span></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گیتی نوین (گ):</span> امروز نیچه شاید از رخنهگرترین و پر هنایشترین فرزانگان در اندیشه و خرد اروپا باشد. به گفتهی هایدگر او پایان فراهستی (متافیزیک) را آورده ست. بسیاری از خردشناسان امروز اندیشارهای
نوی اروپا را در دنبالهروی از اندیشههای اودانستهاند. برای نمون ژاک
دریدا نیچه را به آوند نمونهئی بارز از اندیشمند " پیادهسازی ساختار " deconstructionism <sup> </sup>میشناسد. درکشورهای اروپایی و
آمریکا کتابهای نوشتهشده در بارهی نیچه بسیارند برای نمون تنها در
فرانسه در دههی ۱۹۸۰ ژان گرانیه، موریس بلانشو، پیر کلوسوسکی ، ژان
میشل ری، برنارد پوترا ، پیر روندو، سارا کوفمان و پل والادیه کتابهایی
در بارهی او نوشتهاند. البته در ایران هم کتابهائی از او زیر آوندهائی مانند"چنین گفت زرتشت"
به برگردان داریوش آشوری ، "اینک آن انسان: آدمی چهگونه همان میشود که هست" برگردان بهروز صفدری،"فراسوی نیک و بد" برگردان سعید فیروزآبادی، "انسانی، زیاده انسانی" برگردان ابوتراب سهراب و محمد محقق نیشاپوری و شماری دیگر به چاپ رسیدهاند که به افسوس باید گفت برگردانهای چندان رسا نیستند زیرا همانگونه که خواهیم دید دریافت کارهای نیچه به خاطر شیوهی سرودهسرایانه او و ناسازگاریهای منطقی او کار آسانی نیست. هرچند همانگونه که والتر کوفمن در کتاب خود دربارهی نیچه
مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همه گون آدمی؛ از جمله سبکسران، در بارهی نیچه نوشتهاند اما افزون بر بسیار از سرآمد سرودهسرایان ، و پژوهشگران پرآوازه ، در میان نویسندگان مهمی که درپخشار
اندیشههای او کارکردهاند میتوان از توماس مان، کامو،یاسپر و هایدگر
نام برد . به دستکمترین سنجش، هیچ خردورز نووایی در پس از کانت و هگل
هرگزمورد ارج نویسندگانی چنین نخبه نبوده ست. با این همه بسیار ازین
پژوهشها که بدست اندیشورانی بسیار ستوده به انجام رسیدهاند، بر پایهی کنکاشهایی بس نااستوار بنیان گرفتهاند و این سستمایگی گاه در باور نمیگنجد. </span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و
راستش را بخواهید در نوشتههای داریوش آشوری در بارهی نیچه بدون هیچ تردید، همانگونه که خواهیم دید، از دریافتی
نادرست و واژگون در بارهی نیچه حکایت دارند. واین ازآنروست که برای دریافت درست نیچه می باید خردورزی دکارت وکانت و هگل را به درستی شناخت و تا اندازه زیادی با فیزیک نیوتون و ریاضیات آشنائی داشت تا بتوان زمینهی برخی از پیشگزارههای او را مانند «بازگشت پیاپی جاودانه همانی» Die Ewige Wiederkunft des Gleichen را دریافت. و برگردان کارهای او تنها به یاری یک فرهنگ واژهها به یاوه خواهد انجامید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>در این گفتگو میکوشیم تا آنجا که بشود گزارشها و گواهههایی از کتابها و نوشتارهایی مانند کار هایدگر در بارهی نیچه و بههمینسان کتاب"نیچه"ی کوفمن و نوشتههایی از میشل فوکو، به ویژه نوشتهی او بنام "نیچه، تبارشناسی، تاریخ" </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #6a6a6a; text-align: left;">Nietzsche</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;">, </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #6a6a6a; text-align: left;">la généalogie, l</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #545454; text-align: left;">'</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #6a6a6a; text-align: left;">histoire</span><span> ، و از خود
نیچه کتابهای "زادش تراژدی یا یونانگرایی و بدبینی" </span>Die Geburt der Tragödie, Oder: Griechentum und Pessimismus <span>، "در فراسوی نیکی و گناه -پیشدرآمدی در باره ی خرد آینده" </span>Jenseits von Gut und Böse – Vorspiel einer Philosophie der Zukunft <span>، "دربارهی تبارشناسی منش" </span>Zur Genealogie der Moral <span>، "بنگرید به آن مرد" </span>Ecce homo <span>، "خواست به نیرو" </span>Der Wille zur Macht <span>، "چنین سخنآورد زرتشت"* </span>Also sprach<span> </span>Zarathustra<span> ، "پگاهان - اندیشههایی در پیشداوری منش</span><span>" </span>Morgenröthe – Gedanken über die moralischen Vorurtheile<span> و " دُش مسیحا" </span>Der Antichrist <span>را بررسی نمائیم تا شاید بتوانیم به برخی از برداشتهای نادرست و گمراه کننده از اندیشارهای نیچه پایان دهیم</span><i><i>.</i></i></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><i><i><br /></i></i></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0000cc; font-size: large;">دشواری و ناسازگاری درنیچه</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #0000cc; font-size: large;"><br /></span>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">فرید نوین (ف):</span>
مطمئن هستم که این را بسیاری میدانند که شناختن نیچه بس دشوارست و شاید از این
روست که هم سوسیالیستها نیچه را از خود میشناسند و هم فاشیستها وهم
مدرنیستها و هم پستمدرنیستها و هم اگزیستانسیالیستها! بنابراین شناسایی او درمیان برداشتهای نادرست میتواند دشوار باشد. </span><span>از نیچه همیشه به آوند نویسندهئی "شناسه نویس" </span><span style="text-align: left;">aphoristic <span>یاد میشود. او از این شناسهنویسگریها </span></span><span style="text-align: left;">aphorisms <span>که زیر آوندهای اندیشارهای او هستند، همانند خشتهایی، برای ساختن ساختار خردورزی خود بهره میگیرد. با این همه بسیاری از آن اندیشارها با یکدگر ناسازگارند و باید در بارهی این ناسازگاریها در این گفتگو به بیزش بپردازیم. و گاه نیچه در این شناسهنوشتهایاَش کنایههایی را بگونهی لحنی شوخ برای گفتن راستیئی تلخ </span></span><span style="text-align: left;">‘ridendo dicere severum’ </span><span style="text-align: left;"> بهبهره میگیرد و با زیرکی آنرا در بافت نوشتههایاَش پنهان میکند بدون آنکه به خواننده کلیدی بدهد تا بتواند دریابد آیا برداشت او به شوخیست یا به راستی. </span>او خود را آمیرهئی از یک فیلسوف و یک هنرمند در الگوئی مانند پلاتو (افلاتون) میدید که توانسته مسیحیت را ویران و نابود کند،</span></div>
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ :</span> درست است. و مهینتر این که او یکی از سترگترین و پرارجترین خردهگیریهای اندیشهی غرب را نه به آوند یک خاستگاه فلسفی که بل به آوند یک خاستگاه فرهنگی فراهم کرده ست. واز اینرو میتوان گفت که او بیش از هرچیز فیلسوفِ و خردورز فرهنگ بودهست. پس شاید در روال این گفتگوها پر بیهوده نباشد که نخست در بارهی دیدگاههای نیچه در بارهی آزادی و مردم سالاری و نووایی گفتگو کنیم و سپس به بافت فلسفی اندیشارهای او بپردازیم. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">اندیشارهای نیچه در بارهی آزادی و مردم سالاری در نگاه نخست بسیار ناپخته و حتی ابلهانه مینمایند. شاید او آنچنان خشمگین و آذرده ست که مخصوصاً میخواهد خوانندهی خود را بر سر خشم آورد. اینکه حتی خردورزانی مانند برتراند راسل اندیشارهای او را به سخره گرفتهاند از همینرو ست . نیچه در کتابش <i>اُفت بتها، یا چگونه با چکش میباید خردورزی نمود </i></span><span style="font-size: large;"><i>Götzen-Dämmerung oder Wie man mit dem Hammer philosophiert </i></span><span style="font-size: large;">در بارهی اندیشارش از آزادی مینویسد: </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span><i>اندیشار من در بارهی آزادی</i> ـ </span></span><span>در هرازگاه </span><span><span>ارزشِ یک چیز در این نیست که با آن چهچیز را میتوان بهدست آورد که بل در بهایی است که برای آن میپردازیم - در اینست که برایمان به چه اندازه هزینه دارد. من نمونی را نشان میدهم: </span>نهادهای آزادیخواهی که پس از آنکه آزادی به دست آید هنوز برجا میمانند <span>بیدرنگ برای آزادی، آفت و آسیبی گرانبار میشوند. این را میدانیم، که آرمان آنها براندازیِ "خواستن به نیرومندی" ست</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;">، </span><span style="text-align: left;">den Willen zur Macht,</span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;"> </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;"><span>آنها کوهستانها ودرهزارهای مَنِش را برایِ برپایی وندیکها (ضابطهها) هموار مینمایند، آنها خواری و هراسانی و خوشگذرانی میآورند - و همیشه پیروزی را از آن تودههای همچون </span></span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;">گـَلّـِهها </span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;"><span> مینمایند. </span></span></span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""roboto" , "arial" , sans-serif" style="background-color: white; color: #222222; text-align: left;"><span><i>آزادیخواهی: یا به سخنی آشکار پرورش گـَلّـِهها</i>...</span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"> اما </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">هنگامیکه برای برپائی</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"> همین نهادها ، جنگ ست که درمیگیرد، هنایشهایی بهآکنده دگرگون پدید میآید؛ این جنگ برای برپایی نهادها بهراستی آزادیها را</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"> </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">به گونهئی نیرومندانه بر میانگیزانند. از دیدی ریزنگرانهتر، این جنگ است که چنین هنایشهایی را پدید میآورد، جنگ برای برپایی نهادهای آزادیخواه </span><span style="text-align: left;"><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">der Krieg um liberale Institutionen</span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">.</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><i>پس آزادی چیست؟</i> آنستکه هرکَس بخواهد خود-پاسخگو باشد. آنستکه هرکس دوری جایگاه خود را، که از دیگران جدایمان میدارد، پاس بدارد. آنستکه هرکَس در برابر طغیانها، سختیها، بیچیزیها و حتی به خود زندگی بیواکنش بماند. آنستکه هرکَس آمادهی آن باشد که جان انسانها را، که حتی جان خویش <span style="text-align: left;">abgerechnet </span><span style="text-align: left;"><span>را</span></span> از برای انگیزهی خود فدا سازد.</span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span>آزادی به میانای آنست که غریزههای مردانگی، جنگ و شادی بر دیگر غریزهها، برای نمون، بر "خوشی"، پیروز آیند. انسان آزاد شده <span style="text-align: left;">freigewordne</span> ، و چه بسا بیشتر، روانِ آزاد شده، در زیر گامهای خود </span><span>لگدمال میکند </span><span>آسوده زیستنیِ خفتبار که از آن مغازهداران، مسیحیان، گاوها، زنها، انگلیسیها، و دیگر مردمسالاران در رویا ست. انسانِ آزاد رزمجو ست. - </span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"> <i>بر چه پایهئی </i></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"><i>آزادی در میان افراد و در میان تودهها </i></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"><i>خود را اندازه میگیرد</i>؟ برپایهی ایستادگیئی که در برابرش برپا میشود که میباید بر آن چیره آید، بر پایهی چالشی که میباید هزینه نمود تا بر اوج بماند. میباید در آنجا که سختترین ایستادگیها در برابر چیرگی پدیدار شده ست </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">والاترینسانِ آزادمرد را </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">یافت -- پنج گام پیشتر از زورگوئی </span><span style="text-align: left;"><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">Tyrannei ، و بسیار نزدیک به مرزهای پربیم بردگی.</span></span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<br />
<span style="font-size: large;"><span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;"> </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">و این به </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">روانشناسانه </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">راست است، </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">اگر که غریزههای نِکوهیده و بیمُدارای فرمانروایان خودکامه را دریابیم که بیشترین فرمانتاری و بِسامانیک (انضباط) </span><span style="text-align: left;"><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">Autorität und Zucht بر دُشوری باخویش </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">را به چالش میکشند - که زیبندهترین نمون آن جولیوس سزارست-؛ و این همچنین از دید سیاست راست است، اگرکه گذرگاه آنرا در تاریخ بازنشان کنیم. آن کسان که دارای ارزشی بودهاَند، دارای ارزشی شدهاَند، آنان هرگز در زیر نهادهای آزادیخواه ارجمند نشدهاند: خطری بزرگ از آنان چیزی ساخت که مایهیِ دستآوردِ آذرمی ژرف بدانان شد، خطری، که نخست به ما میآموزاند که یاریهامان </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">unsre Hilfsmittel</span><span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333;">، فَرمنشهامان unsre Tugenden، پدافندهامان، و رزم ابزارهامان و گوهرمایهی خود را - که ما را نیرومند میدارند- بشناسیم ...</span></span> </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large;"><i>فَروَند نخست:</i> میباید نیازمند بود به نیرومندی: و گرنه هرگز نیرومند نخواهیم شد. آن گلخانههای بزرگ نیرومندی Jene großen Treibhäuser für starke، برای نیرومندترین انسانهایی که تا کنون بودهاند، جامعههای مَهینتباران (اشراف) رُم و ونیز، آزادی را به باریکبینی بهسان نودشی که من از واژهی آزادی دریافت میکنم درمییافتند: به آوند چیزی که داریم و نداریم، و میخواهیماَش، و برآن چیره میشویم. </span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;">پس همانگونه که میبینیم، در اینجا نیچه به راستی به گونهئی فاشیستی از آزادی مهینتبارانِ، یا اشراف، به معنای "آزادیِ راستین" سخن میگوید؛ که اینان میباید بکوشند تا نگذارند که دوریهای طبقاتیشان با پائینترها از میان برود و میباید به دنبال نیرومندی تا مرزهای برده داری پیش بروند . و جنگ است که بهترین بروندها (شرایط) را برای آزادی فراهم میآورد. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف: </span>این برداشت نیچه از آزادی به آوندِ "خواستنِ نیرومندی" با خُردهگیری او از مدرنیته؛ پیوندی نزدیک دارد. برداشت او نهادهای سنتی را در هم میشکند و پیوند سازمانیافتهی نسلها را در درازای تاریخ، چه بهسوی آینده و چه بهسوی گذشته، از هم میگسلد. از دید او "در دنیای مدرن </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large; text-align: justify; text-indent: 25px;">هرکس برای همان روز میزیود، هرکس به شتاب میزیود، هرکس بسیار ناپاسخگویانه میزیود": و به ریزبینی همینست که امروزه "آزادی" خوانده میشود.</span><span style="text-indent: 25px;"> <span style="font-size: large;"> نیچه برای نمون از زناشویی مدرن نمون میآورد، که بهجای آنکه بر پایهی سنت باید برای برپائی خانواده باشد و یا برای سختترسازی نیرومندی یک تبار، امروزه بر پایهی "عشق" برپا میشود. خواندن باریکبینانهی کارهای نیچه دراین باره نشان میدهد که تا چه اندازه برداشت آقای آشوری از نیچه نادرست است. نیچه مینویسد:</span></span><br />
<blockquote>
<span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large;"><i>خُردِه گیری نووایی Kritik der Modernitä</i>t - نهادهای ما دیگر چندان باهوده نیستند و در این باره همگان همباورند. اما این از نارسایی آنان نیست که از ماست. هنگامیکه ما همه غریزهها، که از آنها نهادها برخاسته میشوند، را از دست دادیم نهادهایمان را هم از دست دادیم زیرا دیگر شایستهی آنها نبودیم. مردمسالاری برای همیشه در ریخت کاستهشدن از نیروی سازماندهی بودهست: من در "انسان، بس زیاده انسان" Menschliches, Allzumenschliches چگونگی مردمسالاری را منجمله در امپراتوری آلمان Deutsches Reich به آوند ریخت کاستی دولت نشان دادهاَم.</span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<div style="text-align: justify;">
<span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">برای آنکه نهادهایی باشند، میباید که خواستی، انگیزهئی و یا واداشتی (اجباری) باشد، که </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;"> تا به اندازهیی کینتوزانه </span><span style="text-align: left;"><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large;">antiliberal bis zur Bosheit </span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">بر دُشگانگی با </span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">آزادیخواهی ست</span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">: خواستی به سنت، به سروَری </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">Autorität <span style="background-color: white;">، </span></span></span><span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">به پاسخگویی برای سدههایی که خواهند آمد و همبستگی زنجیرهئی نسلها چه بهسوی آینده و چه بهسوی گذشته، تا بینهایت.</span></div>
</blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span face=""open sans" , sans-serif" style="color: #333333; font-size: large; text-align: left;">هنگامیکه چنین خواستی درباش است، چیزی مانند امپراتوری رم </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">imperium Romanum و یا روسیه، تنها نیروی امروزی که توان ماندگاری دارد، برپامیشود؛ که میتواند شکیبا باشد، که هنوز میتواند به چیزی پیمان دهد - روسیه، اندیشاری ست که با دلواپسی نفرینشدهی اروپایی و ساختوست دولتهای کوچک، که با پدیداری امپراتوری آلمان به بزنگاهی بیمناکانه فرارسیدهاند، بر واژیک است.</span><span style="text-align: right;"> </span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">همهی غرب دیگر آن غریزههائی را ندارد که از آنها نهادها بر خاسته میشوند، که از آنها آینده نمو مییابد: شاید هیچچیز " روان نووای" </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">modernen Geiste </span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">غرب را به این همه نیازارد. هرکس برای همان روز میزیود، هرکس به شتاب میزیود، هرکس بسیار ناپاسخگویانه میزیود: و به باریکبینانه اینست که "آزادی" خوانده میشود.</span><span style="text-align: right;"> </span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">به آنچه که یک نهاد را نهاد مینماید بیزاری میشود، کینهتوزی میشود، پسزده میشود. در همان دم که </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">حتی با آوایی بلند</span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> سخن از "سروری" </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">Autorität </span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> میشود هراس از بیم بردهداریئی نو همگان را فرامیگیرد. اینچنین است که پوسیدگی </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">décadence</span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> بر غریزههای ارزشی سیاستمداران ما، احزاب سیاسی ما پیشروی نموده است آنها به غریزه آنچه را که از هم میپاشد، آنچه که رسیدن به فرجام را شتاب میدهد برتری میدهند.</span><span style="text-align: right;"> </span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;">برای گواه بنگرید به زناشویی مدرن، همه بخردی </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">alle Vernunft</span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> از زناشویی نووا رخت بر بسته است؛ با این همه، هیچ پرخاشی </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;"> Einwand gegen</span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: large;"> به زناشویی نیست که بل پرخاش با نووایی است. بخردی زناشویی - که تنها پاسخگوئی قانونی را بر شوهر بار مینهد، که به زناشویی گرانیگاهی میدهد که امروزه در هر دو پایش لنگ لنگان است. </span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span style="font-size: large;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="background-color: white;">بخردی زناشوئی - که در ناگسستگی بنیانی آن مینشیند، که به آن پررنگیئی میدهد که برفراز آنچه که از احساس و شور و هرآنچه که در دم پدیدارست میآید. همچنین در پاسخگویی خانواده برای گزینش همسر مینشیند. با گسترش زیادهروی در زناشوییهای بر پایهی عشق </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif"> Liebes-Heirat همهی بنیان زناشویی، تنها چیزی که آن را یک نهاد میکرد، </span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="text-align: left;">از میان رفته ست.</span><span style="text-align: right;"> </span><span style="text-align: right;"> </span></span></blockquote>
<blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;">
<span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large; text-align: left;">یک نهاد </span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large; text-align: left;">هرگز، بهآکندگی هرگز، نمیتواند که بر پایهی از خود- در- آورده </span><span style="text-align: left;"><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large;">eine Idiosynkrasie</span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large; text-align: left;"> باشد . کسی نمیتواند زناشویی را، همانگون که گفتهام، بر پایهی "عشق" بنیان نهد - آنرا میتوان بر پایهی خواستههای تنبارهگی، بنیان نهاد یا خواستهی دارائی (زن و فرزند به آوند دارایی)، یا بر پایهی خواستهی چیرهشدن، که بگونهئی همیشگی برای خویشتن کوچکترین ساختار چیرگی را، در ریختِ خانواده <span style="background-color: white;">سازمان داد</span></span><span face=""georgia" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif" style="font-size: large; text-align: left;">، که نیاز به فرزندان و جانشینان دارد تا بر جا بماند- همچنین از برای فیزیولوژیکی - تا اندازهئی از قدرت، نفوذ و ثروت را برای آمادگی به گمارشهای بلندمدت برای همبستگی غرایز در میان سدهها داشته باشد.</span></blockquote><p> </p><blockquote style="text-align: justify; text-indent: 25px;"><span style="font-size: large; text-align: right;">زناشویی بهآوند یک نهاد برپایهی بهاستواری پذیرفتنِ Bejahung بزرگترین و ماناترین ریختِ سازمانی است. هنگامیکه جامعه نمیتواند خود را در همگیاَش بهاستواری تا دورترین نسلهایاَش بپذیرد ، پس زناشويی میانای خود را از دست داده ست . زناشوئی مدرن میانایش را از دستداده و در نتیجه میباید از میان برداشته شود.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span><span>اندیشارهای مسیحیستیزانه نیچه از این نوشتهها پدیدارست . او به راستی خویشتن را مسیحستیز میدید و حتی کتابی به آوند "مسیحستیز" یا "دُشمسیح" </span></span><i lang="de" style="background-color: white; color: #202122; font-family: sans-serif; text-align: left;">Der Antichrist</i> نوشت. او میخواست ارزشهای خودرا جانشین ارزشهای مسیحیت کند. و فرهنگ رم و یونان باستان را جانشین فرهنگ مسیحی غرب نماید و در چند کتاب خود، به ویژه در کتاب "در فراسوی خوبی و گناه ؛ پیشدرآمدی بر فلسفهی آینده" <span style="text-align: left;"> Jenseits von Gut und Böse: Vorspiel einer Philosophie der Zukunft</span> پیشینهی منشمندی (اخلاق) غرب را بهباد انتقاد گرفت. نیچه برسرآن بود که بنیان منش و نگرش دربارهی ارزشهایمنش را به گیته (طبیعت) بازگرداند. و این ارزشهای نوی منش را جانشین ارزشهای منش مسیحی بنماید. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">او ارزشهای منش مسیحی را در آغاز تاریخ مسیحیت بهکاوشمیگیرد و میپرسد، این ارزشها از آن چه کسانی بودند؟ و برای آنان چه بهرهها و هودههایی داشتند؟ اینارزشها چه ویژگیهای پنهانی داشتند و چرا آن ویژهگیها بایددر پس پرده میماند؟ به باور او اخلاق یا منش از دودیدگاه پدیدار میشود. و اخلاق در دیدگاه مسیحیت از چشمانداز یک رمه ست. چشمانداز چرندگان سُستبنیه، و نزار و بردهها، و از سوئی دیگر، چشمانداز دیگر چشمانداز رم است، منش سروران و زورمندان و درندگان و رزمجویان. که رفتارشان و داوریهاشان برپایهی نیرومندی و توانائیشان است. نیچه برآنست که منش دوهزاره در تاریخمسیحیت را با این ارزشهای سروران و قهرمانان هومری دگرگونکند. ارزشهای مهینان و اشراف اروپا که هودهها و بهرههایآن در اینجهان دردسترساَند نه همچون ارزشهای منش مسیحیت که پاداش آن در جهانی دیگر بهدست میآیند. منش و اخلاق این جهانی با وجدان و دلسوزی بیگانهست. و به اینکه روان در آرامش و آشتی باشد کاری ندارد و بل آنچه که ترازوی سنجش اخلاق و منش"خوب" این جهانی ست بهچهاندازهگی دستآوردها وچیرهگیهای برآمده از کنشهای زورمندانه در این جهانست. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span><span style="color: #0033ff;">گ :</span></span> کوشش ما در اینجاست که از برخی نادرستیهای بنیانی در بارهی اندیشههای نیچه پرده برداریم. این کارل یاسپر است که در کتاب نیچهی خود به خوانندگان کارهای نیچه هشدار میدهد که هرگز نمیباید خوشنود باشند از اینکه گزارهئی از نیچه را "دریافته"اند مگر تا به آن هنگام که از او گزارهئی درست
به وارون و ناسازگار با آن گزاره را نیز یافته باشند! حتی در میان کتابهای نیچه و
یادداشتهای او این تناقضگویی و ناسازگاری بسیار به چشم میخورد. واین ویژگیئی ست که بررسیگران کارهای او همیشه یادآور شدهاند. هرچند به کارگیری ناسازگاریهای بسیار نشان نیستیگرایی </span><span>nihilism <span> او نیست. برای نیچه اندیشیدن به ناسازگارها انسان را از گرفتار شدن در دام پوچی میرهاند. او از اینکه دانش غرب همواره در پی زدودن ناسازگاریهاست خشمگین است </span></span><span>و در نوشتهی<i> "خواستن نیرو"</i> مینویسد:</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;">
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr"><span style="font-size: large;">
Die subjektive Nöthigung, hier nicht widersprechen zu können, ist eine biologische Nöthigung: der Instinkt der Nützlichkeit, so zu schließen wie wir schließen, steckt uns im Leibe, wir sind beinahe dieser Instinkt... Welche Naivetät aber, daraus einen Beweis zu ziehen, daß wir damit eine »Wahrheit an sich« besäßen! ... Das Nicht-widersprechen-können beweist ein Unvermögen, nicht eine «Wahrheit».</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هنگامیکه به آوند یک </span><span style="font-size: large;">کنشگر</span><span style="font-size: large;"> ناگزیر به ناپذیرفتن ناسازگاری هستیم این یک ناگزیری زیستشناسانه است: بههنگامیکه برآیندی میگیریم، </span><span style="font-size: large;">غریزهی باهودهی </span><span style="font-size: large;">برآیندگیری </span><span style="font-size: large;">پارهئی از ماست . ما تا به بسیار خود همین غریزهایم، اما چه سادهاندیشانه است که از این اثبات چنین برآیند بگیریم که ما "راستی را در خود خودش" یافتهایم ... ناتوانی از پذیرفتن ناسازگاری اثبات ناتوانی ست، نه اثبات "راستی".</span></blockquote>
</blockquote>
</div>
<p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> یکی از این ناسازگاریها و تناقضهای نیچهئی را در نوشتهاش "هودهها و زیانهای تاریخ برای زندگی " Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben میتوان پیگیری نمود که بخش دوم کتاباَش "به دیدآوردهای نابهنگام" Unzeitgemässe Betrachtungen بود. در این نوشته که بیش از هرچیز یک خردهگیری فرهنگی است؛ نیچه میکوشد تا زندگی و تاریخ را در برابر هم در ترازوی سنجه نهد، و داوش مینماید که تاریخ یا بررسی تاریخ میتواند برای زندگی هم کمک باشد و هم به آن آسیب برساند. با این همه میتوان دید که، به باور او، آسیبهای تاریخ بیش از بهرههای آن برای زندگی ست، هرچند به راستی پیدا نیست که از دید او زندگی چیست؟ و از سوئی دیگر این هم پیدا نیست که در برداشت او تاریخ چیست؟ چون گاه او از "تاریخ" به گونهی res gestae یا رویدادهائی که رخدادهاند سخن میگوید، گاه از "نوشتههای تاریخ" به گونهی historia rerum gestarum یا داستان آنچه که رخ دادهست، و گاه از "دانش تاریخ" از دیدگاهی دانشیک!</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> به برداشت شمار بسیاری از هواداران نیچه، او بر آنست که میباید یادگیریهای از تاریخ و درسهای پیشینیان و حتی یادگیری از دانش را به کنار گذاشت و از زندگی یادگرفت!! که این یاوهئی بیش نیست. زیرا همهی یادگیری انسان بر پایهی دادههائی است که دانش و تاریخ و آموزشهای دهنادین برای اوفراهم نمودهاند و از نو آفریدن چرخ حتی برای هوشمندان و نیرومندان اگر هم شدنی باشد بخردانه نیست. اگر چه برای آن که دادور باشیم باید این هم گفته شود که او زیادهروی در پشتگرمیبهتاریخ را زیانبار میداند و مینویسد: </span></p><blockquote><p><span style="font-size: large;">„Dass das Leben aber den Dienst der Historie brauche, muss eben so deutlich begriffen werden als der Satz, der später zu beweisen sein wird − dass ein Uebermaass der Historie dem Lebendigen schade.“</span></p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">این راستی که زندگی به هودهی تاریخ نیاز دارد، باید به همان روشنی این جمله را که باید در پساتر استوارش بداریم دریافت کرد - که پشتگرمی زیاده به تاریخ برای زندهها زیان آور است. </span></p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">نیچه در نخست زندگی را "اَتاریخی" (غیر تاریخی) ویدائی میدهد. بنابراین حیوانات و همچنین کودکان به گونهی اَتاریخی زندگی میکنند. دَمهائی کوتاه از شادمانی و سرمستی نیز در زندگی انسانها از اَتاریخی زندگی برخاسته میشود. به باور او این نیروی یادآوری در نهاد انسان است که تاریخ را برای زندگی میآفریند. و بدینسان راه را بر انسان برای زیستنی شادمان و ساده، بهمانند حیوانات، میبندد. او مینویسد:</span></p><blockquote><span style="font-size: large;">„[Die Tiere sind] kurz angebunden mit ihrer Lust und Unlust, nämlich an den Pflock des Augenblickes und deshalb weder schwermüthig noch überdrüssig. Dies zu sehen geht dem Menschen hart ein, weil er seines Menschenthums sich vor dem Thiere brüstet und doch nach seinem Glücke eifersüchtig hinblickt – denn das will er allein, gleich dem Thiere weder überdrüssig noch unter Schmerzen leben, und will es doch vergebens, weil er es nicht will wie das Thier.“</span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"></span></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">[<span></span>حیوانات] میخکوب شده در هردَم، برای گاههئی کوتاه در خرسندی یا آزردگی بهسر میبرند، و بنابراین نه سودازده میباشند و نه سرخورده . برای انسان دیدن این پدیده سخت است، چرا که او به انسان بودن خود در برابر حیوانات میبالد و با اینهمه با رشک به این سرخوشی آنها مینگرد؛ <span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">زیرا که تنها میخواهد مانند حیوانات نه دلخسته و نه دردآلوده باشد گرچه این خواستهئی است پوچ زیرا که انسان نمیخواهد مانند یک حیوان از آنها برخوردار بشود.</span></span> </span></blockquote><p></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به باور او چون رمهها گدشته را به یادنمیآورند و نگران آینده نیز نیستند، از زندگی در اکنون خرسندند . کودکان نیز چون هنوز یادمانهای گذشتهاشان اندک است و به آینده نمیاندیشند روزگار را به خوشی میگذرانند. اما یادمانهای گذشتهئی سخت و نگرانی برای آینده زندگی را دشوار مینماید و ما حتیاگر هم بخواهیم در اکنون زندگی کنیم نمیتوانیم زیرا به زنجیر یادهای گذشته بستهشدهایم. او مینویسد: هر انسان و هر فرهنگ "توان دگرریختیدادن و به کارگیری گذشته و بیگانه" را دارد و همهی نیرومندی و تندرستی و آفرینندگی از چنین توانآئی برمیخیزد. این توانائی است که آشکار میدارد هرگونه از زندگی تا چه اندازه از تاریخ را میتواند بربتابد زیرا در همان بزنگاه که بار یادها سنگین میشود مردم پیوند خودرا با زندگی از دست میدهند. و این شادمانی آنها را زیر پرسش میبرد. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> بر این پایه مردم میباید از تاریخ تا به آن اندازه بهره بگیرند که فرهنگشان برای زندگی به آن نیاز دارد و از اینرو تاریخ هرگز نمیباید آماجی برای خود بشود که راه را بر زندگی ببندد. هنگامی که این سطرها را میخوانیم از خود میپرسیم؛ اگر توانائی دگرگون نمودن روال زندگی نیاز به چه اندازگی تاریخ را پدید میآورد، پس آیا فرهنگ مردم ناتوان و نزار به تاریخ کمتری برای زندگی نیازدارند؟ و اگر مهتران و سروران نیرومند به تاریخ بیشتری برای زندگی نیاز دارند آیا آنها ناشادترند؟! هرچند این پرسشها برای تهی نبودن خردهگیری است زیرا داوشهای نیچه تنها داوشهستند و کمتر پژوهشگر تاریخ را میتوان یافت که نمیخواهد تا به هراندازه که تاریخ در دسترس اوست از آن آگاه باشد.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">اگرچه این را نیز میباید گفت که نیچه "به یادآوردن" و در برآیند تاریخ را به میانای گستردهی آن برای همگان میپذیرد و با این همه او تاریخ را در گونههائی دگرگون ردهبندی میکند و هر رده را از آنِ چهرههائی با رفتارهای ويژه و یا گروههائی ویژه میبیند. در نخست او 'تاریخ پرشکوه' را از 'تاریخ کهن' جدا مینماید. این دوگونه تاریخ به باور او بر مردم هنایشی به وارون دارند ولی هردو برای کهباشی (هویت) استوار و ماندگاری هر کس و هر فرهنگ در نیازند. اما اگر یکی از آن دو تاریخ بیشاز اندازه چیره باشد هنایشی آسیبزا خواهد داشت. و از اینروست که گونهئی سوم، یا "تاریخ خردهگیر" ، به کار میآید.</span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><br /></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">"تاریخ پرشکوه" به باور نیچه از آن انسان "کنشگر و تلاشنده" ست که اورا در هماکنون به آفرینندگی وامیدارد. اگر کسی بخواهد به کاری سترگ دستبزند اما دودلاست که آیا چنین کاری شدنی ست؟ با نگاه به گذشته اگر ببیند که کسی کاری بزرگ را انجام داده میتواند دریابد که چنین کاری شدنیست. اما اگر در این تاریخ به گزافه پرداخته شود پیآمد آن به افسانهسرایی و استارهسازی خواهد انجامید. </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">"تاریخ کهن" به باور نیچه از آن کسی است که "پاسدار ست و آزرم مینهد" . این تاریخ مردمان و فرهنگ امروز را به گذشته پیوند میزند و به آنان این امکان را میدهد که خویشتن را بهگونهئی مندرآوردی و دلبهخواهانه نشناسند و البته اگر در بهرهبرداری از اینگونه تاریخ نیز زیادهروی شود خطر این ست که هرچه در گذشته روی داده ست بزرگ و مهین گرفته شود. و راه را بر آینده بربندد و به فرجام "تاریخ خردهگیر" از آن کسی است که "رنج میکشد و در پی رهائی ست". این تاریخی است که به بررسی "یادها" در دو گونه تاریخ پیشین میپردازد و میکوشد تا از زیادهرویهای نابهجای آنان بکاهد و آنها را بهبود بخشد. اگرچه این تاریخ نیز میتواند آسیبزا باشد چون به باور نیچه هیچ چیز ارزش جاودانی بودن را ندارد . این تاریخ نیز میباید دارای هودهئی برای زندگی باشد و از آزمودههای گذشته برای آفرینش آینده بهره گیرد. به هر روی این برآیندگیریهای ساده در پرگوئیهای او پنهان میمانند. </span></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">شاید ارزشمندترین گفتهی او پیوند ترازمندی میان این سه گون تاریخ است که میباید با "هنر"آمیخته شود مانند پدیداری تاریخ در نمایشنامههای تاریخی. او مینویسد:</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><p></p><blockquote><span style="font-size: large;"> „Mit dem Worte ‚das Unhistorische‘ bezeichne ich die Kunst und Kraft vergessen zu können und sich in einen begrenzten Horizont einzuschliessen; ‚überhistorisch‘ nenne ich die Mächte, die den Blick von dem Werden ablenken, hin zu dem, was dem Dasein den Charakter des Ewigen und Gleichbedeutenden giebt, zu Kunst und Religion.“</span></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"></p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> با واژهی "اَتاریخی" من هنر و توانا بودن به در برگرفته شدن خویش را در افقی بسته ویدائی میدهم. من برای توانائی به چرخاندن دیدگاهمان از "شدن" به آنچه که به هستی چهرهئی جاودانه و همتراز با هنر و دین میبخشد واژهی "ابرتاریخی" را بهکار میگیرم.</span></blockquote><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">او به شیوهنگرش بر پایهی دانش پرخاش دارد زیرا تاریخ را از "نودش پرهیزگارانهی فریبندگی" که در زیربافت دین و هنر است محروم میدارد. او در این باره تا به آنجا پیش می رود که مینویسد:</span></div><p></p><blockquote><span style="background-color: white; color: #202122; font-family: "Linux Libertine", Georgia, Times, serif;"><span style="font-size: large;">Ja man triumphirt darüber, dass jetzt ‚die Wissenschaft anfange über das Leben zu herrschen‘: möglich, dass man das erreicht; aber gewiss ist ein derartig beherrschtes Leben nicht viel wert, weil es viel weniger Leben ist und viel weniger Leben für die Zukunft verbürgt, als das ehemals nicht durch das Wissen, sondern durch Instinkte und kräftige Wahnbilder beherrschte Leben. </span></span></blockquote><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> آری، از این گواهه که اینک 'فرمانروائی دانش برزندگی آغاز گشته ست،' میتوان احساس چیرگی نمود: این شدنی است که به چنین زندگیئی دست یافت؛ ولی به باورمندی میتوان گفت که چنین زندگیِ فرمانبندی شده، </span><span>در سنجه با زندگیئی که در پیشترها نه به زیر بندهای دانش که بل در بند غریزهها و فریبندگیهای نیرومند بود،</span><span> ارزش چندانی ندارد، زیرا که بس کمتر از زیستن ست و </span><span style="text-align: left;">پشتوانهئی برای زیستن کمتری در آینده ست.</span></span></blockquote><p> </p><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">ف :</span><span>
این شاید از آنروست که نیچه یکی از پیروان روش پژوهش هگلی است که میکوشد تا با کند وکاو در تز و آنتی تز به یک سنتز دست یابد. او افسرده از اینست که فرهنگ کنونی اروپا به آوند </span></span><span>میان گزاره (سنتز)</span><span> از برخورد فرهنگ رم و باورهای نوپلاتونی (نوافلاطونی) مسیحیت، بهآوند دشگزاره (آنتیتز)، جانشین فرهنگ یونان، به آوند گزاره (تز) شد . و آرزو میکند که کاش این فرهنگ ایران بود که جانشین فرهنگ یونان شده بود. اگرچه میباید گفته شود که در برداشت نادرست او </span><span>مانند دیگر پژوهشگران غرب،</span><span> فرهنگ مغان میتراباور همان فرهنگ ذرتشت گمان و انگار شده است . و حال آن که زوروان (یا زروان) خداوند زمان در آئین میترائیان، که به زمان نیچهئی در چرخش "پیاپئی-این-همانی" بسیار نزدیک است، همان اهورامزدای ذرتشتیان نیست. از سینهی زوروان ست که نیکی اهورائی و پتیارگی اهرمنی سر میزند. ما نمادهای این زمان در چرخش میترائی را نشانهای اختران در گذار خورشید Zodiac Signs را در نگارههای به جامانده در غارهای میترائی میبینیم نمادهائی مانند گاو و عقرب و سگ و مار و کلاغ و دوهمزاد . که هنگام زادش میترا را در شب یلدا در هر ۲۱۶۰ سال از نشانی در اختران Zodiac Sign به نشان دیگر میبرد و به فرجام در ۲۵ هزاره به نشان نخست بازمیگردد-- زمانی چرخهوار Cyclical time . این رِندهای میتراباور مغانی خرابات هستند که به زیستن اینجهانی ارج مینهند. و از اینروست که نیچه به حافظ، شیفته است. حافظی که خویشتن را در سرودههایاَش مهرآئین میخواند و دل خویش را در مهر، زنده جاودان میبیند، </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span> </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ: </span>
بله گه گاه نیچه به پژوهش در بارهی یک گزاره (تز) است و سپس واژگزاره (آنتی
تز) آنرا بررسی میکند و گه گاه به میانگزاره (سنتز) ی دست مییابد.
اما شاید در بیشتر بارهها او از گوشههایی جدا و دور-از-هم دشواریهایی را به
کنکاش و بیزش میکشد و برآیندهای گوناگونی را پیشنهاد میکند اما هرگز به
برآیندی ویژه دلخوش نمیدارد و هیچ میانگزارهئی را به آوند راه چاره
نشان نمیدهد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;"><b>ف:</b></span>
پس شاید برداشتهای نادرست داریوش آشوری از ندیدن منطق هگلی نیچه است. و شاید دشواری از خود نیچه است که گزارههای خود را به پدیداری پیشنهاد نمیکند و در برآیند هر کس دریافت
خودرا با بخشی از منطق او -- در گزاره یا در واژگزاره -- هماهنگ مییابد واین همانست که در اندیشار او
"چشم انداز"<span style="color: #000099;"> گرایی یا</span> </span><span>Perspectivism</span><span> خوانده شده ست. به هر روی یک چیز روشن است و آن اینکه به اندازهی شمار خواننده های نیچه ما "نیچه" داریم!</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #003399; font-size: x-large;">هگل و اندیشه ی "مرگ خداوند"</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><b><span style="color: blue;"><span style="color: #0033ff;">گ:</span> </span></b>بله درست است ولی همهی دشواریهای آشوری از برداشتی نادرست سر نمیزند و از نااگاهی ست. برای نمون نخستین دشواری نوشته آشوری در اینست که چنین مینمایاند که
این نیچه است که پیام "خدا مرده است" را پیش از هر کس دیگر در کتاب "دانش شاد" خود انگار نموده
ست. در حالی که میدانیم که پیش ازنیچه پیام مرگ خدا را هگل به دستکم سه
بار در کارهایاَش آورده بوده ست نخست در نوشتهی دین ودانش </span><span><span> </span></span><i style="text-align: left;">Glauben und Wissen</i><span> در ۱۸۰۲ و سپس دوبار هم در ۱۸۰۷ در کتاب پدیدهشناسی </span><i style="text-align: left;">Phänomenologie</i><span> در بخشی که آنرا آشکارایی دین </span><i style="text-align: left;">Die offenbare Religion</i><span> خوانده است. اما آشوری مینویسد:</span></span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">کتابِ دانشِ شاد پیشاهنگِ چنین گفت زرتشت است و یک سال پیش از آن
نشر شده است. امّا، در زرتشت است که نیچه، به دنبالِ طرحِ نخستینِ این
ایده در کتابِ پیشین، اندیشهیِ «خدا مرده است» را تا واپسین پیآمدهایِ
هستیشناسانه، اخلاقی، روانشناسانه، و جامعهشناسانهیِ آن، دنبال
میکند.</span></div>
</div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>البته
کتاب "دانش سرخوشی" یا "دانش شادمانگی" را ایشان دانش شاد برگردان کردهاند که باز جای سپاس است زیرا در نخست آنرا دانش خندان برگردان کرده
بودند ولی بهخوبی پیداست که ایشان "طرح نخستین ایدهی" مرگ خدا را ساختهی نیچه میدانند.</span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> اگرچه، در این که اندیشار "مرگ خدا "اندیشار هگلی ست هیچ تردیدی نیست. در راستی هگل با آگهداد به اینکه "تاریخ به پایان رسیده ست" اندیشار مرگ خدا را
نیز آشکار کرده بود! او در کتاب "پدیده شناسی" خود "مرگ خدا" </span><span style="font-size: large;">را </span><span style="font-size: large;">به چند
بخش جدا کرده ست. وتمامی این مرگ را پیآمدی از گذار </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روان یکتا</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> بسوی آگاهی و سپس بسوی خودآگاهی و یکی شدن </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روان هرکس" (فردی)</span><span style="font-size: large;"> با </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روان یگانتایهال</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> (یونیورسال ) انگار میکند. اما در
برابر این روان که به آوند گزاره یا "تز"ست جهان به سان دُشگزاره "آنتی تز " رویارو میباشد که سرشار از فریب و پتیارگی اهرمنانه است. </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روان یگانتایهال</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> (روان یونیورسال) در
ریخت روان انسانی خود به آوند میانجی و مسیحا پدیدار میشود و در
رویارویی با جهان پتیاره به آگاهی و سپس به خود آگاهی میرسد و با مرگ
خویش به </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">روان یگانتایهال</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> بازمیگردد. هگل مینویسد:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><blockquote><span style="font-size: large;">بنابراین مرگِ این اندیشه - انگارِ در برگیرِ مرگی بریدهئیک (ابستراکت)، هستیِ ایزدانهئیست که به آوندِ "خویشتن" شناسانده نشده ست. آن مرگ احساسِ دردناکِ " آگاهی ناخشنود" ست به اینکه خودِ خداوند مرده ست. این گفتهی سخت، بیان آن درونیترین خودشناسیِ ساده ست و بازگشتِ آگاهی ست بدرون ژرفاهای شبی که در آن "من"="من" ست. شبی که دیگر نمیتواند هیچچیزِ برون از خود را شناسایی کند یا آن را بِداند. این احساس، به راستی همان از دست دادنِ درونمایه (ذات) و ناپدیداریِ آن در برابر آگاهی است؛</span></blockquote></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">در اندیشار هگل برای روانهای آدمیان، که هنوز به خودآگاهی نرسیدهاند، وبنابرین "آگاهیِ ناخشنودند" این پیوند با "روان یگانتایهال" اینک گسستهشده است
"خدا مرده است" و انسان تنها مانده ست. و این مرگ برای زمینیان هر روز
تکرار میشود، چون روان هر انسان در جستجوی پیوستگی با "روان یگانتایهال" ست ، ومرگِ هر انسان یادآور "مرگِ خدا" است. دیوانهی چراغ بهدست نیچه هنگامیکه از دهشتِ "مرگِ خدا" سخن میگوید در واقع به این مرگِ پیاپیِ انسانِ هگلی، به آوندِ بازگشتِ آگاهی بهدرونِ ژرفاهایِ شبی که در آن "من"="من" ست اشاره میکند. آیا آن بخش از نوشتهی نیچه در بارهی </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">پیاپئی همیشگی رویدادهای همانند</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> را به یاد دارید؟ من فراموش کردهام که در کدام یک از کتابهایاَش بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف :</span>بله جالب اینکه در همان کتاب " دانش شادمانگی" ست که او گویی از پدیداری زروان، خدای زمان، مینویسد:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<blockquote class="tr_bq" dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: medium;">
Wie, wenn dir eines Tages oder Nachts, ein Dämon in deine einsamste Einsamkeit nachschliche und dir sagte: „Dieses Leben, wie du es jetzt lebst und gelebt hast, wirst du noch einmal und noch unzählige Male leben müssen; und es wird nichts Neues daran sein, sondern jeder Schmerz und jede Lust und jeder Gedanke und Seufzer und alles unsäglich Kleine und Grosse deines Lebens muss dir wiederkommen, und Alles in der selben Reihe und Folge – und ebenso diese Spinne und dieses Mondlicht zwischen den Bäumen, und ebenso dieser Augenblick und ich selber. Die ewige Sanduhr des Daseins wird immer wieder umgedreht – und du mit ihr, Stäubchen vom Staube!“ - Würdest du dich nicht niederwerfen und mit den Zähnen knirschen und den Dämon verfluchen, der so redete? Oder hast du einmal einen ungeheuren Augenblick erlebt, wo du ihm antworten würdest: „du bist ein Gott und nie hörte ich Göttlicheres!“ </span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">و چه خواهد شد اگر روزی یا شبی در تنهاترین تنهاییهای تو دیوی به آرامی در کنار تو بخزد و در گوشهایت به نجوا بگوید که: "این زندگی که هم اکنوناَش میزیوی و تا کنوناَش زیستهئی میباید که به باری دیگر نیز بزیویاَش، و در بیشمار بارهای دیگر نیز، و هیچ چیزِ آن تو را تازه نخواهدبود، اما درهر شکنج و شیدایی، درهر اندیشه و درهر آه و در هر ناگفتنی کوچک و بزرگ زندگیاَت بهتو باز خواهدگشت به همان پیاپئی و به همان بخش در بخشی، و بههمینسان این تارتَنک و آن مهتاب در درختزار، و بههمینسان این دَمِ با خودِ من، و ساعتِ شنیِ جاودانهی هستی، پیاپی به وارون خواهد شد -و توهم شن به شن با آن تکرار خواهی شد!</span></span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">" </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">آنک </span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">آیا خویشتن را بر زمین نخواهی کوفت و دندانهایت را به هم نخواهی سایید و نفرین نخواهی گفت بر دیوی که چنین پیشگوئی را آورده اَستاَت؟ و آیا تو به یکبار آن دم شگرف را هرگز آزمودهئی که به او پاسخ خواهی داد که : "بهراستی تو خداوند هستی و من چیزی هرگز از این ایزدانهتر نشنودهام.</span><span face=""trebuchet ms" , "trebuchet" , "verdana" , sans-serif" style="background-color: white; color: #666666;">"</span></span></blockquote>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">برای نیچه ارزشهای بردهها که پاداش آن در سرائی دیگر، که خدای آنمرده ست، میباید دریافت شود بیارزشست. اما ارزشهای این جهانی مهتران و سروران و زورمندان با ارزش ست که به هرگونه ساختوست فراهستی (متافیزیک) ناوابستهاند. ارزشهای مسیحیت به باور نیچه ارزشهای بردههای مسیحی رم بود که به رویاروئی و ستیزه با ارزشهای سروران و بردهداران بهپاخاستند، و با وعدهی کیفر و پاداش در "جهانی دیگر" از بردهداران کین گرفتند. از سوئی دیگر، ارزشهای مسیحیت ارزش مهتران و سپاهیان میتراباور رم برپایه زورمندی و چیرگی بود و آنان هرگز هیچ احساس شرم و پشیمانی از آوردن آسیب بر بردگان و زیردستان نداشتند و آزار و ستم بر زیردستان رفتاری پذیرفتهشده بود. در این چارچوب اندیشهست که رفتن به "در فراسوی خوبی و گناه" را میتوان دریافت. </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">اینکه Jenseits von Gut und Böse را ''در فراسوی خوبی و گناه" برگردان میکنیم و نه "فراسوی نیک و بد" که برگردان آقای آشوری ست به این دلیل است که نیچه در این نوشته میخواهد به فراسوی خوبی و گناه در راستای مسیحیت راه بگشاید. در یکسر این راستا "خوبی" ست که در منش بردهها و بیچارهگان رادیهائی مانند مهربانی و دوستی و یاری و دلسوزی ست که به باور نیچه در منش مسیحیت برای بیچارهگان و نزاران و رنجبران بازتاب یافته است و نبودن این رادیها در سر دیگر این راستا "گناه" ست. اما در منش سروران و مهینان و بردهداران راستای میان "خوب" و "گناه" یاوه ست. که بل راستای ارزشها میان "خوب" و "بد" ست. شناسهی "خوب" همه نیرومندی و توانائی و کارائی ست و "بد" نبودن این "خوب" و همه سستی و ناتوانی و کاستی ست. در چنین ترازوی ارزشهاست که یک مرد میتواند به ابرمردی دستیابد (و نه یک زن!) . انسانها به خودیخود و در گهرمایهی خود هیچارزشی ندارند و نیرومند شدن و توانائی ست که به آنها ارزش میدهد. به باور نیچه اگر خواستار مهتری و عزت و جاه در فرهنگ نو هستیم میباید دلسوزی و مهربانی برای بیچارگان وبینوایان را به کنار نهیم. و به دستآوردها بنگریم. همهی آنچه که در یکفرهنگ ارجمند است نخبگان آن فرهنگست که گرچه شمارشان اندک ست میتوانند دستآوردهای سترگ داشته باشند. به باور نیچه فرهنگارزشهای مسیحیت درغرب از پرورش و نگاهداری نخبگان که دارای نیروی آفرینندگی دانش و هنر هستند شانهخالیکرده و به جایآن به نگاهداری رمههای بیچارگان و تهیدستان دلخوشکرده ست. و چنینست که میباید به فراسوی خوبی و گناه رفت، فراسوئی که دستآوردهای برجسته و سترگ را ارجمیدهد و از هستنهای عادی و معمولی و مانند-همگان-بودن در میان رمه گریزان است..</span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ :</span> بله در همین جاست که نیچه از " تکرار جاودانه همینی که هست" </span><span><i style="text-align: left;"><b> </b>Die Ewige Wiederkunft des Gleichen</i><i style="text-align: left;"> <span> </span></i><span>سخن میگوید و دهشت گسیختگی انسان را از فراهستی (متافیزیک) که در آن خدائی نیست به تصویر میکشد. او تنها چاره برای برتابیدن این رویدادها را ،که بدون هیچ گونه دگرگونی به پیاپی تکرار خواهند شد،
در پذیرفتن این سرنوشت محتوم میداند. وبه برآیند او حال که اینچنین است، میبایست بدانسان زیست که در این جاودانگی همیشه شادمانه بود. </span></span><br /></span>
<span style="font-size: small;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span><span>ولی روشن نیست که این را ه چاره دقیقا به همان پیآمد منجر خواهدشد که
پرهیزگاران دینوَر درآرزوی آناَند و این همانست که عارفین ما نیز گفتهاند که آنان خدایشان را نه به سودای بهشت که بل به خاطر شیفتگیشان به او
بندگی میکنند. پس اگر که تا به جاودان زندگی به همین روال تکرار میباید گردد، دیگر بخردانه نخواهد بود که دزدی کرد و آدم کشت و
تبه کاری نمود چراکه اگر چنین کنی تا بهجاودان میباید این تبه را تکرار کنی. و اگر برای تو این مهم نباشد آنگاه مانند مردمان طبقهی" نجس"ها</span><span> </span><span>untouchables</span><span> در </span><span>هند خواهی بود که به جاودان محکوماَند که با "کارمای" بیدادگرشان سرکنند.</span><span> </span></span><br /></span>
<span style="font-size: small;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="font-size: large;"><span><span>ا</span></span><span>ین دشواری
اندیشار نیچه است که هر آنچه که پدیدارست درست است و هیچ گونه راستیئی
( </span>Wahrheit<span> یا </span>truth<span>) در پس پدیداریها نیست. و به </span><span>گفتهی او تفاوت بینشها از "چشم انداز" گرایی (پرسپکتیویسم) ما در اندیشارهامان سرچشمه میگیرد . اگرچه اینرا هم باید بگویم که این برداشت من بیشتر از سیزیف آلبر کامو هنایش گرفته است تا نیچه. </span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><div dir="rtl"><span style="font-size: large;">کامو این "پیاپیئی-این-همانی" چرت وپرت absurdity را در جهانی که به سرنوشت و زندگی پوچ انسان خاموش و بیاعتناست در نماد افسانه سیزیف میبیند که پیوسته میباید سنگی بزرگ را به فراز تپهئی بغلتاند اماهمین که سنگ به فراز تپه می رسد باز به پائین تپه سرازیر میشود. کامو مینویسد</span>:</div><div style="text-align: left;"><blockquote><blockquote><span style="font-size: large;">C'est pendant ce retour, cette pause, que Sisyphe m'intéresse. Un visage qui peine si près des pierres est déjà pierre lui-même ! Je vois cet homme redescendre d'un pas lourd mais égal vers le tourment dont il ne connaîtra pas la fin </span></blockquote><div><br /></div></blockquote></div><div dir="rtl"></div><blockquote><div dir="rtl"> به هنگام این بازگشت، این درنگ است که من به سیزیف میاندیشم. چهرهئی که تا به این اندازه نزدیک به سنگها رنج کشد، خودش همچون سنگ است! من این مرد را چنان میبینم که به سوی آسیمهشدنی که برای آن پایانی نمیبیند با گامی سنگین اما در تراز به پائین تپهمی آید.</div></blockquote><p dir="rtl">در این دم به راستی دلسردکننده است که انسان مانند سیزیف از سرنوشت اندوهبار "پیاپیئی-این-همانی" آگاه میشود و درمییابد که برای او هیچ امیدی به رهائی از این گردباد نیست. اما :</p><p dir="rtl"></p><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"></span></p><blockquote><p style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">il n'est pas de destin qui ne se surmonte par le mépris </span></p><blockquote style="text-align: left;"><div></div></blockquote></blockquote><blockquote style="text-align: right;">سرنوشتی نیست که نتوان برآن با ناچیز انگاشتن آن چیره آمد.</blockquote></span><span style="font-size: large;">سیزیف با دریافت و شناخت این چگونگی، بازهم مانند انسان پرت <span style="text-align: left;">l'homme absurde از تکاپو دستبرنمیکشد</span>. به باور کامو هنگامی که سیزیف به بیهودگی زیستن خود و سرنوشت جاودانی خود در چرت وپرتی و پوچی پیمیبرد، پذیرش "شکست بیبروبرگرد" défaite certaine اوست که او را آزاد و آکنده می کند. این دریافت ساده و پذیرش آن، از پیش یک "شورش" <span style="text-align: left;">une révolte</span> است که به "پیروزی" <span style="text-align: left;">victoire</span> او فرجام مییابد. پس میتوان مانند کامو بهاین بروند رسید که "همه چیز خوب است" <span style="text-align: left;"> tout est bien</span> زیرا "باید انگارکرد که سیزیف خرسند است". <span style="text-align: left;"> il faut imaginer Sisyphe heureux</span></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"><br /></span></div><div dir="rtl" style="text-align: right;">
<div dir="rtl">
<span style="color: blue; font-size: x-large;">نیچه و مردمسالاری</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف :</span> دیدگاههای سیاسی نیچه در بارهی مردمسالاری را از میان نوشتههایی که پس از مرگ او منتشر شد مانند نوشتهی دولت یونان </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Der griechische Staat میتوان ردیابی نمود. این</span></span><span style="font-size: large;"> نوشته یکی از پنج بخش در نُسکِه دست نوشتهی او زیر آوند پنج پیشدرآمد بر پنج کتاب </span><span style="font-size: large;"> نوشته نشده</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Fünf Vorreden zu fünf ungeschriebenen Büchern</span></span><span style="font-size: large;"> بود که او در زادروز کوزیما واگنر همسر واگنر به او هدیه داده بود . </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">نیچه در سر آغاز این نوشته پیوند نووایی (مدرنیته) را با سیاست بدینگونه هویدایی میدهد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>ما نووایان </span><span style="text-align: left;">Neueren </span><span style="text-align: left;"> <span>با دو اندیشار از یونانیها به پیشرفتهتر شدهایم، در جهانی که بهراستی به گونهئی بردهوار رفتار میکند و در همانحال به دلواپسی از واژهی "برده" گریزان ست . </span></span><span> ما از "آذرمگینی انسان" و از "آذرمگینی کار" سخن میگوئیم. همگان خویشتن را به زجر میکشند از برای هستیی زجرآور، این نیاز نابرازا آدمی را به کارهایی پَست باز میدارد.</span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">نیچه این نوشته را به آوند آشنشی (تفسیری) از دولتِ فَرآکندهی پلاتو (دولت کمالیافتهی افلاطون) میانگارد که در اندیشار آن "هیروگلیفِ برجسته و شگرفاَش از آموزشِ رازگونهیِ بنیادینِ پیوندِ میانِ دولت و هوشمندی میباید به جاودانه در آشنش آید. " </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> به باور نیچه خاستگاه دولت بر پایهیِ پیماننامهئی</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> مانند قرارداد اجتماعی </span><span style="font-size: large; text-align: left;">روسو</span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">پدید نیامد ست، که بل چیرگیئی خشونت بار و به بندگیریی ناگهانی بردهگان، دولت را پدیداری دادهاَند . </span></span><br />
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span>
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">و بنابراین، او "بنیانگذار نخستین دولت" را "نابغهیی نظامی" و " فاتحی با مشتهای آهنین" میخواند. در این نگرش </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">برپایی دولت به بردگی مردمانی که شکست خوردهاَند میانجامد و سرانجام بَروَندِ گیتهئیِک (شرط طبیعیِ) جنگِ همگان با همگان bellum ominum contra omnes را به پایان میرساند. . </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">نیچه در رابطه با این نگرش در کتاباَش زیر آوند "تبارشناسی مَنِشوَندی" مینویسد: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">من واژهی "دولت" را به کار بردم: آشکارست که در دید چه کسی ست - گروهی از درندهخویان زرینهموی (بلوند)، با یک چیرهمند و نژادی سرور، که سر ِجنگ دارند و از برای جنگ سازمان گرفتهاند، و نیروی سازماندهی دارند، و بیهراسانه چنگالهای دهشتزایشان را بر سر مردمانی مینهند که شاید شمارشان به بسیار بیشتر از آنان باشد، مردمانی هنوز بیچهره و در دگرگونی. بدینسان است که "دولت" بر زمین پدیدارشدست: و چنین میاندیشم که من این رویا را که دولت با</span></span><span style="text-align: left;"> </span><span style="font-size: large; text-align: left;">یک "پیماننامه" آغاز شد از میان بردهام. </span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>بنابر این پیداست که نیچه باورمند به مردمسالاری نیست. او بارها وبارها در نوشتههایاَش به مردمسالاریهای رو به افزایش در دوران نووا درمیتازد. و دهنادِ (رژیم) "ریشهگرائی مِهینتبارانه" (آریستوکراسی رادیکال) </span><span style="text-align: left;"><span>Aristokratischer Radikalismus </span></span><span> را پیشنهاد مینماید، دهنادی نه به ریختِ هِرَممانند سنتی، که بل ریختگرفته از پرورش نخبگانیِ که بر اروپا فرمان خواهند راند و بر جهان سروری خواهند نمود. ریخت این دهناد را نیچه از گئورگ براندِز </span><span style="text-align: left;">Georg Brandes</span><span style="text-align: left;"> <span> گرفته </span></span><span>بود . او مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> تا کنون،همهی پیشرفتهای گونِ "آدمی"، کار هَمتودههای مهینتبار (جامعههای اشرافی) بوده است - و دیگر بار و دیگر نیز چنین خواهد بود- همتودهئی که به نردبان بلند ردههای جایگاه و دِگرواری ارزشها میان انسان و انسان باور دارد و به بردهداری بهسانی و یا دیگرسان نیازمندست.</span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">بیگمان همه هوشمندی نیچه از پنداشتی بیمارگون برخاسته بود. پنداشتی که نازیها و فاشیستها از آن بهرهگرفتند و هنوز راستهای افراطی و هوادار زورگوئی از آن گواهه میگیرند.</span></div><div dir="rtl"><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;"></span><br />
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ: </span>نیچه به دولت به آوند یک نهاد زورگو نگاه میکند که گمارشاَش آغاز و پرورش یک روند تودهئی است. او از "گیرهی آهنین دولت" که تودهها را به هم میچلاند و همچنین از هم میگسلاند تا ساختاری تودهئی را به ریخت یک هرم بر پاسازد سخن میگوید. به باور او جنگ یک ردهی نظامی را پدید میآورد که آنهم ریختی هرموار در ردههای سپاهیگری دارد. آماج بنیانی این ساختارِ نظامیِ هرم مانند، که به گفتهی او "نگاره Abbild و شاید نمودار راستین دولت" است، که خاستگاه بهبارآوردنِ نبوغِ نظامی ست! </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">به باور، نیچه گمارش و آماجِ دولت نیز آفرینشِ "گروه کوچکی از قهرمانان المپیایی" ست که فرهنگی والا را پدید آورند و بهباور او بردهداری به آوند "گوهرمایهی یک فرهنگ"' </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">در این ساختار ضروری ست. </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> و آشکارست که بردگان در این ساختار هرمسان او در پائینترین ردهها جای دارند و با بیگاری سنگین خود به گروه کوچک نخبگان در فراز هرم پروا میدهند تا فرهنگ را پدید آورند. نیچه به روشنی نشان میدهد که بردگان امروزی در دید او "بردگانِ در کارخانهها" هستند. بردگانی "ناشناس و بی هویت".</span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large; text-align: left;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">"مهینانِ نو"یِ نیچه اروپائی هستند و بر اروپا فرمان میرانند و میباید "راهبردهایی سترگ" را برای آفرینشِ جهانیِ آموزش و پرورشِ نژادی از مردان پلاتونی (افلاطونی) دنبال و پیگیری نمایند .</span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div dir="rtl">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> در دشمن-مسیح Der Antichrist ، نیچه الگوی کهنهیِ </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">هرموار </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">سامانهیِ هندیِ منو manu را برای ساختوست تودهئی خویش بر میگزیند. او ردههای این ساختوست را که مردمان را در میان سه ردهیِ "دِگَرارزشی" بخش مینماید "آشاوان نمودن یک ردهبندی گیتهئیک (طبیعی)، یک قانون گیتهئیک درجهی یک" میخواند ، زیرا که: </span></span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">این گیته ست، و نه منو، که ردهها را از هم جدا نموده: آنان که به آشکاری روانی فرزانهمند دارند، آنانکه به آشکاری اندامی نیرومند و منشی ستیزهجو دارند و سومین رده که در آنها این آشکاریها دیده نمیشود. ردهی ناچیزان است - این آخرین رده بیشترین مردمان را دارد، نخستین رده </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">"</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">مهیناناَند</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">"</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">.</span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> </span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<br /></div>
</div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: blue;">ف</span>: همانگونه که گفتیم با همهی اینکه اندیشارهای نیچه بسیار نژادپرستانه و نامردمی ست، خُردهگیریهای او بر شهرگاری اروپا بسیار بخردانه ودرست مینماید و شاید از اینروست که در این سالها بسیاری از خردورزان غرب کوشیدهاند تا از اهمیت اندیشههای پلید او در پیکرهی کارهایاَش بکاهند بسیاری از آنان مانند والتر کوفمان </span><span style="text-align: left;">Walter Kaufmann,</span><span>، که با نوشتههایاَش چهرهی فاشیستی و نامردمی نیچه را، که تا اندازهی زیادی ساخته و پرداختهی نازیها و خواهر هوادار نازی او بود، کمرنگتر نمود، برآن هستند که نیچِه دید سیاسی ویژهئی نداشته است و او همهگونه دهنادهای سیاسی، چه مردمسالاری و چه تودهگرا، را به زیر خردهگیری کشیده ست. این دیدگاه دشمنی با سیاسیگری نیچه حتی از سوی خردورزانی که دنبالهرویِ هایدگر هستند و میخواهند از کوفمان دوری و دوریکی بگیرند، مانند دیوید آلیسون و الکساندر نهاماس پذیرفته شده ست. هرچند مهم اینست که به هر روی باورهای نیچه به گسترش زورگوئی و فاشیزم یاری میدهد. و هیچ شایسته نیست که، برای نمون، برای آنکه بگوئیم خوی بردگی خوی ناپسندی است تا آنجا پیشبرویم که بگوئیم باید بردهها را نابود کرد!</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> برای این خردورزان، روانفرهیختگی نیچه به جهانِ روانی او وابسته است و از دیدی آزادیخواهانه میباید آن را تا هنگامیکه در باورشخصی اوست و در میدان شهر پدیدار نشده ست به آزرمداشت!</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">از سویی دیگر خردورزانی مانند تِریسی اِسترانگ Tracy Strong ، کیث انسل- پیرسون Keith Ansell-Pearson و به ویژه هنینگ آتمن Henning Ottmann در گزارهی بسیار ارجمند استادیاریاَش Habilitationsschrift در باره نیچه زیر آوند Philosophie und Politik bei Nietzsche و دانیل کانوِی Daniel Conway نیچه را به گونههایی چند به آوند یک اندیشمند سیاسی میگیرند. به باور کانوِی خودسپردگیِ نیچه به جایگاهی، که شایانفرگرایی (کمالگرایی) Perfectionism شناخته میشود، در کانون اندیشارهای سیاسی او ست : بهباور او نیچه "تنها دادویدَش (توجیه) justification هستیِ انسان را در توانائی به شایانفری دائم همگی نژاد انسانی میگیرد (توان دائم به کمال رسیدن </span><span style="font-size: large;">Perfectiibility)</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">، واین با دستآوردهایِ بالاترین نمونههایِ انسانی </span><span style="font-size: large;">گواهی میشود.</span><span style="font-size: large;">" </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">به هر روی، </span><span style="font-size: large;">این گُوال (بحث) که آیا نیچه یک اندیشمند سیاسی ست و یا که آیا او اندیشمندی بر دُشمندی با هرگونه سیاست است هنوز در غرب به برآیندی همه-پذیر نرسیده ست. به باور من میباید یاوه گوییهای نیچه را همانند یاوهگوییهای ولتر و مونتسکیو و هیوم، در بارهیِ برتریِ نژادیِ اروپائیان و روایی بردهداری را به همان یاوه که هستند گرفت. و سپس به ارزیابی اندیشارهای ارزشمند آنان پرداخت. </span><span style="font-size: large;"> </span></div>
<span style="font-size: large;"></span><br />
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="color: #003399; font-size: x-large;">نیچه و ذرتشت</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #003399;"><span style="color: #0033ff;">ف : </span></span><span> هنگامیکه در بارهی خردورزی نیچه میاندیشیم باهوده خواهد بود که آنچه را که او در آغاز کتاباَش "بنگرید به آن مرد" </span><span style="text-align: left;">Ecce Homo <span>به آشکاری دربارهی</span> <span>خودش نوشته را بهیاد و در دید داشته باشیم. او مینویسد:</span></span><br />
</span><blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<div dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
Ich will keine "Gläubigen", ich denke, ich bin zu boshaft dazu, um an mich selbst zu glauben, ich rede niemals zu Massen... Ich habe eine erschreckliche Angst davor, dass man mich eines Tags heilig spricht: man wird errathen, weshalb ich dies Buch vorher herausgebe, es soll verhüten, dass man Unfug mit mir treibt...</span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span style="text-align: left;"> </span><span>من خوا ستار هیچ </span><span style="text-align: left;">"</span><span>باورمندی </span><span style="text-align: left;">" </span><span style="text-align: left;">نیستم. چنین میپندارم که شرور تر </span><span style="text-align: left;">boshaft </span><span style="text-align: left;"> ازآنم که بهخویشتن باورکنم؛ من هرگز با تودهها سخن نمیگویم. به هراس دهشتناکی دچارم که روزی آشاواناَم (قدوسم) بخوانید: از اینروست که این کتاب را پیش از آن منتشر مینمایم؛ تا که شما را از این ستمگری </span><span style="text-align: left;">Unfug</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">به من</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">باز بدارم.</span></span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">برای نیچه پوسیدگی فرهنگ اروپایی تاب آور نبود. این فرهنگ گمان میکرد که برای همهی پرسشهایش </span><span style="font-size: large;">پاسخی</span><span style="font-size: large;"> یافته ست و یا بهزودی پاسخیخواهد یافت. اما او میخواست که همهی ارزشها را به باز-ارزیابی Umwertung aller Werte کشد. او در بارهی ریختارِ این برترین خودآزمایی انسانی، Formel für einen Akt höchster Selbstbesinnung der Menschhei مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">شما برای سرنوشتِ انسانشدن ریختاری به این چنین میخواهید؟ آنرا در <i>چنین گفتآورد از ذرتشت</i> من خواهید یافت: "هر آنکس که میخواهد آفرینندهی نکوئی و پتیارگی باشد، میباید درنخست نابودگر </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">ein Vernichter </span></span><span style="font-size: large;">باشد و ارزشها را درهمشکند. بنابراین بالاترین پتیارگیها از آنِ بزرگترینِنکوئیهاست: اما چنین ست - آفرینندگی."</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> این ریختار پرتوی چندان تابناک بر این پرسش نمیافکند که چرا وارونه نمودن ارزشها "انسان شدن" را شدنی مینماید! میتوان این را پذیرفت که برخی از ارزشها میباید تا اندازهئی به تراز (تعدیل) و سازگارتر گردند، اما وارونه نمودن همهی ردهبندی ارزشها به آکندگي، به نافرزانگی میماند، برای نمون کشتن یک بیگناه تبهکاری و پتیارگی ست آیا میتوان با وارون نمودن ردهی ارزشها آنرا بالاترین فَرهمَندی گرفت . نیچه در این باره خاموش ست هرچند، چنین مینماید که او خود به نا استواری و دشواریاین گزاره آگاهست و از اینرو میکوشد که با پرتوافکندن بر اینکه برداشت او از ذرتشت چیست تا اندازهئی این دشواری را چاره نماید. او مینویسد:</span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">از من نپرسیدهاند آن پرسشی را که میباید پرسیده میشد، که در زبان من نام ذرتشت، چه میانا (معنا) دارد، که این زبان نخستین کَس است که بیمَنشمند (غیراخلاقی) </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Immoralisten بود ، زیرا آنچه که یکتاییِ سترگ آن ایرانی را در تاریخ برپا میدارد بهباریکانه در رویاروئی با بیمَنِشمندی است. ذرتشت نخستین کس بود که در کارِ خویش چالشِ میان نیکی و پتیارگی را درچرخهایِ راستینِ کارکردِ چیزها دریافت: واین پرتو افکنیِ او بر مَنشمندی در پهنهی فراهستی بود </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">die Übersetzung der Moral ins Metaphysische</span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> ،</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> منشمندی </span><span style="font-size: large; text-align: left;">به آوند نیرو، انگیزش و خودیِ آرمان </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">als Kraft, Ursache, Zweck an sich </span></span><span style="font-size: large; text-align: left;">. </span><span style="font-size: large; text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;"> </span> </blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">اما این پرسش به فرجام پاسخی برای خود دارد. ذرتشت دهشتزاترین اشتباه </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">verhängnisvollsten Irrtum</span></span><span style="font-size: large;"> را آفرید، "مَنِش" را </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">die Moral و بنابراین او میباید نخستین کس بود که آنرا بشناسد. نه تنها او درازترین و بزرگترین آزمودگی را نسبت به هر اندیشمند دیگر داشت که بل همهی این داستان رد کردن آزمودهگانهی نگرشی ست که "رده بندی مَنِشمندی جهان" </span></span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">sittlichen Weltordnung</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> خوانده میشود. آنچه که مَهینتر است اینست که ذرتشت از هر اندیشمند دیگر راستگوترست. آموزههای او، و تنها اوست، که راستگویی را به آوند والاترین فَرمَنِش </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">als oberste Tugend</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> برپا میدارد، و این بر واژ با ترسویی "فرهآلگرایان" </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Idealisten</span></span><span style="font-size: large; text-align: left;"> است که از راستی گریزانند. ذرتشت در پیکر خویش دلاوریی بیش از هر اندیشمند دیگر گردآورده ست. راستگویی و کمانگیریی کارانه: اینست فَرهآلی ایرانی - آیا من دریافت شدهام؟ </span><span style="font-size: large;">خود-چیرگی بر مَنِشمندی با راستگویی، </span><span style="font-size: large;">خود-چیرگی بر مَنِشگرایی با بیمَنِشگرایی - با همچون منی- این ست معنای ذرتشت در زبان من.</span></blockquote>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> با همهی پیچیدگی گفتار نیچه در اینجا ناسازگاری پیام او به آشکاری پدیدارست و آن اینکه چنین مینماید که او منش و اخلاق پسندیده یا راستگویی ذرتشت را ارج مینهد. اما بهراستی چنین نیست زیرا او سرِ آن دارد که از ارزشهای وارون یا </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بیمَنِشی</span><span style="font-size: large;"> سوگیری نماید. هنگامیکه به این ناسازگاری میاندیشیم به این میانگزاره (سنتز) میرسیم که مَنِش و بیمَنِشی دوروی یک سکه هستند و نمیتوانند بدون هم برپا باشند. او اینک میکوشد که دیدگاه خود را نمایانتر کند: </span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"> در بنیان، برداشت من بیمَنِشمندی دو گونه ناآلی (نفی) را دربرمیگیرد. نخست آنکه: من آنگونه مرد را که تاکنون والاترین بهشمار میآمده: نیکو، نیکخواه، نیک آفرین را رد میکنم و سپس من اورا ناآل مینمایم آنگونه مَنِش را که </span><span style="font-size: large;">به آوندِ خودیِ در خود مَنِش</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> als Moral an sich </span></span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> بر فراز و بس نمایان</span><span style="font-size: large;"> گشته - مَنِشِ تباهی را</span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;"> die décadence-Moral </span></span><span style="font-size: large;"> یا، به آشکارتر، مَنِش مسیحیت را.</span></blockquote>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;">نیچه میگوید که این نگاه او نگاهی آریگویانه به زندگیست. روانشناسی یک انسانِ نیک در دیدِ او از این سنجیدن بر میآید که ارزش او چیست و میباید بهای نگاهداری او را بهشمار گرفت - میباید بَروَندِ بودن (شرطِ وجود) Existenzbedingungen او را دانست. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;">او مینویسد: "</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بَروَندِ بودن نیکی دروغ است</span><span style="font-size: large;">" </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Die Existenz-Bedingung der Guten ist die Lüge و این</span></span><span style="font-size: large;"> به آن میانا ست که نخواهیم بدانیم راستی در بنیان چگونه برپاشده است. به باور او سویههای زشتِ گشتهشدگی (واقعیت) </span><span style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">die Furchtbarkeiten der Realität</span></span><span style="font-size: large;"> (در شیدگیهایاَش، در هوسهایاَش، در خواستش به نیرومندی) به درجاتی بیشمار ضروریتر از خوشآیندهای ناچیزند که مردمان آن"نیکی" میخوانندشان. </span></div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به هر روی برای نیچه پرسش در باره </span><span style="font-size: large; text-align: left;">"</span><span style="font-size: large;">چگونگی</span><span style="font-size: large; text-align: left;">"</span><span style="font-size: large;"> پدیدهها نیست که بل در بارهی "چرایی" آنها ست وبه باور او خردورزی اروپایی پاسخی برایِ </span><span style="font-size: large;">چرایی </span><span style="font-size: large;">نیافته است. او مینویسد:</span></div>
</div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">پایانِ برداشتِ مَنِشوریِ جهان، که پس از آنکه کوشید تا به ماورا بگریزد دیگر از پی آن هیچگونه بازدارندهیی برایاَش نیست، و این به نیستیگرایی nihilism میانجامد. که "همهچیز بی معناست."... انسان از هنگام کوپرنیکوس از کانونِ جهان بهسوی "x" در غلطیده ست... معنی نیستیگرایی چیست؟ اینستکه بالاترین ارزشها خود را بیارزش میکنند. آرمانی به چشم نمیخورد؛ پاسخی برای "چرا؟"ی ما به چشم نمیخورد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">نیچه از اینکه خردورزانی مانند هگل و کانت ساختوستهای گستردهئی را برای خردورزی خود برپا داشتهاند آذرده ست و بر آنان خرده میگیرد که این ساختوستها آنچنان پرداخته شدهاند تا که پاسخی را که سازندهی ساختوست در نگرشاَش داشته نشان بدهند. او مینویسد:</span><br />
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">ساختوستها ی دگرگون خردورزی بایستی به آوند شیوههای آموزش روان به انگاشت درآیند: آنها همواره یک نیروی ویژهی روان را که برای خواست یکسویهشان بهترین بوده ست پروردهاند تا که چیزها را بهآن سان ببینند و نه به سانی دیگر.</span></blockquote>
<div>
<div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>برای نیچه این ساختوستهای بزرگ خردورزی </span><span>philosophical systems </span><span>که میخواهند دشواری زیست انسان را با یک چرخش قلم چاره کنند که چیزی به جز خودفریبی نیست. او مینویسد:</span></span></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>پرسشهای کوچک و آزمودنها </span><span style="text-align: left;">Versuche </span><span>به خواری گرفته میشد... برای چاره کردن همه دشواریها با یک گردش قلم ... این آرزوی پنهانیشان بود ... بلندپروازی بیکرانه ... که "پاسخیابی به معمای کیهان" رویای یک اندیشمند بود. بسیاری به انگارهئی سرابآلود دچار بودند... و به فرجام شوپنهاور، که آنها این یابندهی پاسخ بودند. </span></span></blockquote>
</div>
<div>
<span style="font-size: large;">و شاید مهمترین پیام نیچه اینست که در دنیای امروز این هنرست که جایگزین خردورزی شده است. </span></div>
<blockquote><p dir="ltr" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">Der letzte Philosoph – es können ganze Generationen sein. Er hat nur zum Leben zu helfen. "Der letzte", natürlich relativ. Für unsere Welt. Er beweist die Nothwendigkeit der Illusion, der Kunst und der das Leben beherrschenden Kunst. Es ist für uns nicht möglich, wieder eine solche Reihe von Philosophen zu erzeugen, wie Griechenland zur Zeit der Tragödie. Ihre Aufgabe erfüllt jetzt ganz allein die Kunst. Nur als Kunst ist noch so ein System möglich. Vom jetzigen Standpunkt aus fällt auch jene ganze Periode der griechischen Philosophie mit ins Bereich ihrer Kunst.</span></p></blockquote><p> </p><blockquote class="tr_bq"><span style="font-size: large;"> پایانیترین خردورز - میتواند همهی نسلها باشد. او تنها میباید به زندگی یاری دهد. "پایانیترین" ، البته بستگی (نسبی) دارد به جهان ما. آن ناگزیری انگارهیی سرابوار را استواری میدهد، انگارهی هنر، و چیرگی هنر بر زندگی. برای ما دیگر شدنی نیست که دنبالهئی از خردورزان یونان را در هنگام تراژدی پرورش دهیم. اینک، هنر تنها در به بارآوردِ این گمارش است. تنها به آوندی که هنر هست هنوز چنین ساختوستی شدنی ست. ازین نقطه در دیدگاه ، همهی عصرِ خردِ یونان همچنین به درون هنرِ آن سرزمین میافتد. </span></blockquote>
<span style="color: #003399; font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گ : </span></span><span style="font-size: large;">اگرچه </span><span face="sans-serif" style="background-color: white; font-size: large; text-indent: 12.8px;">همانگونه که در پیش گفتیم نیچه همیشه به آنچه که خود میگوید هم سر ناسازگاری دارد. او اندیشههائی دارد که نمیتواند به گونهئی منطقی آنها ار به هم پیوند دهد و استوار بدارد. از اینروست که او به زبان پیچیدهی سرودهمانند دست میآویزد، تا خواننده خود به گونهئی آن پیوند را پیدا کند. و از این روست که شمار نیچهها در نوشتههای دربارهی او این همه بسیارست. بهباور او خردورز آینده، که می باید هنرمند باشد، سری ناسازگار با دیگران دارد، پسند و داوری او شخصی و از آنِ خودش میباشد. داوریِ او شاید چون دیونیزوس به هوس باشد و نه چون آپولو به خرد. او مینویسد:</span><span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;">
<div dir="ltr" style="background-color: white; margin-bottom: 0.4em; margin-top: 0.4em; text-align: left; text-indent: 0.8em;">
<span style="font-size: large;"><span face="sans-serif" style="background-color: transparent;"> </span><span style="text-indent: 0.8em;"><span face="sans-serif">Eine neue Gattung von Philosophen kommt herauf: ich wage es, sie auf einen nicht ungefährlichen Namen zu taufen. So wie ich sie errate, so wie sie sich erraten lassen – denn es gehört zu ihrer Art, irgendworin Rätsel bleiben zu wollen –, möchten diese Philosophen der Zukunft ein Recht, vielleicht auch ein Unrecht darauf haben, als Versucher bezeichnet zu werden. Dieser Name selbst ist zuletzt nur ein Versuch, und, wenn man will, eine Versuchung.</span></span></span></div>
<div style="background-color: white; margin-bottom: 0.4em; margin-top: 0.4em; text-indent: 0.8em;">
<span face="sans-serif"><br /></span></div>
<div dir="ltr" style="background-color: white; margin-bottom: 0.4em; margin-top: 0.4em; text-align: left; text-indent: 0.8em;">
<span face="sans-serif" style="font-size: large;">Sind es neue Freunde der »Wahrheit«, diese kommenden Philosophen? Wahrscheinlich genug: denn alle Philosophen liebten bisher ihre Wahrheiten. Sicherlich aber werden es keine Dogmatiker sein. Es muß ihnen wider den Stolz gehn, auch wider den Geschmack, wenn ihre Wahrheit gar noch eine Wahrheit für jedermann sein soll: was bisher der geheime Wunsch und Hintersinn aller dogmatischen Bestrebungen war. »Mein Urteil ist mein Urteil: dazu hat nicht leicht auch ein andrer das Recht« – sagt vielleicht solch ein Philosoph der Zukunft. Man muß den schlechten Geschmack von sich abtun, mit vielen übereinstimmen zu wollen. »Gut« ist nicht mehr gut, wenn der Nachbar es in den Mund nimmt. Und wie könnte es gar ein »Gemeingut« geben! Das Wort widerspricht sich selbst: was gemein sein kann, hat immer nur wenig Wert. Zuletzt muß es so stehn, wie es steht und immer stand: die großen Dinge bleiben für die Großen übrig, die Abgründe für die Tiefen, die Zartheiten und Schauder für die Feinen, und, im ganzen und kurzen, alles Seltne für die Seltnen. –.</span></div>
</blockquote>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;">خردورزی بهگو</span><span style="font-size: large;">نهیی تازه خواهد آمد: من بَر آنم که او را نامی بیخطر دهم. من در بارهشان گمانه میزنم . به آوند آنکه شاید بتوان در بارهشان گمانه زد، زیرا که شیوهی آنان اینست که در پنهان بمانند - این خردورزان آینده سزاواری دارند و یا شاید به بیداد که به هوسها شناخته شوند. این نام خود در نهایت برای آزمون است، و اگر که پروا دهید، تنها یک هوس.</span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span>آیا آنان دوستان تازهی"راستی" اَند، این خردورزانی که خواهند آمد؟ شاید به اندازهئی بسا: زیرا همهی خردورزان تاکنون شیفتهی راستیهایشان بودهاند. به یقین در میان آنها خشکهباوری </span><span face="sans-serif" style="background-color: white; text-align: left; text-indent: 12.8px;">Dogmatiker </span><span>نخواهد بود. زیرا که آن وارون بر سرفرازیست، و حتی وارون بر پسندیدهگی، اگر که راستیشان راستیئی برای همگان باشد: چیزی که تا کنون آرزویی پنهان و خیرهسریئی برای همهی تکاپوهای خشکه-باوری بوده ست. شاید یک خردورز آینده بگوید </span><span>"داوری من داوری منست و برای کسی دیگر آسان نیست که سزاواری آن داشته باشد"، باید مزهیِ ناخوشِ خواستن به سازگار بودن با بسیارها را به کنار گذاشت. </span><span>"خوب</span><span>"</span><span> دیگر خوب نیست هنگامیکه همسایهئی آنرا به دهان میزند. و چگونه میشود که </span><span>"دارایی مشترک</span><span>"</span><span> داشت؟ "واژه" در خود ناسازگارست: آنچه که میتواند میانگین باشد همیشه کمارزش است. و به انجام، باید ایستاده باشد بگونهئی که میایستد و همیشه ایستاده بود. چیزهای بزرگ برای بزرگان میمانند و گودیها برای ژرفا، نازکیها و لرزیدنها برای پریها و در همگی و به کوتاهی همهی ندرت برای نادر</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><span> <span style="color: #2b00fe;">ف -</span> اگرچه با نگرشی به همه ی اندیشارهای نیچه و ارجی که او به هنر نشان میدهد و همچنین لحن خوارانگیزی که او در بارهی خردورزی بهکار میگیرد میتوان چنین پیشگزاره را بنهاد (</span><span> hypothesized</span><span>) که اندیشار او به مولانا
میماند که میگفت " پای استدلالیون چوبین بود". او نووایی و روشنوایی را محکوم میکند که در تاکید بسیار به دانش و خرد از دل و احساس بریدهاند. در کتاباَش "زادش تراژدی"، نیچه آپولویِ اندیشه و دانش را به خاطر دیونیزوس شور و سرمستی به کنار مینهد، زیرا که راستیی در این جهان بهجز "هیچی" نیست. چون همانگون که هایدگر مینویسد؛ نبودنی که هرگز در باشیدن نبوده است هیچ نشانی از بودن حتی در یاد ما ندارد، و ازاین روی آن نبودن بهراستی نبودن است. نیچه مینویسد:</span></span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">روی برمگردان و مرو، بمان و بشنو که فرزانگی مردمان یونان در باره خود این زندگی ، که در برابر دیدگانت ، باچنین شادمانی ناشناخته ، از تاخوردگی باز میشود چه میگوید: " در افسانهئی باستانی شاه مایداس برای
هنگامی دراز در درختزاری به شکار سیلنوس ، یار همراه دیونیزوس،به جستجو میگردد و
اورا نمییابد. هنگامیکه به انجام اورا گرفتار میکند از او میپرسد در
میان همه چیزها چه چیزست برای آدمی که بهترین و خواستنیترین هاست.
درپاسخ آن نیمه -ایزد خشکزده و بیجنبش حتی واژهئی بر زبان نمیآورد و
به انجام هنگامی که پادشاه به پرسش خویش پافشاری مینماید خندهئی جیغ
آسا سر میدهد و چنین میگوید: " هلا ای نژاد نفرینشده و زودپریش،
فرزندان بخت و آسیب از چه وادارم میداری که بهتو آن بگویم که برایاَت بهترین چاره آنست که آنرا بنشنوی؟ آنچه که بهترین از همهچیزها ست، بس در ماورای
دسترس توست: نازاده شدن، نبودن، هیچ بودن . اما دو دیگر از بهترینها برای
تو - مرگی است که بهزود آید.</span></div>
</blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: left;"><span style="font-size: large;">
<span face="sans-serif" style="text-align: justify; text-indent: 0.8em;">Die Natur hat den Menschen in lauter Illusionen gebettet. – Das ist sein eigentliches Element. Formen sieht er, Reize empfindet er statt der Wahrheiten. Er träumt, er imaginirt sich Göttermenschen als Natur. </span><i style="font-family: sans-serif; text-align: justify; text-indent: 0.8em;">Der Mensch ist zufällig ein erkennendes Wesen geworden</i><span face="sans-serif" style="text-align: justify; text-indent: 0.8em;">, durch die unabsichtliche Paarung zweier Qualitäten. Irgendwann wird er aufhören und es. wird nichts geschehen sein.</span></span></blockquote>
<blockquote class="tr_bq" style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">گیته (طبیعت) انسان را در سراب نگاه داشته است- و اینست آخشیگ (عنصر) راستین. انسان ریختهارا میبیند و انگیزش را به جای راستی به نودش میآورد. اوبه رویا میرود و خدایان و گیته را انگار میکند. انسان به پیشآمد (تصادف) "هستیی" داننده شد و این با کنارهمگذاری ویژگیهای دوتاییها بود. او سرانجام بهگونهئی دست برخواهدداشت و هیچ چیز روی نخواهد داد. </span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">واین مهینائی هیچی و عدم را هم در اندیشههای مولانا هم میبینیم. که میگفت: </span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">سپاس آن عدمی را که هست ما بربود</span></div></blockquote><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;">ز عشق آن عدم آمد جهان جان به وجود</span></div></blockquote><p> </p><blockquote dir="rtl" style="text-align: right;"><div style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به هر کجا عدم آید، وجود کم گردد</span></div></blockquote><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"> <span style="font-size: x-large; text-align: right;">زهی عدم که چو آمد ازو وجود فزود</span></p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: x-large;">و یا حافظ که "زندگی" را غنیمت میشمرد و برآن بود که با خردورزینمیتوان ارزش زندگی را شناخت و میگفت:</span></p><blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">جهان و کارِ جهان جمله هیچ بَر هیچ است</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">هزار بار من این نکته کردهام تحقیق </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به مَأمَنی رو و فرصت شِمُر غنیمتِ وقت</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;">که در کمینگهِ عُمرَند، قاطِعانِ طَریق</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">بیا که توبه ز لَعلِ نگار و خندهٔ جام</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">حکایتیست که عقلاَش نمیکُنَد تَصدیق </span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><br /></span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">حلاوتی که تو را در چَهِ زَنَخدان است</span></p><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">به کُنهِ آن نَرِسَد صدهزار فکرِ عمیق</span></p></blockquote><p dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;">و میدانیم که نیچه با سرودههای حافظ که گوته آنها را برگردان نموده بود آشنائی داشت. و البته در بیزشی فرجامین این گزاره که خردورزی نمیتواند ارزش زندگی را دریابد و یا آشکار کند خود برخردورزی استوارست . دو دیگر این اندیشهی در دم زندگی کردن و خوشبودن که خیامهم به آن بس پافشاری میکند ناشدنیاست. زیرا همگان، مگر توانمندان، نمیتوانند نیازهای خود و خانوادهشان را برای گردآوری خوراک و پوشاک و دیگر نیازهای نخستین بهکنار نهند و در مأمنی همهی وقت خودرا صرف حلاوت چاه زنخدان و لعل نگار و خندهی جام کنند!</span></p><div style="text-align: right;"><br /></div><div style="text-align: right;"><span style="font-size: x-large;"> <span style="color: #0033cc;">خدای کانت ، خدای کرکه گارد و خدای نیچه</span></span></div>
<br />
<div dir="rtl" style="text-align: right;"><span style="font-size: large;"><span style="color: #2b00fe;">گ:</span> آشوری میگوید دلبستگی من به نیچه از آنست که او هنر را چارهی همهی آسیبها وشکنجهای زیستن میداند. ولی اگر هم که انگار کنیم که او درمییابد که نیچه چه میگوید و هنر از دید او چیست و این نکته را به کنار بگذاریم دنبالهی
نوشتهی آشوری همه به کجراهه و بیراهه ست. او از فلسفهی دینامیک هگل و
تلاش روان جهان برای پیشروی بهسوی شدایش و آشکاری خویش هیچ نمیگوید . و
تمام فلسفهی نیچه را درترازبندی میان "خدای فیلسوفان" و خدای مسیحیان و
یهود خلاصه میکند. و البته "خدای فیلسوفان هم چیزی "از خود در آورده ست" .
به ویژه هنگامیکه به کارهای نه تنها سینا و سنت اگوستین و اسپینوزا که
بل به کانت و کیرکه گارد هگل و دیگر اندیشمندان بپردازیم میبینیم که
آنچه که برای آنها مهم است تفسیر و برداشت از پندارهی گوناگون خداست که برای کانت در خرد است، برای هگل در پویایی تاریخ برای کرکهگارد در کیش و برای نیچه در دل و هوس. آقای آشوری مینویسند:</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">خدایِ
فیلسوفان در سَر جای دارد، در اندیشه. امّا خدایِ یهودیتبار-- چنان که
صوفیانِ ما هم بسیار گفتهاند-- جایِ اصلیاش نه در سر است که در دل٬ در
ژرفنایِ نهادِ انسانی. خدایی ست «غیور»، به روایتِ عهدِ عتیق ، که تابِ
دیدنِ هیچ خدایِ دیگری را در جوارِ خود ندارد. همان خدایِ یگانهئی ست در
دینهایِ ابراهیمی که میخواهد همهیِ خدایانِ دیگر، همهیِ «طاغوت»ها،
را از میان بردارد....</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>ایشان
از خدای یهودیتبار سخن میگویند که به برداشت ایشان تفاوت بسیار با مردوک و میترا و
مزدا داشته است!! ایشان "خدای فیلسوفان" را خدای سوکراتیس و کانت معرفی میکنند. البته آنچه که برای من مهم ست گفتمان نووایی (</span><span>modernism</span><span>) و پیوند
نیچه با آنست. از نوشتهی آشوری چنین بر میآید که نیچه با روشنوایی
کانت موافق است و تنها خدای قراردادی او را رد میکند. ایشان مینویسند:</span></span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">کانت
که یک پارچه فیلسوف بود و هوادارِ عقل، بزرگترین کشفی که بر بنیادِ
اندیشهیِ منطقی کرد این بود که گزارههایِ مابعدالطبیعی، از جمله
گزارههایِ اثبات و ردِّ خدا در جایگاهِ علتالعلل، خلافپذیراَند،
یعنی دلیلهایِ اثبات و نفیِشان اعتبارِ یکسان دارند و٬ در نتیجه، از
نظرِ شناختِ عقلی هیچیک پذیرفتنی نیستند. این که خدا هست یا خدا نیست را
با هیچ ضرورتِ عقلی نمیتوان پذیرفت، زیرا هر سرِ آن را که بپذیریم، با
اشکالِ منطقی رو به روست. امّا، هنگامی که به مسألهیِ اخلاق رسید٬ خواست
که اخلاقی بر بنیادِ استنتاجِ</span><span style="text-align: left;"> </span><span style="font-size: large;">عقلانی بنا کند. زیرا اخلاقی را که
تاکنون به پشتیبانیِ خدا و بیم از کیفر یا امید به پاداشِ او بر سرِ پا
بود، بیپشتوانهیِ عقلانی دید. پس، بر آن شد که بنا به ضرورتِ اخلاقی یک
خدا برایِ آن «بیافریند» تا اخلاق بیپشتوانهیِ مابعدالطبیعی نمانـَد.
امّا این اختراعی بود بیهوده. چنین خدایی که دایرهیِ فرمانرواییِ او
قلمروِ اخلاق باشد و بس، به دردِ خودِ فیلسوف هم نمیخورد. زیرا نه بیمِ
دوزخ در آن است نه نویدِ بهشت، حتّا بیمِ دوزخِ درونی، یعنی ناآرامیِ
وجدان. خدایِ او نه یک خدایِ زنده است که جاویدان زنده بماند یا زمانی
بمیرد. این خدایی ست که با آدمی سخن نمیگوید. در حقیقت، کانت با آن که
در آن مقالهیِ نامدار، با عنوانِ «روشنگری چیست؟» (یا با برداشتی
دیگر، «روشنییابی چی ست؟»)، آدمیان را به دلیری کردن در به کار بردنِ
عقلِ خویش فرامیخواند، هنگامی که به مسألهیِ اخلاق میرسد، از این حکم
پا پس میکشد و این جا خدایی را در کار میآورد که در طرحِ
شناختشناسانهیِ وی نمیتواند بگنجد و یا به زور، تنها به عنوانِ ضرورتِ
اخلاقی، میگنجد.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span> نیچه برعکس ادعای آقای آشوری با خردورزی کانت سر جنگ دارد. او میپرسد: چگونه اندیشار کانت به آوند "داوری از-پیش میانیک" </span><span>synthetic a<span> </span></span><span>priori judgement</span><span> میتواند ممکن باشد؟ به گفتهی نیچه کانت براین باورست که چنین داوری ممکن است زیرا ما در خود ابزار خردورزی راداریم. او میپرسد این چگونه پاسخی است؟ اگرچه بهترست گفتگو در بارهی باورهای کانت را به گفتگویی دیگر واگذاریم. آقای آشوری نه کانت را دریافتهاند و نه خدای کانت را ولی برداشت من از کانت این بوده ست که خداوند او هنوز خداوندی است هنایشدهنده
به هنایشها و یا به زبان آشوری علتوالعلل. </span><span>البته کانت با اندیشار خداوند در مسیحیت دشواری دارد.</span><br /><span> </span><span>در نوشتههای کانت پا به پسکشیدنی در کار نیست. نگرش خداوند کانت با دقت یک معادلهی ریاضی در کتاباَش <i>خُرده گیری بر خِرَدِ ناب</i> </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: start;">the Critique of Pure Reason شناسائی</span><span> شده است. بر پایهی این شناسائي: اندیشار خداوند او به آوندی بی بَروند </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">Unconditioned</span><span> ، به آوند هستیئی </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">a being </span><span>که "به آکنده ضروری" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">necessary </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">absolutely</span><span> است، بهسان "آماجال فراجسته" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">transcendental ideal</span><span> که در اندیشاری به آوند "نمونهئی از شایانفری" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">prototype of perfection</span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;"> </span><span> که </span><span>ناگزیر ست</span><span> برای هرچیز که به بروند </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">contingent</span><span> و آشکار شده در"دنیایِ نودِشین" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">sensible world</span><span> ماست دیده شود: آنچه که ما میتوانیم انجام دهیم تا "آزمون نودِشین" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: start;">sensible experience</span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;"> </span><span>را با "هستن آکنده" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">the Absolute Being</span><span> آشتی دهیم اینست که وَرا-پدیدهی </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">extra-phenomenal</span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;"> </span><span> راستی را به آوند "درباشهئی فراجسته" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;"> </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: left;">transcendental object</span><span> پیش انگار نمائیم: ما هستن او را پیش انگار مینمائیم اما نمیتوانیم اورا بشناسیم. به زبانی ساده کانت میگوید که انگار هستیئی مانند خداوند که در همهی چگونگیها برترین ست یک بایدست که از آن گزیری نیست. زیرا که هرچگونگی بهناچار بهترینی را دارد. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>البته کانت در کتاب '<i>خُرده گیری به خِرَدِ کارکردی"</i> </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: start;">Critique of Practical Reason که در بارهی منش یا اخلاق است، </span><span> شناسهئی منشور یا تعریفی اخلاقی را که آقای آشوری به آن پرخیده کردهاند (به آوند "بروندی برای والاترین ارزش اخلاقی زیستن" </span><span face=""arial" , "helvetica" , "lucida sans unicode" , "microsoft sans serif" , "segoe ui symbol" , "stixgeneral" , "cambria math" , "arial unicode ms" , sans-serif" style="color: #505050; text-align: start;">a condition of the supreme value of moral life</span><span>) را هم پیشنهاد نموده ولی به هیچ روی نمیتوان آن شناسه را شناسهئی گسسته از انگار خداوند دانست. </span><span>در این وبلاگ من "روشنوایی چیست؟" کانت را بهفارسی برگردان کردهام . کانت مینویسد حتی یک روحانی موظف است که بخردانه بیاندیشد. هرچند او گمارش یک روحانی را به دو بخش جدا میکند.نخست به آوند یک آموزگار دینی که میباید همه آنچه را کتاب مقدس آموزش مینماید بازگو نماید چون این گمارش اوست و سپس به آوند یک پژوهشگر که سزاواری دارد تا دربارهی خرافات دینی نگرش خویش را روشن کند و شیوهی نگریستن درست را درباره ی آنها پیشنهاد نماید. بنابر این در جایگاه یک آموزگار دینی او چارهئی ندارد بهجز آنکه در موعظه خویش بگوید که بر پایهی نوشتههای کتاب مقدس عمر جهان در حدود ششهزارسالست . اما در جایگاه یک پژوهشگر او میباید بگوید که اگر بر پایه دانش امروز از عمر جهان ۱۳.۸ بیلیون سال میگذرد. و البته میتواند بکوشد تا دلایلی منطقی برای این اختلاف پیدا کند. برای نمون شاید هر یک روزِ کتاب مقدس</span><span> </span><span>بر پایهی گردش زمین بدور خورشید نباشد و نمادی از یک روز کیهانی باشد. </span><span> و یا شاید بتواند بگوید که داستانهای کتاب مقدس داستانهایی نمادین هستند. این گونه ویدایشها در گسترهی باورند و نه دانش. و از این رو درستی یا نادرستی آنها را نمیتوان سنجید. </span><br /></span>
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف: </span>
دقیقا. درفلسفهی فراجسته (ترانسندنتال فیلوسوفی) کانت میبینیم که
اوج فراجستگی در سامانه ی اندیشه ها از سه هویت خدا، جهان و آدمی در
جهان ریخت میگیرد. فلسفه ی فراجسته، به گفته ی کانت، کنش "آگاهی" ست که
به موجب آن کننده آفریننده خویش میشود و تمامی شوندگی در ردهبندی
همهچیز، در خداوند، به آوند یک سامانهی بخردانه، ریخت میگیرد و جالبست
که کانت خود بهروشنی آشکار میکند که این سامانه همان سامانهی
اندیشار ذرتشت است. و اینکه مردوک و مزدا و یهوه را همانند میگیرید درست
است، چون دشوارست که باورنمود که مذاهب بر هم تاثیری نگذاردهاند و
اهرمن ذرتشت و لوسیفر " مذهب یهودی تبار" (به گفتهی آشوری)
به احتمال زیاد باید از پندارهئی یکسان نشأت گرفته باشند. به هر
روی میتوانیم این امر را بدیهی گیریم که خداوند کانت خداوندی خردمند ست اما خداوند نیچه خداوندی عاشق. برای
نمون دریافت کانت در بارهی ابراهیم نبی وداستان قربانی کردن فرزندش
برآیندی خرد ورزانه است بر خلاف برداشت عارفانهی کرکه گارد .
هنگامیکه ابراهیم نبی را وحی آمد که به روایت تورات پسرش آیزاک را باید
قربانی کند کانت بر بنیان خرد پیشنهاد میکند که ابراهیم
میبایست به آن ندای آسمانی پاسخ میداد که "نه من چنین تبهکاری را نمیکنم زیرا که
کشتن فرزند بخردانه نیست و خداوند بخرد من، مرا بر چنین کنشی ناپسندیده وانمیدارد." به دید کانت ابراهیم میباید از ین درخواست هراسناک نتیجه میگرفت که این ندا باید آوای ابلیس باشد و نه از آن خداوند. کرکه گارد و نیچه </span><span style="font-size: large;">بر عکس کانت</span><span style="font-size: large;"> بر بخردی آدمی در سپهری نامتناهی بیباورند. کرکه گارد در کتاب " دهشت و لرزش" </span><span style="font-size: 13.3333px;"> </span><span style="text-align: left;"><i>Fear and Trembling</i></span><span style="font-size: large;"> میگوید، چون ابراهیم به خداوند شیفته ست ناچار ست که به فرمان او سر بنهد . و این همان اندیشاریست که او آن را "جهش دینانه" </span><i style="text-align: left;"><b> </b>Leap of Faith </i><sup> </sup><span style="font-size: large;">میخواند . جهشی که بر پایهی کنکاش و بیزش کانت با استدلال خرد توضیح
ناپذیرست اما در میان باور اهل عرفان بیگانه نیست. اما این
که نیچه در این باره چه داوری میکند دشوارست. چراکه او با مسیحیت و
روشنوایی هردو در ستیزه ست. خدایی که نیچه نمیپسندد خدای مسیحیت است زیرا که نیچه همیشه در حال کلنجار بامسیحیت است. چگونه میتوان </span><span style="font-size: large;">خدای فیلسوفان را </span><span style="font-size: large;">در این جملهی '<i>چنین سخن گفت ذرتشت'</i> </span><span style="font-size: large;">جایگزین نمائیم که </span><span style="font-size: large;">"خدا از سر دلسوزی برای انسان مرد</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> ؟ </span><span style="font-size: large;">نیچه مینویسد این خدا بدست زشتترین انسان کشته شد زیرا که زشتترین انسان تاب آنرا نداشت که خداوند به زشتی او بنگرد. و </span><span style="font-size: large;">زشتترین انسان</span><span style="font-size: large;"> برای یافتن بهان و دادن هویدایی به کار خود به آشکاری از "خدای شخصی" خود سخن میگوید که اندیشاری مسیحی است ونه از خدایی طبقهبندیشده در ردهی "خدای فیلسوفان": </span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;">اما او ، او با دیدگانی که همه چیز را دیده بود میبایست میمرد، او ژرفاها و گودالهای انسان را دیده بود ، همهی نابرازندگیها و زشتیهای نهفتهی انسان را. دلسوزی او هیچ شرمی را نمیشناخت، او به درون همه پلیدترین کنارههای "من" خزیده بود. این زیاده کنجکاو ، زیاده یکدنده، زیاده مهربان میبایست میمرد.</span></blockquote>
<span style="font-size: large;">این خدا، "خدای فیلسوفان" آشوری نیست که بل همان خدائیست که به نوشتهی جیل فریزر:</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span style="font-size: large;"><span> نیایشش در کتاب گردآورده برای پالودگی کتاب نیایشهای همگانی </span><span>t</span><span>he Collect for Purity of The Book of Common </span><span>prayer</span><span> </span><span> برای مسیحیان اینست که " براو همهی دلها گشوده خواهد شد و او دانای همهی هوسها ست و از او هیچ رازی پنهان نمیماند" همان خدایی که در پسالم ۱۳۹ دیدگان خیرهی رخنهگرش سرودهسرا را به گریز وامیدارد.</span></span></blockquote>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<span style="font-size: large;"><span>و اگر داستان ابراهیم را در چارچوب یک تراژدی
یونانی برای نیچه باز گویی کنیم و برای نمون به داستان ایفی ژنیا دختر
آگاممنون که باید در برابر آرتمیس قربانی بشود بنگریم میبینیم با داستان ابراهیم و آیزاک مسیحیت تفاوت چندانی ندارد -- آرتمیس ایزد دوشیزه شکارچی خود از خدایان است، افی ژنیا نیز مانند آیزاک به شگفتی ازقربانی شدن میرهد و مانند آیزاک بجای او چارپایی قربانی میشود . این داستان چون از فرهنگ یونان برمیخیزد برای نیچه ارجمند میشود. اما تفاوت تراژدی یونانی با داستان آیینی چندان ریشهئی نیست. البته به دید او تراژدی را میباید تفسیر
نمود و ازهم پیاده کرد همان کاری که دریدا "ازهم سواسازی" </span><span>deconstruction </span><span>مینامد.</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;"> <span style="color: #003399;"> ستیزهی نیچه با نووایی و روشنوایی</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">گ :</span>
بله و از این روست که همانگونه که در نخست گفتم دریدا نیچه را نمونهئی
بارز از "ازهم سوا ساخت " گرایان یا پیادهسازی میخواند. و اگر باز
گردیم به راستای گفتگویمان، به روشنی آشکارست که در "چنین سخن آورد ذرتشت" این مویهی دیوانهی چراغ بهدست در بارهی مرگ خداوند به آنگونه که
آشوری میگوید مویهئی در بارهی سرنوشت بشرِ هیچانگارِ بیافق نیست و نکومنشی و اخلاق سدی در برابر روشنوایی (یا بهزبان آشوری روشنییابی!) نیست.
آشوری مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نیچه،
از سویی، سخت نگرانِ پَسر</span><span style="font-size: large;">فتِ انسانِ خداـمردهیِ بی«افق»، انسانِ
هیچانگار (نیهیلیست)، به سویِ زندگانیِ نیمهحیوانیِ «واپسین انسان»
است. امّا، از سویِ دیگر، در زدوده شدنِ افقِ جهانی که از خدا روشنی
میگرفت، افقِ نوگشودهیِ دیگری در رویارویِ انسان میبیند؛ افقِ جهانِ آزاد
از وسوسههایِ مابعدالطبیعی و افسانهها و اسطورهها که انسان در آن به
نیرویِ ارادهیِ خود٬ میتواند معنابخشِ هستی شود. به عبارتِ دیگر، به
مقامِ اَبَرانسان دستیابد و طرحِ انسانباوری را که مدرنیّت در پیش
گرفته است به تمامیّت رساند. مرگِ خدا رویدادی ست هولناک برایِ بندهیِ
خداوند-گم-کرده، برایِ برّهیِ گم شده از گلّهیِ عیسایِ مسیح. زیرا
بر اثرِ آن خورشید فرومیمیرد، تاریکیِ شب همه جا را فرومیگیرد، و افق
برینِ هستی ناپدید میشود. و، از سویِ دیگر، همین رویداد افقِ تازهای به
رویِ انسانِ دلاورِ مدرن میگشاید، افقِ زندگانیِ انسانِ آزاد از ترسها
و خرافههایِ کهن، زندگانیئی که میتواند، به گفتهیِ زرتشتِ وی،
شادمانه «به زمین وفادار» مانَد و در آفاقِ مابعدالطبیعه، با فریبِ
روشنیهایِ دروغین، در میانِ «دو جهان» سرگردان نگردد.</span></div>
</div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اینکه آشوری مینویسد این اَبَرانسان نیچهئی "طرحِ انسانباوری را که مدرنیّت در پیش گرفته است به تمامیّت" میرساند ویا این "رویداد افقِ تازهئی به رویِ انسانِ دلاورِ مدرن میگشاید" برداشت درستی از نیچه نیست. چون
نیچه به آشکاری از مدرنیت (نووایی ) خشمگین و بیزارست. اما همانگونه که
هابرماس میگوید؛ نیچه با "روشنوایی" وداع کرده ست این "نقطه چرخشی"
ست در اندیشهی اروپایی که به پسانووایی (پُست مدرنیسم) منجر شده است.
روبرتافتن از نووایی ناشی از تلاش شکست خوردهی هگل و پسا-هگلگرایان
است که نتوانستند بازریختی گفتگوئی (دایالکتیک) برای اندیشارهای اروپایی فراهم آورند. بهگفتهی میشل فوکو اروپای نووا و به ویژه آلمان
بیش از اندازه خود را گرفتار خرد و استدلال علمی نمود. بدون آنکه مرزهای
بِخردانگی را شناسایی کند بدون آنکه از بیمناکی خردوایی بیش از اندازه هراس
داشته باشد. بهگفتهی او باوجود آنکه دولت نووای آلمان بخردانه و
سنجیده مینماید ولی:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این
بدگمانی هست که چیزی در سنجهگرایی </span><span style="font-size: medium;">rationalism </span><span style="font-size: large;">و حتی درخردوایی
هست که موجب این توانایی بیش از اندازه دولت شده ست. این دیدگاه
بیشتر در میان چپ آلمان برخاسته است و به هر روی در میان هگل گرایان چپ
تا مکتب فرانکفورت خردهگیری بارزی از گشتهشدهگرایی </span><span style="font-size: medium;">Positivism</span><span style="font-size: large;"> درباشبودهگرایی </span><span style="font-size: medium;">Objectivism</span><span style="font-size: large;"> و سنجهگرایی، میان فن و فناوری و
همچنین انتقادی فراوان ازپیوند میان برنامههای بنیانی میان دانش و فن
بهکار گرفته میشود. آماج این خردهگیریها آن بود که بستگی میان پیشانگارههای سادهپرداختشدهی دانش ،از یک سو، و ریختهای فراچیرگی </span><span style="font-size: medium;"> dominance</span><span style="font-size: large;"> را در جامعههای کنونی، از سوی دیگر ، نشان دهد. </span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نیچه نخستین اندیشمند ست که این بیم را دریافت نموده ست .او در کتاب "خواستن توانایی" مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بدبینی نووایی به آشکاری از بیهودگیِ دنیای نووا برخاسته ست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ودر کتاب "اُفت بتها " مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">همهی غرب آن غریزههای زشتترین انسان که از آنها نهادینهها نمو مینمودند ، که از آنها آینده
نمو میکرد، را از دست داده ست؛ شاید هیچچیز به این همه نمیتواند بر وارون با درونمایهی "روان نووایی" باشد. همه برای امروز میزیند، همه به شتاب
میزیند- همه بی بند وبار میزیند؛ و دقیقا این است که همه آن را "آزادی" میخوانند".</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ناسازگاری دیگر، با این گزاره که باید برای این دم زندگی نمود! بهگمان
نیچه اندیشههای نووایی مانند ارجمندشناختن ارزش هر فرد، تلاش برای
اندیشیدن به روشی همه-در-برگیر و یگانتال (یونیورسال)، خویشتن را در جای "دیگری" یا "دیگرکس" گذاشتن (به دلسوزی)، همه از این بیمِ انسان نووا آگهی میدهند که شاید او
به زیرِ یوغ نیرومندان درآید؛ هراس نووایان از نابرابری (که
از آن گزیری نیست) و بنا بر این دلخواست همگانی نووایان به اینست که همچون
گوسفندی به ناشناسی "در درون گلهئی از گوسفندانِ باهم برابر ناپدیدار بمانند".
او بتهای تازهی نووایی، مانند جایگاه انسانیت و یا خرد را شایسته آن
نمیبیند که به آوند آرمانهایی ناب بتوانند به روشنوایی ناب رهنمون
شوند که بل او این ارزشهای نووایی را همچون نشانههایی از پژمردگی و
گندیدگی مییابد که آدمیان را تنها به این آماج رهنمونی میدهد که تنها آن کنند
که "همه دیگران میکنند" این ارزشهای نووایی است که میباید سرنگون
گردد و بهجای آن باز گردیم به دنیای افسانهها و استارهها درست بر واژ با آنچه که آشوری برداشت کرده است! همانگونه که برنارد مانگوس و کاتلین هگینز
نشان دادهاند به پنداشت نیچه تراژدی یونان بر پیوستگی دو بنیان ساخته
شده است نخست بنیان آپولو -- ایزد خورشید که بنیانی ست ساماندار، با
زیبایی ایستا و مرزهای نشانشده و دو دیگر بنیان دیونیزوس است که بر واژ
با بنیان آپولو بنیانی است آشفته و شوریده، زیادهروی بیبندوبار و
فروپاشی هر گونه مرز. در نگرش نیچه تراژدی یونان در جستجوی میانای زندگی
بر تراز این دو بنیان ساخته شده ست. به برداشت نیچه گروه همنوایان
درتراژدی یونان آزمودنی دیونیزوسی ست برای تماشاچیان که در شور موسیقی
گرفتار میآیند و آن احساس بخردانهی خویش را در بارهی خود به آوند یک تن رها میکنند و خویشتن خویش را در همگی به شورآمده گم میکنند و
با آن همگی دیوانه و سرمستشده با شادمانی یکی میشوند. در این پدیدهی عرفانی
ست که ارزش زیباشناسی (استتیک) زندگی یافته میشود. و چنین است که در
"چنین سخن آورد زرتشت " در بارهی انسانیت آپولویی که به آوند روشنوایی
کانت دل آن داشته که خرد خویش را بهکار گیرد مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">انسانیت هنوز هیچ آرمانی ندارد.<br />اما برادران من به من بازگوئید ، اگر که هنوز انسانیت هیچ آرمانی ندارد - مگر همچنین نیست که انسانیت خود هنوز در ناسزا ست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">خردهگیری نیچه از نووایی (مدرنیزم) بس تلخ وخشمناکانه است. بر واژگون با آنچه که
آشوری دریافته ست نیچه در کتاب پنجم "دانش شادمانگی" و در نوشتهی سوم از
کتاب" تبار شناسی منش" پیوند میان دانش و منش یا اخلاق (ونه میان اخلاق و مذهب)
را بهباد خردهگیری میگیرد. او دگر باره نشان میدهد که از نووایی بیزارست و
میخواهد از آن دوری جوید و همانگون که در "<i>چنین سخن آورد زرتشت</i>" مینویسد راهی تازه را میخواهد دنبال کرد.</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به
راههائی تازه خواهم رفت. سخنانی نو بر من خواهد آمد؛ به خستگی مانند همهی دیگر آفریدگاران از زبانهای کهن نمو خواهم نمود. روان من دیگر در میان ارواح ازپافتاده گام برنخواهد داشت.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به گفته ی هابرماس نیچه نه تنها ازروشنوایی که حتی ازسنجهگرایی رویگردان ست. به نوشتهی او نیچه سنجهگرایی را با "مطلق دیگرش" روی در رو میکند:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">او پسند را، "طعم آری یانه" ، را به آوند ابزاردانش در ماورای درستی یا نادرستی، در ماورای نیکی و پتیارگی به ارکه مینشاند . اما نمیتواند به سنجهاش در
داوری زیباشناسی سزاواری دهد زیرا که او در هر دَم از خِرَد نمیتواند
توانی مورد نیاز را برای سنجش ارزشها بیابد ، ارزشهایی که به خاطر هنر
نووا کاراتر شده اند</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ارزشهای
اخلاقیئی را که نیچه واژگون میخواهد کرد برخلاف آنچه که آشوری نوشته است
ارزشهایی هستند که از تنهی روشنوایی و نووایی شاخه زدهاند. اخلاقی که
انسان نووا را به رمه بودن سوق داده است.اما آشوری مینویسد:</span></div>
<blockquote dir="rtl" style="text-align: right;">
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">امّا
این نیچهیِ فیلسوفـشاعر بود که، با دلیریِ فیلسوفانهیِ بیهمتایِ
خود، اخلاق را همچون مسألهیِ بنیادیِ فلسفی و بالاترین سدِّ
«روشنییابی» طرح کرد. نگرشِ بنیادیِ تاریخیِ او به اخلاق و دیدنِ
اخلاق در بسترِ زندگانیِ بهذات تاریخیِ انسان، سبب شد که او ژرفنایِ
مسألهیِ زندگانیِ خدا در زیستِ انسانی و زیستِ انسانی در زندگانیِ خدا
را ببیند. زیرا با پدیدار شدنِ خدا (و نخست خدایان) در افقِ هستی بر
انسان بود که انسان انسان شد و پای به جهانِ نیک و بد و زشت و زیبا
نهاد و تاریخِ او بر این بنیاد بنا شد. نیچه با ویران کردنِ بنیادِ
عقلیِ وجودِ بیزمانِ مطلق (ایدهباوریِ افلاطون٬ ذاتباوریِ ارسطو)
همچون عالمِ وهمِ انسانی، که تکیهگاهِ متافیزیک از یونانِ باستان تا
امروز است، و نگریستنِ هستی بر بسترِ زمان و گذراییِ آن، و انسان بر
بسترِ تاریخ و گذراییِ آن، خدا را نیز تاریخمند دید و تاریخِ زندگانی و
مرگِ او را در تاریخِ اروپا و در جانِ اروپایی با چشمِ فیلسوفانه
نگریست.</span></div>
</blockquote>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">آشوری
بدون آنکه بکوشد کانت یا هگل را بفهمد یا از نگرش نیچه در بارهی تاریح و گونههای آن، چنانکه دیدیم، با منطقی سبک و هذیانگر بهژرفای نازک جیوهی آئینه میگوید
خدای فیلسوفان با خدای مسیحیت اروپایی تفاوت داشت. او میگوید نیچه عالم
وَهم انسانی را، که سرچشمهی آفرینش هنر ست، ویران کرده است. هیچ چیز نادرست
تر از این برداشت در بارهی نیچه نیست زیرا همهی تلاش او بر این بوده ست که وهم و خیال یا انگار انسانی را بازسازی نماید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0033ff;">ف :</span>
بله چند بند آخر این نوشته بیشتر به نوشتهئی در باره ی هگل میماند تا
در بارهی نیچه. این هگل بود که هستی و روان جامعه را در بستر زمان و
گذرایی آن شناسایی کرد و از این رو بود که هگل خداوند تاریخمند را مرده
اعلام داشت و به فرجام آدمی ، که بازیگری در تاریخ ست، را فرمانروای
سرنوشت خویش اعلام نمود. و اگر نیچه پیام مرگ خدا را از هگل به
وام میگیرد به این خاطرست که بر خردگرایی کانت و انقلاب کوپرنیکوسی
او گلایهمند ست و از آن خرده میگیرد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">گ:</span> </b><span>شاید در اینجا بهتر باشد اندکی در بارهی خردهگیری نیچه از اخلاق اروپا سخن بگوئیم. </span><span>کتاب<i> "تبار شناسی اخلاق"</i> نیچه که یکی از کتابهای کلیدی روشناندیشی نووای اروپاست </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">European intellectual modernity </span><span>شاید یکی از تاریکترین کتابهایی باشد که تا بههرگز نوشته شدهاند. به ویژه اینکه این کتاب در بارهی کجروی وگمراهی انسان است ، موجودی که نیچه اورا "حیوان بیمار" میخواند. و در این نوشته او تاریخ دگرریختی این انسان حیوانی را در دامن شهرگاری </span><span style="text-align: left;">civilization</span><span> و اخلاقیت مسیحی برملا میکند. و سپس در بارهی سان تازهئی از انسان که پس از مرگ خدا به هستی خواهد آمد و موجب از میانرفتن فرهنگ اخلاقی مسیحیت میشود سخن میگوید.</span><br /></span>
<br />
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">ف:</span> </b> <span>برای نیچه اخلاق ساختوستی </span><span>systematic morality </span><span> از اشتباهاتی است که چارچوبی در پیرامون شیوهی اندیشیدن، نودشیدن (احساس) و زیستن ما را پدید آورده است: و این نماد برجستهئی از ناآگاهی بنیادین ما در بارهی خودمان و جهانمان میباشد. او در "<i>دانش شادمانه"</i> میبیند که چگونه انسان با چهار اشتباه آموخته و آزموده میشود. ما خویشتن را به ناآکندگی </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">incomplete <span>میبینیم؛ ما خویشتن را با ویژگیهایی داستان مانند میبینیم؛ ما خویشتن را در "ردهئی نادرست"</span></span><span> در تراز با حیوانها و گیتهئیک (طبیعت)</span><span> میسنجیم - به این میانا که خودرا از آنان برتر میگیریم. و به فرجام ما سیاههئی از چیزهای خوب میآفرینیم و سپس این سیاهه را جاودانه و بیبَروَند </span><span style="text-align: left;">unconditional </span><span>انگار میکنیم. او میخواهد که ما به "در فراسوی نیکی و گناه" بیاندیشیم . به باور او این پیشداوریهای ماست که در اینگونه اندیشیدن سدراه ماست. اخلاقیات ما دانشی را انگار میکند که ندارد.</span><br />
</span><div dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span><b><span style="color: blue;">گ-</span></b> او درنامهئی به همکار دانشگاهیاَش جاکوب بورکهارد </span><span style="text-align: left;"> </span><span style="text-align: left;">Jacob Burckhardt</span><span> مینویسد کتاب </span><span>" درفراسوی نیکی و گناه"</span><span> همان را میگوید که </span><span>" چنین سخنگفت ذرتشت"</span><span> 'ولی به شیوهئی دگرگون - بسیار دگرگون' به نوشتهی او این کتاب </span><span> </span><span> </span><span>'درهمه بنیانها'اَش خُرده گیرئی ست بر نووایی </span><span style="text-align: left;">modernity</span><span>. به باور او گمارش یک فرهنگ آنست که انسانهایی شهریارانه ببار آورد ولی تاریخ نشان میدهد که فرهنگ اروپا </span><span>بردگان را </span><span>بهجای شهریاران پرورده است . در دنیای نووا آماج فرهنگ این بوده است </span><span> </span><span>' که حیوانِ شهرگارین </span><span>civilized</span><span> شدهیی رام' و یا از انسان 'این درنده ی شرزه</span><span>' حیوانی خانگی بسازد . اینک انسان میکوشد تا هر دم </span><span> </span><span>'بهتر' بشود به این میانا که </span><span> </span><span>'بیشتر در آسایش، بیشتر در میانه بشود، بیشتر بیگرایش، بیشتر چینی، بیشتر مسیحی...' و این بهباور او خطر بزرگ فرهنگ نوواست که حیوانی را پرورش میدهد که رام شدن خویشتن را در آرمان خود میدارد و میخواهد یکی از گوسفندان پر میان رمه باشد. این پایان تاریخ برای هر آزاداندیش است. این گونهئی بوداییگری اروپایی ست که </span><span>والاترین</span><span> ارزش اخلاقی را در همدردی همبُوانه میشناسد </span><span> </span><span>' به آوندی که گویی خود اخلاق، اوج ست، اوجی که نژاد بشر بر آن چیره گشته است، تنها امید برای آینده، آسایشی برای اینک، رستگاری از همهی بذهکاریهای گذشته..'</span><span> </span></span></div>
<b style="font-size: x-large;"><span style="color: blue;">ف:</span> </b><span style="font-size: large;">پس میتوان گفت که نیچه میکوشد که برداشتی نو برای اخلاق بپردازد برداشتی که خردهگیرانه و از دیدگاه اوناب است . او به نودش یا حس یا میانای اخلاقی کاری ندارد ، که بل برای او میانای اخلاق در روندار تاریخ پدیدار میشود و رشد میکند. و از اینروست که پیشنهاد میکند که میباید همه ارزشها را به دیگربار ارزیابی نمود. البته بهبرداشت من هیچ آشکار نیست که چرا ارزشهایی که پس از این باز ارزیابی به دست میآیند ارزش های برتری خواهند بود. </span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: blue;">گ:</span>
</b> نیچه در کتاب "اُفت بتها" مینویسد؛ "آنچه که در فرهنگ 'نیک' بهشمار آمده ست همیشه چیزی نا گوار بوده ست ، و حتی چیزی بوده ست برضد سیاست"
و در کتاب "انسان برازنده" خویشتن را "ضدسیاسی " میخواند. ارزشهای نیچهئی شاید در کارهای پیروان هستیگ</span><span style="font-size: large;">رایانی مانند هایدگر و کرکه گارد بیشتر نمایان باشد. البته اینکه نازیها و هیتلر او را از شمار خود میدانستند به خاطر آن بودکه
خواهرنیچه، که از هواداران نازیها بود و در یازدهسال پایانی زندگی برادرش از او پرستاری مینمود برداشتهای نادرستی در بارهی ارزشهای اورا موجب شد. و یا شاید تقویت نمود. در این سالها همهی کارهای ادبی و فلسفی نیچه در دست
این خواهر بود چون دیوانگی بر نیچه چیره شده بود و او دیگر هیچگونه
هشیاری بخردانه نداشت. این خواهر بود که از نیچه شخصیتی سیاسی هوادار
نازی ها ارائه داد و تفسیرهای نادرست دیگران از برخی از نوشتههای او مانند </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;">ابر مرد
و خواست توانایی</span><span style="font-size: large;">"</span><span style="font-size: large;"> به این گمراهی افزود. برای نمونه هنگامیکه او در کتاب
"اُفت بتها" مینویسد: " ناتوانان همچون زالو یا پارازیت
جامعه هستند. در برخی از حالتها شایسته نیست که بهزندگی ادامه داد.
والاترین انگیزه برای زیستن، زیستنی فرازمند، بیرحمانهترین سرکوبکردن و
به انزوا وادارکردن زندگی کژریختانه است - برای نمون در تعیین حق باروَرشدن، حق زادهشدن ، حق زندگی ... مردنی سربلندانه هنگامیکه زندگی سربلندانه میسر نیست".</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span>
و لی از سوی دیگر در نوشتهیی از او در کتاب "انسان ، چه بسا انسان " میتوان دریافت که او نمیتوانسته ست که هوادار
خودکامگی و زورگوئی باشد .
برای نشان او مینویسد : " چه بهتر که نابود شد تا به کینه و هراس تن
داد. و دوبرابر بهتر اینست که نابود شد تاکه هراس و کینهی دیگران
را به خود بر انگیخت - واین گفته باید روزی سرنوشتهئی والا برای تکاتک حکومتها بگردد" او حتی با حکومتگرایی </span><span>statism</span><span> دشمنی داشته است و در
"چنین سخنگفت زرتشت " از زبان زرتشتاش حکومت را "نام بیاحساسترین همهی
دیوهای بیاحساس" میخواند و در "اُفت بتها " مینویسد " برای زورمندشدن باید هزینهی سنگینی پرداخت. زورمندی موجب خرفتی است" و سپس مینویسد " آلمان، آلمان برتر از همه -- افسوس که این پایان خردوایی آلمان
بود".</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">ف :</span>
اگرچه باید این را هم افزود که نیچه بهشیوهی همیشگی خود در اینجا هم به بیراهه رفته
ست و تاثیرهایی که از اندیشار نادرست لامارک گرفته است و نادرست فهمیدن
پندارهی داروین به ویژه تکاپو برای ماندگاری بر برخی از اندیشارهای ابلهانهی او تاثیر داشته ست . او نمیتواند بپذیرد که نیروی جنبشدهنده بهزندگی تنها "خواستن توانایی" نیست و بل میتواند به تعبیر داروین "خواستن
زندگی" باشد. اما اصل داروینی"گزینش گیتهئیک" </span><span>natural selection</span><span> بر او بسیار گران و آشفته میآید. به سخنی دیگر با همهی تلاش هواداران شیفتهی نیچه برای بیگناه نشاندادن او باید اینرا پذیرفت که او خود بابرخی ازیاوههای سبکسرانهاش پیروی فاشیستها و زورگویان را به خود کشانیدهست. </span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span><span style="color: #0033ff;">گ:</span>
در کتاب "بنگر به آن مرد" نیچه کسانی را که ابرمرد او را ناشی از داروینگرایی میخوانند به دشنام میگیرد و مینویسد : " این گلهی چارپایان دانشمند مرا
به داروین گرایی بدگمان ساختهاند" ولی با این همه نمیتوان پنهان نمود
که او خود به گونهئی به " دگرگونگردی" </span><span> evolution </span><span>باور داشته ست. در کتاب "دانش
شادمانگی" او بر شوپنهاور خرده میگیرد که چرا "دگرگونگردی" را به بهانه
اینکه رازآلوده و پیچیده ست رد میکند و کار لامارک را ، با اینکه آنرا هوشمندانه مییابد، نادرست و پوچ میخواند. البته پنداره لامارک که اینک
نادرست انگاشته میشود آن بود که پیکره و ساختار جانداران از پیرامون
زیستشان تاثیر میپذیرد نمونهی پر آوازهئی که او میآورد زرافه
بود که گردن درازش را برآمده از تلاش او برای رسیدن به برگهای دور از
دسترس بر فراز درختهای بلند میدانست. این گردنکشی به گمان لامارک به
مرور داشتن گردنی دراز را در نژاد زرافه ارثی کرده است. در حالیکه در اندیشار
داروین این "گزینش گیتهئیک" است که رفته رفته نژادی با گردن دراز را بر نژادی با گردن کوتاه برتری میدهد. اما نیچه نگرش داروین را نمیپذیرد و میگوید داروین
اندیشار "دگرگونگردی"
را از خردوایانی مانند هراکلیتوس ، امپوداکلیس ، لامارک و هگل به وام
گرفته است. در کتاب "دانش شادمانه"، به ویژه، میگوید : "این هگل بود که
اندیشار داروین را پایه گذاشت و گفت که: «انگاشت نژادها از یکدگر برمیآیند ... و بدون هگل هرگز داروینی نمیبود» نیچه بر آن
بود که "داروین بر نقش 'شرایط برونی' به گزافه تاکید کرده ست و از مرز
مسخره فراتر شده ست. عامل بنیانی در روندار زیست دقیقا آن نیروی سترگ شکلدهندهی درونی ست که "شرایط برونی" را به هوده میگیرد و از آن بهرهور میگردد."</span></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">ف:</span>
این نیروی زندگی یا نیروی سترگ شکل دهندهی زندگی را نیچه "خواست نیرومندی" میخواند و آن را به "باز ارزیابی همه ارزشها"
پیوند میزند. و این اندیشار به گرد محور "پرمایه ساختن زندگی" میچرخد؛ که در نماد ابرمرد پدیدار میشود که نشان از
"انسانیتی والاترست" . اَبر مردی که نیروی آفرینش هنری دارد. و میتواند
"خردوایی آینده " را بیآفریند . خردوایی که در تفسیری نو و در ارزیابی
دگرگون از زندگی به " در فراسوی خوبی و گناه" میشود. نیچه در اینجا
خردوایی کانت را به گونهئی نو تفسیر میکند . </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">کانت درانقلاب خویش که آن را انقلابی کوپرنیکوسی خوانده بود در کتاب "خرده شکافی خردوندی ناب " <i> </i>
به این بر آیند رسیده بود که " نیروی قانون گذار خرد انسان بر طبیعت قانون
مینهد و طبیعت به ناچار بر آن قوانین سر فرو میآورد و از آن قوانین
پیروی مینماید". برای نیچه انسانی که میتواند بر طبیعت قانون نهد بایستی
انسانی باشد برازنده و شایسته که بتواند در ماورای ارزشهای پخته و رسیدهی نکویی و پتیارگی
بیاندیشد. توان خواست او بر نیستیگرایی چیره میشود و دانش شادمانگی را بر پا میدارد.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /> </span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;">گ :</span>
این جای خوبی ست برای پایان این بخش اگر که میپذیرید این گفتگو را در
اینجا به انجام میرسانیم و در دنبالهی این گفتگو در بخش پساتر به انقلاب
کوپرنیکوسی کانت که میدانم در دل شما جایی ویژه دارد خواهبم پرداخت.</span><b><span style="font-size: large;"> </span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<b><span style="font-size: small;"><br /></span></b></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: medium;"><span>*
اینکه چرا "چنین گفت زرنشت" را من "چنین سخن گفت زرنشت" برگردان
کردهام در تفاوتیست که شاید بیش از اندازه خردهگیر اما به هر روی برای
من مهین ست و آن تفاوتیست که میان دو واژهی آلمانی sprach و sagte و دو واژهی برابر به انگلیسی spoke و told میبینم. چون بهباورمن </span>sprach و سخن نشان از Logos دارند. گ.ن.</span></div>
<b><br /></b>
<br />
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: right;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
<div style="text-align: left;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
<div style="text-align: left;">
<b><br /></b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-90124904949025906912014-01-12T14:28:00.003-08:002018-08-04T11:47:35.105-07:00روشن وایی چیست؟ امانوئل کانت<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="text">
<h1 class="firstHeading" id="firstHeading" style="color: #333399; text-align: left;">
<span style="font-size: large;">Immanuel Kant</span></h1>
<div style="text-align: left;">
<span style="color: #333399; font-size: x-large;">Was ist Äufklarung? </span> </div>
<div style="color: #003399;">
<br /></div>
<div style="color: #003399; text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><i>برگردان : گیتی نوین</i></span></div>
<div style="color: #003399; text-align: left;">
<i><span style="font-size: large;"><br /></span></i>
<i><span style="font-size: large;"><br /></span></i>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHmSfSMY7SB702dzHkN9RojjUBxVywmZnHTgemtYsUB96zk8eqg-S0HUigNDop-f1suNBwz2OdVqiP8FDFdUBcjBUAifxirVFphtchE093SKbI3N55WIEWplOWOkyT6WYY4B7AwgFAGc/s1600/a2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHmSfSMY7SB702dzHkN9RojjUBxVywmZnHTgemtYsUB96zk8eqg-S0HUigNDop-f1suNBwz2OdVqiP8FDFdUBcjBUAifxirVFphtchE093SKbI3N55WIEWplOWOkyT6WYY4B7AwgFAGc/s1600/a2.jpg" width="484" /></a></div>
<i><span style="font-size: large;"><br /></span></i></div>
<div style="color: #003399; text-align: center;">
</div>
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<br />
<div style="text-align: right;">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">۳۰ سپتامبر ۱۷۷۴</span></div>
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">روشن وایی رهایی انسان است از دُنباله روی از</span><span style="font-size: large;"> کسی که </span><span style="font-size: large;">خود برخویش گمارده باشد. دُنباله روی پیروی کورکورانه ئی از دیگری ست که از ناتوانی در
بکارگیری نیروی اندیشه ی خویش سرچشمه می گیرد . </span><span style="font-size: large;">انگیزه ی </span><span style="font-size: large;">این دنباله روی از آن هنگام که بر
خود گمارده شده ست نه از کمبود بخردی ست که بل از نداشتن اراده و
گستاخی در بکار گماری خِرَد سرچشمه میگیرد. پیام روشن وایی در این گفته کوتاه می تواند شد :
</span><i style="font-size: x-large;"> <span style="font-family: "verdana" , "tahoma" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">دل آن داشته باش که بیاندیشی</span></i><span style="font-size: x-small;">(۱)</span><i style="font-size: x-large;"><span style="font-family: "verdana" , "tahoma" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">.</span></i></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> تن آسانی و بیمناکی از دلایلی هستند که چرا گروهی بسیار از مردمان، با آنکه </span><span style="font-size: large;">هنگامانی دراز</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;"> از آن گاهان که انگیزه های طبیعی<span style="font-size: x-small;">(۲)</span> رهنمونشان بود</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">گذشته ست </span><span style="font-size: large;">باز </span><span style="font-size: large;"> هنوز</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">در همه ی زندگی خویش</span><span style="font-size: large;"> از بند پیرویی کورکورانه در نرسته اند . اما این از چه روست که </span><span style="font-size: large;">دیگران به ا</span><span style="font-size: large;">ین همه آسانی می توانند خویشتن را به زیر سرپرستی دیگران بسپارند؟ زیرا که بر این مردمان بس آسان است که دردوران خامی خویش ماندگار بمانند و هرگز به پختگی نرسند. اگر که من کتابی می داشتم که برایم چاره ها را اندیشه می کرد و یا که فرزانه یی را که راه رستگاری را بر من آشکاره می نمود و یا پزشکی که
به خورد وخوراکم سامان میداد و دیگر از اینچنین ها، آنگاه دیگر </span><span style="font-size: large;">مرا </span><span style="font-size: large;">نیاز ی به هیچ تلاشی نمی بود، چرا که اگر دیگران همه دشواری ها را برمن آسان می داشتند، تنها اگر که توان پرداخت دستمزدشان را داشتم، دیگر مرا چه نیاز به اندیشیدن بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بخش
بزرگی از آدمیان (و به ویژه همه ی مردمان نژاد سپید) از تلاش به فرازمندی برای رسیدن به شایانی در هراسند – و این کاملاٌ ناوابسته به اینست که مهتران و سروران -- که
خویشتن را از سر مِهر به سرپرستی مردمان گمارانده اند-- فرازش به شایانی را
بس دشوار می خوانند! سرپرستان در نخست چارپایان را رام نمودند و
پس از آنکه یقین کردند که این ستوران بی آزار را دیگر دل آن نیست که بدون فرمانگیری از لگامشان گامی فراتر از گار یی که بر آن افسار شده بودند
بردارند، آنگاه به آنان آموزانیدند تا که بیمناک باشند از آنکه بخواهند گامی را به خودسرانه برگیرند. وگرچه به هیچ روی برتابیدن از این بیم چندان سخت نبود، زیرا که </span><span style="font-size: large;">بفرجام</span><span style="font-size: large;"> پس
از چند بار تنبیه این چارپایان می توانستند شیوه ی راه رفتن به سرخود را بیاموزند، اما آزمون آن نخستین رنجه از کیفر آنچنان آنان را به هراس درافکند که دیگر از آزمون هر گام تازه بس در باک بودند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای
چنین کسی رها ساختن زندگی از بند پیروی کورکورانه بس دشوارست چرا که
رهنمون گیری کم وبیش به گونه ی طبیعت دوم او در آمده ست. او به این شیوه ی
زندگی خو کرده ست و اینک دیگر ناتوان از آنست که از خِرَد خویش بهره گیرد، زیرا که هرگز هیچکس به او پروای آزمودنی بخردانه را نداده ست. قوانین و آیین ها، این
ابزارهای مکانیکی برای بکارگیری بخردانه و یا براستی برای بکارگیری توانایی
های گوهرین انسان، بندهای وابستگی گشته اند از برای دُنباله رویی همیشگی. هرآنکس
کین بندها را بگسلد چنان ست که گویی ناشیانه از روی باریکترین جوی ها جهیده باشد، زیراکه او به رفتاری آزادانه بد</span><span style="font-size: large;">ینسان </span><span style="font-size: large;">خوی نکرده است. بنابر ین تنها شمار
کمی هستند از آنان که موفق شده اند تا با بکارگیری دریافت خویش هم به رهایی
خویش از ناشایستگی دست یابند و هم به پیشرویی یکسان و استوار.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما
اینکه همگان می باید خویشتن را روشن وا سازند بس شدنی ست ، و براستی، اگر که
تنها آزادی بر پا شود روشن وایی به دنباله آن آشکار خواهد شد. چرا که
همیشه گروهی از اندیشوران ناوابسته خواهند بود، حتی اندیشورانی را در کنار
سرپرستان سوار بر توده ها می توان یافت، که پس از برانداختن یوغ دنباله روی
از شانه های خویش، فرهنگ ارج گذاری بخردانه را گسترش توانند داد، ارج
نهادنی هم بر ارزش خویشتن و هم برسرفرازی هر انسان دیگری که به خویشتن خودمی
اندیشد . اما باید به دید داشت که هنگامیکه برخی از سرپرستان که توان به روشن
وایی دارند سرپرستان دیگر را بر می انگیزانند تا که به روشن وایی روی
آورند، خود توده ها، که در نخست به دست آنان به زیر یوغ دنباله روی کشیده
شده اند، آن سرپرستان را وادار میکنند تا به بندهای سرپرستی وفادار بمانند –
چنین است برآیند آسیب زایی که از کِشتن کژباوری ها بر میاید، چراکه آن کژباوری ها پس از
چندی کِشتگرا</span><span style="font-size: large;">ن خود و بازماندگانشان را به مکافات خواهند رسانید. بنابر ین
توده ها تنها به کندی و آهستگی می توانند به سوی روشن وایی فراز شوند. شاید
که بپاخیزی بتواند خودکامگی فردی و یا آزمندی ها و یا بیدادی زورگویانه را
واژگون نماید، اما هرگز نمی تواند اصلاحات واقعی را در شیوه ی اندیشیدن پدید
آورد . افزونتر بر آن آنکه ، کژباوری های نو همانند همتا های کهنه شان برای زیر لگام کشیدن توده های نااندیش به کار گرفته می شوند.</span><br />
<span style="font-size: large;">.<br />اگرچه
، مر این روشن وایی را هیچ چیز به جز آزادی مستلزم نیست و چنین آزادی، که خرد
را به آشکاری و در همه ی احوال بکار گیریم، کمترین هزینه ها را دارد. اما از
هر سوی می شنوم که :"بگومگو مکن!". سپاهی میگوید "بگومگو مکن، به پیش رو!"
مالیات گیر می گوید "بگومگو مکن ، بپرداز!" زاهد می گوید "بگومگو مکن، ایمان داشته
باش!" تنها یک فرمانروا در جهان امروز می گوید " هرچه می خواهی و درباره ی
هر چه که می خواهی بگوی ، اما فرمان بردار!" همه جا آزادی به مرزبندی بسته شده
است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">کدام یک از این
محدودیت ها مانعی در برابر روشن وایی هستند و کدام ، جلوگیر آن نیستند و که
بل گسترنده ی آزادی اند؟ به کارگیری آشکارانه ی خرد بایستی همواره آزادانه باشد، وتنها بدین رو ست که می توان روشنوایی را به میانه ی مردمان درآورد. به
کار گیری خرد در هنگام تنهاکاری، از سوی دیگر، میتواند به سختی محدود شود
بدون آنکه سد راه گسترش روشن وایی گردد. منظور من از به کارگیری آشکارانه ی
خرد، آن به کارگیری خردمندانه است که خوانندگان کارهای یک پژوهشگر در کارهای او
می یابند. و منظور من از به کار گیری در تنهاکاری آن شیوه ی همگنی ست که کسی
در یک مقام و یا در کار دولتی باید به پیش گیرد. چراکه در بسیار از این
موارد، که برای بهره وری همگان است، رونداری همگن مورد نیازست که در آن می باید هر
یک از کارمندان رفتاری کاملا فرمانبردارانه پیش گیرند، بدانسان که با این
هماهنگی ساختگی دولت بتواند آنان را در جهت آرمانهای همگانی بکارگیرد. ویا
به کمترین اندازه از براندازی این آرمانها جلوگیری نماید. در اینجا اجازه ی بحث و
مجادله به طور قطع داده نمی شود و کارمند می باید که فرمانبردار باشد. اما
تا بدآنجا که او در این روندار خویشتن را بخشی از همگان و یا در زمره
ی شهروندان جهان در می شمرد و بنابرین در گفتمان با همگان نقش یک پژوهنده
را، در معنای برازنده ی آن، بر عهده می گیرد، آنگاه او بی گمان می تواند
بدون آنکه لطمه ای به مسئولیتهای خویش به عنوان کارمندی مطیع وارد نماید
به بحث بپردازد. از این روی ویرانی آور تواند شد اگرکه یک افسر ارتش درستی
ویا هوده ی دستور فرماندهانش را به پرسش گیرد. او می باید فرمانبردار باشد.
اما </span><span style="font-size: large;">نمی توان </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">به دادوری</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">حق او را، در نقش یک پژوهشگر که می تواند در باره ی اشتباهات مرتکب شده
در خدمات نظامی نظر دهد وآنرا در برابر همگان مطرح نماید، کتمان نمود. همچنین یک شهروند نمی تواند از پرداخت مالیات هایش
سربتابد. که به راستی گلایه ی نا بجا از چنین هزینه ها، که می باید
قانوناَ از سوی او پرداخت شوند، می تواند به عنوان بزهکاری کیفر داده
شود. (زیراعدم پرداخت می تواند موجب نابفرمانی گسترده ترگردد) . ولی همین
شخص هنگامی که به عنوان یک پژوهشگر آشکارانه اندیشه های خویش را در باره ی
بیهودگی ویا حتی بیدادی اینگونه مالیات ها اعلام می دارد بر خلاف وظیفه ی
شهروندیش عمل نکرده است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و
به همین گون، یک آموزگار روحانی موظف است که که سخنرانی خویش را برای
شنوندگانش بر پایه ی نمادهای آیینی و اعتقادات نیایشگاهی که در خدمت آنست
بنیان دهد. چرا که او برپایه ی این پیش انگار به سخنرانی فراخوانده شده ست. اما به
عنوان یک پژوهشگر کاملاً آزاد ست ، و براستی حتی وظیفه مند ست، که به
توده مردم بیاموزاند همه ی آزموده های موشکافانه و اندیشه های نیکخواهانه
خویش را در باره ی کژی ها وکاستی ها ی آن نمادهای مذهبی و باید پیشنهاد
هایی برای بهبودی و سامان بهتر باورهای آیین و مذهب ارائه دهد. و وجدان او
با ایفای این دو نقش هیچ آلودگی نخواهد پذیرفت. زیرا که آنچه را که او می
آموزاند از نقش اداری او درساختار مذهب و به عنوان نماینده ی آن اعتقاد
سرچشمه گرفته است. در این آموزش اعتقادها او هیچ اختیاری از خود ندارد تا
که بتواند از پرتو روشنگری خویش استفاده نماید و در واقع اواستخدام شده
ست که این آموزش را نه از جانب خویش که بل ازسوی اعتقادش ارائه کند. او
خواهد گفت ، "مذهب ما به ما آموزش می دهد چنین یا چنان و اینست دلیل مذهبی
آن" و چنین است که او برای شنوندگان خویش دلایل عملی نگرش هایی را فرا می
آورد که خود به آنها باور بارزی ندارد، اما با این همه میتواند آنها را
ارائه نماید، زیراکه آنچنان نا ممکن نیست که حقیقتی در آن باورها نهفته باشد
و به هر روی به کمترین اندازه درآن باورها هیچ چیزی نیست که بر خلاف باورهای قلبی
او باشد. چراکه اگر او در آن باورها چنین کاستی را میافت دیگر نمیتوانست با
وجدانی پاک به انجام وظایف خویش به عنوان یک آموزگار روحانی ادامه دهد و
می بایست که استعفا دهد. بنابراین کار برد خرد از سو ی یک آموزشگر در
استخدام مذهب امری شخصی است زیرا شاگردان او هر اندازه هم که زیاد باشند
هنوز او ست که در خدمت ایشان است، و از این نگاه به عنوان یک آموزگار او آزاد
نیست و نمیتواند هم که آزاد باشد، زیرا که در زیر دستورالعمل ساختار مذهبی
انجام وظیفه می کند. از سوی دیگر هنگامیکه یک روحانی در نقش پژوهشگری که با
توده مردم یعنی جهانیان به یاری نوشته هایش سخن می گوید از آزادی کامل در
بکار گیری خرد خویش برخوردار ست. این آزادی او برای بیان عقیده اش نامحدود
ست. زیرا یاوه ای بیش نیست که بر آن باشیم که راهنمایان مذهبی مردم نباید
سزاوار بکارگیری ازخرد خویش باشند، چرا که چنین باوری منجر به جاودانه شدن یاوه
گرایی خواهد شد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ولی آیا
یک انجمن روحانیون، شاید یک گردهمایی مذهبی و یا طبقه ی مَهین (لقبی که
کلیسائیون هلندی به خویشتن داده اند) محق نخواهند بود در اینکه خودرا موظف
به ادای سوگند به نمادهایی مشخص که غیر قابل تغییرند بدانند تا که سرپرستی
همیشگی خود را بر هر یک از پیروان خود و بالمأل بر همه ی مردم ماندگاری
دهند. پاسخ من اینست که چنین امری بکلٌی عبث است. یک چنین پیمانی که هدف آن
محروم کردن نژاد انسانی از بهره وری از روشن وایی است مطلقاَ باطل و پوچ
است، حتی اگر آنرا نیروی معظم رهبری، مجلس نمایندگان و معتبرترین
قراردادهای صلح تصویب کرده باشند. نسل یک دوره نمی تواند خویشتن را و
نسلهای پس از خود را محدود به شرایطی سازد که برایشان ممکن نباشد که دانش
خویش را گسترش دهند (به و یژه در هنگامی که این امری ضروری ست) ، یا
برایشان ممکن نباشد که اشتباهات خود را تصحیح نمایند و به صورت کلی برایشان
ممکن نباشد که در روشن وایی فراتر شوند. برقراری این محدودیت مترادف با
تبه کاری بر علیه ذات آدمیت خواهد بود چرا که آدمی سزاوار سرنوشتی به سوی
بهروزی است و به دلیل آنکه این محدودیت ها مقرراتی ناروا وبیدادگرانه اند،
نسلهای آتی کاملاَ محق خواهند بود که از اجرای آن توافق ها سر باز زنند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">سنگ
زیر بنا و معیار هر قانون برای پذیرفته شدن از سوی مردم در این پرسش نهفته
است که؛ آیا مردم خود چنین قانونی را برخود تحمیل می نمایند. شاید ممکن
باشد که یک قرارداد مذهبی را در کوتاه مدت و برای زمانی محدود پذیرفت، اما
به این شرط که در آینده ای نزدیک، اگر که هر شهروند و به ویژه هر روحانی در
نقش یک پژوهشگر دید خویش را آزادانه در باره ی کاستی ها و نادرستی های آنچه
می گذرد بنویسد، این روند به اصلاح آن قانون منجر خواهد شد. چنین سامان دهی
زود گذر تا آنگاه به درازا خواهد کشید که بینش مردم در باره ی اوضاع هماهنگ
گردد تا که با آوایی همصدایانه (حتی اگر که یک صدا هم نباشند) از
فرمانروایان بخواهند که از ساختار پیشرفته تر مذهبی که این همباوران بر پایه
ی بینش های اندیشمندانه شان بنا گذارده اند پشتیبانی نمایند. البته بدون
آنکه در باور آن گروه از مذهبیون که می خواهند در ساختار پیشین ماندگار
بمانند مداخله کنند. اگرچه اتحاد با نهادی که امکان شک کردن را از مردم حتی
در طول زندگیشان می گیرد و بنابراین به زیان نسلهای آینده پیشرفت انسان را
بسوی والایی در دوره ای از زمانه مسدود می نماید اکیداَ ممنوع خواهد بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هر
کسی می تواند از روشن وایی خویش در باره ی آنچه که می باید بداند تنها برای
زمانی کوتاه دوری گزیند، اما آنکس که روشن وایی را بر خود تباه بداند و پر زیان
تر آنکه آنرا بر نسلهای آینده انکار نماید حقوق بشریت را لگدمال ساخته ست.
و آنچه که یک ملت نمی تواند بر خود گرانبار کند به راستی نمی تواند از سو ی
یک رهبر تحمیل شود. چرا که حقانیت رهبری او از انسجام خواست مردم در
خواست او نشأت گرفته ست. اگر رهبر فقط بر آن باشد که همه ی اصلاحات واقعی، یا
ادعایی، با آرامش و سامان کشور هماهنگ است او می تواند به شهروندان پروا
دهد که برای رستگاری خویش به آنچه که باور دارند عمل نمایند واینکه
شهروندان به چه باوردارند به او مربوط نیست. اگرچه او ناگزیر است که باز
بدارد هر کس را که می خواهد به زور دیگری را وادار نماید تا </span><span style="font-size: large;">دست بکشد</span><span style="font-size: large;"> از به کاربردن بیشترین توانایی های خویش برای تعیین</span><span style="font-size: large;"> راه های رستگاری خود</span><span style="font-size: large;">. مداخله ی رهبری در باور شهروندان از ارج و پایگاه او می
کاهد. زیرا که آن متونی که شهروندان می کوشند تا که شیوه ی رستگاری خویش را
از آنها استنتاج کنند اغلب همان متونی هستند که معیارهای ارزشی رهبری را
تعییین می نمایند. نشان چنین برآیندی آنگاه ست که رفتار رهبر بر پایه ی
ژرفترین بینش او سزاوار این سرزنش می شود که "سزار برتر از سخن شناسان
نیست" </span><span style="font-size: medium;">(۳)</span><span style="font-size: large;"> در آن هنگام که او از خودکامگی
مذهبی برخی از زورگویان کشورش بر دیگر از شهروندان پشتیبانی می نماید،</span><span style="font-size: large;"> از نیرویی سترگ رهبری خویش بس خواهد کاست </span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اینک
اگر پرسیده شود " آیا ما اکنون در دوره ای روشن زندگی می کنیم؟" پاسخ
اینست که "نه، اما براستی ما در دوره ی روشن وا می زییم. آنچه که اینک
آشکارست آنست که در امور مذهبی کمبودهای بسیار وجود دارد از برای آنکه انسان
بتواند به دلگرمی از خرد خویش بدرستی و بدون رهنمون گیری از دیگران بهره
گیرد. لکن نشانه های بارزی به چشم می آید که اینک برای آدمی مسیری گشوده شده
است تابتواند آزادانه به سوی روشن وایی کلی پیش رود و یا از دنباله روی خود
پذیرفته اش به اندک اندک بکاهد . از این روی، این عصر، "سده ی فردریک، عصر
روشن وایی است" . رهبری که شرم ندارد از اینکه بگوید وظیفه ی او آنست که به
هیچ کس در باره ی امور مذهبی اندرز ندهد و بر واژگون به همه کس پروای آزادی
کامل دهد بدون آن که به خود لقب پر نخوت "برتابنده و بردبار" را بدهد. کسی که
خود روشن ور ست و سزاوار آنست که در دنیای امروز و در آینده ستوده شود به
عنوان نخستین کسی که، به کمترین اندازه در میان حکومتها ، نسل بشر را از دنباله روی
رها ساخته و به همگان آزادی داده تا از خرد خویش در امور روحانی بهره گیرند.
در زیر فرمان او روحانیون شریف د ر نقششان به آوند پژوهشگر و بدون تعارضی
با وظایف رسمی اشان میتوانند آزادانه و آشکارانه برداشت ها و داوری ها خویش
را برای بررسی و بازبینی جهانیان ارائه دهند حتی اگر هر از گاهی این داوری
ها با نمادهای پذیرفته شده مذهبی در تفاوت باشند. و حتی آنان که وظایف
رسمی شان برایشان مستلزم محدودیتی نیست از آزادی بیشتری برخوردارند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نوید
آزادی در ماورای این سرزمین درگسترش است حتی در آنجا ها که می بایست با
موانع برونی به مبارزه بپردازد. موانعی که به وسیله دولتهایی بر پا شده اند
که ازدرک منافع خویش ناتوانند. چرا که سرمشق آزادی در این سرزمین به آن
دولتها نشان خواهد داد که برپایی آزادی موجب کمترین نگرانی در باره ی آرامش
و استقرار نظم عمومی خواهد بود. آدمی خویشتن را اندک اندک از توحش به کنار
خواهد کشید اگر که پیوندهای ساختگی او را به بند نکشیده باشد. من به دو
دلیل به نکته ی اصلی روشن وایی یعنی بر رهایی انسان از دنباله روی خود
پذیرفته در امور مذهبی تأکید ورزیده ام نخست آنکه رهبران ما هیچگونه
دلبستگی به ایفای نقش سرپرستی در امور هنری و علمی از خود نشان نداده اند. و
دو دیگر آنکه نا پختگی مذهبی نه تنها زیان آورترین آسیب هاست که بل پست
ترین خواری ها می باشد . . لکن شیوه ی اندیشه ی سرکرده ی یک حکومت که به
روشن وریِ مذهبی دلبستگی نشان می دهد بس فراتر می رود. او می بیند که هیچ
بیمی از قوانین او در دادن پروانه به شهر وندان برای بهره مندی آشکار از
خردشان و پخش آزاد اندیشه هاشان در باره ی وضع قوانین</span><span style="font-size: large;"> </span><span style="font-size: large;">بهتر</span><span style="font-size: large;"> و حتی انتقاد
بازاندیشانه از قوانین وضع شده متصور نیست. چنین است که ما در برابر خویش
مثال درخشان رهبری را داریم که از همه ی همگنان خویش برتراست و مورد احترام
ماست.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br />اما تنها رهبری که خود روشن ور است وهیچ باکی از سایه ها
ندارد و از دیگر سوی دارای ارتشی بزرگ و با انضباط برای برپایی آرامش
عمومی است می تواند اعلام کند : " هرچه می خواهید و در باره ی هر چه که می
خواهید بحث کنید ، اما فرمانبردارباشید!" امروزه حتی یک جمهوری هم گستاخی پخش چنین
بیانیه ای را ندارد. در اینجا همانند دیگرجای ها، هنگامیکه از دورنمای
گسترده تری به بازبینی بپردازیم متوجه ی نکته ای شگفت انگیز و دور از انتظار
در امور انسانی خواهیم شد. </span><span style="font-size: large;"> <span style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; white-space: pre-wrap;">به نظر می آید که برقراری آزادی های افزونتر شهروندی بهره آور بیشتر برای آزاد اندیشی مردم است ولی در عین حال آزادی های بیشتر شهروندی موجب بر فرازشدن دیوارهای غیرقابل عبور در برابر آزاد اندیشی می شوند. بر وارون ، شمار کمتری از آزادی ها ی شهروندی فضای گسترده تر ی را برای اندیشه های مردمان ایجاد می کنند که به آنان این امکان را میدهد تا خویشتن را به حد والای توان خویش بالا برند</span></span><span style="font-size: large;">. هنگامی که طبیعت پوسته سخت
هسته ئی را که به مهربانی پرورده بود می شکند و مغز هسته یعنی آن تمایل و
دل مشغولی به آزاد اندیشی را آزاد می کند – این مغزهسته انک اندک بر شیوه ی
تفکر مردم اثر می گذارد تا آنجا که آنان آرام آرام توان آزادی عمل را به
دست می آورند و در نهایت بر ریشه های حکومت هنایش می نهند. وینک حکومت در می
یابد که به سود اوست که با انسان که اینک موجودی بیش از یک ماشین است بر
مبنای حرمت و حیثیت انسانی مدارا کند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: x-large;">پانویس ها</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
۱. <span style="font-size: medium;">Sapere aude! </span> این عبارت در اصل از شعر "نامه ی دوم" Epistle II از"کتاب نخست نامه ها" Epistularum liber primus اثر<span style="font-family: "tahoma" , "verdana" , "arial" , "helvetica" , sans-serif; font-size: medium;"> هوراس</span> Horace شاعر رم باستان است . <b>او که آغاز نمود به نیمه رسید. دل آن داشته باش که بیاندیشی! ، </b>!<b> </b><span style="font-size: x-small;">Dimidium facti qui coepit habet: sapere aude</span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
۲. naturaliter maiorennes</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
۳. <b><i>امپراطور برتر از سخن شناسان نیست</i></b>
-- Caesar non est supra grammaticos. ین ضرب المثل لاتین پاسخ یک اسقف
است یه یاوه گویی یک امپراطور در انجمن کنستانس Council of Constance, در
1414 میلادی است . سیگیسموند <i>Sigismundt</i> امپراطور رم مقدس واژه ی یونانی "شیزم " schism را به نادرستی به شکل مؤنث "شیزما" , schisma
به کاربرد وهنگامیکه سخن شناسان آن انجمن بر اوخرده گرفتند او به یاوه
پاسخ شان داد که چون او امپراطور رم مقدس ست از این پس آن واژه مونث
خواهد بود</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
( C
) کپی رایت: گیتی نوین – چاپ این مقاله برای مقاصد تجاری ممنوع است. اما
میتوانید با ذکر منبع برای امور فرهنگی از آن بهره ور ی نمایید
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5655877881487476870.post-41485762432915430912014-01-12T14:24:00.000-08:002014-01-24T10:43:09.648-08:00کوئنتین اسکینر : "پنداشت ها تنها تاریخ را دارند" گفتو گویی با امانوئل تریکوار و ژاک لوی<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
Quentin Skinner: “Concepts only have histories”.
<br />
Interview.
<br />
Emmanuelle Tricoire et Jacques Lévy
<br />
EspacesTemps.net, Actuel, 23.11.2007-
<br />
http://espacestemps.net/document3692.html<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMdvMSVrGFcJz5kpfUuMVd03-psyn4IO8a27JAWKa-5A4nusRDf8fIPj5PopKj2DImm6GshbApkskbzqGzCJS9oRrOytIy2UpUFN8TAQdwwqckJt8awyXct3hOXvcZxbQQ1I36rXSGVWE/s1600/a.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMdvMSVrGFcJz5kpfUuMVd03-psyn4IO8a27JAWKa-5A4nusRDf8fIPj5PopKj2DImm6GshbApkskbzqGzCJS9oRrOytIy2UpUFN8TAQdwwqckJt8awyXct3hOXvcZxbQQ1I36rXSGVWE/s1600/a.png" height="400" width="307" /></a></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b><span style="color: #999999;">برگردان : گیتی نوین</span></b></span>
</div>
<div style="text-align: right;">
<span style="color: #999999;">کوئنتین اسکینر در 1940 زاده شد ه و استاد کرسی رجوس تاریخ نوین * در دانشگاه کمبریج در انگلستان ا ست. این گفتگو در تابستان 2004 در ویزن شافت کولگ در برلین ** در نشستی با امانوئل تریکوار *** (ا.ت) و ژاک لوی **** (ژ.ل) انجام شده است. کوئنتین اسکینر(ک.اس) انرا در پائیز 2007 بازدید و و به روز اورده است</span></div>
<div style="text-align: right;">
<br /></div>
.
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<div class="text">
<div class="entry">
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>امانوئل تریکوار(ا.ت)</b> : درباره ی زمینه کار شما؟ زمینه ی کار شما چیست؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
خوب, بی درنگ, این پرسشی دشوارست. من برای نزدیک به بیست سال استاد دانش
سیاسی در کمبریج بودم ولی کرسی استادی کنونی من در دانشکده ی تاریخ ا ست.
آوند رسمی دانشگاهی من استاد رجیوس تاریخ نوین (1) است. چنین می انگارم که
از دید آموزش و در هستشم من به جای هر کاره ی دیگری به آشکاری یک تاریخ
نگارم. اما پیدا ست که اگر باید کوتاه سخن بپردازم به آنچه که می کنم ,
خواهم گفت که من در بزنگاه میان تاریخ روشنگرانه (2) و فلسفه ی تاریخ کار
می کنم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">دلبستگی من به پرسشهای تاریخی و به باره ی
سیاست است, و به ویژه من د ر پرسشهایی در باره ی آزادی؛ نمایندگاری؛ مردم
سالاری و دولت کارکرده ام. اما همچنین دیدگاه ” نیچه” ای را می پذیرم ، و
براستی به آن بنیانوارانه باور دارم ، که هیچکدام از چنیین پنداشته هایی
(3) نمی توانند شناسانده شوند: آنها تنها تاریخ ها شان را دارند. اما اگر
آنها تنها تاریخ هاشان را دارند پس تنها راه فهمیدنشان از راهی تاریخانه
ست. – و این است که به کار من جنبش می دهد , براین باورم که اگر بخواهیم
هر کدام از این پنداشته ها ، که به کارشان می گیریم تا جهان اجتماعی ,
اخلاقی و سیاسی خود را سازمان دهیم؛ را بفهمیم می باید که انها را با دیدی
تاریخانه بر رسی کنیم. و اینچنین ست حتی تنها به این دلیل که همانگونه که
نیچه در گفته ای پرشگفت خود می گوید, پنداشته هایی که به میراث به ما
رسیده است – و تفسیرهایی که ما بر آنها بار می گذاریم – تنها تنش هایی یخ
زده اند که برآیند گفتمانی اندیش وست (اید ئولوژیک ) بوده اند. ما تنها
بینش پیروزمندان را گرفته ایم و از این رو تاریخ نگاران همواره باید یه
کار باززنده سازی بپردازند و بکوشند که ساختارهای گم شده و گسترده تر ان
گفتمان ها را را بازیابند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا .ت :</b> و چه می گویید در باره ی ” تاریخ عقاید”؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
بله این سرآوندیست سنتی که در دانشگاه های دنیای انگلیسی زبان بکارگرفته
میشود.و این سرآوندی بسیار کهنه ست, و دلیل ان اینست که چنین خوانده شده ی
“تاریخ عقاید” , به ویژه د ر آمریکا بر بنای این پیش انگاره ی شیوه
شناسانه (4) بنیان شده است که پنداشته هایی داریم که با معانیی شناخته شده
و بدون هیچ دگرگونی و بسادگی در همه تاریخ دگرباره روی میدهند. و ازین روی
چنین برداشت شده که گمارش تاریخی آنستکه میباید ان پنداشته ها را آشکاری
دهد. اما همانگون که هم اینک گفتم این شیوه شناسیی است که من به بازپس می
رانم. یکی از نوشته های نخستین من ” معنا و دریافت در تاریخ عقاید” نام
داشت. اما این آوند را به دوپهلویی بکار برده بودم. خواست من این بود که
این ادعا را که هرازگاه ممکن است تاریخ عقایدی از ان گونه وجود داشته باشد
را واژسازی 5 کنم. بنابرین من قطعا خوش ندارم که به آوند تاریخ نگار عقاید
شناسانده شوم. چنین فکر می کنم که در زبان انگلیسی این روزها می گوییم ”
ناریخ نگار روشنگرایی”. 6 با این تفاوت که در آمریکا این سرآوند خیلی به
ندرت بکار گرفته می شود. برای من این شگفت آورست که هنگامیکه به آمریکا
دعوت می شوم, که این کم و بیش هر سال روی می دهد, هرگز به دانشکده های
تاریخ دعوت نمی شوم. میزبانان من همیشه یا در دانشکده های فلسفه اند و یا
در دانشکده های سیاسی. آنها چنین دریافت کرده اند که آنچه که من می کنم
راه ویژه ایست درپژوهش فلسفه ی اخلاق و یا سیاست و یا – چنین پیش انگارشده
– که دیگر پردازشی ست ، پردازشی کناره یی ، در پژوهش سیاسی.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b>
برنامه ی کار شما چیست، چه راهی شمارا به پژوهش در این موضوع های ویژه
رهنمون شد؟ از دیدگاه رده بندی د انش، چگونه شد که شما کناره ها را به جای
هسته ی میانی برگزیدید ؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک .اس:</b>
خوب, چنین می انگارم که آنچه که مرا در آغازبه اندیشیدن در باره ی کناره
ها افکند شیوه ی سنتی پزوهش فلسفی و تاریخ آن بود درآن هنگام که من برای
نخست آغاز به پژوهش در این موضوع کردم در سالهای 1960. در ان هنگام – و
فکر می کنم هنوز به درجه ای بالا, در دانشکده های انگلیسی زبان فلسفه –
چنین انگار می شد که متن هایی مرجعی وجود دارند که می باید پژوهش و بررسی
شوند و کم و بیش هر متن دیگررا به کنار می نهادند . و اگر می پرسیدید که
چرا این ها را می خوانید به شما گفته می شد که آن متن ها درتن گرفته ی
حقایقی آشکارو و بی زمانند. و دلیل دنبال گیری به پژوهش انها این بود که
ما هنوزبه حقابق نهفته در آن متون دلبستگی داریم. و آن اندیشه ای جان سخت
بود که به اسانی از میان نمی رفت. آنچه که رفته رفته احساس کردم این بود
که می توان پژوهش تاریخیی در متون مرجع نمود وآنها را همانند اینکه در
دوردست از ما هستند گرفت. ما به این دیدن خواهیم امد که این متون بجای
آنکه تنها بیانیه هایی برای حقایق بی زمان باشند – و یا حتی اگرهم که انها
بیانیه های حقایق بی زمان بودند – در آن هنگام که آنها آقریده میشدند، در
آن هنگام که آنها را می نوشتند، چیزی دیگر در حال روی دادن بود. من می
خواستم تلاش کنم تا نشان دهم که در مورد متون مرجع در فلسفه ی اخلاق و
سیاست، و اینها مواردی هستند که این دید را شاید می توان به آسانی نشان
داد, شما نمی توانید فکر کنید که حتی متونی که بیشترین استحکام ساختاری را
دارند ازتنشهای اندیش وست در دوره ای که نوشته شده اند جداهستند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اینک این
کلیشه است , ولی هنگامی که من آغاز به نوشتن نخستین نوشته هایم در راستای
این اندیشه ها نمودم با دشواری بسیار برای انتشارشان روی در روی شدم. من
توماس هابز را برای نمون گزیدم, زیرا در سنت انگلیس اویکی از ساختارگرا
(7) ترین ها در میان دیداره پردازان سیاسی ست و همگا ن چنین پنداشته اند
که او ازدر گیری در گفتمان های دوران خویش بری بوده ست. و شما می توانستید
گفتگو کنید در باره ی شیوه های دقیقانه ای که در آن هابز از یک خواست
سیاسی ویژه پشتیبانی میکرد, بر دیگران ایراد می گرفت , می کوشید که آنان
را بی اعتبار قلمداد کند، و گروهی دیگر را باززادگی دهد. من کوشیدم که
فلسفه ی او را با سیاستهای دوران انقلاب انگلیس به غلظت آمیزه دهم. دلیل
آنکه چرا هابز را بر گزیدم آن بود که فکر میکردم که اگر شما بتوانید این
دید را در مورد هابز نشان دهید آنوقت می توانید آنرا در مورد هرکس دیگرنیز
در سنت انگلوساکسون نشان دهید. دلبستگی من در نامرکزی نمودن متن های مرجع
و دلبندی من به یک کناره ی بسیار گسترده از متن هایی که نادیده گرفته می
شدند از آن برخاست که من می خواستم نشان دهم که براستی هیچ تمایزی میان
متن ها و زمینه ی متن ها وجود ندارد. حتی لویاتان هابز هم بیشتر مانند یک
سخنرانی در مجلس نمالندگان است تا مانند یک قضییه ی ریاضی.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> و اینک آیا شما هنوز تنها کس درنوع خود هستید؟ آیا شما “تنها”یید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b> نه
به هیچ روی. من در آغاز تنها بودم, اکرچه یکی دوتن از پیوستگان روشن گرا
در کمبریج داشتم که به همین شیوه کار می کردند که در سالهای 1960 از آنان
بسیار آموختم. در میان اینان پیتر لاسلت بود که در باره ی جان لاک به شیوه
ای همسا ن کار کرده بود و دیگری هم دوره ای کامل من جان دان ست که هنوز در
کمبریج آموزش می دهد که او نیز به این شیوه در باره ی لاک نوشته ست. ولی
آری, روزگاری تنها بود به این معنی که چنین اندیشه می شد که ما به این
موضوع از راهی نادرست پرداخته ایم. بدتر ار آن اینکه ما تشریح گران “متن
های ارجمند” را در سنت آمریکایی آزرده کرده بودیم زیراکه از دید آنان چنین
می نمود که ما به چالش پیش انگاره ی منطقی در پژوهش این موضوع ها بر خاسته
ایم. که البته به این چالش برخاسته بودیم! اما اینک من خود را به هیچ روی
تنها نمی بینم و براستی اینک من در حال اجرای دو برنامه ی همکارانه ی بزرگ
اندازه و بلند مدت هستم که هر دوی آنها مرا با صدها دانش پژوه در این
زمینه پیوندی دوستانه داده اند. یکی از آنها پژوهشی پیگیرانه ست که من هم
ویراستاری می کنم با همکارم جیمز تالی به آوند “پنداره ها در زمینه”(8) که
در آن برآنیم که این برداشت را به تاریخ روشنگرانه گسترش دهیم. تا اینک
نزدیک نود کتاب در این دنباله چاپ شده ست و کمک کرده اند که بر داشتی را
که هم اینک توضیح دادم بس شناخته گردد . برنامه ی دیگرمان با همکارم
ریموند گس و دانشجوی پیشینم ریچارد تاک است من پژوهشی دنباله دار را بر پا
کرده ام که در آن به جای اینکه متن های مرجع را تنها در سنت غربی بازچاپ
کنیم به هر اندازه که در توان مان بود آغاز به انتشار متن ها ی کناره ای
نموده ایم . این ها متن های زمینه ای هستند که می توانند به کارهای
ارجمندی که همه می شناسیم شان معنی دهند. ما این کار را درسالهای 1980
آغاز کرده ایم و تاکنون نزدیک 120 پوشه در این دنباله چاپ کرده ایم. که
توانسته اند کتابهای اصلی آموزشی این موضوع در دنیای انگلیسی زبان بشوند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> آیا تنها نویسندگان انگلیسی را در این برنامه دارید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b> اه, به هیچ وجه, نه. موفقیت بزرگ ما
در واقع برگردان کارهای خارجی به انگلیسی بوده ست که تا کنون برگردانی از
انها وجود نداشته ست و یا که بر گردان موجود نا پذیرفتنی بوده است و یا که
متن آنقدر بزرگ بوده که هیچ کس به این فکر نیفتاده ست که می تواند انرا
برگردان کند و امید داشته باشد که چاپ آن سودآور باشد. یک نمونه ی آن کتاب
“روح قانون” مونتسکیوست . که بلافاصله پس از انتشار آن به انگلیسی ترجمه
شده بود ولی دیگر هرگز برگردان نشد. ما نخستین برگردان کامل را از سال
1751 تا کنون انتشار داده ایم. نمونه ی خوب دیگر “سرشت شناسی اخلاقیت ”
(9) نیچه ست. این کتاب البته برگردانهای بسیار به انکلیسی داشته ست. ولی
برگردان ما یکی از دو پر فروش ترین متن ها در همه ی این دنباله ست. ( متن
پر فروش دیگر با برگردان همکارانه ی راسل پرایس و من ا ست از “شاهزاده” ی
ماکیاوللی) . به جز اینها و بسیار دیگر از متن های فرانسوی , آلمانی و
ایتالیایی ما همچنین تعداد زیادی از متن های یونانی و لاتین را بر گردان
کرده ایم.</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> چه می گویید در باره ی جای متن به آوند منشا تاریخ در شیوه ی پژوهش شما در تاریخ؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
خوب ، من یک دید کلی دارم در باره ی رابطه ی این گونه متن های پژوهشی که
در باره شان داریم گفنگو میکنیم و متن های عمومیتر تاریخ سیاسی و اجتماعی.
چنین میگیرم که – این که میخواهم بگویم یک عمومیت دادن بیمناکانه ست – همه
ی کارهای بزرگ فلسفی اخلاقی، اجتماعی تاریخی و سیاسی چنین طراحی شده اند
که جاگیری هایی ویژه ای را در اخلاق، اجتماع وسیاست برحق بشناسانند و
جاگیری ها ی غیرازآنها را نا بر حق . همه ی این متن ها می باید مدارکی
اندیش وستانه در شمار آیند. این برداشت کلی منست که در باره ی همه آن متن
ها دارم . اگرچنین بنماید که در راستای این خطوط متنی از تفسیری مورد پسند
قرار نگیرد من بسیار در شگفت خواهم شد. اما اگر چنین متنی در واقع وجود
داشته باشد من خواهم گفت که این شاید به این دلیل ست که ما به اندازه ی
کافی اطلاعات تاریخی نداریم تا نوانمان دهد ببینیم که چگون دخالت ها یی
درآن متن دستبرده ند. برای نمون, من میاندیشم که این امر در باره ی برخی
ازبزرگترین متن های سیاسی باستانی حقیقت داشته باشد . بسیار دشوار خواهد
بود که در اینک بازیابی کنیم که جمهوری پلاتو (افلاطون) چه گونه دخالتی را
در سیاستهای یونان درسر داشت. اما اینچنین نیست که گفته باشیم که آن نوشته
به آوند یک دخالت گفتمانی طرح نشده ست؛ تنها می گوییم که ما شاید نتوانیم
آنرا با سنجه ی بسی از مدارک میان متنی مرز بندی کنیم تا بیابیم که چگونه
مداخله ای را دربر داشته ست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بنا برین
پاسخ کلی من به پرسش شما اینست که پیوند این متن ها با تاریخ عمومی اینست
که من آنها را – بشکلی نا پرداخته- به آوند کوشش هایی می بینم که یا می
خواهند یک گروه ویژه از باورها یا شیوه های عملیاتی را نگاهداری یا سرکوب
نمایند. آنچه که آنها دارندمیکنند –همانگون که هابز نموده ست – شاید تلاشی
باشد که به شما نشان بدهند که شما دلایلی بسیار بهتر از انچه که می
اندیشید برای نگاهداری ساختارهای موجود دارید . برخی از بزرگترین این متن
ها نگاه دارنده (کنزرواتیو) اند به معنای اخص آن که یعنی می خواهند نگهدار
(کنزرواتور) باشند. هیچ نشانی از ان نیست که انها همیشه میخواهند سیاست ها
یا اخلاق حاکم بر دورانشان را واژساخت نمایند. این یک سوگیری ساده ست-
اگرچه در زندگی روشنگرانه بسیار معمول ست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگر می بایست که این نکته را به شکلی گزیده
تر بیان کنم , میگویم آنچه را که ما باید در تفسیر های متنی بجوییم, چندان
معنای متن نیست که بل ماهیت کنش های سخنوریی است که در تن آن متن ها آورده
شده اند. پرسشی که بیش ار هر چیز دلبستگی مرا می انگیزاند اینستکه: متن ها
دارند چه کار می کنند؟ چه چیزها را رد میکنند و چه ها را استوار می دارند,
خرده می گیرند یا نادیده می انگارند , به شوخی میگیرند یا مسخره می کنند؟
سخنوری , به زعم من, یک کنش است. و دریافت سخن نیازبه ان دارد که در یابیم
در زبانی که به کار میبریم چه کنشی در حال روی دادن است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت :</b>
آیا شما دگرگونیی را در شیوه ای که ما با آن یک متن را در تاریخ به بینش
میگیریم موجب شده اید؟ آیا پس از اینکه شما در زمینه تاریخی متن ها
کارکردید آن متن با پیش ازآن فرقی خواهد داشت؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
خوب, امیدوارم که این موضوع کمی با گذشته فرق کرده باشد. شیوه ی برداشت من
با تاریخ روشنگرانه ی سنتی بیگمان متفاوت ست, و البته همچنین متفاوت با
کارهای پسا- ساختارگری (10) و دش بر –نشان خوانی( 11) است که در سالهای
آخرین دهه ی 1960 در فرانسه آغاز گردیدند. البته من از بسبار از این
روندها تاثیر گرفتم, ولی احساس می کنم که با بسیار ی از ان سنت ها و به
ویژه با کارهای” دریدا” مقاصدی برخورنده دارم. از کار دریدا این معنا هنوز
استنباط میشود که او هنوز به شیوه ی نشان خوانی سنتی دلمشغول ست. او هنوز
نگران مردمی ست که که میخواهند بپرسند ” معنای این متن چیست؟” او به درخشش
نشان داده ست که این پرسش خوبی نیست, که آن تفسیر نمی تواند رونداری باشد
برای بازیافت معنای مقصود شده در متن ها .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما من
خود هرگز در نخست به معنا ها به ان مفهوم دلبستگی نداشته ام. من اساسا
مایلم که بدانم مقصود مردم – در کنش سخنوری، از انچه که می گویند چیست. به
کوتاه شده, دلبستگی من خیلی متفاوت از شیوه ی نشان خوانی سنتی وهمچنین از
واژساخت نشان خوانی سنتی است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">باید
بگویم که این به پیمانی من به گستردگی بد فهمیده شده ست. اشکارست که به یک
مفهوم من به مقصود یت (12) دلبستگی دارم. اما من به ان مقصود دلبستگی دارم
که با ان مردم زبان را به کار می برند و نه به آن ر ابطه ادعا یی میان
مقصود و معنا. شاید چنین می نمایاند که من به کند و کاش دریدا و مکتبش
دلبستگی دارم که میگویند معنای یک متن همان معنای مقصود شده در متن ست و
بنا برین انچه که شما میکنید این تلاش است که بازیابید که چه معنای ویژه
ای در سر داشت نویسنده بوده ست. اما این هرگز دلمشغولی من نبوده ست و من
می پذیرم که این بازیافت ناممکن است. من به این پندار دلبستگی دارم که متن
ها کنش ها هستند. بنابرین من کاملا به پرسشی متفاوت درباره ی مقصودیت
دلبستگی دارم. من علاقمندم به اینکه گویندگان و نویسندگان از گفتن انچه که
می گویند و یا می نویسند چه در سر دارند. همانگو ن که گفتم علاقمندی من
اساسا به انچه است که متن می کند ، به اجراگری آن. اگر این را به آشکار
بگذارم اینست که: تفاوت نه در “معنا” ست که بل در “کنش” –</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به کوتاه
سخن پاسخ من به پرسش شما اینست که آنچه که امیدوارم تفاوت بر داشت من است
نهفته در این ست که ببینیم که این پرسشی است کملا متفاوت با پرسش های کهنه
در نشان خوانی ها . انچه که باید در نخست از متن ها پرسیده شود این نیست
که چه می گویند و چه معنا دارند که بل <i>چه می کنند</i>. آنچه که در
دید منست به آسانی بیشتر میتواند به زبان فرانسه گفته شود من بیشترعلاقمند
به خواسته در گفتنم (13) تا به اهمیت دادن آن (14).</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">البته
شما نمیتوانید که این دو پرسش را به کلی از هم جدا کنید, زیرا متن ها
گشتارهایی گفتاری هستند، و برای آنکه دریابید که آنها دارند چه می کنند
شما باید انها را بخوانید. این براستی آشکارست. اما آنچه که سپس شما باید
بکنید، بگفته ی من، اینست که متن گزیده ی خود را در برابر همه گونه متن
های دیگر بگذارید تا ببینید در درون آنها چه می گذرد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این
اشکاری ما را به پرسشی دیگر میرساند. چه متن های دیگری؟ خوب این پاسخ را
شما می باید پیدا کنید. شما تا آنگاه که آنرا نجسته اید نمی توانید پاسخش
را بدانید و هنر در اینست که از سویی درست این جستار را آغاز کرده باشید
باید متن گزیده ی خود را تنها به متن های دیگری بستگی دهید که به شما نشان
می دهند در متن گزیده ی شما چه می گذرد. این کاری بسیار دشوارست وپیداست
که چندگاهه ست ونه همیشگی و به همان پیدایی درتفسیرهایی دیگر ناممکن است .
اما برنامه ی تاریخی که من دارم توضیح اش را میدهم اینک برنامه ی پژوهشی
بزرگی شده ست. برای نمون ، در پژوهش دنباله دار ” پنداره ها در زمینه” که
در پیش نامبردم میتوانم بگویم که همه ی کارهایی را که در بیست و اندی سال
گذشته منتشر کرده ایم کوشیده اند تا از این بر داشت پیروی کنند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت :</b> یک
پرسش درباره ی روش شناسی: هنگامیکه شما در باره ی ایتالیا و جنوا ی چندین
سده ی گذشته کار می کنید، و یا هنگامیکه در باره ی پرسشهای فلسفی که موضعی
تاریخی دارند کار می کنید ، مانند آنها که درماکیاوللی دیده میشود ، ایا
شما در نخست متن را می خوانید و یا اینکه آغازکارتان به گونه ی آبستنی است
یا غوطه ورشدن در درون زمینه؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس:</b>
این بازگرفت تا اندازه ای دشوارست ، اما چنین می اندیشم که کار من تا انجا
که ممکن است به رویی کلی با خواندن زمینه ای و هرچه گسترده تر آغاز می
شود. در مورد ماکیاوللی اگر که من موفقیتی در به کار گیری این برداشت
داشته ام در این بوده است که پیشنهاد داده ام که کلید دریافت “شاهزاده”
شاید در اینست که در یابیم که آن کار به مفهومی گونه ای طنز ست. یک نکته ی
مشخصی که توجه مرا به خود جلب نمود ، که فکر می کنم قبلا مورد توجه قرلر
نگرفته بود، اینست تا چه اندازه “شاهزاده” عملا ازاز بزرگترین متن های
انسان گرای پیش وایه (کلاسیک) نقل قول می کند. در بسیار از موارد آنچه که
ماکیاوللی دارد انجام میدهد اینست که یک اندیش ساخت (دکترین) “سیسرو” را
می گیرد و خلاف ان را اثبات می کند. برای نمون ، سیسرو می گوید همیشه بهتر
انست که دوست داشتتنی بود تا انکه دهشتناک ؛ ماکیاوللی پاسخ می دهد که
همیشه بی خطر ترست که دهشتناک بود تا دوست داشتنی. سیسرو می گوید که
درسیاست باید روشهای بسیاری را به کار گیرید اما نه هرگز روشهای ددمنشانه،
نه هرگز نیروی شیر و یا نیرنگ روباه را. ماکیاوللی به پاسخی پر آوازه می
گوید بسیاری از روش ها هرگز به هیچ اندازه کافی نیستند. و شما نیازدارید
که بدانید از چه گون ددی تقلید کنید ، و بهترین برایند تان هنگامی ست که
هم از شیر تقلید می کنید و هم از روباه. او خلوص اخلاقی سیسرو را به شوخی
می گیرد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">در پاسخ
به پرسشتان، من یه این تاثیر ها از انجا متوجه شده ام که کارم را با
خواندن هر چه بیشتر مطالبی در باره ی نحوه ی شایسته ی رفتار رهبران سیاسی
در جمهوری رم و ایتالیای رنسانس آغاز کرده بودم. من می کوشیدم که آنچه را
که بشما گفته ام اجرا کنم، میکوشیدم تا نشست گاه هایی را که شما می توانید
“شاهزاده” ی ماکیاوللی را در ان ها جای دهید پیدا کنم. روش ما بسادگی این
بود که سیاهه ی کتابخانه های بزرگ را بکار گیرم تا همه ی کتابهای چاپ شده
در ایتالیا از زمان اختراع چاپ تا مرگ ماکیاوللیی که نامشان به لاتین یا
ایتالیایی شاهزاده بود را پیدا کنم. سپس تمامی این نوع را خواندم تا
دریابم که جای مشخصی که متن ماکیاوللی در طیف مباحث مربوط به رفتار شایسته
ی شاهزادگان اشغال کرده پیدا کنم تا بینم آیا ماکیاوللی همان پرسش هایی
معمول را پرسیده ست و یا اینکه پرسش هایی تازه را مطرح کرده ست؛ آیا او
پرسشهای معمول را پرسیده ولی پاسخ هایی تازه به انها داده ست. با پیروی از
این شیوه ی خودکارانه (مکانیکی) رفته رفته من دریافتی از انچه که در متن
ماکیاوللی مرسومانه بوده است و آنچه که به دید من طنز میامده و یا
خرابکارانه بوده بپا ساختم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بایستی
این گشتا را بی افزایم که سیاهه ی کتابخانه های بزرگ این روزه ها روی خط
رایانه است. وشما می توانید یک جستار واژه بر رده بسیاری از متن ها انجام
دهید و این امر هم اکنون کیفیت این مبحث را که کارمن ست یه فراتر های نو
ارتقا داده ست. اینک شما بس آسانتر و دقیقتر از انچه که در گذشته ممکن بود
میتوانید به بک پژوهش تاریخی در دگرگونی گفتش ها ، دگرگونی معنای هویدایه
ها ، و ورود انگاشته های متفاوت بدرون گفتش های اخلاقی بپردازید. هنگامیکه
بتوان همه ی این متون را رایانه برداری (15) نمود اجرای اینگونه گمارش های
تفسیری به نحوی ناسزا آسان خواهد گشت.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژاک لوی
(ژ.ل):</b> اینک پرسش هایی در باره ی درونمایه ی پژوهش شما. ما البته کاملا
شیفته و متقاعد هستیم به شیوه ی شما که پلی زده اید بر روی شکاف میان
برداشت سنتی فلسفه از “متن “جاودانی ” و ،از دست دیگر، این گشتا که شما یک
تاریخ نگار هستید، که شما این بر چسب را می پذیرید و از آن پشتیبانی می
کنید به آوند یک امکان تا پیشنهاد کنید تفسیری کم و بیش یگان واره
(یونیورسال) را، که ناوابسته است به انکار ،که بل بر واژ ، بر پذیرش این
امرست که شما یک وضعیت تاریخی تک وارانه (سینگولار) را پژوهش می کنید. شما
به ترجیحانه متن هایی را پژوهش می کنید که در زمانهایی نوشته شده اند که
علوم اجتماعی هنوز پیدا نشده بودند، که ، به یک مفهوم، بشما امتیازهایی
میدهد، گونه ای برتری شناخت شناسانه (اپیستومولوژی) . اینک آیا فکر نمی
کنید که به همین آسانی بتوان این روش را بر متن هایی مانند جورگن هابرماس
و یا روبر پوتنام در دانش سیاسی بکارگرفت، و اگر نه، چرا نه؟ و در باره ی
ساموئل هانتیگتون چه – که مطرح بودن او را به آوند یک پژوهشگر می توان به
چالش گرفت؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس :</b>
در نخست از همه، باید چند کلمه بگویم که چرا نوشتن با یک گویش تاریخی برای
من اینهمه اهمیت دارد. به من چنین مینماید ، که اگر کسی به بینش پردازی
سیاسی همزمانمان بی اندیشد، انگاه نوع برداشتی که من طرح زده ام به نظر
چندان در پسند نخواهد امد. تنها به این روی که ما در باره ی پاسخ هایی که
برای من به پرسشهایی بزرگ هستند بسیار زیاد می دانیم. این پاسخ ها کاملا
روشن هستند – هانتیگتون مثال خوبی ست ، همانگونه که این اصطلاح متداول
بسیار آشکارانه میگوید(16) – خوب می دانیم که دید بینش پردازان سیاسی
همزمان ما از کجا آب می خورد. گونه پرسشهایی که ما می باید با کاویدن در
ژرفای فلسفه ی گذشته پیداشان کنیم در مورد بینش پردازی سیاسی همزمان
دربرابر چشمانمان به نمایانی برروی زمین افتاده اند ونیازی به کاویدنشان
نیست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه، این تنها دلیل نیست، که چرا من
ترجیح میدهم که گذشته ی دورافتاده را پزوهش کنم. دلیل دیگر به انچه که
پیشتر گفتم وابسته ست و آن از سنت روشنگرانه یی که میراثمان بوده ست بهره
مان شده ست. گردآمده ای از پنداشت ها و گفتمانهایی که خود بر آیند از
نبردها یی درگذشته بوده اند. به آوند تاریخ نگاران ما باید به هنگام پیش
از درگیری آن نبردها بازگردیم . در انجا ما شکل پذیری متفاوتی ازآن اندیشه
ها را خواهیم یافت و حتی ممکن است که سنتهایی ارزشمند ازاندیشیدن را که
بعدها گم شده اند را پیدا کنیم. من به این برآیند رسیده ام که این یکی از
مهمترین چیزهایی ست که تاریخ نگاران روشنگرایی میتوانند در تلاشش باشند.</span><br />
<span style="font-size: large;"> </span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این،
برای نمون همان کاریست که من کوشیده ام در کتابم ” آزادی پیش از
آزادگرایی” انجامش دهم. انچه درپسند من بود این پرسش بود که تا چه اندازه
پیروزمندی رده بندی نوین فردگرایانه اندیشه موفق به زدودن کامل راه
متفاوتی از اندیشیدن شده ست، به اینکه معنای اینکه آزاد بود و آزاد انه
عمل کرد چیست؟ افزون بر آن ، انچه که می خواستم بکنم این نبود که یک بینش
پردازی گم شده را زندگی دیگرباره بخشم . می خواستم که آنرا دویاره ارزیابی
کنیم، تا از خود بپرسیم که شاید در نبردهای عقیدتی اوایل دوره ی نوین چیزی
گم شده باشد که شاید برای ما ارزشمند باشد که به دیگربار در اینک و
دراینجا زنده اش کنیم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای
پاسخ سرراست به پرسش شما، انچه که میکوشم تا بگویم اینستکه اگرچه ممطمئن
هستم که درست می گویید که برداشت من به همسانی میتواند در مورد شخصیتهای
همزمان بکار گرفته شود ، فکر نمی کنم که به همان ارزش و با هوده باشد. اگر
روش من هیچ ارزش مشخصی داشته باشد در اینست که دگر باره روشنی می افکند بر
سنت های دور افتاده ی فکری که در درازای قرن ها از دید رفنه و گمشده اند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> من
در یک خرده گیری بر کار شما خوانده ام که اینکه شما چگونه کاری را برای
پزوهش بر می گزینید همیشه چندان روشن نیست. ودیگرآنکه شما همیشه توضیح نمی
دهید که اهمیت متن های مختلف در چه رده بندی ست. پاسخ بخردانه ،از چشم
اندازی مشخص، اینست که بازمانده ی نشست می تواند به این پرسش پاسخ دهد:
برا ی آنکه بازمانده ی تاریخ، بازمانده ی صحنه ی سیاسی، بازمانده ی جامعه
ی سیاسی و بازمانده ی جامعه بطور کلی به شما راه را وا نهاده اند و شیوه
شناسیی که می گوید ” این مهم است و این کمتر اهمیت دارد “. بنابراین نقش
آن بخش از تاریخ که مستقیما بخشی از زمینه ی تخصصی شما نمیباشد چیست چراکه
به هر حال انها درپس زمینه ی کندو کاشتان حضور دارند؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ک. اس:
من فکرمی کنم دو پاسخ برای این رودررویی وجود دارد. یکی آنکه ، و اینجا می
توانم یکی از مهمترین ریشه های باورخود را بیان کنم، خود جهان جامعه است
که پرسش ها را تعیین می کند. این بحران سیاسی و بحران اخلاقی در جامعه ها
ست که بینش پردازی سیاسی را به جنبش می اندازد. هیچ کس در باره ی هیچ یک
از این موارد در خلاء به بینش پردازی نمی پردازد. حتی میتواند چنین به
نماید که فلسفه ی سیاسی تنها در هنگام های بحرانی پیشرفت می کند. البته
این نادرست است، همیشه اندیش وست های حاکم وجود دارند. همه این ست که هرچه
بیشتر آن اندیش وستها را همه کس بپذیرند ، آن بینش پردازی ها نیا زی کمتر
خواهند داشت که به درستی پرداز شوند. مردم معمولا هنگامی دید شان را در
باره ی سپهر های اخلاقی و سیاسی دررساله هایی چاپ شده بلورآسا می کنند که
در جامعه تقاضا هایی پدیدار شده باشد برای روشن بخشی به پنداشت هایی مشخص
که یا نادیده مانده اند و یا از دید افتاده اند . بنابرین، همیشه ، آنچه
که در پس زمینه ی فکری من نشسته است اینست که اندیشارها یی که در باره شان
مینویسم خود در یک حوزه ی اجتماعی تولید شده اند- امیدوارم که هرکس به
کمترین تا این اندازه یک مارکسیست باشد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">به این
بهره ، کتابهای من همیشه با مقدار زیادی از تاریخ سیاسی پایه ای آغاز می
شوند. و این از اینروست که من همیشه در تلاشم که بگویم ” نگاه کن، هیچ
کدام از این رساله ها هرگز نوشته نمی شدند مگر به خاطر این رخداد که …” –
و سپس معمولا من چند رخداد بزرگ را در خاطر دارم مانند یک درگیری جنگی ،
حادثه ای که بی درنگ پرسشهایی را برمی انگیزد در باره ی حق بکار بردن زور
، در باره ی آرامجویی، در باره ی میهن دوستی و چنین و چنان. و این
هنگامیست که گفتمان در باره ی این پنداشت ها ازسر نو دوباره آغاز میشود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">پاسخ
دیگری که میدهم اینست که در برداشت من به آوند یک تاریخ نگار روشنگرایی
چیزی کاملا قراردادی به چشم می خورد. من با این حقیقت سودا میکنم که متن
هایی مرجع در سنت غربی وجود دارند که ما عادت داریم به درست یا نادرست به
آنها مراجعه کنیم. ما به عادت تا اندازه ای به سنت های ملی توجه پرداخته
ایم ، اما به میزان بیشتری به سنت بازتاب اروپایی پرداخته ایم : هیچ کس
نمیتواند این را انکار کند. ممکن ست بخواهیم که آنرا زیر پرسش بیاوریم ،
همان کاری که من می کنم و این همه است. من مرجع را می پذیرم و انرا
بازپرسی می کنم. و برآیند بازپرسی من کوششی است تا مرجع را از مرکزیت
بردارد و بجای آن هر دریافتی که به متن های مرجع معنا می دهد را، به درست
یا نادرست ، جانشین نماید. اما همانگونه که می گویم، این نشان می دهد که
چیزی کاملا قراردادی در دل دکان من قراردارد. من نمی خواهم که انکار کنم
که سنت غربی در خودش شماری از متن ها را ، به درست یا نادرست، دارد که به
خامترین گون که میتوانم گفت، بسیار باارزشتر هستند برای خواندن در تراز با
سایر متون. برای نمون متن های ناچیز تری که ما نیاز به بررسی شان را داریم
برای اینکه دریابیم هابز چه می گوید ( درباره چه تفسیر می کند، از چه خرده
می گیرد) هرگز به اندازه خواندن خود هابز در پسند نخواهند بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> هر
از گاه، به ویژه در اینجا هنگامی که من فصلی را می خوانم در باره گونه ای
از مباحثی که فرانسوی ها قطعا بکار میبردند تا از چالش خویش برای دگرگونی
هایی سیاسی دفاع کنند، به دید من شما بسیار علاقمندی و شاید زیاده از حد
علاقمندی نشان میدهید گویی که در اندرون این کاملا آشکارست که ما– شما و
خوانندگان تان – ، اینک در همان زمینه ی بحثی قرار داریم که آنها. برای
نمون،هنگامیکه می گویید ( من ازمتن فرانسه برمی گردانم) ” آنها می
توانستند وسائلی بیشتر افراطی بکار برند اما البته این راهی برای رفتاری
درست نمی بود زیرا آنان جمعیتی به اندازه کافی بزرگ نداشتند که از آنان
پشتیبانی کنند”. احساس من این بود که شما اصطلاحات امروزین ارتباطات سیاسی
را بکار می کیرید در حالیکه در ان دوران مسئله دقیقا از نوع مسائلی نبود
که ما اینک در یک سامانه ی مردم سالاری جا افتاده داریم. هنگامی که ما
توضیح شما را در باره ی منطق سیاسی بکار برده شده در ان دوران می خوانیم
بسیاردر خور پذیرش است اما شاید زیاده از حد ساده اش گرفته اید. .. برای
مثال هنگامی که شما روشی غیر مستقیم بکار می برید شما به خواننده این
احساس را می دهید که ما اینک در حال زندگی در همان دنیای اجتماعی هستیم،
که هیچ فاصله ای میان “آنها” و “ما” نیست. هماگونه که می بینید من دارم به
شما ” یک خط جبهه ی جنگی وارون ” پیشنهاد می کنم: آیا شما به اندازه کافی
زمینه سازی می کنید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس:</b>
خوب در اینجا نکته ای از دستور زبان نهفته است که من آنرابا نسخه ی
فرانسوی متنی که شما ازآن نقل قول می کنید مطابقت نداده ام ، و آن اینست
که من همیشه در زمان اینک تاریخی می نویسم. برای من متن ها یی که بررسی می
کنم همیشه درپیوند با اکنون و در اینجا ست که مورد پسند ست و بنابراین در
نوشتن در باره ی آنها میکوشم که آنها را در پیوندی مستقیم با خواننده قرار
دهم بدانسان که گویی خواننده مخاطب من است. بنابراین من جمله هایی از این
گون به کار می برم: ” هابز به ما اطمینان می دهد که…” و یا ” ماکیاوللی
برای ما این مثال را می آورد که…” من به واقع پیش انگار میکنم که گفتگویی
میان نویسندگان و خوانندگان در باره ی متنی که در باره اش بحث می کنم در
جریانست، و این روش راهی ست برای تاکید بر آن گفتگو.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اما در
اینجا همچنین نکته ی تاریخی بنیانی تر هست. شاید شما درست میگویید که من
به اندازه ی کافی زمینه سازی نمی کنم. کتابی از من که شما هم اکنون از آن
نقل قول کردید “بنیان های اندیشه های سیاسی نوین” خوانده میشود. یکی از
پرسشهای پر اهمیت که پسند مرا به در آن کتاب به خود کشید – و به همان دلیل
بود که من به سنت فرانسه آن همه منزلت دادم – این بود : از چه بود که در
نخست ما در سیاست خویش به اندیشه ی سالاری مردم رسیدیم؟ این اندیشه از کجا
آمد؟ چگونه آن اصلا برخاست؟ من میکوشم که نشان دهم که ، در یک دو پهلویی
تاریخی، بسیاری از پنداشتهایی که به کاربرده شد تا اندیشه مردم پسند
سالاری را توجیه کند از بخشی از مباحثه در باره ی سازمان درست کلیسای
کاتولیک برخاسته است. این مباحث امروزه از ما بسیار دور افتاده اند و من
در کتابم می بایست که آن ها را بازسازی مینمودم. اما انچه را که میکوشیدم
بازسازی کنم گروهی از پنداشت ها بود که ما هنوز در توجیه برخی از ترتیب
های سیاسی امروز خویش بکار میگیریم. پنداشت های مورد پرسش به همان میزان
پنداشتهای ما هستند که پنداشتهای پیشینیان ما بودند. از اینروست که من
کتاب خود را ” بنیان های اندیشه های سیاسی نوین ” خوانده ام. این نه به
این خاطر بود که به باور من اندیشه پردازی های سیاسی به راستی بنیان هایی
دارند، دیدی که من ، مانند هر “فوکو” گرای راستین دیگر، رد می کنم. که بل
برای اینکه آنچه من میکوشیدم تا متمایز کنم یک لحظه ی بنیان گذاری بود،
سرچشمه ی دیدی از سیاست که ما هنوزآنرا پشتیبانی می کنیم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل</b> :
چنین می نماید که این یکی از مباحث اصلی با خرده گیرانتان است: تا به چه
دوری میتوانیم انگار کنیم که شده هایی وجود دارند ، واقعیت هایی که بر
وضعیتهای تاریخی مسطولی می شوند. برای نمون، هنگامیکه شما می گویید ” این
باور پذیر نیست” یا ” این بیشتر باور پذیرست” ما دقیقا نمی دانیم که مردمی
که می باید این باور را پذیرا باشند در چه زمانی زندگی می کنند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b> من
می کوشم تا در باره ی سنجاره ها ی منطقی *آنها* سخن بگویم. من دشمن سوگند
خورده ی این دید هستم که دریافت خردمندانه می تواند در همه تاریخ یکی
باشد. من باور ندارم، به اینکه ، به جای پرسیدن از همه ی تار وپود باورها،
در باره ی باوری تنها این را بپرسیم که ایا آن باور خردمندانه نگاه داشته
میشده است. من کوشیده ام تا این را در باره ی ادعای برخی از ناریخ نگاران
پیشگام که ساختارهای باور های بیگانه را بررسی کرده اند نشان دهم. یکی از
این تاریخ نگاران امانوئل لا روآ لادوری (17) و شاهکارش کشتگران لانگدوک
(18)است که من کوشیده ام تا نشان دهم که چگونه حتی تاریخ نگاری اینچنین
برجسته می تواند به بیراهه ای کژرود هنگامیکه او این انگاره می کند که اگر
میان وایان تاریخیی که ما پژوهششان می کنیم باورهایی دارند که به آشکاری
بر ما نادرست می آیند انگاه می توان به این برآیند رسید که این نادرست
بوده است که آنان آن باورها را داشته باشند ، و انگاه ما می توانیم در
پژوهش خود فراتر رویم و بپرسیم که چه موجب شد که آنان چنین اشتباه جدی را
در شناخت مرتکب شوند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
این روشی ست که لادوری به پیش می گیردو به من چنین می نماید که به نحوی
نیست کننده توضیح اورا به نابودی میکشاند در باره ی اینکه چرا جادوگری به
گستردگی در سده ی شانزدهم در لانگودک برپا بوده ست. او با این پیش انگاره
( که بدون هیچ تردید درست است) آغاز می کند که باورهای که کشتگران در باره
ی وجود جادوگران داشتند به تمامی نادرست بوده ست، تنها به این دلیل ساده
که البته هیچ چیزی به آوند جادوگر نمی تواند وجود داشته باشد. آنگاه او
پژوهش خود را با این پرسش ادامه می دهد که چگونه چنین امکانی وجود داشته
ست که آنان تا به این درجه از نا بخردی فرو افتاده اند. پاسخ او ( به
اندازی نزدیک) اینست که جنبش دگرریخت دهی به کلیسا (19) آرامش روان دینی
سنتی کشتگران را یغارت یرده بود و ازاین روی آنها به افزونی احساس گمگشتگی
داشتند و آغاز نمودند به واهمه و دلنگرانی روبه افزون و ازاین روی به خیال
بافی های دستجمعی رهنمون شدند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">خواسته
من آنست که نشان دهم که باور داشتن به اینکه جادوگری نادرست است با نشان
دادن اینکه باور به جادوگری بخردانه نیست یکسان نیست. شاید که کشتگران
دلایل شان برای این باور که جادوگران وجود دارند ، بر مبنای آنچه که بر
آنان روشن بود، درست بود و بنابر این چنین باوری اگرچه نادرست بود ، شاید
به هیچ روی نا بخردانه نبود. برای نمون، انجیل، که همگان به آنان اطمینان
میدادند که کلام خداست ، به آشکاری بیان می دارد که جادوگران و جود دارند
و نباید به آنان اجازه داد که زندگی کنند، همینکه ما پذیرفتیم که این
کاملا بخردانه بوده ست که کشتگران باور به وجود جادوگران داشته باشند –
حتی با اینکه بدون هیچ تردیدی خود این باور را به آوند باوری نادرست رد می
کنیم – خواهیم دید که هیچ گونه دلیلی برای پذیرفتن توجیحی که لادوری ارائه
میدهد در باره ی اینکه چرا کشاورزان به آن باورهای ویژه اعتقاد داشتند
وجود ندارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
از این روی نخستین پاسخ من اینست که من تا آنجا که ممکن است از شیوه ای که
لادوری بکار می برد بدورم یعنی از اینکه بخواهم یک پنداره ی میان تاریخی
در باره ی دلیل را بگیرم وآنرا در مورد گذشته بکار برم. از دستی دیگر، من
البته انگار میدارم که میان ما و کشتگران سده ی شانزدهم لانگودک تا آنجا
که به روندار اندیشه مربوط می شود تا اندازه ای تداوم وجود دارد. برای
نمون اگر ما چنین می یافتیم که که آنها غالبا گزاره هایی را بدون هیچ
احساس ناراحتی تصدیق و انکار می کردند آنگاه ما باید می پذیرفتیم که هیچ
امیدی برای شناسایی باورهای آنان نیست . اما انگارمن اینست که ما امید
خوبی برای شناختن بسیاری از باورهای آنها داریم به ویژه هنگامیکه مدارک
نوشته شده ی بسیاری در این باره به ما رسیده ست. شاید بتوانیم تا آنجا پیش
رویم که بگوییم که ،اگر قرار باشد که آنها را دریافت کنیم ،باید که روندار
اندیشیدن آنها همچون ما باشد. خرده گیری من فقط این است که من هیچ دلیلی
برای نابخرد شمردن آنان تنها به این دلیل که ممکن است باورهای گشته شده ی
آنان در بسیار از موارد فردی از باورهای ما متفاوت بودند، نمی بینم، من
براستی چنین می اندیشم که بسیاری از تداوم های شناختی میان گذشته و آینده وجود
دارد. اما مطلقا این ادعا را ازاین گزاره جدا می دانم که ما ، برای سنجش
باورهای گذشته ، می توانیم و باید یک پنداره ی میان تاریخی از خردوایی
داشته باشیم. به انگار من این پرسش که چه چیزی خردمندانه است برای باور
کردن همواره به دیگر باورهای شما بستگی خواهد داشت. این ، اگر که بخواهید
، گونه ای وابستگی پنداشتی (20) است. این مانند آنست که بگوییم ، به
اندیشه ی من آنچه که برای باور کردن بخرد انه ست در بستگی با تمامیت
باورهای شما دگرگونی می پذیرد. من براستی نمی دانم چگونه به یک معنی تاریخ
نگاران میتوانند از اینکه وابستگی گرا باشند بپرهیزند. اما این بسیار
متفاوت است از اینکه بگوییم که راستی به همانگونه دگرگون می شود و
بنابراین برای کشتگران لانگودک راست بود که جادوگران وجود دارند، اگر چه
این نا راست است برای ما. من می خواهم بگویم که ادعای اینکه جادوگران وجود
دارند *همیشه* ناراست است ، اما به هر روی این ممکن ست برای کشتگران
لانگودک کاملا بخرد انه باشد که آنرا راست باور دارند ( بر خلاف لادوری).</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
</div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل</b> :
پرسشی دیگر در باره ی چارچوب کلی کارهایتان: برای من برخی از کاوشگاه های
(21 ) شما کاملا آشکارند مانند نزدیکی شما به اندیشه ی ” بر سر- آن – بودن
” (22) ویتگن اشتاین (23) وآوستین (24) که نباید با احساس همگانی “برسر
–آن-بودن” اشتباه شود، که بسیا ر هماهنگ و بهنجار است. آنچه که بر من کمتر
آشکارست اینست که چگونه شما این پنداشت را با مبحث میانگاری (25) پیوند می
دهید. هنگامیکه میگویید “خواستن به گفتن” (26) چه کسی میخواهد (27)؟ چه
کسی می خواهد بگوید؟ چه کسی می خواهد منظورش را بیان کند؟ به من بگویید
اگرکه اشتباه می کنم ، من گونه ای مشخص از تردید در واژگان شما میا ن ”
میان ور”(28) و “کاروا”(29) پیش برداشت می کنم و برای نمون در صحنه ی
روشنگرایی فرانسه زبانان، این کاملا غیرممکن است که نتوان بین این دو
پنداشت گزید، اگر که خودتان را در نمونگاه (30) بنیانگرایان-گشتگارگرایان
(31) جا ی دهید “میان ور” را به کار خواهید برد. و اگر که در زمره ی شدنی
گرایان باشید “کاروا” را به کار می برید. آیا این” دو دلی ” شما از روی
گزینش تان است؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس:
</b>خوب این نکته ی مهمی است زیرا ما در بردگی مترجمین هستیم. احساس من
ازاینکه در کجای این گفتمان ها هستم شاید به من این توان را دهد تا از
میان این دیدواها که شما پیشنهادشان می کنید راهم را برگزینم. آشکارست که
از راهی هویدا “میان گاری” در پسند من است زیرا نگارش گران در پسند من
هستند. کسانی که متن ها را مینویسند درپسند منند. من علاقمندم به آنچه که
آنان با نوشتن متن انجام می دهند. این شاید کهنه اندیشی بگوش آید ، به
ویژه پس ازگذشتن این همه زمان از اعلام مرگ نگارشگر به گقته ی “بارث” و
“فوکو”. اما به گشتار ، من ازپیش ازین کوشیده ام که اینرا آشکار کنم. من
تنها به تک تک نگارشگران دلبستگی ندارم که بل در پسند من اینست که آنان
چگونه در پهنه ی الگوهای گفتمان همیاری می کنند. تلاش مداوم من این بوده
ست که نشان دهم که حتی دردرونخواست خود به اینکه بگوییم ” آری، اما دکارت
متفاوت است ” یا ” آری اما روسو متفاوت است” این شاید هست که تاکید ی درست
نباشد. این تاکیدها نیز واژگانی به میراث رسیده را بکار میبرند . آنها نیز
با گفتمان های دوران خود آمیخته اند. و دریافت متن ها یشان در واقع این
دریافت است که، همانگونه که پیشتر گفتم ، چگونه دستکاری ها یی را توانسته
اند به کارگیرند</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بنابر
این آگرچه من از شخصیت سنتی نگارشگر آغاز می کنم ، ولی در پایان به جای
اینکه شخصیت او در مرکز باشد پژوهش دایره ی گفتمان را درمرکز قرار می دهم.
چنین می انگارم که این پیمان وندی شاید فوکو گرایانه پدیدار شود و من قطعا
به آن ستیزه ندارم. هنگامیکه برای نخستین با ر در اواخر دهه ی 1960 به کار
فوکو آگاهی یافتم، آنچه را که او می گفت بسیار پذیرفتنی یافتم. اما آنرا
چندان شگفت آور نیافتم، زیرا پیش ازآن هنگام می توانستید اندیشارهایی
همسان را که در کارهای دیرتر ویتگن اشتاین گفته شده بود بیابید که من
آنهارا به تراکم سالها پیش خوانده بودم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> آیا می توانیم بگوییم که شما “میان گاری” را به “کاروا” ترجیح میدهید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس:</b> تصور می کنم که شما باید در باره ی این تفاوت توضیح بدهید.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:
</b>“میانگار” را بازیگری اساسی در نظر گرفته اند اما “کاروا” یان کسی به شمار
نمی آیند. شما آنها را از صحنه بیرون نمی کنید اما آنها در مرکز دید
نیستند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
بله: دقیقا، این بیگمان یک راهی است برای بیان نکته ی مورد نظر من. من فکر
نمیکنم که ما می توانیم به تمامی ” میانگاری” را به دور اندازیم. برنامه ی
الثوسر انه (33) که می کوشد میانگرایی را بکنار بگذارد تا بتواند به
انحصار در باره ی ساختارها سخن گوید به نظر من نمیآید برای گونه ای از
تاریخ که مورد پسند من است ابدا به درد خور باشد. دلیل من برای اینکه می
خواهم رده ی میانگاری را نگاه دارم اینست که من نمی توانم ببینم که چگونه
بدون آن میتوان کار کرد اگر که ما را، مانند من ،علاقه به آن دم هاییست در
تاریخ گفتمان که یک دانش (34) ، اگر که دیدوایی فوکو را بکار گیریم،
ناگهان با چالش روبرو می شود یا بپرسش گرفته می شود . کسانی از میان وران
در خور شناسایی باید که آن چالش را بر پا کرده باشند. در وافع من به ویژه
به این دمهای گسیختگی علاقمند هستم مانند دمی که ماکیاوللی دریافت به
میراث رسیده ی رادانگی ها (35) را به زیر پرسش می آورد یا هابز دریافت
پیشینیانی آزادی را بزیر می کشد. در اینجاست که میانگاری هنوز اهمیت دارد
اما من بسیار کمتر علاقمند به کاروایان هستم اگر با بکاربردن این دیدوایی
منظورمان اینست که نشان دهیم که آنان باید در مرکز توجه ما باشند. بسیار
از کاروایان در تاریخ به قرار داد کار می کنند. و در مورد تاریخ روشنگرانه
این به معنای آنست که آنها درعمل در درون گفتمان عصر خود ناپدید می شوند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b>
دراینجا شما یک “همبستگی” دو سویه نشان می دهید. زیرا از سویی می گویید که
شما به متن ها علاقمندید . به انچه که می کنند و ازسوی دیگر میگویید به
“میان گاری” دلبستکی دارید – و این به این معناست که چیزی بزرگتر ار متن
وجود دارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
آری، من براستی باور دارم که ، به قول مشهور، چیزی در برون از متن وجود
دارد.، هرازگاه ما آنچه را که وجود دارد میان وایان خوانده ایم ، اینها
نویسندگانی هستند با درجه ی بالایی از اصالت. و به رویی دگرگون ناپذیر متن
های دیگری هم هستند. و متن مشخصی که به آن علاقمندیم به آن دیگر متن ها به
نحوی پیچیده وابسته اند. اما اساسا آنچه که در دلواپس من است متن ها یا
نگارشگرها نیستند که بل پدیده ی میان متنی است. من به پیوند های میان متن
ها علاقمندم وهمچنین به پژوهش آن پیوندها به شیوه ای که کارکرد متن های
مشخصی را آشکار نماید.</span><br />
<span style="font-size: large;">.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b>
درباره ی دین چه میگویید؟ شما غالبا در باره ی آن سخن می گویی و در چندین
متن ما متوجه شده ایم که شاید حتی هنگامیکه در باره ی دین سخن میگویید
برآوردتان اینست که متن ها بیشتر سیاسی هستند تا دینی. در مورد ماکیاوللی
، البته، و شاید هم چنین است در مورد کالوینیست ها هنگامیکه شما کنش می
کنید برای دلایلی دیگر مگر دین. پس اینها بیشتر مردمی سیاسی هستند تا دینی.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
فکر میکنم این پدیداری گمراه کننده است. من مایلم که به دو نکته در باره ی
آنچه می گویید اشاره کنم. یکی اینست که من قطعا بسیار متهم شمرده شده ام .
به ویژه در برخی از بررسی های نادوستانه از کتابهای بس اخیرم، به اینکه
نسبت به اهمیت دین بی تفاوت هستم و به گونه ای یک خردگرای روشنوایی (36)به
شمار میایم. این درست است که من بی باور به دین هستم و چنین می انگارم که
این امر شاید تاثیر ی بیش از آنچه که من حس می کنم بر نوشته هایم گذاشته
باشد. ام من مجبور بوده ام که درشماری از کارهای تاریخی ام مقادیر بسیار
زیادی از خداشناسی مسیحیت را استاد شوم. یک دلیل آن اینست که من در باره ی
دوران دگرریخت دهی کلیسا بسیار نوشته ام. ودلیل دیگر که پیشتر به ژاک لوی
نیز گفتم اینست که بسیار از واژگان کنونی سیاسی ما ازبرگردان اندیشه های
آرمانی دینی گذشته به دنیاسایی (37) کنونی برآمده ست. و این آرمانها می
باید که دریافت شوند تا آنکه بتوانیم خودمان را دریافت نماییم. اگرچه باید
بپذیرم که این سیمایی از پژوهش منست که هرگز آنرا خوشایند درنیافته ام
باوجود اینکه این کندوکاش اجتناب ناپذیر بوده ست . هنگامیکه من خداشناسی
مسیحیت را پژوهش می کنم، برای من بسیار دشوارست که آن را جدی بگیرم. این
به آشکاری محدودیتی ست در فرزانگی من به آوند یک تاریخ نگار.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نکته ی
دیگری را که می خواهم بپردازم در باره ی دین و سیاست است. دردرون تاریخ
نوین اروپا ، ادیان همیشه اندیشوستهایی سیاسی بوده اند. البته من نمی گویم
که آنها هیچ چیز دیگر به جزین نبوده اند.، اما برای زمانی بلند آنها نقشی
بنیانی درسیاست داشته اند. واین به دیگر بار در میان نسل حاضر در حال روی
دادن ا ست. من بس در شگفتم از این گسترش . زیرا من به این انگار بودم که
با برازش دولتهای نوین اروپایی دین تا اندازه ی زیادی به سپهرشخصی مردمان
واگذارده میشود. و این البته برای چندپگاهی رویداد اما اینک آن زمان به
پایان رسیده ست و خواسته های سیاسی دگرباره بنام باورهای مذهبی برپا شده
اند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">نکته ای
را که می خواهم درباره ی همه ی این امور بپردازم همانست که کوشیده ام بیش
از هر چیز دیگر در کتابم “زیربنا ها” (38) تاکید کنم. اساسا نکته ای را که
می خواهم بپردازم دریاره ی ساختارهای اندیش-بست ها ست. چنین انگار کنید که
شما به ویژه می خواهید سیاستها و یا شیوه ی کنشی را بگسترانید، آنگاه شما
را هیچ راهی به جز این نیست که بکوشید تا نشان دهید که رفتار شما به گونه
ای بر پایه ی دیدواهای باورهای هنجارانه کنونی درست است . من فکر می کنم
که اندیش-بسته را بدرستی توصیف نکرده ایم اگر که او را به آوند شخصی گرفته
ایم که می خواهد چیزی کاملا تازه را به ما اصرار نماید. اگر او را کامیابی
در راه باشد به آن نیاز خواهد داشت که سیاست های نو خود را تا آنجا که
شدایی دارد در چارچوب دیدوای ارزش های موجود بیان کند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">و این
مرا به آن نکته می آورد که کوشیده ام در کتاب “زیر بناها” یم در باره ی
دین بگویم. اگر نمونی آشنا را بگیریم، چنین انگار کنید که شما می خواهید
که یک سودا ی بازرگانی بزرگ را سزاوار نشان دهید ، البته این بسزایی در
دید اخلاقی جوامع اولیه مسیحیت مدرن تردید میرفت چراکه چنین سودایی مستلزم
آن بود که پولی به وام گرفته شود و بر آن بهره ای پرداخت شود و کارگرانی
را برای سود شخصیمان به بهره کشی گیریم. شما چگونه می توانید امید داشته
باشید که این پیوندها وکارگاری های نو را سزاوار نشان دهید؟ برمن همیشه
چنین می نموده است که این موضوعی بوده ست که ماکس وبر را در نوشته هایش در
باره ی پروتستان گرایی و روحیه ی سرمایه داری دل نگران میداشته است. اگرچه
در کارهای وبر معمولا این موضوع خوانده نمیشود اما بر من چنین می نماید که
آنچه که او بما می گوید اینست که پروتستان گرایی مایه ی پیدایش سرمایه
داری نبوده ست که بل آن باور، ،برای سزاوارنشان دادن سوداهای بازرگانی
بزرگ، بهانه های خوبی را به ویژه پیش می نهاد که سرمایه داری برروی آن
پایه ها بر پا شود. دلیل آنکه پروتستان گرایی تا این اندازه درخوراین نشان
بود این بود که این همه بر تلاش ، کار سخت، منش آگاهی و هنگام شناسی
پافشاری داشت. واگر چنین باشد ، چندان دشوار نبود که تلاش وسخت کوشی لازم
برای موفقیت بازرگانی به آوند نیک منشی مذهبی نشان داده شود و بنابرین
گفته شود که اخلاق کاری پاره ای از اخلاق مذهبی مسیحیت است. این امر
سرمایه داری را با یک گردش قلم سزاوار نشان میدهد. واژه ی شبروانه ی
مسیحیت : کار کردن و نیایش (39 ) تبدیل میشود به کار کردن نیایش کردن است
(40) و چنین شد که شمار بسیار از درگیری هایی که پیش ازین از دید اخلاقی
گمان انگیزدیده میشدند اینک پذیرفتنی وحتی شاید کاری مقدسانه پدیدارمی
آمدند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگر
بخواهیم به شیوه ای کلی تر سخن گوییم بایست بگوییم که همیشه گمارش یک
اندیش-بست اینست که زبان سزاوری دهنده ی نیرومندی بیابد که در هم اکنون در
دیدوایی باورهای جامعه ای که او در ان زیست می کند به هنجارشناخته می شود.
به سخنی دیگر، شما باید بتوانید نشان دهید که برایش های تازه تان می
توانند در دیدواهای باورهای موجود بسزا گرفته شوند . این برآیندی بود که
من کوشیده ام تا با کاربرد همان نمونه که در گفتمان وبر آمده بود درباره ی
دگر ریخت دهی پروتستانی (41) در کتابم نشان دهم.</span><br />
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ات:</b> اما شما فراتر ازینکه میگویید می روید. شما میگویید هرازگاهی اندیشوران سیاسی دین را به شیوه ای ناروا به کار می گیرند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.آس:</b> من
فکر نمی کنم که دقیقا اینرا میگویم. من فکر میکنم که دارم می کوشم که دو
نکته ی متفاوت را بیان کنم. یکی آنکه تاریخ نگاران نبایست که درباره
یکرنگی یا ریا بپرسند زیرا که پرسش یکرنگی، تا آن هنگام که میان وایانی که
مورد پژوهش ما هستند آن می کنند که بر مبنای باور آشکار کرده اشان است،
چیزی نیست که بتوان هرگز امید داشت که به فرجام پاسخی یابد . تنها هنگامی
که آنان اعتقاد خویشتن را به اصولی آشکار می کنند و سپس آن اصول را زیر پا
می نهند بگونه ای درخور پذیرفت ما می توانیم آنان را بزه کار به ریاکاری
بگیریم . اما آنان ممکن است کاملا نادرست باشند به گونه ای که ما هرگز
نتوانیم آنرا نمایان کنیم، زیرا آنچه که می کنند در راستای باورهایی ست که
به آنها اعتراف کرده اند هرچند ممکنست که در واقع به آن باو رهای ادعایشان
اعتقادی نداشته باشند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
نکته ی دیگری که دارم می گویم اینست که حتی اگر شما کاملا به دین کژی
بینید، حتی اگر برآنید که زبان دینی و ارزشهای آنرا کاملا آلت دست امیال
تان کنید ، هنوز زبان دینی که بکار می گیرید شما را محدود میکند در آنچه
که میتوانید امید به دستیابی اش را داشته باشید. شما ممکن است بیریا
نباشید، اما اگر برآنید که آنچه که می کنید را سزاوار نشان دهید باید چنین
وانمود کنید که بی ریا هستید. آما اگر شما باید به بی ریایی نمایان شوید ،
باید که بسیار مراقب باشید که تنها به شیوه هایی رفتار کنید که بتوانید به
نحوی درخور پذیرفت بتوانید ادعا کنید که انگیزه ی شما انگیزه ایست دینی .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">البته
همانگونه که شما بدرستی گفتید این امر در یک سطح موردی از دستکاری
ریاکارانه است. اما در همان دم یک ریاکار زندانی واژگان مذهبی ایست که
بکار میبرد. این از اینروست که او باید خود را محدود به آن کند که چنان
عمل نماید که رفتارش هماهنگ بماند با ادعایش که انگیزه ی او انگیزه ای
دینی است تا که که بکاربردن زبان مذهبی ،به آوند وسیله ای برای سزاواری
بخشیدن به رفتاراو، کارایی داشته باشد. برای نمون ، اگر او بر آنست که
کاربار بازرگانی خودرا با ین ادعا سزاواری دهد که آنها نمونه هایی هستند
از سختکوشی نیک منشانه می باید که همگان را متقاعد کند که او براستی سخت
کوش است. اماهنوز وام دادن پول و زیستن با بهره کشی از آن ناسزاوارانه
پدیدارمیشود. زبان هنجارانه ای که نیاز دارید بکاربرید برای سزاواری
بخشیدن به آنچه که هنوز می کنید همیشه به این معناست که ، در گستره
کارهایی که می توانید بکنید محدودیت ایجاد می کند. بنابراین دستکاری
ریاکارانه شما همیشه محدودیتی مشخص دارد . اگر شما براستی نیک منش نیستید
شاید که دلایل تان بیشتر باشد برای آنکه بکوشید که وانمود کنید که هستید
که در آنصورت رفتار شما نیز محدودتر خواهد بود.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> من
چنین می پندارم که آنچه که گفتید به ویژه برای دانش سیاسی در جوامع معاصر
باهوده است. منظور من اینست که دانشوران سیاست در فرانسه بطورکلی فرا
آرمانها (ایده آل) را دوست ندارند. آنها ترجیح میدهند که انگارکنند که
سیاستمداران تنها بنیانگری های سیاسی را می رانند. من به تمامی به نقل از
شما “زندانی اندیشه ها” نیستم. بنابراین آیا این میتواند دلیل آن باشد که
شما آنها رها کردید، چرا شما حیطه دانش سیاسی را ترک کردید؟ آلبته من
میتوانم بفهمم که دانشهای سیاسی معمول برایتان خوشایند نبود.</span><br />
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.آس:</b>
مطلقا، آن یک دوگانگی نادرست اندیشانه است. اما می توان آنرا نزد
نویسندگان تاریخ سیاست هم یافت، به ویژه درنسلی که من در آن رشد می کردم
هنگامیکه پژوهشگری بنام لوئیس نامیر (42) به آوند بزرگترین تاریخ نگار
آنگلستان پنداشته میشد که برای او به آشکاری پدیدار بود که همه ی اندیش
وست ها بسادگی گشته هایی بخردانه در گذشته بوده اند. که از آن برآیند می
گرفت که هنگامیکه برآنیم تا روشن کنیم که چرا مردمان بدانسان رفتار می
کنند که در حال کردنند هیچ نیازی به آن نیست که به باورهای آشکار پذیرفته
ی مردم برگشت زنیم. اینک این پیشنهاد شناخته شده ای ازمارکسیزم است: که
هنگامیکه من در میابم که اعتقاداتی که به آنها معترفید در بستگی با برنامه
های اقتصادی و اخلاقی که به آنها پیوسته اید تنها بخردانه در علاقمندی های
طبقاتی شما هستند: دیگر نیاز به آن ندارم که نگران آن باشم که محتویات
باور شما چیست تا بتوانم دلایل رفتار شما را روشن کنم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">برای من
این یک برایند گیری نادرست است و همچنین یک اشتباه شناسایی پذیر در
اندیشساختهای مارکسیستی اندیشوستی (43). این کاملا ممکن است که شما نسبت
به محتوای باورهایی که برمی انگیزید تا رفتار خودرا بسزا نشان دهید بدگمان
باشید. اما این به آن معنی نیست که باورهایی که به آن ها ادعای اعتقاد
میکنید برای روشن سازی اینکه چگونه رفتار می کنید به کار نمی آیند. این از
اینروست که ، همانگونه که پیشترگفتم، نیاز شما به رفتار کردن هماهنگ با
باورها یی که بر ملا کرده اید همیشه توان رفتار شما را محدود می کند.
بنابراین می باید همیشه به فرا آرمان هایی که به آنها مدعی بوده اید دست
آویزکنید تا بتوانید روشنی دهید به اینکه چگونه به کردارپذیری رفتار می
کنید حتی اگر به هیچ روی آن فرآرمانها انگیزه ی رفتار شما در هیچ دمی
نبوده اند. این شیوه، هر چند شیوه ای ناسرراست است، شیوه ایی ست که در آن
یک پیوستگی علت و معلولی میان باور بنیانی و شیوه ی رفتار، و بنابر این
میان باورهای آشکار کرده و توجیه رفتار وجود دارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شاید باید بی افزایم که من، مانند هر پسا
نووای (44) خوب، همچنین باوردارم که هنوز اشتباهی دیگر وتباهی آور در
اندیشارهای مارکسیست اندیش وستی وجوددارد واین از تکیه ی مارکسیستها بر
پنداره ی خودآگاهی نادرست شاخه می زند. من نمی پندارم که چیزی به آوند
درونمایه ای راستین خودآگاهی وجود دارد، من فقط می پندارم که بسیار چیزها
هست که برای من درخورست که باورشان کنم و بسیار چیزهای دیگر که در خورمن
نیست که به باور گیرمشان. اما از آن هیچ گون اندیشه ای در باره ی خودآگاهی
راستین به بر نمآید که بتوانیم آنرا برای سنجش خودآگاهی نادرست بکارگیریم.
می پندارم که شیوه ای که پسا نووایی خرده گیری بنیانیی از مارکسیسم را به
تن می گیرد درخور پسند است : چون پس از این خرده گیری مارکسیسم به مانند
یافته گرایان کهنه-شیوه (45) میماند که هنوز در این گفتمانند که راستی
بسادگی همان همپیوستگی با گشتا (46) ها ست بدانسان که گویی پنداره ی گشتا
پنداره ای بدون دشواریست.</span><br />
<span style="font-size: large;"> </span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> در باره ی بینش جهانی کارتان: آیا فکر می کنبد که بنیانهای جهان سیاسی ما بیشتر بر پایه ی رم است تا یونان؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
آری براستی چنین می پندارم ، اما همچنین نیز می اندیشم که بسیار از میراث
سنت رم با آمادگی فراوان به کنار گذاشته شده است و می باید که به دگر باره
بازیابی شوند. ولی قطعا می پندارم که میراث مستقیم اندیشارهای اخلاقی و
سیاسی رم و به ویژه قانون رم دارای اهمیتی بس بارز بوده است. این از تدوین
قانون رم (48) است که ما بسیار از اندیشار حقوق خصوصی (47) و بسیار ار
دیدگاه هایمان را در باره ی مالکیت و دولت گرفته ایم. دراینجا یک وجه
ممیزه ی بسیار جالبی میان اندیشه ی سیاسی یونان و رم هست. درسنت یونان
علاقمندی بس بیشتری به پرسش هماهنگی اجتماعی در تراز با آزادی های فردی
ابراز شده است و در آن گونه ای بی باوری تکرار شده نسبت به مالکیت خصوصی
هست که شاید در جمهوری پلاتو (افلاطون) به اوج رسیده است. این جنبه از
اندیشار سیاسی یونان برای رمی ها نگرانی آورست که برایشان به آشکاری هویدا
بوده است که دلیل اصلی داشتن هم پیوستگی های شهروندی باید محافظت از روابط
مالکیت باشد. به چه دلیل دیگر ما خود را تسلیم دولت می کنیم؟ در اینجا،
مانند دیگر جنبه ها ، جریان اصلی قوانین اروپایی موجود و اندیشار سیاسی اش
بس بیشتروامگذار رم ست تا یونان.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه
هنگامی که گفتم که بخش هایی در سنت رم هست که بس به آمادگی کنارگذاشته شده
اند من به ویژه دریافت آزادی سیاسی رم را در پندارخویش داشته ام که به آن
چند زمانی است که به ژرفایی علاقمند شده ام. بر پایه ی قانون رم ، برخلاف
آنچه که عموما برای ما چنین است، آزادی گستره ای نا محدود برای دنبالگیری
هدفهایی که گزیده اید نیست. برا ی ما آزادی به آوند پیش زمینه ای برای گام
نهادن به یک کنش گرفته می شود. در حالیکه بر اساس قانون رم ، آزادی نام یک
جایگاه است ، جایگاه یک شهروند در برابر یک برده. برده ها البته به آوند
پیش انگارشده ها نا آزادند. اما آنچه که گفتمان رمی ها را تا این اندازه
دلپذیر می کند توجیه آنانست که چه چیز بردگان را نا آزاد *می کند* . گفته
شده است که آنان نا آزادند زیرا که به خواست کس دیگری وابسته اند ، مهتری
که در زیر فرمان او یند و در بند نیروی او به زیستن در کیفرند. بنابراین
چنین به پی میاید که یک کس آزاد باید کسی باشد که وابسته به خواست دیگران
نیست ، در زیر فرمان کس دیگر نیست ، که برواژ ” مهتر بر خویشتن ” است. این
آزادی نه بر پایه ی نبودن بند ها که بل بر نبودن وابستگی شناسانده شده ست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این دیدگاه با برفرازی آزادی خواهی و پیش
انگارهای اندیشار های سیاسی انگلیسی زبانان در سده ی هفدهم از ارجمندی
افتاد. شخصیت کلیدی در این جابجایی نمونگاهی (49) هابز ست، من اینک کتابی
را به پایان رسانده ام که در آن کوشیده ام تا نشان دهم که چگونه هابز
توانست پیروزمندانه دیدگاه بس پذیرفته شده ی پیشین ، که آزادی همانا
زیستنی ناوابسته به خواست دیگرانست ، را به کنار بگذارد . هابز بر واژ می
گوید که شما آزادیتان را هنگامی از دست می دهید که میانگاری دیگر به
گردانندگی در دنباله گیری هدفتان مداخله کند. پافشاری بر این برآیند بس
آسان بود . و چندان شگفت آور نیست که این دیدگاه چیره شد. زیرا که این
دیدگاه به ما دل استواری میدهد که تا زمانیکه هیچ گونه فشاری در میان
نبوده باشد همه ی پیمان ها مان آزادانه بسته شده اند. همچنین در خواست این
دیدگاه از دولت بس کمترست. دیدگاه رم از آزادی بر دولت این می گمارد که
مارا از افتادن به وابستگی به دیگران درپاس نگاه دارد و بنابراین از این
شدایی که حقوقمان زیرپا افتد مصونمان میدارد. اما دیدگاه هابز فقط از دولت
می خواهد که مارا از مداخله ی گردانندگی پناه دهد، گمارشی بس آسان تر(
اگرچه دولتهای آزادیخواه نوین اینک درین گمارش به آشکاری شکست خورده اند.)</span> </div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<br />
<span style="font-size: large;">آنچه که در اینجا می خواهم بنابر این بگویم
اینست که جنبه ای از میراث رمی هست که تاثیری بر اندیشار سیاسی نداشته ست.
اما ارزش بسیار دارد که دوباره مورد اندیشه قرار گیرد.</span><br />
<br /></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> آیا شما یک محدودیت زمانی بر زمینه ی پژوهشی خود قائل هستید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
آری ، من چنین یافته ام که چنین محدودیتی را قائل شده ام. براستی من تنها
در دو دوران تاریخی کار کرده ام. اما به همانسان که به آوند یک تاریخ نگار
کار کرده ام چند کار به کلی فلسفی را نیز در اندیشار سیاسی و در فلسفه ی
زبان کرده ام که البته پرسش محدودیت زمانی در باره آن ها برنمی خیزد. و در
دهه ی 1970 هنگامیکه بیشتر روی اندیشار مردم سالاری کار میکردم تنها در
مورد های همزمانمان کارمیکردم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">هر چند ،
به آوند یک تاریخ نگار من تنها در دوره ی رنسانس پژوهش کرده ام ، به ویژه
در باره ی دوره ی آغازین رنسانس در ایتالیا، و درباره ی دوران برخاست
خودکامگی در فرانسه و در انگلستان در پایانه ی سده ی شانزدهم و آغاز سده ی
هفدهم. در کتاب نخستینم من بر فرانسه دیده دوخته بودم اما در سالهای اخیر
بیشتر روی پس زمینه ی جنگهای درونی انگلستان در میانه ی سده ی هفدهم کار
کرده ام.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"> <b>ژ.ل:</b> در
دنباله گیری بحثمان، اندیشار شما چیست؟ من خواهم گفت، بینش من اینست که
البته در پیکره ی اصلی همبخشاری های شما کارهای زیادی هست؛ خوانش
پژوهشگرانه تان از برخی متون، زمینه سازی خوانش. و، از دیگز سوی، شما متن
های دارید در شیوه شناسی. اما هراز گاهی احساس کرده ام در این دیدوایی
حلقه ای گم شده ست و آن اینکه من نمیدانم اندیشارتاریخ شما چیست؟ برای
نمون، شما گفتید که نو وایی ، اندیشه ها ی نو … هر از گاه من چنین در
انگاشت می کنم که شما تنها دو ارزش را دارید “پیش از ین” و “پس از این”
برای نمون اندیشار شما در باره ی دولت “پس از این” چیست، پدیداری آنچه که
“دولت نوین” است؟ برای نمون اگر ما به نگرش آوریم پرسش پیوند میان
فرمانوایی و بخردایی درونی به حق شناختن را، که در چارچوب پژوهش شما به
دیدمن بسیار مهم ست، ما بس به آسانی می توانیم دریابیم که نقششان چیست. می
توان به شیوه ای ماکیاوللی وار کار کرد، اما لایب نیتز، برای نمون، پیش از
این میان فرمانوایی و شاهواری تمایز قائل شده ست ، و این راهی است برای
شناسانیدن فدرالیسم ، زیرا در فدرالیسم شما می توانید دولتهایی داشته با
شید که دولتهایی زمین سیاسی (50) نیستند ، که برای فرمانوایی کامل به آن
معنای زمین سیاسی کاربردی ندارند و با این روی در همه رده ها پیکره هایی
سیاسی هستند. بنابراین در این گون پیچیدگی که فقط پس از پدیداری دولتهای
نوین نمایان می شوند و با توجه به این گشتا که یک تاریخ دولت وجود دارد،
البته پس از دولت رفاه، و این آنچه را که ما می توانیم دولت بخوانیم
دگرگون می کند، و همه ی این دگرگونی ها این … شاید این روی هم افتادن رو
به افزون میان جامعه سیاسی و یا نهادهای سیاسی ازیک سوی و دولت از سوی
دیگر زیرا که بخشهایی از نهادهای سیاسی هستند که دردرون دولت نیستند و
بخشهایی از دولت که سیاسی نیستند این یک سیاهه ی خیلی روشن نیست اما من می
پندارم که پیشروی های بسیار درپسندی در اندیشار سیاسی دولت و جامعه ی
سیاسی و صحنه سیاسی و سزاواری بخشیدن و دیگر ازین سان … که میتوانیم از
شما چشمداشت داشته باشیم ولی من در کارتان پیدا نکرده ام.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
چنین می نماید که دراینجا دو پرسش به هم پیوسته برای به دیدآوردن من
گسترده شده است. نخست اینکه شما در باره ی نووایی از من پرسیدید. من هیچ
چیز خوشایندی ندارم که در باره ی نووایی بگویم و مطمئن هستم که همه ی ما
باید سخن گفتن در این باره را پایان دهیم. هیچ کس نمی داند که این از کی
آغازشد، هیچکس نمی داند که از کی آن به پسا نووایی انجامید و یا که حتی که
هرگز به این انجام براستی رسید. نووایی پنداشتی به تمامی ساختگی است و من
تا اندازه ای پشیمانم که آنرا در آوند نخستین کتابم به کار برده ام مگر
اینکه البته من در باره ی دنیای نو سخن می گفتم برواژ با دنیای سده های
میانه، تمایزی که شاید کمی بیشتر با معناست.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شما در
باره ی پنداشت دولت پرسیده اید. من بسیار از آنچه که در باره ی پیچیدگی
بخردایی دولتهای نوین گفتید خوشم آمد و این مطمئنانه درست است که من هرگز
به روا در باره ی این پیچیدگی چیزی ننوشته ام. من تمایل به این دارم که
همآنچه را که در آغاز گفتم در باره ی همه پنداشت ها که تاریخ دارند به این
روی که ازحیطه ی تعریف می گریزند در باره ی دولت نیز بگویم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">من نمی
پندارم که بتوانیم امید داشته باشیم که شناسایی سرراستی از دولت ارائه
کنیم پس ازآن که دیدوای دولت و مترادف های آن (51) در گفتار اروپائیان در
اوائل دوره ی نوین آغاز به کاربرد کرد چندین پنداشتن های ای رقیبانه که
چگونه این پنداشت می باید دریافت شود پدیدارشدند. هر از گاهان چنین گرفته
می شد که دولت همتراز است با پیکره ای از مردم. هراز گاهان چنین گرفته می
شد که آن شیوه ای دیگر برای نشان کردن گردانگارانه ی دستگاه حکومت در درون
یک قلمرو است ، گاه چنین گرفته می شد که آن نام یک شخصیت افسانی (52) است
که بنام او حکومت موظف است به عمل. همه ی این پنداشتن ها روشنگران خود را
در اندیشارسیاسی نوین اروپایی داشته بودند و من چنین می پندارم که اینکه
بپرسیم کدامیک از آنها براستی پنداشت ما از دولت است به هیچ وجه معنا
ندارد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br />
حتی اگر بپذیریم که چه میانگاری باید به آوند دولت شناخته شود هنوز روی
دررو با رده ای از پرسشهای به جا مانده ی دیگر در باره ی این میانگار
خواهیم بود. آنچه که ما هنوز نیاز داریم که بدانیم اینست که حیطه و
محدودیت نیروهای قانونی این میانگار تا کجاست؟ آیا گمارش آن تنها فراهم
آوردن امنیت است برای ما؟ و یا اینکه وظیفه ای گسترده تر در نگاهداری از
ما دارد؟ و اگر که این ست تا چه اندازه این گمارش گسترده است؟ یک دگرگونی
پر شگفت در درازای پنجاه سال گذشته همین بوده ست، در آغاز این دوره از
سویهای گوناگون به دولتها فشار می آمد که کارهایی بیشتر وبیشتر انجام
دهند، در حالیکه این روزها برآنها فشار میاید که به کمتر و کمتر بپردازند.
آلمان ، برای نمون ، هنوز در اندازی بزرگ دولتی است بر مبنی اقتصاد رفاه،
و لی به آلمانی ها دائما اصرار می شود که الگوی اجتماعی دیگری را
بکارگیرند. الگویی که در آن به بازارها اجازه داده می شود تا نیروی بیشتری
را بکار برند. و از نیروی دولت بس می کاهند.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">امروزه
حتی به ما گفته شده است که دولت در حال کاستی است. که این پنداشت شاید
دیگر هیچ هوده ای اصلا ندارد. این بر من چنین می نماید که گزافه گویی بزرگ
است. این درست است ، و بسیار جالب ، که در سالهای اخیر نیروهای غربی از
ارج نهادن به بسیار از آنچه که همیشه از حقوق شناخته شده ی دولت می بود
دست کشیده اند و آن اینکه هیچ کس را هیچ حق نبود که به آنان بگوید چگونه
در داخل قلمرو خود رفتار کنند. ما اخیرا دیده ایم که این اصل به آوند آنچه
که دخالت بشردوستانه نام گرفته است به گستردگی به چالش کشیده شده است. بنا
بر این چنین حس می شود که می توان گفت که نیروهای برخی ازدولتها کاهش
یافته اند. از سویی دیگر، دولتهای پیشرو در جهان به گزافه ساختارهایی پر
نیرو مانده اند. دولت فرانسه حتی آماده است که به دختران جوان دستور دهد
که چگونه جامه بپوشند. و من نمی پندارم که شدایی داشته باشد که رقبای
ادعایی دولتها – در ریخت سازمان های بین المللی ، شرکتهای چند ملیتی و
دیگر ازین سان – بخواهند که نیروهای مشخص دولتها را بگیرند. مانند چاپ پول
، نگاهداری ارتشی آماده و دیگر از ین گون.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> آیا
فکر نمی کنید که به یک معنا به گونه ای نادلخوشی از دولت پدیدارست؟ و آن
به دگرباره شخصیتی نا افسانی شده است. زیرا ما درباره اشان دیگر به آوند
یک آرمان در اندیشگی ، یک کنش پلاتو (افلاطون) سخن نمیگوییم که بل همسان
مردمانی که پول شده اند با یک قرارداد؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
آری ، من براستی می پندارم که این دارد رخ میدهد و این گسترشی نگران زاست.
همه ی نکته ی اندیشاری که دولت را نام یک شخصیت افسانی درمی شمرد در این
بود که میان دولتها و حکومت ها باید تمیز قائل شد. و از این روست که
پنداشت دولت به آوند یک شخصیت افسانی به چنین اهمیتی د ر قانون دولتی
اروپا رسید ه است. چنین می نماید که این وسیله ای بود برای پافشاری بر این
که دولتها وظایفی دارند. وظایفی بر مبنای بپا داشتن هدفهای اجتماعی و
خواست های دولت. هنگام سخن در باره ی دولت ، اگر اصرار ورزیم که آن که آن
هیچ چیز نیست مگر دستگاه های کنونی نیرو- یا همانگونه که شما گفتید، هیچ
چیز نیست مگر قراردادهایی با حکومت—این بیم میرود که شدایش محدود ساختن
نیروی های حکومت را ویران ساخته ایم. بیم آن میرود که برای حکومت های
کنونی بس آسانتر ساخته ایم که دستگاه های دولتی را نه برای پیشبرد هدفهای
همگانی که بل برای مقاصد شخصی دست اند کاران کنونی قدرت به کارگیرند—به
همان گونه که برخی ادعا می کنند این امر درآمریکا در حال روی دادن است (در
دوران ریاست جمهوری بوش).</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> و
برای نمون ، از دید گاهی در فرانسه، شما ممکن است به آوند عضوی از حزب
روشنگران نمایان شوید که پرچم نبرد بر علیه آزادی خواهی را افراشته اند. و
در هم زمان شما به سختی از مارکسیسم خرده گرفته اید. من علاقمندم که بینش
شما را در باره ی دشواری آزادی و آزادگی در زمینه ی نیروبخشی به کاروایانی
بسیار که از نیرویی مشخص برخور دارند که آزادی خویش را بکار گیرند تا با
کاربرد بیش از اندازه ی آزادی خویش گفتمان سیاسی را نابود کنند . برای
نمون هنگامیکه گفتید دوپنداشت آزادی وجود دارد ، یکی که لزوم همگان گرایی
(53) را در بر میگیرد.، آیا نمی پذیرید که به گونه ای ازحزب پیوسته اید که
وانمود می کند موافق با همگان گرایی است اما به واقع از جنگ داخلی سوی
گیری می کند؟ این اندیشه که که هیچ گونه شدایی برای توافق نیست. هیچ گونه
شدایی برای همه پذیری نیست برای نمون جانشینان مارکسیسم ساختاری که نمی
توانند پیشرفت جامعه را در انگار کنند مگر در چارچوب درهم شکستن بینش
رستاخیز (54) تاریخ. .. آیا فکر نمی کنید که برای نمون شما به جان راولز
(55) نزدیکتر از آن هستید که فبول دارید؟ ازروی برخی ساخت و پاخت های
روشنگرانه یا دوستانه؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
درست است که من هم از آزادی گرایی خرده میگیرم هم از مارکس گرایی ولی
دلایل من برای این کنش در این دومورد بسیار از هم متفاوت است. من پیش
ازاین به برخی ازاین دلایل اشاره کرده ام. خرده گیری اصلی من بر مارکس
گرایی براندیشار پایه و فراساختارآنست و همچنین اندیشار اندیش وست همراه
با آن هاست که بر من چنین می نماید که هردوی آنها همانگونه که کوشیدم که
پیشنهادشان کنم به کژ پندارساخت شده اند. آنچه که خرده گیری اصلی من از
آزادی گرایی است دریافت آنست از پنداشت هسته ای آزادی شخصی . بر مبنای
بیشتر از اندیشارسازان آزادیخواهی سیاسی ، آزاد بودن به سادگی آنست که در
کردن خواسته ها محدودیتی نباشد. من می خواهم بر بینش نو رم پافشاری کنم که
آزادی شما می تواند مورد خدشه قرار گیرد حتی در غیاب مداخله.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">این از
اینروست که آزادی اساسا با کنش های مداخله گرانه از میان نمی رود که بل با
ساختارسلطه و وابستگی درجامعه از میان میرود. وابسته بودن به خواست شخصی
دیگر هم اینک مترادف با محروم شدن شماست از آزادی، زیرا دیگر شما توان آن
را ندارید که بر مبنای خواسته ی خویشتن کنش کنید که بل مجبورید که کنش ها
ی خود را آنچنان قالب ریزی کنید که هماهنگ با خواسته ی دیگری باشد. کنش
شما همیشه تنها به مرحمت است و نه هرگز برای آنکه حق شماست. جامعه های
معاصر چه در خانواده و چه در محیط کار سرشارند از این پیوند های وابستگانه
و در پی آمد آن سرشارند از شکلهای گوناگون درخود نهان داری( 55) که ازآن
وابستگی ها برخاسته ست. رویاروگری من با دسترسی اخلاقی آزادگرایی اینست که
آن به این نمایانگریهای نا آزادی اینچنین بی اعتناست. من به هیچ روی نمی
بینم که در خواست برای شناختن این آزادیهای بیشتر درخواستی برای جنگ داخلی
میان شهروندان باشد. من تنها از دولتهای آزادیخواه درخواست می کنم که این
بشناسند که گمارشهای آنان در برابر شهروندانشان تنها با پاسداری از حقوق
آنها به پایان نمی رسد که بل آن گمارشها گسترده میشوند به اینکه اطمینان
دهیم که این گونه حقوق به خودبرپایی استوارند و نه بخاطر اجازه ی شخصی
دیگر.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">شما می
گویید که چنین پدیدار می آید که پیمانداری های من و جان راولز به هم
نزدیکند و می پرسید که آیا هیچ ساخت و پاختی شخصی یا روشنگرانه در اینجا
در کارست. من راولز را خیلی کم می شناسم اگرچه ما باهم برای یکسال در
دانشگاه پرینستون همکار بودیم و من او را بسیارارجمند میدارم. اگر من به
مانند پیروی از او می نمایم بیشتر از اینروست که چنین می نماید که او در
کارهای اخیرش درشمرد های خود از آزادی و شهروندی بهبود داده است به شیوه
ای که آنها را بگونه ای به کندو کاش نوی رم ،که در پیشتر آنرا مطرح نمودم
، نزدیکتر نماید. آگر چه من نسبت به برداشت راولز از اندیشار سیاسی از راه
اندیشار دادوری تردید هایی دارم . یکی آنکه اگر ذاتا روندار سیاسی به آوند
وسیله ای دیده شود برا ی اطمینان به پخشار دادوری، این در تاثیر گرایش
خواهد داشت به ایجاد گونه ای دادورگردانی (57) سیاست . و پی آمد شدنی آن
اینست که همه چیز میباید در آخرین چاره در دادگاه های قانون حل و فصل شود
و به گشتاییی این چیزیست که در آمریکا به نحوی فزاینده در حال روی دادنست.
و این راه رانش جامعه شهروندانه است که به پنداشت من به روز افزونی همانند
گونه ای جنگ داخلی شهروندانه ی خفییف نمایان است. به من گفته شده است که
دارای حقوق انسانی بس شمارم ، به شما نیز گفته شده ست که به همان اندازه
دارای حقوق انسانی بس شمارید و هنگامی که اینها باهم برخورد می کنند هیچ
گونه مذاکره یی نمی تواند روی دهد زیرا حقوق همانگونه که رونالد دوکین می
گوید (58) شماری برنده (59) است. بنابراین تنها گونه ای از دادوری قانونی
می تواند میان ما بر پا باشد که ما باید از پیش پذیرفته باشیم که رای آن
فرجامین است و بنابراین درگیری مارا به رویی من درآوردی فیصله می دهد.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">بر من
چنین مینماید که راهی بهتر برای رانش یک جامعه شهروندانه آنست که یه مجلس
های نمایندگان نیروی بیشتری از آنچه که اینک می دهیم بدهیم و از نیروی
دادگاه ها و گردانندگان حکومت از آنچه که هست بکاهیم. شاید همین نکته را
به شیوه ی دیگرچنین نشان دهم که تر جیحات من ترجیهات شخصی است که خو د را
مردم سالارگرا می بیند. بر من چنین پدیدارست که دهشتزایی از نیرومندی بیش
از اندازه گردانندگان حکومت حتی بیشتر از دهشتزایی از نیرومندی بیش از
اندازه ی دادگاه هاست. ساختاری که اینک در کشورمن (انگلستان) برپاست به
هیچ وجه مردم سالارانه نیست. آنچه که ما اینک داریم چیزیست که در سده ی
هیجدهم حکومت گردانندگان خودکام ( 60) نامیده میشد که درآن گروهی کوچک می
توانند هرآن سیاستی را که می گزینند که دنبال کنند و تنها چیزی که
بازدارنده شان است علاقمندیشان به پیروزی دگرباره درانتخابات است. و این
همان شوخگویی روسو در باره انگلیسهاست – انها می انگارند که آزادند و لی
انها فقط هنگامی که حکومتشان را بر می گزینند آزادند. سپس به این گفته
شگرفانه می افزاید، هنگامیکه شما می بینید که آنها چگونه حکومتهایی را بر
می گزینند. آنگاه در میابید که آنان سزاوارند به برد گیشان .</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">من
همچنین در باره ی آنچه که بدرستی کاستی مردم سالاری (61) در درون اتحادیه
ی اروپا خوانده شده است نگران هستم. در هم اکنون چنین می نماید که گونه ای
سخنوری برواژ با مردم سالاری (62) از بروکسل بر خاسته است. اتحادیه اروپا
گویی می خواهد بسزایی خودرا در گارش های دیگری مگر مردم سالاری جستجو
نماید. چنین می نماید که گرایشی رو به فزون برای فرمان روایی به وسیله ی
کارشناسان به چشم می آید ، به اینکه در میان آنان یکپارچگی به وجود آید،
به اینکه با پیروی از راهنمون های این کارشناسان گونه ای بسزایی یافت شود
و سپس آن رهنمون ها را به آوند آنچه که می بایست به ناگذیرانجام داد به
مردم قالب کنند. این البته یک راه راندن امور ست اگرچه پی آمد آن ، برای
نمون، تولید غلات با ژن های دستکاری شده است علیرغم آنکه کاملا آشکارست که
بیشتر مردم آن ها را نمی خواهند. به کوتاه سخن، انچه که من میگویم اینست
که من دوستدارم که ببینم که ما در تلاشیم تا نهادهای مردم سالاری را جدی
تر بگیریم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ا.ت:</b> در باره ی شنوندگانتان وسوی سخنتان: آیا آن انگلستان است، اروپاست یا که غرب؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
این پرسش بسیار خوبی ست. منظورمن این است که این دنیای غریبی ست که در آن
می زییم زیرا که من هم اینک در باره ی تاریخ انگلستان می نویسم اما با این
امید که برخی از پرسش هایی که من بپا میدارم به ویژه در باره ی آزادی و
نمایندگی شاید که کاربردی بس گسترده تر داشته باشند. من امیدوارم که آنها
با هوده اند اگرچه اما ممکنست که من خویشتن را فریب می دهم. البته به
روشنی من دوست ندارم که خود را چنین بیانگارم که تنها در باره ی تاریخ
انگلیس می نویسم. اما هر چند بایستی بپذیرم که کارهای من گرایش دارند به
اینکه بس به خرده ها بپردارند و این خرده پردازی هم اکنون مورد انگلستان
را در میان گرفته است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">اگرچه این به من نیست که در باره ی تا کجا رس کارم سخن بگویم زیرا به همان
زودی که پژوهشی به زبانی دیگر بر گردانده میشود آن پژوهش از زیرفرمان
پژوهشگر برون می شود و در زمینه هایی کاملا متفاوت در میشود که ممکن است
نمایانی بس دگرگون داشته باشند و شایدکه بازنوایی دگرگون داشته باشند. من
این از دست دادن فرمان را و پی آمد بیگانگی آنرا حتی در هنگامی که کارهایم
به فرانسه برگردان می شود حس می کنم تا چه برسد در برگردانش به زبان چینی.
هنگامیکه کتاب تازه ای از من درفرانسه پخشار شد یک بررسی کننده بازنشان
کرد که که این فرا شگفت درهمیشه است که آن کتاب در دنباله ای به ویراستاری
پیر بوردو (63) منتشر شده ست. این تفسیر مرا سردر گم نمود. چرا این
فراشگفت در همیشه بود؟ من کاملا خودرا در تاریکی حس میکردم. براستی
هنگامیکه به کشورهای دیگر سفر می کنم من همیشه در دریافت زندگی روشنگرایی
در آنجا خودرا گم شده حس میکنم. تنها کشوری که من تا اندازه ای اطمینان
دارم که می توانم بشیوه ای که بر سر داشته ام پیوند بپا کنم انگلیس است.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ژ.ل:</b> و شما کشورهای آمریکای شمالی را درون این هسته ی سخت نمی بینید؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;"><b>ک. اس:</b>
نه ، براستی نه. بر من این میاید که ایالات متحده به فزایندگی از گونه های
برخوردهای روشنگرانه ای که ما در اروپا داریم تکمانده شده است. اخیرا ،
باید بپذیرم که من اطمینان بخویشتن را در اینکه بتوانم علاقمندی
دانشگاهیان آمریکایی را به کارم برانگیزانم از دست داده ام. من به
فراوانبار در آمریکا سخنرانی دانشگاهی داشته ام و در آنجا برای چندین سال
زیسته ام. اما به فزایندگی برمن مینماید که شکافی روشنگرانه و همینطور
سیاسی میان اروپا و آمریکا هست که پل زدن بر آن بس دشوارتر از موارد در
گذشته ست. از سوی دیگر من بسیار خشنودم که علاقمندی به کارهایم را در
سالهای اخیر در اروپا رو به افزایش می یابم. در بیست سال گذشته و شاید
بیشتر من همواره در فرانسه و ایتالیا احساس خوش آمد کرده ام و اخیرا
سخنرانی های دانشگاهی داشته ام در اسپانیا وآلمان و به ویژه در کشورهای
شمالی اروپا. من بسیار خوشحالم که اروپاییم.</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: large;">ژ.ل: بنابراین چنین نمایان نیست که رودر رویی سنتی میان اندیشه های اروپای قاره ای و اندیشه های انگلو ساکسون در اینجا درکارند؟</span></div>
<div dir="rtl" style="text-align: right;">
<span style="font-size: small;"><span style="font-size: large;"><b>ک.اس:</b>
نه، من هر گز آن شیوه ی بخش نمایی جهان را درنیافته ام. من البته ازنوشته
های بسیاری ار نویسندگان انگلیسی زبان تاثیر گرفته ام. اما نه کمتر از
آنکه از نویسندگان اروپای قاره ای مانند فوکو و بیش از همه ویتگن اشتاین.
به آشکارست که بهترین شیوه ی کنش آنست که در هرکجا که می شود یافتشان برای
رهنمون گرفتن و روشنایی جستجویشان کنیم</span>. </span></div>
<span style="font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><b>پانویس ها</b></span><br />
</span><br />
******************************************************<br />
1. Regius Professor of Modern History<br />
2. intellectual history<br />
3. concepts<br />
4. the methodological assumption<br />
5. deconstruct<br />
6. “intellectual historian”.<br />
7. Architectonic<br />
8. “Ideas in Context”,<br />
9. Nietzsche’s Genealogy of Morality<br />
10. post-structuralist<br />
11. anti-hermeneutic<br />
12. Intentionality<br />
13. vouloir-dire<br />
14. signification<br />
15. scan<br />
16. ― where contemporary political theorists are ‘coming fمعادل اصطلاح آمریکایی =<br />
17. Emmanuel Le Roi Ladurie<br />
18. Les Paysans de Languedoc<br />
19. the Reformation<br />
20. conceptual relativism<br />
21. references<br />
22. intentionality<br />
23. Wittgenstein<br />
24. Austin<br />
25. Agency<br />
26. ‘vouloir-dire<br />
27. qui veut ?<br />
28. ‘agent’<br />
29. ‘actor’<br />
30. Paradigm<br />
31. structuralist-functionalist<br />
32. pragmatic<br />
33. Louis Althusser (1918-1990) فیلسوف فرانسوی<br />
34. Episteme<br />
35. Virtus<br />
36. Enlightenment rationalist<br />
37. Secularisation<br />
38. Foundations<br />
39. Laborare et orare<br />
40. Laborare EST orare<br />
41. the Protestant Reformation<br />
42. Lewis Namier<br />
43. Marxist theories of ideology<br />
44. post-modernist<br />
45. old-fashioned positivists<br />
46. facts<br />
47. Digest of Roman Law<br />
48. theory of private law<br />
49. paradigm shift<br />
50. geopolitical<br />
51. state, lo stato, l’état, Der Staat و دیگر از اینسان<br />
52. a persona ficta<br />
53. pluralism<br />
54. eschatological view of history<br />
55. John Rawls<br />
56. self-censorship<br />
57. juridification of politics<br />
58. Ronald Dworkin<br />
59. Trumps<br />
60. executive tyranny<br />
61. the democratic deficit<br />
62. anti-democratic rhetoric<br />
<br />
--------------------------------------------------------------- <br />
<span style="color: #999999;">* Regius Professor of Modern History
</span><br />
<span style="color: #999999;">** Wissenschaftkolleg zu Berlin
</span><br />
<span style="color: #999999;">*** Emmanuelle Tricoire
</span><br />
<span style="color: #999999;">**** Jacques Lévy</span><br />
======63. Pierre Bourdieu<br />
<br />
</div>
</div>
</div>
Guity Novinhttp://www.blogger.com/profile/13738237538081319049noreply@blogger.com0